Obuwie dla wykonawców branży sanitarnej

Dobrze dobrane obuwie zabezpiecza przed urazem mechanicznym (przedmiot spadający na stopę lub uderzający w nogę z boku) czy przebiciem podeszwy przez ostre elementy (kontakt z przedmiotem ostro zakończonym, szorstkim, chropowatym lub twardym odpowiada za ponad 19% wypadków przy pracy [1]), a także np. przed poślizgnięciem (poprzez zapewnienie antypoślizgowych własności podeszwy), przyczyniając się nie tylko do ochrony przed urazami kończyn dolnych. Główny Urząd Statystyczny oraz Państwowa Inspekcja Pracy wskazują, że najczęściej wykonywaną przez osoby poszkodowane w chwili wypadku czynnością było poruszanie się (38,7% wypadków), a jednocześnie 35,3% wypadków obejmuje urazy kończyn dolnych [1].

Instalatorom zatrudnionym w firmie obuwie do pracy zapewnia pracodawca – art. 2377 Kodeksu pracy wskazuje na obowiązek nieodpłatnego dostarczenia przez pracodawcę obuwia roboczego, które musi spełnić wymagania określone w Polskich Normach [2]. Natomiast osoby pracujące na własny rachunek i choćby okresowo pracujące na budowie (np. inspektorzy nadzoru) powinny zadbać o dobranie obuwia, które zapewni wygodę, ochronę przed wilgocią i warunkami atmosferycznymi (temperaturą i opadami) oraz bezpieczeństwo (ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi stóp i nóg).

Uwzględniając wszystkie aspekty związane z pracą wykonawcy branży instalacyjnej, ale także osób odwiedzających budowę w celach nadzoru lub inspekcji, do pracy warto wybrać tzw. obuwie bezpieczne (safety footwear), czyli z oznaczeniem S3, którego cechy określone zostały w PN-EN ISO 20345 [3]. Obuwia takiego nie należy mylić z ochronnym (P – protective footwear), któremu stawiane są niższe wymagania, np. wytrzymałość podnosków na uderzenie z energią 100, a nie 200 J, ani z obuwiem zawodowym (O – occupational footwear), zwanym także roboczym, które przeznaczone jest do zabezpieczenia stóp przy użytkowaniu niewymagającym ochrony palców za pomocą podnosków. Symbole ochrony obuwia muszą być podane na etykiecie. 

Zgodnie z normą [3] obuwie bezpieczne ma następujące cechy:

• podnosek o odpowiedniej odporności chemicznej i mechanicznej – wytrzymujący uderzenia do 200 J (czyli test upadku ciężaru 20 kg z wysokości ok. 1 m). Może być on wykonany z metalu lub kompozytu – osobom, które wykonują także prace elektryczne, polecane są podnoski kompozytowe, ponieważ nie przewodzą prądu;
• wytrzymałość na nacisk 1500 kg (spełnienie testu ciśnienia statycznego przy 15 kN);
• wyposażenie podeszwy w odpowiednią wkładkę antyprzebiciową, gwarantującą odporność na przebicie. Wkładki metalowe są mniej podatne na uszkodzenia spowodowane ostrym przedmiotem, a wkładki niemetalowe lżejsze, bardziej elastyczne i nieprzewodzące prądu, są jednak bardziej podatne na uszkodzenia powodowane przez ostry przedmiot;
• antyelektrostatyczny charakter podeszwy;
• antypoślizgowość podeszwy na płytkach podłogowych z roztworem mydła (laurylosiarczanem sodu – SLS) oraz odporność na oleje, benzynę, smary i inne rozpuszczalniki organiczne, realizowana dzięki właściwemu urzeźbieniu podeszwy zapewniającemu odpowiednio wysoki współczynnik tarcia;
• hydrofobowa (wodoszczelna) cholewka, czyli odporność na przepuszczanie wody przez co najmniej 60 min (zgodnie z normami przepuszczalność wody podczas badania po 60 min jest nie większa niż 0,2 g, a całkowita absorpcja nie powinna być większa niż 30%);
• odpowiednia wysokość i wytrzymałość wierzchu buta;
• absorpcja energii w części piętowej.

Obuwie powinno być także powiązane z warunkami pogodowymi – do wyboru są: półbuty, trzewiki, buty, buty do kolan oraz buty z przedłużona cholewką. Trzewiki i buty mogą być dodatkowo wyposażone w ochraniacze kostki wykonane z materiałów zapewniających amortyzację uderzeń (np. pianka PU lub lateks) [4]. Najtrudniejsze może być dobranie obuwia na okres przejściowy, kiedy nadal konieczna jest ochrona przed zimnem i wodą, ale (szczególnie przy dużej aktywności ruchowej) pojawia się ryzyko nadmiernej wilgotności wewnątrz buta wynikającej z przegrzewania się stóp, mogącej powodować utratę własności ciepłochronnej i dyskomfort z powodu zimna w momentach braku aktywności. Częściowe zabezpieczenie przed tym problemem stanowią skarpetki termoaktywne, np. z włókien wełny merino z dodatkiem włókien poliamidowych. Tego rodzaju tkanina pomaga dostosować się do zmiennych warunków w okresie przejściowym.

Norma PN-EN ISO 20345 [3] określa także kryteria oceny stanu butów, przy którym konieczna jest ich wymiana:

• cholewka – pęknięcia sięgające do połowy grubości cholewki, przetarcia (nie może być widoczny podnosek lub wkładka antyprzebiciowa), odkształcenie lub rozprucie szwów;
• podeszwa: rozwarstwiony materiał podeszwy, pęknięcia na podeszwie zewnętrznej (długość ponad 10 mm i głębokość 3 mm), uszkodzenia pod wpływem ciepła: sklejenie bieżników, zmniejszenie głębokości bieżnika, nadtopienie jego zewnętrznej strony;
• szczelina między cholewką a podeszwą (długość ponad 15 mm, głębokość ponad 5 mm);
• uszkodzenie podszewki lub podnoska;
• nieprawidłowe działanie zapięcia;
• odkształcenie wkładek oryginalnych.

Literatura

1. Auksztol Jerzy, Wypadki przy pracy w okresie styczeń-wrzesień 2023 roku – dane wstępne, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/warunki-pracy-wypadki-przy-pracy/wypadki-przy-pracy-w-okresie-styczen-wrzesien-2023-roku-dane-wstepne,3,53.html (dostęp: 15.03.2024)

2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. DzU 2023, poz. 1465)

3. PN-EN ISO 20345 Środki ochrony indywidualnej. Obuwie bezpieczne

4. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Środki ochrony kończyn dolnych, https://www.ciop.pl (dostęp: 15.03.2024)