Sprzedaż powietrznych pomp ciepła wzrosła ponad dwukrotnie w I połowie 2022 r.

Przekładając te dane na liczby: w 2021 r. sprzedano blisko 93 tys. pomp ciepła, włączając w to pompy ciepła typu powietrze-woda do ogrzewania oraz te do przygotowania ciepłej wody użytkowej, a także gruntowe pompy ciepła typu solanka-woda (rys. 1). Według najnowszych prognoz PORT PC, w 2022 r. sprzedaż pomp ciepła podwoi się i wyniesie około 180 tys. sztuk, w tym blisko 160 tys. będą stanowić pompy ciepła typu powietrze-woda do centralnego ogrzewania. Prognozy uwzględniają występujące ograniczenia w dostawach pomp ciepła, głównie związane z olbrzymim zapotrzebowaniem na te urządzenia w całej Europie. Gdyby je całkowicie wyeliminować, sprzedaż pomp ciepła w Polsce w 2022 r. zapewne przekroczyłaby liczbę 240 tys., co zapewniłoby im blisko 1/3 udziału w ogólnej liczbie urządzeń grzewczych centralnego ogrzewania, które będą sprzedane w Polsce w 2022 r.

W badaniu rynku odnotowano również znaczny wzrost w segmencie gruntowych pomp ciepła. W przypadku pomp ciepła typu solanka-woda, w I półroczu 2022 r. nastąpił wzrost ich sprzedaży o 45% (w porównaniu do I półrocza 2021 r.). Jeśli chodzi o prognozę sprzedaży tych urządzeń na cały 2022 r., to przewiduje się, że będzie to około 7200 sztuk, podczas gdy w 2021 r. sprzedano 5650 sztuk. Natomiast w segmencie pomp ciepła typu powietrze-woda służących tylko do przygotowania ciepłej wody użytkowej, w 2022 r. przewiduje się minimalny wzrost sprzedaży w porównaniu do 2021 r.: z 7700 do 7900 sztuk, czyli o około 2%.

Więcej sprzedanych pomp ciepła w Polsce niż w Niemczech?

Analizy PORT PC wskazują, że już w 2021 r. liczba sprzedanych pomp ciepła do ogrzewania budynków w Polsce przypadająca na jednego mieszkańca była wyższa niż w Niemczech. Czy jednak naszą lepszą pozycję uda się utrzymać w tym roku?

Kluczową informacją jest to, że rząd Niemiec już w grudniu 2021 r. postawił w swojej strategii energetycznej na szybki rozwój tej technologii i zakłada, że w 2024 r. liczba sprzedawanych pomp ciepła przekroczy 500 tys. sztuk rocznie (wzrost ponad 3-4 krotny w ciągu 3 lat). Do 2030 r. planowany jest montaż nawet 6 mln elektrycznych pomp ciepła! Jednocześnie, od 2024 r. wszystkie systemy grzewcze w nowych lub istniejących budynkach mieszkalnych będą musiały spełniać wymóg co najmniej 65% udziału energii ze źródeł odnawialnych.

Niemiecki rząd zakłada również, że udział OZE w produkcji energii elektrycznej wzrośnie z obecnych 50% do 80% w 2030 r., a wg planów w 2035 r. energia elektryczna w Niemczech będzie już całkowicie bezemisyjna. Przełoży się to na brak emisji pośredniej CO₂ w trakcie użytkowania zarówno samochodów elektrycznych, jak i elektrycznych pomp ciepła. Będzie mieć też kluczowe przełożenie na transformację urządzeń grzewczych w całej Europie, gdyż niemieckie firmy produkują obecnie najwięcej urządzeń grzewczych w Europie.
Jednak informacje rynkowe uzyskane po I półroczu wskazują, że wzrost sprzedaży pomp ciepła w Niemczech wyniósł +25%. Oznaczać to będzie, że liczba sprzedanych pomp ciepła przypadająca na mieszkańca Polski w 2022 r. może być wyższa niż na mieszkańca Niemiec i to dwukrotnie.

Co wpływa na popularność pomp ciepła w Polsce?

Ważnym czynnikiem wpływającym na tak istotne wzrosty sprzedaży pomp ciepła w Polsce jest rosnące zaufanie do tej technologii, zarówno wśród użytkowników, jak i instalatorów. Jednocześnie liczy się atrakcyjność rozwiązań (funkcjonalność), relatywnie niskie koszty eksploatacji, w tym ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej, oraz systemowe wsparcie dla inwestycji. Na wyraźny wzrost zainteresowania pompami ciepła w 2022 r. niewątpliwie przełożyły się więc znaczne podwyżki cen nośników energii i paliw, które przekraczają w niektórych przypadkach nawet 150% (rok do roku), a także wysoka intensywność finansowego wsparcia dla efektywnych pomp ciepła w programie „Czyste Powietrze” i oddziaływanie ulgi termomodernizacyjnej. Dodajmy do tego rosnącą popularność bezemisyjnych systemów grzewczych, również z powodu komfortu obsługi i większej świadomości ekologicznej. Pompa ciepła zamontowana w budynku nie powoduje bowiem żadnej emisji zanieczyszczeń powietrza i pozwoli w przyszłości na pełną dekarbonizację ogrzewania budynków.Od wybuchu wojny w Ukrainie w lutym 2022 r. widać powszechne i szybkie odejście od stosowania paliw kopalnych w budynkach. Przejawia się to m.in. w działaniach Komisji Europejskiej, która zapowiedziała przyśpieszenie w tym obszarze, opracowując plan RePowerEU (ogłoszony 18 maja 2022 r.), który jest europejską odpowiedzią na agresję Rosji oraz sytuację na rynku paliw. Odejście od paliw kopalnych widać też w Polsce. Od lutego 2022 r. w programie „Czyste Powietrze” odnotowywano znaczący wzrost liczby wniosków o dofinansowanie do pomp ciepła w ramach wymiany źródeł ciepła w istniejących budynkach (rys. 2). W czerwcu 2022 r. stanowiły one już 60% ogólnej liczby wniosków na wymianę źródeł ciepła, podczas gdy w styczniu 2022 r. było to tylko 30%, a całym 2021 r. ok. 20%.

W tym kontekście trzeba wspomnieć o ogromnym zainteresowaniu inwestorów produkcją energii elektrycznej na własne potrzeby, w ramach dynamicznie rozwijającej się energetyki prosumenckiej. Montaż systemów fotowoltaicznych na dachach budynków mieszkalnych wspiera m.in. program „Czyste Powietrze” (ok. 30% wszystkich wniosków o dofinansowanie w czerwcu 2022 r.) oraz program „Mój Prąd”, który obecnie promuje rozwój prosumenckich instalacji PV w oparciu o nowy system rozliczeń, tzw. net-billing, niestety, mniej korzystny niż poprzedni system, ale ciągle bardziej opłacalny niż zakup całej ilości energii elektrycznej od sieciowych dostawców energii.

Może Cię zainteresuje: Pompy ciepła zgodne z programem „Moje Ciepło”

Zapowiedź szybkiego odejścia od paliw kopalnych

Opublikowany przez Komisję Europejską 18 maja 2022 r. plan REPowerEU opiera się na ambitnych celach, które wymagają istotnego wzrostu zastosowania pomp ciepła w Unii Europejskiej: instalacji około 20 mln pomp ciepła do 2026 r. i prawie 60 mln do 2030 r. Jest to niezbędne, by zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne UE przy istotnym ograniczeniu importu paliw kopalnych z Rosji. Ma też kluczowe znaczenie dla zmniejszenia zużycia gazu ziemnego do ogrzewania i chłodzenia domów, oraz ogólnie – w budynkach i przemyśle. W planie REPowerEU wyznaczono cel podwojenia wskaźnika wdrożenia pomp ciepła, a także odniesiono się do zwiększenia produkcji tych urządzeń i ułatwienia dostępu do ich finansowania.

W towarzyszącym REPowerEU komunikacie „EU Save Energy” Komisja proponuje szereg środków mających na celu przyspieszenie i zachęcenie do powszechnego wdrożenia pomp ciepła, takich jak wyższe wymagania w zakresie efektywności energetycznej budynków czy też zmiany w wymogach ekoprojektu, które powinny doprowadzić do zaprzestania stosowania „samodzielnych” kotłów na paliwa kopalne (np. gazowych, węglowych i olejowych) najpóźniej do 2029 r. Dopuszczalne będzie zastosowanie wysokoefektywnych rozwiązań hybrydowych, czyli pomp ciepła z kotłami gazowymi. W dokumencie zapowiedziane jest też zaostrzenie wymagań dotyczących efektywności energetycznej nowych budynków.

Komisja zawarła w planie REPowerEU szereg propozycji działań, które przyspieszą upowszechnienie technologii pomp ciepła. Należą do nich m.in.:

• stosowanie przez państwa członkowskie środków wspierających tę technologię w zakresie cen, tak aby zachęcić do przechodzenia na pompy ciepła (w tym obniżonego VAT, zarówno na urządzenia, jak i na energię elektryczną);
• zachęcenie europosłów do przyspieszenia terminu zakończenia udzielania dotacji publicznych na kotły wykorzystujące paliwa kopalne w budynkach: z 2027 r. na 2025 r.;
• wprowadzenia zakazu stosowania w nowych budynkach „samodzielnych” urządzeń grzewczych korzystających z paliw kopalnych;
• stworzenie nowego okna w Funduszu Innowacji – który jest finansowany z unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) – w celu wspierania innowacyjnej produkcji czystych technologii, w tym pomp ciepła;
• zachęcanie państw członkowskich do przyspieszenia wdrażania i integracji pomp ciepła na dużą skalę w sposób efektywny kosztowo, np. poprzez wykorzystywanie ciepła przemysłowego;
• utworzenie zakrojonego na szeroką skalę „partnerstwa na rzecz umiejętności”, które powinno pomóc w szkoleniu osób do pracy w branży pomp ciepła.

Jak zauważa Paweł Lachman, prezes zarządu PORT PC „Zaproponowanie daty końca sprzedaży kotłów na paliwa kopalne w 2029 r. jest świadomym odejściem od stosowanej przez wiele lat przez Komisję Europejską zasady neutralności technologicznej, Jest to związane z wdrażaniem unijnej strategii integracji sektora energetycznego, elektryfikacji sektorów i ma kluczowe znaczenie dla rozwoju branży grzewczej w Europie. Jest też ważnym krokiem milowym, który wskazuje jednoznacznie i konsekwentnie obrany przez UE kierunek zmian w ogrzewaniu budynków. Niewątpliwie, propozycja Komisji dotycząca wprowadzenia zakazu dofinasowania od 2025 r. kotłów na paliwa kopalne będzie mieć istotne znaczenie w kwestii przyszłych zmian w programie „Czyste Powietrze”.

Szczególne znaczenie dla przyszłego rozwoju rynku pomp ciepła w Europie ma opublikowana przez Międzynarodową Agencję Energetyczną (IEA) w dniu 18 maja 2021 r. mapa drogowa „Net Zero by 2050”. Warto docenić, że dzięki zaangażowaniu Ministerstwa Klimatu i Środowiska cały raport IEA, liczący ponad 200 stron, jest od lutego 2022 r. dostępny również w języku polskim (https://bit.ly/NetZeroby2050). Raport ten wskazuje, że do 2045 r. elektryczne pompy ciepła mają zaspokajać połowę globalnego zapotrzebowania na ciepło, a w 2050 r. ‒ blisko 2/3 ciepła w krajach rozwiniętych. Według tego założenia łączna liczba zainstalowanych pomp ciepła w UE powinna wzrosnąć ze 180 mln w 2020 r. do 600 mln w 2030 r., czyli ponad trzykrotnie, a do 2050 r. wzrosnąć aż dziesięciokrotnie: do liczby 1,8 mld.

Pompy ciepła zostały już wcześniej (w 2020 r.) uznane za kluczowe rozwiązania dekarbonizacyjne w ogrzewaniu budynków w głównych strategiach „Europejskiego Zielonego Ładu”, czyli w strategii dotyczącej integracji sektora energetycznego i sektorowej strategii budynkowej Komisji Europejskiej, tzw. Fali Renowacji. Obydwie strategie w spójny sposób przedstawiają, jaki będzie model transformacji energetycznej w Unii. Polega on na produkcji energii elektrycznej z OZE i łączeniu sektorów, czyli przede wszystkim elektryfikacji transportu, a także ogrzewnictwa i ciepłownictwa systemowego. Zwiększoną produkcję energii elektrycznej mają zapewnić odnawialne źródła energii, których udział w miksie elektroenergetycznym w 2030 r. ma ulec podwojeniu, osiągając poziom 55-60%, natomiast w 2050 r. ma on wzrosnąć do 84%.

Unijny standard zeroemisyjnych budynków w programie „Moje Ciepło”

Warto wiedzieć, że projekt nowej europejskiej dyrektywy EPBD z grudnia 2021 r. jednoznacznie wspiera nowy, unijny standard tzw. zeroemisyjnych budynków (tzw. ZEB ‒ zero emision building), spełniających wyższe wymogi niż aktualnie wynikające z polskich warunków technicznych WT 2021 (EP <65 kWh/m²rok) oraz takich, w których zamontowane są zeroemisyjne źródła ogrzewania i ciepłej wody, czyli nie powodują one bezpośredniej emisji dwutlenku węgla na miejscu zastosowania (w budynkach).

W standard budynków mieszkalnych ZEB doskonale wpisuje się wprowadzony w kwietniu 2022 r. przez NFOŚiGW program „Moje Ciepło”, który dofinansowuje budowę nowych domów jednorodzinnych z pompami ciepła oraz ułatwia uzyskanie korzystniejszych warunków kredytowych na cały budynek ze względu na spełnienie warunków taksonomii zrównoważonego finasowania budynków (EP <63 kWh/m²rok). Według najnowszych informacji z NFOŚiGW, od uruchomienia programu, czyli do połowy sierpnia 2022 r., złożono już 4,6 tys. wniosków na dofinasowania pomp ciepła w „zielonym standardzie” nowych budynków jednorodzinnych. 26% z nich stanowią wnioski na gruntowe pompy ciepła.

Perspektywy rynku pomp ciepła w Polsce w II połowie 2022 r.

Według PORT PC, w II połowie 2022 r. należy się spodziewać się dalszego istotnego wzrostu sprzedaży pomp ciepła typu powietrze-woda ‒ na poziomie około 100%, oraz wzrostu sprzedaży gruntowych pomp ciepła o ponad 45%. Dynamikę wzrostów mogą jednak osłabić duże braki w dostawach pomp ciepła.

Głównym czynnikiem dużego zainteresowania technologią będzie atrakcyjność kosztów ogrzewania za pomocą pomp ciepła w najbliższych latach. W nowych budynkach z instalacjami ogrzewania płaszczyznowego koszty ogrzewania pompami ciepła są niższe od 40 do 75% niż koszty ogrzewania pelletem drzewnym, gazem ziemnym czy olejem opałowym (p. rys. 3 ‒ przykład kosztów ogrzewania i ciepłej wody w przypadku budynku jednorodzinnego poddanego termomodernizacji do standardu energetycznego WT 2017 o pow. 150 m²). Z kolei w istniejących budynkach jednorodzinnych oszczędność kosztów ogrzewania wynikająca z zastosowania pomp ciepła sięga nawet 40%! Warto przy tym wspomnieć, że od początku 2022 r. na stronie internetowej POBE (www.pobe.pl) co kwartał są publikowane raporty z analizą aktualnych kosztów ogrzewania budynków. Kolejny raport kwartalny POBE za III kwartał 2022 r. ukaże się w drugiej połowie sierpnia 2022.

Druga połowa 2022 jest kolejnym okresem wyzwań i szans na intensywny rozwój branży pompy ciepła. Dalsze wzrosty rynku, związane z rosnącym zainteresowaniem inwestorów pompami ciepła, mogą napotkać na istotną barierę wynikającą z ograniczeń w realizacji dostaw urządzeń. Oprócz braku wykwalifikowanych instalatorów montujących pompy ciepła, to dziś kolejna przeszkoda dla dalszego, szybkiego rozwoju polskiego rynku pomp ciepła.

źródło: PORT PC