Czwarty kwartał 2021 w branży instalacyjno-grzewczej w Polsce

Branża instalacyjno-grzewcza na tle sytuacji gospodarczej

Koniunktura rynkowa sprzyjała wzrostowi gospodarczemu, choć szybko rosnąca inflacja i spadek wartości złotego sprawiły, że realny wzrost gospodarczy wydaje się znacznie niższy od podawanego w oficjalnych statystykach. Inflacja sprawiała, że inwestorzy chętniej rozpoczynali budowę czy modernizację, pozbywając się zapasów gotówki.

Utrzymywały się kłopoty z dostępnością towarów i dostawami, dotyczące większości producentów, szczególnie w zakresie stali, miedzi, tworzyw sztucznych oraz podzespołów elektronicznych. Brak surowców wpływał na ciągłość produkcji i terminowość dostaw oraz dostępność produktów instalacyjnych na rynku.

Występowały znaczne i częste podwyżki cen materiałów instalacyjnych, a także wzrosty cen produktów końcowych, np. grzejników z powodu wzrostu cen stali, jednak już nie tak drastyczne jak wcześniej. Zakupy budowlane, podobnie jak w poprzednich kwartałach, wciąż były napędzane obawami przed postępującą drożyzną, choć podwyżki cen mogły powodować obniżenie jakości inwestycji (poszukiwanie najtańszych materiałów) albo wręcz zmniejszenie atrakcyjności inwestowania na rynku deweloperskim.

Kondycja finansowa firm instalacyjnych pozostawała na bardzo dobrym poziomie. Firmy często skłonne były dokonywać przedpłat za zamówiony towar, żeby mieć pewność rezerwacji towaru i terminu dostawy.

Jednocześnie zarówno na działalność firm, jak i aktywność inwestorów zamrażająco wpływała ogólna niepewność sytuacji, przede wszystkim drastyczne wzrosty cen nośników energii (zwłaszcza gazu), niejasna sytuacja pandemiczna, obawy wobec zmian wywołanych Polskim Ładem oraz niepokój o światową sytuację geopolityczną. U części inwestorów niepewność sytuacji powodowała zamrażanie inwestycji czy modernizacji, do czego w przypadku sektora mieszkaniowego dołożyły się duże podwyżki cen oferowanych przez deweloperów mieszkań oraz coraz gorsza dostępność kredytów mieszkaniowych.

Problemy i wyzwania branży instalacyjno-grzewczej

Pomimo tych wszystkich trudności i obaw wartość sprzedaży na rynku instalacyjno-grzewczym w IV kwartale 2021 r. wzrosła szacunkowo o 10–15%, a jednocześnie utrzymywały się tendencje z poprzednich kwartałów. W obliczu wzrostów praktycznie we wszystkich głównych grupach produktowych, dynamikę zamówień hamowały często braki asortymentowe. Lepiej wyglądała rytmiczność dostaw pomp ciepła niż kotłów.

Podobnie jak w poprzednich kwartałach panowała opinia, że wygrywali ci, którzy byli w stanie dostarczyć towar. Klienci często decydowali się na produkty, które były dostępne – marka, a nawet parametry techniczne schodziły na dalszy plan wobec konieczności pilnego uruchomienia ogrzewania przed zimą. Sytuacja ta mogła się przełożyć na powodzenie niszowych marek, jeśli tylko miały one produkty na stanie magazynowym – instalatorzy po jednym montażu przekonywali się nierzadko do nieznanych wcześniej urządzeń.

Nieodmiennie przez cały 2021 rok dobrze się trzymał rynek wymian – dużą rolę odgrywają tu samorządy i ich wsparcie dla wymiany starych urządzeń gazowych (z wykorzystaniem dostępnych instrumentów finansowych). Wraz z wprowadzanymi sukcesywnie modyfikacjami rosło znaczenie programu „Czyste Powietrze”. Odnotowano także ogólne zainteresowanie wykorzystaniem OZE na cele grzewcze. Aspekt ekonomiczny, czyli finansowe wsparcie wymiany urządzeń grzewczych na nowoczesne i ekologiczne rozwiązania (w ramach RPO, PONE, programu „Czyste Powietrze” oraz uchwał antysmogowych), nie był jednak jedyną motywacją inwestorów. Ich działania napędzały także obawy przed dalszymi podwyżkami cen urządzeń, elementów instalacji i wykonawstwa, ale i coraz wyższa świadomość co do konieczności ochrony środowiska i korzyści ekonomicznych wynikających z eksploatacji efektywnych energetycznie urządzeń i instalacji.

Przez cały rok występował problem z dużymi brakami wykwalifikowanych pracowników, zarówno w firmach handlowych, jak i wykonawczych, co miało przełożenie na wzrost cen usług instalacyjnych oraz odległe terminy oferowane przez wykonawców.

Sytuacja w wybranych grupach produktowych

Kotły gazowe kondensacyjne odnotowały w IV kwartale kolejny wzrost sprzedaży – 17% dla kotłów wiszących oraz 9% dla stojących (przy czym w przypadku kotłów stojących o mocy powyżej 50 kW wzrost był ponad dwukrotny). Wynik ten mógłby być nawet większy, gdyby nie problemy z terminową realizacją zamówień – sprzedawały się urządzenia dostępne, tak by można było zdążyć z modernizacją instalacji grzewczej przed zimą. Część hurtowników i dostawców wskazywała na wzrost nawet powyżej 30%. Gazowe kotły kondensacyjnie sprzedawały się w ubiegłym roku głównie na rynku wymian dla budynków podłączonych do sieci gazowej.

Od roku utrzymuje się także tendencja wzrostowa w grupie zarówno stojących, jak i wiszących kotłów konwencjonalnych (odpowiednio 30 i 21% wzrostu w skali roku). Zjawisko to można tłumaczyć wzmożonym rynkiem wymian.

Pompy ciepła w IV kwartale 2021 r. odnotowały 79-proc. wzrost sprzedaży (wartość ta może być jednak niedoszacowana ze względu na rozdrobnienie rynku). Największe – wielokrotne wzrosty odnotowano dla pomp powietrznych, szczególnie monobloków, choć w tej grupie widoczne były także spore problemy z realizacją dostaw (wydłużone do nawet powyżej miesiąca) z uwagi na duże zapotrzebowanie.

Obserwowano również wzrosty sprzedaży pomp gruntowych – prawie 35% w wypadku pomp nierewersyjnych do c.o. i ok. 27% dla pomp rewersyjnych w IV kwartale oraz odpowiednio 24 i 13% w skali roku. Można to tłumaczyć ograniczoną podażą powietrznych pomp ciepła i ich zastępowaniem dostępnymi w magazynach urządzeniami gruntowymi. Ponieważ priorytetem inwestorów była dostępność urządzeń, odnotowano dalszy wzrost rozdrobnionego importu z Chin – kraj ten wydaje się w mniejszym stopniu dotknięty problemami z dostawami podzespołów niż Europa. Zwrócono jednak uwagę na potencjalny problem – pod znakiem zapytania stoi przyszła jakość serwisu i doradztwa technicznego, co może w ciągu kilku lat wywrzeć negatywny wpływ na rynek w tej grupie produktowej. Wciąż rośnie zainteresowanie pompami ciepła jako urządzeniami pracującymi w układach hybrydowych z gazowymi kotłami grzewczymi – w IV kwartale 2021 r. zwiększenie sprzedaży takich układów wyniosło ok. 50%.

Przeczytaj także: O 80% większa sprzedaż pomp ciepła do ogrzewania budynków w 2021 r.

Producenci kotłów na paliwa stałe sygnalizowali wzrost o 20–30%, głównie za sprawą zwiększenia sprzedaży kotłów na biomasę (o ponad 30% w IV kwartale i podobnie w skali roku). Perspektywa wycofania od 2022 r. wsparcia dla kotłów węglowych w programie „Czyste Powietrze” przyczyniło się do zwiększenia sprzedaży także w tej grupie produktowej (15–25% w IV kwartale i ok. 5–10% w skali roku). Oczywiście dane te nie dotyczą szarej strefy sprzedaży kotłów pozaklasowych. Odnotowano wzrost udziału rynkowego kotłów automatycznych na pelet i większe zainteresowanie kotłami zgazowującymi drewno. Podwyżki cen i zwiększone zakupy spowodowały znaczny wzrost obrotów w tej grupie urządzeń, widać było także tendencję do wprowadzania do oferty urządzeń innych produktów i nowoczesnych źródeł ciepła.

Rynek przepływowych gazowych podgrzewaczy do c.w.u. odnotował wzrost wynoszący 12% w IV kwartale i 2% w skali roku. Urządzeń tych nie montuje się w nowym budownictwie – funkcjonują jedynie na rynku wymian.

W grupie kotłów olejowych w IV kwartale 2021 r. nastąpił spadek sprzedaży o ok. 15% (w skali roku wzrost o ok. 5%). Spadek wynika zapewne z braków towarowych i jest pewnym zaskoczeniem – producenci odnotowali wiele zapytań o ogrzewanie olejowe w perspektywie podwyżek cen gazu.

Grzejniki stalowe uzyskały w IV kwartale wzrost o ok. 5% wyższy niż rok temu. W skali całego roku wysoki poziom cen stali przy jednoczesnej stopniowej stabilizacji dostępności surowca skutkował aż czterokrotnymi podwyżkami cen grzejników. Podwyżki te spowodowały większe zainteresowanie instalacjami ogrzewania podłogowego – odnotowano tu wzrosty nawet do 20%. Grzejniki aluminiowe odnotowały spadek sprzedaży o ok. 10% w IV kwartale 2021 r. i wzrost o ok. 15% w skali roku.
Pozostałe elementy instalacji osiągnęły wartościowy wzrost ok. 40% w IV kwartale i ok. 35% w skali roku. Asortyment uzupełniający, zasobniki, ogrzewacze pojemnościowe oraz przepływowe również odnotował tendencję wzrostową – ok. 38% w IV kwartale 2021 i 10% w skali roku z powodu problemów z surowcami do ich produkcji i wydłużonymi terminami dostaw. Obserwowano ponowny wzrost zainteresowania zbiornikami dwuwężownicowymi – o 35% w IV kwartale i o 2% w skali roku, co jest pochodną wzrostu sprzedaży instalacji kolektorów słonecznych. Duży wzrost sprzedaży – prawie 66%, widoczny był zarówno w IV kwartale, jak i w całym roku w segmencie buforów bezwężownicowych.

Urządzenia elektryczne w branży grzewczo-instalacyjnej

Pod koniec 2021 r. wyjaśniła się też kwestia rozliczania energii elektrycznej wytwarzanej w przydomowych instalacjach PV. Instalatorzy i inwestorzy uzyskali potwierdzenie, że nowe przepisy zaczną obowiązywać od kwietnia 2022 r., stąd w IV kwartale można było zaobserwować zwiększone zainteresowanie panelami PV i osprzętem. Zaobserwowano także, że coraz więcej powietrznych pomp ciepła oraz kotłów elektrycznych instalowały firmy fotowoltaiczne, oferujące kompleksową usługę (panele + pompa ciepła). Firmy te szukały nowych grup produktowych, zabezpieczając się w ten sposób przed oczekiwanym po zmianie przepisów spadkiem popytu na PV w 2022 r.

Zmiany przełożyły się także na rynek kotłów elektrycznych. Choć widoczny był dalszy wzrost zainteresowania tą technologią – z uwagi na łatwość montażu i koszty instalacji – dynamika sprzedaży była w IV kwartale 2021 r. niższa i wyniosła ok. 20%. Wiązało się to także z dużym wzrostem cen energii elektrycznej. Problemami są tu również: niski poziom dofinansowania w „Czystym Powietrzu”, długi okres oczekiwania na podniesienie przydziałowej mocy na cele ogrzewania oraz nie najlepsza passa instalacji PV (np. straszenie prosumentów nieopłacalnością posiadania tych instalacji).

W wypadku przepływowych elektrycznych podgrzewaczy do c.w.u. nastąpił pewien wzrost – 10–15%, a dla podgrzewaczy pojemnościowych – ok. 20%. Głównym ograniczeniem rozwoju tego segmentu był brak surowców.

W grupie kolektorów słonecznych w IV kwartale 2021 r. nastąpił wzrost sprzedaży o ok. 25% (r/r) i o 17% w skali całego 2021 roku. Utrzymuje się tendencja rosnącego znaczenia sprzedaży detalicznej – w dużej mierze za sprawą zainteresowania układami hybrydowymi, co wiąże się m.in. z podwyżkami cen paliw – choć wciąż daleko temu segmentowi rynku do stabilności. Podstawowymi barierami dla szybkiego rozwoju tego rozwiązania jest ograniczona podaż buforów ciepła o pojemności ponad 1000 l oraz brak wystarczającej wiedzy i umiejętności instalatorów. Kolektory słoneczne coraz szerzej wykorzystuje się także w przemyśle. Wciąż przybywa instalacji kogeneracyjnych opartych na energii słonecznej oraz układów hybrydowych z kotłami gazowymi i pompami ciepła.

Stowarzyszenie Producentów i Dystrybutorów Urządzeń Grzewczych zapowiada, że wkrótce opublikuje podsumowanie całego 2021 roku w branży instalacyjno-grzewczej.

mat. SPIUG