Przed nami era elektroniki - wnioski z ISH 2017

Tegoroczne ISH odbywały się w czasie, gdy definiuje się europejską i niemiecką politykę ochrony klimatu i zasobów naturalnych. Niemiecki Związek Branży Grzewczej (BDH) podkreśla, że optymalna strategia to wykorzystanie energoefektywności i odnawialnych źródeł energii. Niemcy szczycą się znaczącą redukcją zużycia energii na ogrzewanie oraz zastępowaniem źródeł kopalnych odnawialnymi i bezemisyjnymi. Nadal jednak mają dużo do zrobienia - policzyli, że zmodernizowanie 14 mln starych instalacji grzewczych może przynieść oszczędność w postaci nawet 15% zużywanej energii.

Wykorzystanie fotowoltaiki jest w Niemczech standardem. Już teraz występuje potrzeba zagospodarowywania nadwyżek energii i coraz częściej nasi sąsiedzi chcą ją zaprząc do ogrzewania i wykorzystywania przez pompy ciepła, a ciepło akumulować krótkoterminowo (w cyklu dobowym) w płaszczyznowych instalacjach grzewczych oraz zasobnikach ciepłej wody. Postępująca cyfryzacja automatyki w instalacjach elektrycznych i grzewczych daje tu spore możliwości i postęp jest szybki. Dużo się też robi, by wykorzystać energię z PV do produkcji wodoru i zasilania ogniw paliwowych. Wodór ma być w przyszłości metanizowany, a taki metan może być magazynowany i przesyłany siecią gazową. Szuka się również innych niż elektroliza technologii pozyskiwania wodoru. Niemieccy naukowcy pracują np. nad programem Synlight – używają lamp, które skupiają wiązkę światła do tego stopnia, że jest ona 10 000 razy silniejsza niż typowe światło słoneczne, pozwala osiągnąć temperaturę ponad 3000°C i rozbić cząsteczki wody na wodór i tlen. A spalanie wodoru w silnikach czy urządzeniach grzewczych nie powoduje emisji CO2.

Zobacz też: ISH 2017 - Water. Energy. Life.

Niemieckie stowarzyszenia branżowe podkreślały też, że wchodzimy w erę digitalizacji, cyfrowego HVAC - zarówno w obszarze eksploatacji instalacji i urządzeń, jak i projektowania, a przed nami sporo zmian, m.in. w kierunku inteligentnych urządzeń i budynków. Ma to być możliwe także dzięki projektowaniu w BIM - idea, projekt, wykonawstwo i eksploatacja oraz utylizacja/recykling obiektów w jednym modelu, czuwającym nad każdym zużywanym kilowatem, i to w zgodzie z ideami ochrony środowiska.

Ogrzewanie - cyfryzacja i OZE

Po odwiedzeniu hali nr 8 i obejrzeniu paru stoisk liderów branży grzewczej widać wyraźnie, że upatrują oni przyszłości w cyfryzacji – elektronika wkracza do urządzeń, steruje nimi oraz całymi instalacjami i budynkami. Celem jest nie tylko komfort, ale też energooszczędność i tym samym niskie koszty eksploatacyjne. Daje to także wymierne efekty ekologiczne. Elektronika wkracza w sferę komunikacji - urządzenia i systemy grzewcze komunikują się z użytkownikiem i serwisem, a nawet producentem, zbierają też dane w celu optymalizacji instalacji. Przyszłość to inteligentne budownictwo oraz inteligentne instalacje i budynki.

Można było odnieść wrażenie, że niektóre firmy nie stawiały w tym roku tak intensywnie na nowości. Podkreślały raczej zainteresowanie przyszłością, wielu wystawców poświęciło nawet sporo miejsca na swoich stoiskach produktom, które dopiero mają powstać. Skupiano się na wizerunku marki (nowe hasła reklamowe, odświeżone logotypy i strony) i jej powiązaniu z emocjami, podkreślaniu kompleksowości oferty i znaczenia obsługi posprzedażowej. Widać było wyraźnie wzrost znaczenia elektroniki - jej możliwości w instalacjach wydają się niewyczerpane. Pojawiają się nawet głosy, że niedługo programy do sterowania instalacjami w domach trzeba będzie chronić tak, jak aplikacje bankowe…

Zmienia się też tradycyjny kanał dystrybucji i serwisowania oraz projektowanie i dobór urządzeń i armatury do małych instalacji grzewczych, zwłaszcza do budynków remontowanych i modernizowanych. Tu także wkracza cyfryzacja i internet. Sporo zmian na niemieckim rynku dystrybucji wywołał dwa lata temu portal termomondo.de, za pomocą którego klient w kilku krokach może dobrać urządzenia i otrzymać ofertę z podaniem kosztów inwestycji. Taki sposób komunikacji z klientem końcowym nie zostanie przez firmy zaniedbany i będą one budować własne kanały dotarcia do niego.

Przeczytaj również: Finansowe doładowanie dla projektów promujących OZE i efektywność energetyczną

Przykładowo Viessmann myślą przewodnią ISH 2017 uczynił hasło "Razem w nowe stulecie". Firma obchodzi obecnie jubileusz 100-lecia i nowe pokolenie w jej kierownictwie pokazuje, jakie szanse wiążą się z cyfryzacją i transformacją energetyczną. Viessmann dostrzega zmianę potrzeb klientów - 80% wszystkich nabywców urządzeń grzewczych szuka informacji online. W tym celu firma utworzyła witrynę heizung.de - źródło informacji dla klientów końcowych, szukających fachowej wiedzy z zakresu ogrzewania, subsydiów, finansowania, doradztwa i rozwiązań technicznych. Platforma ta pośredniczy między użytkownikami i firmami instalatorskimi.

Viessmann oferuje też kalkulatory grzewcze i system obsługujący zamówienia online. Moduł przyspiesza wyszukiwanie najbliższego instalatora i umożliwia przygotowanie sobie samemu oferty ze szczegółowymi kosztami budowy lub modernizacji instalacji. Za pośrednictwem kalkulatora grzewczego firma instalująca systemy grzewcze nawiązuje kontakt z osobą zainteresowaną, składając jej niewiążącą ofertę nowego systemu. W każdej chwili kalkulację można zmienić. Przy zamówieniu wstępnie skonfigurowanych pakietów korzyścią dla instalatora jest niższa cena. Ma on też dostęp do przeglądarki ponad 300 rysunków instalacji ze schematami hydraulicznymi i okablowania oraz listą części i opisem funkcji. Nową platformą jest Vitoguide - centrum serwisowe dla każdego partnera specjalistycznego. Monitoruje ono instalacje grzewcze online i oferuje użytkownikowi bezpieczną eksploatację oraz zdalny wgląd poprzez aplikację mobilną, a serwisantowi stały ogląd powierzonych mu instalacji. To także narzędzie do analizy eksploatacyjnej - na jej podstawie serwis może stwierdzić, jakie prace i nowe ustawienia są konieczne podczas konserwacji, żeby zwiększyć stopień sprawności instalacji i obniżyć koszty energii. Oczywiście wykrywa też błędy i wzywa, jeśli to konieczne, serwis, który może też działać zdalnie. W przypadku pomp ciepła zdalne sterowanie eksploatacją ma duże znaczenie.

Na niemieckim rynku instalacyjnym klient kładzie coraz większy nacisk na serwis i jakość. Wartością dodaną do produktów są zatem usługi mobilne w połączeniu z internetem. Ten kanał komunikacji mocno wiąże użytkowników z firmami. Użytkownik dzięki platformie zyskuje większe bezpieczeństwo, a specjalista możliwość szybkiego podglądu online systemów energetycznych. 

Podobne rozwiązania dla użytkowników końcowych, serwisu i instalatorów były prezentowane na stoiskach m.in. firm Buderus (motto stoiska to "Zukunft ist digital"), Junkers, Vaillant i Wolf. Większość firm grzewczych oferowała również rozwiązania inteligentnego, zdalnego i bezprzewodowego sterowania termostatami pokojowymi i zaworami nastawczymi do grzejników. 

Kolejne nowości to elementy instalacji płaszczyznowych, w tym rozdzielacze obiegów grzewczych z siłownikiem, który umożliwia automatyczną regulację temperatury pomieszczeń. Przykładowo Taconova pokazała rozwiązanie, w którym termoelektryczny siłownik połączony został z zaworem do rozdzielaczy obiegów grzewczych w jednej zamkniętej jednostce montażowej. Ponadto wyeliminowano problem regulowania siły zamykania i dodano możliwość szybkiego skorygowania przypisania pomieszczeń do stref cieplnych, a także bezpośredniej kontroli wizualnej rzeczywistego ustawienia zaworu, jak i działania siłownika.

Ciekawe były też nowe rozwiązania w grzejnikach kanałowych. Zaprezentowała je m.in. firma Kampmann - wysokość kanału już od 70 mm i regulacja 24 V, do wyboru elektromechaniczna lub system regulacji Ka-Control (dostęp także mobilny poprzez aplikację na smartfona) zintegrowany z systemami automatyzacji budynku, takimi jak KNX, Modbus czy LON. 

Sporo też było nowości wśród węzłów cieplnych, zaworów równoważących i grup pompowych oraz armatury do systemów solarnych. Na przykład firma Oventrop pokazała nowe typoszeregi zaworów grzejnikowych do manualnego i automatycznego równoważenia obiegu oraz armaturę i systemy wykorzystujące odnawialne źródła energii, w tym stacje solarne z regulatorami do instalacji solarnych i kotłowni na paliwo stałe oraz rozwiązania w zakresie podgrzewu wody pitnej. 

Wśród urządzeń grzewczych dominowały pompy ciepła i gazowe kotły kondensacyjne. Widać było wyraźnie wzrost powierzchni firm specjalizujących się w pompach ciepła - z każdymi targami rosną i poszerzają oferty także o technologie korzystające z ciepła odpadowego. Powszechność stosowania powietrznych pomp ciepła wymusza osiąganie w nich ostrych kryteriów, nie tylko energetycznych, ale także pod względem hałasu. Są one alternatywą dla kotłów w domach jednorodzinnych i zabudowie szeregowej, których dotyczą wysokie wymagania względem emisji hałasu do otoczenia, tym samym pompy muszą je spełniać, by można je było montować na małych przestrzeniach pomiędzy domami oraz na balkonach czy ścianach w zabudowie szeregowej. Kolejne osiągnięcia producentów powietrznych pomp ciepła to coraz wyższe wydajności przy niskich temperaturach, pozwalające w pełni pokryć zapotrzebowanie na ciepło dla c.o. i c.w.u. 

Wiele było nowości wśród pomp ciepła dla dużych instalacji i przemysłu. Bogatą ofertę w tym zakresie zaprezentowała m.in. firma Glen Dimplex. Kierunki rozwoju tej technologii w zakresie dużych mocy wskazują, że ma ona szanse konkurować nawet z ciepłownictwem sieciowym zasilanym paliwami kopalnymi, także z gazem. Ponadto ma tę przewagę, że dostarcza sprawnie również chłód. Dla dużych instalacji prezentowano też nowości w zakresie urządzeń kogeneracyjnych, w tym trójgeneracyjnych zasilanych gazem, również biogazem. 

Wśród kolektorów nowością jest m.in. automatyczny wyłącznik temperaturowy, który zapobiega przegrzaniu. Na przykład technologia opatentowana przez firmę Viessmann to kryształowa powłoka absorbera, która redukuje temperaturę w trakcie przestoju i chroni kolektor przed przegrzaniem i tworzeniem się pary. Warstwa kryształów zmienia swoją strukturę w zależności od temperatury i gdy temperatura rośnie, spada pochłanianie promieniowania słonecznego. Sporo było też nowości wpływających na efektywność wymiany energii pochodzącej z różnych źródeł w wielowężownicowych podgrzewaczach i zasobnikach ciepłej wody oraz rozwiązań wpływających na ich trwałość.

Kolejna obserwacja: powszechne oferowanie przez firmy programów doboru, do projektowania, nakładek do programów projektowych, baz danych technicznych itd. To już standard informacyjny zarówno dla instalatorów, jak i projektantów.

Powietrze

Tu także wkroczyła cyfryzacja - centrale i systemy wentylacyjne są nafaszerowane elektroniką, która zapewnia komfort i oszczędną eksploatację. Wśród central widać było wyraźnie odpowiedź producentów na konieczność stosowania wentylacji nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła z powietrza wywiewanego. Centrale o małych wydajnościach pokazywano nie tylko na stoiskach firm wentylacyjnych, ale i grzewczych. Firmy prezentowały też małe rekuperatory do zdecentralizowanej i bezprzewodowej wentylacji pojedynczych pomieszczeń oraz całych mieszkań i domów. Dominują dwie technologie - mały wymiennik krzyżowy i miniwymienniki akumulacyjne. Pobór mocy elektrycznej takich minirekuperatorów wynosi kilka, kilkanaście watów. Produkty te wykreowała potrzeba rynku - nie w każdym istniejącym czy modernizowanym budynku można zamontować typową instalację wentylacyjną. Z drugiej strony w całej UE stale rosną wymagania odnośnie do efektywności energetycznej budynków i są one tak konstruowane, by zachęcać również do odzyskiwania ciepła z powietrza wentylacyjnego. Wentylacja ma bowiem nadal spory potencjał oszczędności, a możliwości redukcji zużycia energii poprzez stosowanie izolacji termicznej przegród budowlanych i stolarki są coraz mniejsze. Także sprawności urządzeń grzewczych są już wyśrubowane.

Warto w tym miejscu poruszyć kwestię jakości powietrza zewnętrznego - wszak to ogrzewnictwo je zanieczyszcza, ale my tym powietrzem oddychamy. W Polsce dla kotłów na paliwa stałe nie ma skutecznego i prawnie usankcjonowanego systemu kontroli i dopuszczania na rynek kopcących urządzeń. Dla kominków też nie ma żadnych wymagań względem emisji, a Niemcy zadbali o to już kilkanaście lat temu. Na rynek niemiecki nie można wprowadzać urządzeń, które nie mają badań potwierdzających spełnianie przez nie odpowiednich wymogów, w tym w zakresie emisji pyłów. Szacuje się, że ok. 12 mln domów w Niemczech ogrzewanych jest drewnem. Co więcej, liczba ta nie maleje, a wręcz wzrasta. Od dwóch lat obowiązują surowe wymagania - jeśli piece i kominki są stare i nie spełniają aktualnych wymagań, to muszą mieć filtry. Jeśli nie ma filtra, jest kara, nawet do 5 tys. euro. Cieszą się z tego nie tylko sąsiedzi właścicieli kominków, bo nie wdychają pyłów, ale i kominiarze, bo pracy im nie brakuje. I to jest przykład, jak nasi sąsiedzi dbają o jakość - rynek i producentów oraz wykonawców trzeba wspomagać właśnie poprzez podnoszenie standardów, a nie ich obniżanie.

Woda

To żywioł, któremu w tym roku nie udało się nam dokładniej przyjrzeć - ogrzewanie i powietrze były bardzo absorbujące. Widać jednak wyraźny wysyp nowości w zakresie oszczędzania wody - zimnej i ciepłej. Pokazywano też rozwiązania pozwalające wykorzystać wodę opadową i ścieki szare. Przykładowo firma Kessel zaprezentowała nowe zabezpieczenia przeciwzalewowe, w które także wkroczyła cyfryzacja i są one elementem inteligentnego budynku - Staufix Control używa protokołu radiowego do integracji z systemami typu smarthome. Były też nowe przepompownie o budowie modułowej do wody deszczowej i ścieków. Składają się z modułu technicznego i modułu studzienki, które są ze sobą łączone w zależności od sposobu zastosowania. Postęp w zakresie systemów instalacyjnych także jest duży - eksponowano głównie systemy zaciskowe. Viega pokazała, że zamiast spawać, można sprawnie zaprasować w kilka sekund instalacje z grubościennych rur stalowych, nie tylko jak do niedawna do 2", ale do 2½, 3 i 4". Prezentowano też wiele nowości do łączenia rur wielowarstwowych oraz praktycznych udogodnień dla użytkowników - np. Viega pokazała zasobniki na tabletki czyszczące do spłuczek podtynkowych i dławiki spłukiwania zapobiegające rozpryskowi wody poza muszlę w popularnych miskach bezkołnierzowych.

Przeczytaj także: ISH 2017. Brakuje instalatorów - nie tylko u nas!

Instalator na rynku

Wspomniane powyżej działania firm na rynku dystrybucji i prac instalacyjnych to także reakcja na fakt, że klienci czekali na oferty tygodnie, a nawet miesiące. Pracy dla instalatorów nie brakuje. Według Zentralverbands Sanitär Heizung Klima (ZVSHK) niemieccy instalatorzy branży sanitarnej, grzewczej i klimatyzacyjnej osiągnęli w ubiegłym roku rekordowy obrót – 41,7 mld euro. To głównie efekt modernizacji łazienek i systemów grzewczych w starych budynkach (72% obrotów). Dobre wyniki psuje jednak brak wykwalifikowanych pracowników i wzrost przychodów został osiągnięty przy bardzo niewielkim zwiększeniu zatrudnienia – tylko o 1%, do 368 397 pracowników. Prawie połowa firm poszukiwała możliwości wzrostu zatrudnienia, ale na rynku brakuje już wyszkolonych specjalistów i konieczne jest sprzyjanie kształceniu młodych instalatorów. Od początku tego roku wszystkie odziały ZVSHK w całym kraju prowadzą wśród młodzieży kampanię "Czas na start". Na targach ISH dla uczniów i adeptów w zawodzie instalatora zorganizowano specjalną strefę "Treffpunkt Zukunft", gdzie można było poznać różne możliwości kształcenia i rozwoju. Była też Giełda Pracy, w ramach której wystawcy przygotowali oferty kształcenia dla młodzieży i zatrudnienia dla profesjonalistów. Z kolei podczas Jobday można było bezpośrednio na stoiskach porozmawiać z pracownikami HR poszczególnych firm. Dla uczniów, praktykantów i studentów wstęp na targi był bezpłatny.

Polskie firmy 

Na targach ISH swoje oferty zaprezentowało w tym roku 81 firm z Polski, m.in.: Alnor, Apator Powogaz, AS, Aspol-FV, Astor, Capricorn, Darco, Elektromet, Galmet, Gorgiel, Greń, Hajduk, Hewalex, Ingremio-Peszel, Instal-Projekt, Jawar, Juwent, Karmat, Karpol, Kospel, Kratki.pl, Lars, Metal-Fach, Plum, RDJ Klima, Sanplast, Sas, Smay, Sunex, Tech, Termet, Termik, TiA, Ust-M, Vario Term, Verano Konwektor, Wijas, Wiper i Zamel. Dwa lata temu Polska była krajem partnerskim ISH, w tym roku była nim Turcja.

Kolejne targi ISH odbędą się 12–16 marca 2019 r.

Dowiedz się więcej: ISH 2017. Polskie firmy

W. Joniec, K. Masna, A. Orysiak

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!