Zmiany w dyrektywie w sprawie charakterystyki energetycznej budynków

W grudniu 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła kolejną propozycję zmian wymagań stawianych budynkom. Projekt nowelizacji dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków [1] (dalej: dyrektywa) jest wynikiem przeglądu i uzupełnienia unijnych przepisów, jakie wprowadza pakiet „Fit for 55”, którego celem jest stworzenie ram prawnych dla realizacji ustanowionego na 2030 r. celu redukcji emisji CO₂.

Wykaz zmian wprowadzonych nową dyrektywą

Głównym celem zmian w dyrektywie jest realizacja wizji bezemisyjnych zasobów budowlanych do 2050 r. Szczególną uwagę poświęcono budynkom istniejącym poprzez wzmocnienie inicjatywy „Fali renowacji”, a w szczególności:

• rozwiązaniu problemu ubóstwa energetycznego i użytkowania budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej,
• prominentnej roli budynków użyteczności publicznej,
• obniżaniu emisyjności ogrzewania i chłodzenia.

Narzędziem stymulującym liczbę renowacji budynków są nowe minimalne normy charakterystyki energetycznej. Wymagają one, by 15% budynków niemieszkalnych o najgorszej charakterystyce energetycznej (klasa G) zostało zmodernizowanych co najmniej do klasy energetycznej F – najpóźniej do 2027 r. oraz do klasy E – do 2030 r. Dla budynków mieszkalnych perspektywa poprawy klas energetycznych to odpowiednio rok 2030 i 2033.

W odniesieniu do nowych budynków proponuje się, aby od 2030 r. wznoszone były one jako bezemisyjne, natomiast w sektorze publicznym już od 2027 r. Budynki takie mają wykazywać niskie zapotrzebowanie na energię i korzystać z jej lokalnych odnawialnych źródeł, być pozbawione źródeł spalania paliw kopalnych, a także wykazywać niski wpływ na globalne ocieplenie, odniesiony do emisji ekwiwalentu CO₂ w całym cyklu życia.

W celu zwiększenia tempa renowacji budynków, ich przekształcania i wznoszenia w standardzie bezemisyjnym zaproponowano m.in. następujące zmiany:

• wprowadzono definicję budynku bezemisyjnego (ZEB – zero-emission buildings),
• powołano „paszporty renowacji”, czyli nowy dokument zawierający plan działania dla kilkuetapowej renowacji budynku,
• rozwinięto pojęcie „gruntownej renowacji”, która od 2030 r. będzie oznaczała modernizację budynku prowadzącą do osiągnięcia standardu obiektu bezemisyjnego,
• wprowadzono „współczynnik globalnego ocieplenia w cyklu życia” jako nowy element świadectwa charakterystyki energetycznej,
• stworzono „normy portfela hipotecznego”, czyli mechanizm motywujący wierzycieli hipotecznych do finansowania realizacji budynków o wysokiej charakterystyce energetycznej oraz zwiększania efektywności energetycznej obiektów istniejących,
• usprawniono krajowe plany renowacji budynków, które zostały zintegrowane z krajowymi planami w dziedzinie energii i klimatu,
• ustanowiono minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej budynków istniejących i budynków poddawanych głębokim renowacjom,
• określono perspektywę czasową dotyczącą zakazu stosowania kotłów wykorzystujących paliwa kopalne,
• wprowadzono wymóg, by systemy techniczne w budynkach bezemisyjnych „były wyposażone w urządzenia pomiarowe i sterujące do monitorowania i regulacji jakości powietrza w pomieszczeniach”,
• wzmocniono wymagania dotyczące infrastruktury elektromobilności w budynkach,
• udoskonalono przepisy dotyczące świadectw charakterystyki energetycznej, w tym zdecydowano o stworzeniu harmonijnej skali klas tej charakterystyki.

Czytaj także: Projekt rewizji dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD)

Ochrona cieplna budynków

Obowiązująca dyrektywa, a także projektowane zmiany do niej nie zawierają bezpośrednich wymagań odnoszących się do ochrony cieplnej budynków, oprócz ogólnego stwierdzenia, że budynki powinny się wykazywać niskim zapotrzebowaniem na energię. Konkretne wymagania dotyczące jakości izolacji przegród budynków państwa członkowskie określają samodzielnie, przy czym poziom wymagań powinien być optymalny pod względem kosztów. W projekcie zmian doprecyzowano, że wykorzystywana przy określaniu wymagań stawianych budynkom metoda kosztu optymalnego ma uwzględniać koszty uprawnień do emisji gazów cieplarnianych oraz środowiskowe i zdrowotne skutki zużycia energii.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej budynków, w tym ich przegród zewnętrznych, podlegają przeglądowi, a w razie potrzeby również aktualizacji, w regularnych odstępach czasu, nie dłuższych niż pięć lat. W Polsce aktualne wymagania dotyczące izolacyjności przegród zewnętrznych zostały ustanowione rozporządzeniem z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [2]. Oznacza to, że szacunki dotyczące kosztu optymalnego przeprowadzono przed tą datą, zakładając określone warunki rynkowe i postęp technologiczny w sektorze budowlanym w kolejnych latach.

Przepisy te należy zatem poddać weryfikacji odzwierciedlającej aktualną sytuację w zakresie cen energii, cen uprawnień do emisji, rozwoju technologii w budownictwie oraz polityki energetycznej i klimatycznej Polski. Jest to ważne szczególnie z uwagi na fakt, że w stosunku do nowych budynków to przepisy prawa najczęściej decydują o stosowanej jakości izolacji przegród. Straty ciepła przez przenikanie przez przegrody nieprzezroczyste stanowią do 20% strat ciepła budynku o niskim zapotrzebowaniu na energię (pozostałe straty to wentylacja i stolarka okienna), dlatego zwiększanie grubości izolacji, generujące dodatkowe koszty, nie skutkuje istotnymi oszczędnościami energii. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku remontów i modernizacji – wówczas grubość izolacji określa się z uwzględnieniem opłacalności ekonomicznej dla inwestora, dlatego za każdym razem analizie poddawana jest rentowność zmniejszania współczynnika przenikania ciepła przegród względem poziomu wymaganego przez prawo. Stosowany w tym celu wskaźnik prostego okresu zwrotu jest jednak statyczną metodą oceny opłacalności i nie pozwala m.in. na bezpośrednie uwzględnienie wpływu zmiennych kosztów do uprawnień emisji CO₂ w rachunku efektywności inwestycji.

Ogrzewnictwo przyszłości

Jednym z monitorowanych za pośrednictwem krajowych planów renowacji budynków obligatoryjnych wskaźników pakietu „Fit for 55” jest dekarbonizacja ogrzewania i chłodzenia. Realizowana jest ona poprzez stopniowe wycofywanie paliw kopalnych, prowadzące do całkowitej rezygnacji z ich stosowania w budynkach do roku 2040. Jednocześnie od 2027 r. zabronione będą mechanizmy finansowego wsparcia dla instalacji kotłów na paliwa stałe.

W Polsce montaż tego rodzaju źródeł energii wspierany jest różnymi programami termomodernizacji i cieszy się dużym powodzeniem. W 2021 r. 78,8% źródeł ciepła wymienionych w ramach programu „Czyste Powietrze” stanowiły kotły opalane paliwami stałymi [3]. Fakt, że źródła ciepła na paliwa stałe są dominującą technologią ogrzewania budynków w naszym kraju, wynika wyłącznie z kwestii ekonomicznych. Źródła te charakteryzują się niskim nakładem inwestycyjnym na urządzenia grzewcze (kotły) oraz do niedawna niskim kosztem paliwa, dlatego były popularnym wyborem wśród inwestorów. W nowych lub modernizowanych budynkach ogrzewanych źródłami na paliwa kopalne stosuje się często instalacje wysokotemperaturowe, których realizacja również wiąże się z ograniczaniem nakładów inwestycyjnych. Niski koszt tego typu instalacji wynika z mniejszej powierzchni elementów grzejnych i średnicy rurociągów. Charakteryzują się one jednak gorszą w stosunku do instalacji ogrzewania niskotemperaturowego efektywnością energetyczną i negatywną dla zdrowia jonizacją powietrza [4]. Instalacja tego typu utrudnia również współpracę z niskotemperaturową siecią ciepłowniczą i powoduje niską sprawność produkcji ciepła w przypadku zastosowania pomp ciepła. Oznacza to, że instalacje te będą kwalifikowały się do wymiany w ramach dostosowania budynków do standardu bezemisyjnego.

Rok 2022 może być jednak momentem zmiany w podejściu do ogrzewania budynków. Sytuacja na rynku paliw kopalnych dynamicznie się zmienia. Pojawiła się duża niepewność dotycząca zarówno dostępu do nośników energii, jak i ich kosztów. Wysokie ceny gazu ziemnego i węgla używanego do opalania w kotłach domów jednorodzinnych mogą się utrzymywać przez długi czas i wpływać na decyzje o wyborze źródła ciepła. Już w 2021 r. Polska była najszybciej rosnącym rynkiem pomp ciepła, osiągając wzrost rzędu 66%. W marcu 2022 r. pompy ciepła miały najwyższy, aż 39-proc. udział we wnioskach o dotację do wymiany źródła ciepła w programie „Czyste Powietrze” [5].

Ogrzewnictwo budynków przyszłości powinno być bezemisyjne, tanie w eksploatacji, gwarantujące zdrowe warunki środowiska wewnętrznego oraz bezpieczne pod względem dostaw energii. Wymagania te realizuje postulat elektryfikacji ogrzewnictwa – zarówno lokalnego, jak i ciepłownictwa zawodowego. Technologie, na których oparte będzie ogrzewnictwo przyszłości, to pompy ciepła, niskotemperaturowe instalacje grzewcze, ogrzewanie elektryczne i efektywne energetycznie systemy ciepłownicze wykorzystujące odnawialne źródła energii, energię odpadową i biopaliwa.

Może Cię zainteresuje: Kotły na „zielony” wodór jako element dekarbonizacji ogrzewania

Klasy budynków

Projekt zmian w dyrektywie przewiduje obowiązek stosowania skali klas charakterystyki energetycznej, na wzór klas na etykietach energetycznych znanych z urządzeń gospodarstwa domowego. W odróżnieniu od klas urządzeń AGD czy oświetlenia, system przewidziany dla budynków będzie oparty na wskaźniku zużycia energii pierwotnej, a zatem oceni nie tylko sam budynek, ale także sposób jego zaopatrzenia w energię. Budynek taki sam pod względem izolacyjności cieplnej i systemów instalacyjnych może zatem mieć różne klasy charakterystyki energetycznej w zależności od miejsca, gdzie zostanie wzniesiony. Klasy charakterystyki energetycznej nie będą również bezpośrednio powiązane z kosztem eksploatacji danego budynku, dlatego prawdopodobnie nie będą cechą rynkową istotnie wpływającą na jego wartość i stanowiącą kryterium decyzyjne, pomimo nowego obowiązku prezentowania klas w ogłoszeniach sprzedaży i najmu. Wyjątkiem może być najniższa klasa G, która wiąże się z koniecznością modernizacji obiektu i poniesienia dodatkowych nakładów inwestycyjnych. Klasy charakterystyki energetycznej oparte na energii pierwotnej mogą się zatem stać wskaźnikiem wyłącznie urzędowym, który będzie informował, czy budynek spełnia minimalne normy charakterystyki energetycznej, czy może być dalej wykorzystywany oraz czy jest bezemisyjny. Dla właścicieli czy użytkowników budynków bardziej istotną informacją oraz atrybutem rynkowym nieruchomości jest koszt zaopatrzenia budynku w energię. Żeby realizować funkcję informacyjną dla uczestników rynku i odpowiadać na ich potrzeby, system klas energetycznych budynków powinien uwzględniać dodatkowo ilość zużywanej energii dostarczonej, czyli energii doprowadzonej do budynku spoza jego granicy bilansowej [6]. Powiązany byłby wówczas z ilością energii finalnej, za którą użytkownik budynku musi płacić.

Minimalne normy charakterystyki energetycznej budynków określa nowy artykuł 9 projektu dyrektywy. Wprowadza on bezpośredni wymóg termomodernizacji 15% najbardziej energochłonnych budynków w każdym państwie członkowskim. Przepis ten zaprojektowano na wzór funkcjonujących już m.in. w Wielkiej Brytanii regulacji, w ramach których od 2018 r. nie można sprzedawać lub oddawać w najem budynków komercyjnych o najniższych klasach efektywności energetycznej – G i F [7]. W dyrektywie zaproponowano obowiązek poprawy charakterystyki energetycznej wszystkich budynków w klasie energetycznej G do roku 2027 dla obiektów niemieszkalnych oraz do roku 2030 dla obiektów mieszkalnych. Ponadto w ciągu trzech kolejnych lat ma zostać przeprowadzona modernizacja budynków w klasie energetycznej F. Są to obligatoryjne, wspólne dla każdego z państw minimalne normy, jednak państwa te mogą ustanowić własne, bardziej rygorystyczne lub szersze wymagania krajowe (art. 9 ust. 2). Wzmocniona zostaje więc funkcja świadectw i klas charakterystyki energetycznej jako systemu oceny kompleksowości i jakości wykonania prac modernizacyjnych.

W tym miejscu pojawia się ponownie problem z odniesieniem klas charakterystyki energetycznej wyłącznie do energii pierwotnej. Otóż w zaproponowanym systemie budynki wykazują dużą wrażliwość wobec stosowanego źródła energii, w szczególności współczynnika nieodnawialnej energii pierwotnej (wi). Może bowiem dojść do sytuacji, w której budynek osiągnie wyższą klasę energetyczną bez wprowadzenia żadnych zmian w samym obiekcie, a wyłącznie dzięki obniżeniu wskaźnika wi dla sieci ciepłowniczej, do której jest przyłączony. Odniesiona do energii pierwotnej klasa energetyczna ocenia jakość budynku oraz system jego zaopatrzenia w energię jako całość, nie charakteryzuje samego budynku. Z jednej strony podejście to jest właściwe, ponieważ wykorzystanie energochłonnego budynku finansuje transformację ciepłownictwa systemowego poprzez duże rachunki za energię, co jest następnie rekompensowane niskim nakładem nieodnawialnej energii pierwotnej. Z drugiej strony jednak zakłócona jest tu funkcja systemu świadectw jako oceny przeprowadzonych prac modernizacyjnych służących poprawie efektywności energetycznej – ocena przez pryzmat zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną może być zakłócona wskaźnikami wynikającymi ze zmian w charakterystyce samego źródła energii.

Sposób ustalania klas charakterystyki energetycznej budynków jest wspólny dla wszystkich państw członkowskich. Uwzględnia jednocześnie różnice między krajami, która wyrażona jest poziomami odniesienia dla klas. „Najwyższa klasa A oznacza budynek bezemisyjny, natomiast najniższa klasa G obejmuje 15% krajowych zasobów budowlanych o najgorszej charakterystyce” [1]. Takie podejście do definiowania klas energetycznych ma na celu stworzenie podobnego w każdym państwie poziomu mobilizacji do poprawy standardu energetycznego budynków.

Rola świadectwa charakterystyki energetycznej

System świadectw charakterystyki energetycznej, wprowadzony pierwszą wersją dyrektywy w 2002 r., może realizować kilka celów:

• określać efektywność energetyczną budynków,
• promować i oceniać działania modernizacyjne,
• oceniać komfort użytkowania obiektów,
• zwiększać świadomość użytkowników,
• wpływać na ceny nieruchomości.

Propozycja prezentowania charakterystyki energetycznej w postaci klas, a także wymóg ich systematycznego poprawiania wzmacnia rolę świadectwa jako narzędzia do oceny efektywności energetycznej budynków i działań modernizacyjnych. Pojawił się również wymóg, by na świadectwie obligatoryjnie prezentowane były informacje o operacyjnej emisji gazów cieplarnianych i ilości energii odnawialnej zużywanej w budynku, co wiąże się z docelową wizją budynków bezemisyjnych.

Konieczność prezentowania klas charakterystyki energetycznej w ogłoszeniach sprzedaży i najmu budynków lub ich części powinien zwiększyć rolę świadectw jako dokumentu istotnego na rynku nieruchomości, jednak najprawdopodobniej się tak nie stanie, jeżeli system klas nie będzie powiązany z kosztem zużywanej energii. Funkcję wpływu na ceny nieruchomości oraz zwiększania świadomości użytkowników wzmocniono obowiązkiem posiadania świadectwa dla budynków poddawanych ważniejszym renowacjom w przypadku odnawiania umów najmu oraz dla wszystkich budynków użyteczności publicznej. Ponadto w budynkach zajmowanych przez ograny publiczne, niezależnie od ich powierzchni, świadectwa będą musiały być umieszczane w widocznym miejscu.

Potrzeba zmiany polskich przepisów

Krajowe przepisy dotyczące wymagań stawianych budynkom nieustannie podlegają zmianom mającym na celu wdrażanie europejskich aktów prawnych. Bez większych zmian pozostało natomiast rozporządzenie z 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku [8], które jest podstawowym aktem prawnym wykorzystywanym do obliczeń charakterystyki energetycznej w Polsce oraz do oceny efektów działań termomodernizacyjnych. Od dnia wejścia w życie tego rozporządzenia zaszło wiele zmian, zarówno w zakresie technologii stosowanych w budownictwie, jak i wiedzy dotyczącej metod obliczeń zapotrzebowania na energię, a także stosowanych norm i aktów prawnych, którym prawo polskie powinno odpowiadać. Obecnie stosowana metodyka obliczeń charakterystyki energetycznej ma wiele wad i ograniczeń, z których najważniejsze to [6, 13]:

• oparcie metodyki obliczeń na wycofanej w 2017 r. normie PN-EN ISO 13790. W dodatku metodyka zamieszczona w rozporządzeniu została uproszczona, co w większym stopniu wpływa na niedokładność obliczeń;
• szacowanie zapotrzebowania na chłód metodą quasi-dynamiczną bilansów miesięcznych, z wykorzystaniem średnich miesięcznych temperatur powietrza zewnętrznego, co powoduje znaczące niedoszacowanie energii do chłodzenia. W konsekwencji marginalizowany jest wpływ działań służących oszczędności energii w tym obszarze;
• niejasny sposób wykonywania obliczeń dla budynku wyposażonego w wentylację hybrydową oraz systemy sterowania wentylacją zgodnie z zapotrzebowaniem;
• brak możliwości uwzględnienia w obliczeniach zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową urządzeń zmniejszających ilość zużywanej wody, jej odzysku lub ciepła do jej przygotowania;
• brak możliwości określenia wpływu na zużycie energii zaawansowanych rozwiązań technologicznych sterujących systemami instalacyjnymi dynamicznie, w zależności od chwilowych potrzeb;
• nakaz stosowania współczynnika nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej dla energii elektrycznej o wartości 3,0, która nie wynika ze specyfiki polskiego systemu elektroenergetycznego [9], jest niespójny z nowszym aktem prawnym (rozporządzeniem z 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej [10]) i różni się od rekomendowanej wartości współczynnika domyślnego równej 2,1 [11];
• brak metody określania wskaźników komfortu cieplnego budynku, jak np. wskaźnik przegrzewania pomieszczeń, który jest istotny w budynkach niewyposażonych w systemy chłodzenia i klimatyzacji, oraz brak możliwości prezentowania tych wskaźników na świadectwie charakterystyki energetycznej.

Wymienione powyżej powody, a także fakt braku transpozycji zapisów dyrektywy z 2018 r., w tym dotyczących stosowania przejrzystej metodyki obliczeń charakterystyki energetycznej, otwartej na innowacje i opisanej zgodnie z rodziną norm ISO 52000, a w szczególności PN-EN ISO 52016-1:2017, stwarza pilną konieczność zmiany obowiązującego rozporządzenia w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku.

Na przyjęcie przez Sejm czeka również projekt nowelizacji ustawy o charakterystyce energetycznej budynków, który implementuje (i tak z opóźnieniem) dyrektywę z 2018 r. [12]. Jeżeli jednak zostanie ona uchwalona, wkrótce może się stać nieaktualna i będzie wymagać kolejnych zmian.

Podsumowanie

Przegląd dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków uzupełnia pakiet legislacyjny „Fit for 55” w zakresie wymagań stawianych budynkom i ich wkładu w dekarbonizację Unii Europejskiej. Jest on kluczowym dokumentem określającym wizję budynków bezemisyjnych, wyznacza standardy ich jakości i efektywności energetycznej oraz tempo modernizacji. Budynki bezemisyjne wznoszone po 2027 r. będą obiektami o niskim zapotrzebowaniu na energię, która w całości pochodzić będzie ze źródeł odnawialnych lub ciepła odpadowego. Istotną rolę w zaopatrzeniu budynków w ciepło i chłód odegrają technologie bezemisyjne, jakimi są pompy ciepła, ogrzewanie elektryczne oraz efektywne energetycznie sieci ciepłownicze. Aby istniejące budynki nie wymagały w niedalekiej przyszłości kolejnych modernizacji, powinny być już dzisiaj poddawane głębokim termomodernizacjom, polegającym na stosowaniu izolacji termicznej o optymalnej pod względem kosztów grubości, zmianie wodnych systemów ogrzewania na systemy niskotemperaturowe, likwidacji lokalnych źródeł spalania paliw kopalnych i stosowaniu urządzeń monitorujących i regulujących jakość powietrza w pomieszczeniach.

Literatura

1. Proposal for a DIRECTIVE OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on the energy performance of buildings (recast) (COM/2021/802 final), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52021PC0802 (dostęp: 3.05.2022)
2. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2013, poz. 926)
3. Urządzenia grzewcze w Programie Priorytetowym „Czyste Powietrze” w II i III kwartale 2021 roku, Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych, https://spiug.pl/raporty/urzadzenia-grzewcze-w-programie-priorytetowym-czyste-powietrze-w-ii-i-iii-kwartale-2021-roku/ (dostęp: 3.05.2022)
4. Drabecki Piotr, Wpływ wyboru rozwiązań technicznych na standard energetyczny budynków, WARUNKI TECHNICZNE.PL nr 3 [34], 2020
5. Borezja Tomasz, „To moje prywatne embargo na Putina”. Polacy na potęgę instalują pompy ciepła, https://smoglab.pl/to-moje-prywatne-embargo-na-putina-polacy-na-potege-instaluja-pompy-ciepla/ (dostęp: 3.05.2022)
6. Kwiatkowski Jerzy, Zarys koncepcji zmian metodyki wyznaczania świadectw charakterystyki energetycznej w Polsce, WARUNKI TECHNICZNE.PL nr 3 [34], 2020
7. Krysik Piotr, Minimalne standardy efektywności energetycznej i ich wpływ na wycenę nieruchomości, „Wycena Nieruchomości i Przedsiębiorstw” nr 13, 2020
8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej (DzU 2015, poz. 376, z późn. zm.)
9. Maludziński Bogusław, Współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej dla energii elektrycznej z produkcji mieszanej, „Rynek Instalacyjny” 1–2/2022
10. Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii (DzU 2017, poz. 1912)
11. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2002 z dnia 11 grudnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz.Urz. UE L 328/210 z 21.12.2018)
12. Projekt ustawy o zmianie ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz niektórych innych ustaw, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12347353 (dostęp: 3.05.2022)
13. Mijakowski Maciej, Rozwiązania techniczne wentylacji a standard energetyczny budynku, WARUNKI TECHNICZNE.PL nr 3 [34], 2020

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!