Czwarty kwartał 2023 w branży instalacyjno-grzewczej – podsumowanie

Sytuacja w wybranych grupach produktowych

Gazowe kotły konwencjonalne

Gazowe kotły konwencjonalne to produkt niszowy, który jest sprzedawany wyłącznie na wymianę tam, gdzie z powodów technicznych lub bardzo wysokich kosztów przeróbki nie można zastosować kotła kondensacyjnego. Udział kotłów konwencjonalnych w całości sprzedaży kotłów gazowych to w dalszym ciągu poniżej 5% pomimo pewnych wzrostów sprzedaży w tej grupie produktowej. W IV kwartale 2023 wzrost sprzedaży konwencjonalnych kotłów gazowych wiszących wyniósł ok. 7%, co oznacza spadek dynamiki wzrostu w stosunku do III kwartału 2023, kiedy wzrost wyniósł 14%. W całym 2023 roku, w tej grupie urządzeń, spadek wyniósł 10%. W wypadku kotłów stojących, udział tej grupy produktowej jest na granicy pomijalności. Wcześniejsze instalacje zostały zastąpione kotłami kondensacyjnymi, i w tym wypadku jest to bardzo selektywny rynek wymian. Przy tak niskiej bazie odniesienia, nawet sprzedaż kilkunastu sztuk w tę czy w drugą stronę daje widoczna zmianę procentową. W IV kwartale nastąpił 44% spadek sprzedaży tych urządzeń, a w skali całego roku ten spadek wyniósł 17%. Zainteresowanie może wynikać z faktu, że niektórzy użytkownicy końcowi, którzy są zmuszeni wymienić kocioł, a nie mają możliwości przejścia na kocioł kondensacyjny, pozostają przy tańszej alternatywie, jaką jest kocioł konwencjonalny, co potwierdzają zebrane informacje z rynku. 

Gazowe kotły kondensacyjne

W IV kwartale 2023 roku odnotowany został po raz pierwszy od kilku kwartałów wzrost sprzedaży gazowych kotłów kondensacyjnych w każdej swojej kategorii. Należy jednak wziąć pod uwagę, ze sprzedaż kotłów gazowych pod koniec 2022 roku charakteryzowała się dużym spadkiem do poprzedniego roku, co było spowodowane apogeum kampanii antygazowej, która miała miejsce od jesieni 2021 roku. W IV kwartale ten wzrost wyniósł ogólnie prawie 39% wobec spadku w całym 2023 roku o prawie 30%. W wypadku wiszących kondensacyjnych kotów gazowych sprzedaż w porównaniu do analogicznego kwartału poprzedniego roku wzrosła o 39%, a w skali całego roku odnotowany spadek wyniósł nieco ponad 29%. Natomiast w grupie gazowych kondensacyjnych kotłów stojących wzrost sprzedaży w IV kwartale 2023 roku wyniósł prawie 31% przy spadku o 40% w ciągu całego 2023 roku. W przypadku kotów dużej mocy pow. 50 kW, w IV kwartale mieliśmy do czynienia ze wzrostem o 45%, podczas gdy w ciągu całego 2023 roku odnotowany został spadek sprzedaży takich urządzeń na poziomie 5%, czyli niewiele w porównaniu do innych grup produktów. Taki wynik świadczy o tym, że rynek urządzeń komercyjnych rządzi się swoimi prawami i jest najbardziej stabliny. 

Pojawiły się informacje o problemach z odbiorem instalacji w nowych budynkach wyposażonych tylko w kocioł gazowy, z powodu niespełniania unijnego wymogu minimum energii pierwotnej, gdzie kocioł gazowy powinien być wspomagany przez OZE, żeby ten wymóg najnowszych regulacji spełnić. Dlatego w 2023 roku widoczny był wyraźny wzrost zainteresowania instalacjami hybrydowymi, zarówno z pompami ciepła, jak również z kolektorami słonecznymi. 

Kotły olejowe

W grupie kotłów olejowych, w IV kwartale 2023 roku nastąpił ponownie wzrost sprzedaży, który przyniósł wzrost o ok. 35%. Przy czym, w wypadku kotłów konwencjonalnych nastąpił wzrost sprzedaży, który wyniósł 14%, ale dotyczy to małej bazowej liczby kotłów, a w przypadku kotłów kondensacyjnych nastąpił wzrost o 44%. Sprzedaż kotłów olejowych rozwijała się konsekwentnie i w skali całego roku wzrost osiągnął 30%, przy czym w przypadku kotłów kondensacyjnych było to 35%, a kotłów konwencjonalnych 17%. Taki wzrost już nie budzi budzi zdziwienia, chociaż w żadnym z komentarzy rynkowych nie wskazywano na jakiś lawinowy wzrost zainteresowania kotłami olejowymi. Oczywiście dotyczy to bardzo niskiej ilościowej bazy odniesienia na poziomie kilkuset sztuk w skali kraju i nie można tej skali porównać z kotłami gazowymi czy pompami ciepła. Pomimo bardzo dobrego wyniku, kotły olejowe nie są w Polsce popularnym źródłem ciepła i raczej pozostaną rynkiem niszowym. Jednak warto zwrócić uwagę, że kotły olejowe, po zastosowaniu odpowiedniego palnika, mogą być zasilane także biopaliwem w przyszłości, o czym się często zapomina. Jako ciekawostkę można dodać, ze podobną tendencja jest widoczna także w kilku innych krajach europejskich.

Kotły na paliwa stałe

W IV kwartale 2023 roku dal się odczuć pewien wzrost zainteresowania kotłami na paliwa stałe, w sferze oficjalnej – kotłami na pellet, a szarej strefie kotłami wszystkopalnymi, czyli takimi, gdzie sprzedawcy instruują kupca, co, jak i gdzie odkręcić, żeby dorzucić na ruszt coś, co chciałoby się spalić. Ponieważ nie ma oficjalnego monitoringu rynku dla tej grupy urządzeń, na podstawie danych programu „Czyste Powietrze” i kilku innych programów regionalnych można określić, że wzrost sprzedaży kotłów na pellet w IV kwartale 2023 roku wyniósł od kilku do kilkunastu procent. W przypadku programu „Czyste Powietrze”, w IV kwartale 2023 od września 2023 roku, udział kotłów na pelet w składanych wnioskach wzrósł z 16% do 30% w grudniu 2023, co jest takim samym wynikiem jak w wypadku kotłów gazowych, które jednak w porównaniu do pomp ciepła i kotłów na biomasę wymagają przyłącza gazowego lub przynajmniej zbiornika gazu, które nie są dofinansowywane, oraz mają najniższy w porównaniu do innych grup produktowych poziom wsparcia. Jednak ten wynik jest daleki od potencjału o możliwości rynku, jak również od oczekiwań producentów. 

Cena peletu zaczęła także spadać, co lekko przełożyło się wzrost sprzedaży kotłów na biomasę w IV kwartale 2023 roku. Dzięki spadkowi ceny biomasy nastąpiło delikatne polepszenie na rynku sprzedaży kotłów biomasowych, jednak ciągle jest ono zbyt słabe dla przetrwania producentów tych urządzeń, których trudną sytuację pogłębia fakt znacznych spadków sprzedaży pomp ciepła, w produkcję których zaangażowali się czołowi producenci kotłów na paliwa stałe. Widać także wśród producentów kotłów na paliwa stałe tendencję do wprowadzania do oferty różnych innych produktów i nowoczesnych źródeł ciepła, takich jak pompy ciepła czy kotły elektryczne. W dalszym ciągu, problem dostępności surowca – drewna i jego odpadów jest kluczem do odbudowy rynku nowoczesnych kotłów spalających biomasę. 

Przeczytaj także: Trzeci kwartał 2023 roku w branży instalacyjno-grzewczej w Polsce | RynekInstalacyjny.pl

Pompy ciepła i ogrzewanie elektryczne

Pompy ciepła budzą w ostatnim okresie wiele emocji. W 2022 roku mieliśmy rekordowy wzrost sprzedaży tych urządzeń, będący wynikiem bardzo intensywnej promocji tej technologii przez ekspertów i polityków UE, przy równoczesnym włączeniu w działania PR szerokiej kampanii na rzecz odchodzenia od gazu. Tego typu działania spowodowały duży wzrost zainteresowania technologią pomp ciepła, także u użytkowników, których domy nie są dostosowane do wykorzystania tej formy ogrzewania. Spowodowało to pojawianie się coraz liczniejszych negatywnych opinii na temat pomp ciepła, co było rezultatem nie tego, ze technologia jest zła, a raczej niefachowością montażu i doboru tych urządzeń.

W IV kwartale 2023 roku obserwowaliśmy kolejny raz spadek sprzedaży pomp ciepła w porównaniu do analogicznego kwartału poprzedniego roku, który wyniósł rekordowo 75%. Brak spodziewanych wzrostów sprzedaży w segmencie pomp ciepła wynika ze znacznych podwyżek cen energii elektrycznej, perspektywy znacznych podwyżek cen energii elektrycznej w 2024 roku, co było wcześniej do przewidzenia. Do tego dochodzą znaczne różnice w kosztach inwestycyjnych instalacji z pompą ciepła i kotłem gazowym kondensacyjnym. Niestety bardzo duża dynamika wzrostu pomp ciepła w 2022 przyczyniła się również do dynamicznego spadku w 2023. W szczególności wywołane było to rozczarowaniem osób, które dały namówić się na zmianę źródła ciepła przez akwizytorów. Niewłaściwe dobory, brak kompetencji w podmiotach. które spodziewały się łatwego zarobku jak w przypadku PV, urządzenia, które nie spełniały parametrów określonych w kartach produktu i etykietach energetycznych, nieświadomie przez użytkownika określone punkty biwalentne, co skutkowało wczesnym uruchamianiem się grzałek i w konsekwencji wysokimi rachunkami za energię elektryczną, skonstruowany system dotacji do pomp ciepła pozwalający na rozwój akwizycji i nadużycia w pobieraniu środków publicznych – wszystko to złożyło się niestety na pogorszenie się postrzegania pomp ciepła. To niestety praca, którą w szczególności musi być odrobiona przez stowarzyszenia działające w zakresie popularyzacji, jak również profesjonalizacji.

Warto zauważyć, że jest to już drugi falstart w promocji pomp ciepła, tym razem bardziej niebezpieczny i szkodliwy w porównaniu do tego sprzed kilkunastu lat, a spowodowany podobnymi przyczynami, czyli błędami w właściwym doborze pomp ciepła i prawidłowym wykonaniu instalacji. W 2023 roku doszedł jeszcze problem dzikiego importu i sprzedaży urządzeń o wątpliwej jakości, co położyło się cieniem na całej technologii. Ponieważ rynek nie lubi próżni, montażem i sprowadzaniem pomp ciepła zajęły się często firmy nie przygotowane do realizacji sprzedaży i montażu tego typu urządzeń. Sprowadzano do Polski dużą ilość urządzeń nieznanych marek, które nie spełniały deklarowanych warunków technicznych, lub wręcz nie były dostosowane do instalacji w warunkach polskich. Pogoń za zyskiem doprowadziła do wielu patologicznych działań, także w zakresie nadużywania instrumentów wsparcia dla pomp ciepła, w celu wygenerowania szybkiego zysku bez dbałości o jakość instalacji u klienta, co niestety zaczęło się przekładać na opinie na temat tych urządzeń w ogóle, na czym traciły także uznane firmy, które posiadają odpowiednia wiedzę i pompy ciepła o wysokiej jakości i które zainwestowały w wysoki poziom obsługi klienta. Dlatego, w interesie stabilnego rozwoju rynku pomp ciepła w ramach programu „Czyste Powietrze” przyjęto wymogi dotyczące weryfikacji tzw. listy ZUM, dopuszczającej do wsparcia tylko pompy ciepła i kotły na biomasę spełniające określone wymagania. 

Ze strony dystrybutorów pojawiły się sygnały, że spadło radykalnie zainteresowanie mało znanymi markami pomp ciepła. Występują bardzo duże dysproporcje w wynikach pomiędzy konkurencyjnymi dostawcami w danej grupie asortymentowej. W IV kwartale coraz bardziej widać było tendencję, że mniejsze problemy ze sprzedażą pomp ciepła mają uznane marki, dbające o jakość, ale one także bardzo odczuwają wywołany w ostatnich kwartałach kryzys na rynku pomp ciepła, pomimo że spadki sprzedaży w tej grupie produktów jest przynajmniej o połowę niższa niż średnia krajowa. Do tej poru nie wiadomo. ile jeszcze zaimportowanych pod koniec 2022 roku i w ciągu całego 2023 roku zalega na magazynach. Zaobserwowano bardzo głębokie promocje w sprzedaży pomp ciepła, co zaczęło powodować erozję cenową. Rynek sprzedaży pom ciepła jest dominowany prawie całkowicie przez różne instrumenty wsparcia i dotacje, co dobrze nie wróży temu rynkowi w wypadku ograniczenia wysokości wsparcia lub skasowania instrumentów pomocy finansowej przy zakupie, jak to miało w przeszłości w wypadku kolektorów słonecznych, czego skutki odczuwane są do dzisiaj.

Post factum, można tylko stwierdzić, że bezpieczniej dla rozwoju pomp ciepła byłaby inwestycja w bazę sprzedaży, edukację i nie narzucanie takiego tempa bez praktycznego zaplecza w UE. 

W IV kwartale 2023 nastąpił ponownie, tym razem głębszy spadek sprzedaży tych urządzeń, który osiągnął 75%, ale należy w tym wypadku wziąć pod uwagę, że baza sprzedaży w grudniu 2023 zaczęła się już kurczyć. Hurtownicy pod koniec 2022 roku i w pierwszej połowie 2023 zapełnili swoje magazyny, dlatego warto przyjrzeć się sprzedaży sell-out do instalatorów i klientów końcowych, gdzie im bliżej końca roku, tym bardziej nerwowa atmosfera zaczęła panować. Na słaby wynik sprzedażowy branży szczególnie w odniesieniu do pomp ciepła trzeba zwrócić uwagę obok fatalnej oceny jakości montażu przez firmy instalacyjne, także na opinie, jakie pojawiają się na formach konsumenckich wystawiane przez użytkowników.

W przypadku pomp ciepła nastąpił duży spadek rynku także ze zmian cen konwencjonalnych nośników energii w tym niższe koszty zakupu gazu ziemnego, które powodują, że nie ma tak dużej presji na wymianę źródła ciepła na pompę ciepła. Dodatkowo niepewna jest cały czas sytuacja z ceną energii elektrycznej. 

W IV kwartale spadki sprzedaży nastąpiły we wszystkich głównych grupach produktowych pomp ciepła. Najmniejsze wystąpiły w gruntowych pompach ciepła, gdzie w IV kwartale 2023 spadek wyniósł tylko ok. 10% a całym 2023 roku nastąpił wzrost sprzedaży gruntowych pomp ciepła o prawie 17%. Taki wynik jest spowodowany tym, że gruntowe pompy ciepła są urządzeniami zaawansowanymi oferowanymi praktycznie tylko przez wyspecjalizowane firmy i udział importu spoza UE jest tutaj niewielki. Są to jednocześnie urządzenia drogie, ale właściwie dobrane i zainstalowane dają gwarancję niezawodności i oszczędności w eksploatacji, przez co mogą być pozytywnym ambasadorem dla technologii pomp ciepła. Na drugim biegunie są pompy ciepła powietrze-woda typu monoblock. W tym wypadku spadek sprzedaży w IV kwartale 2023 wyniósł ok. 80%, a w skali całego roku, spadek sprzedaży osiągnął ok. 58%. W przypadku następnej popularnej grupy pomp ciepła, czyli powietrze-woda typu split, które dominują w sprzedaży pomp ciepła, spadek sprzedaży w IV kwartale 2023 wyniósł ok. 75%, natomiast w skali roku 2023 ten spadek osiągnął poziom ok. 32%.

Ciekawostką jest fakt, że podobnie jak w przypadku gazowych kotłów kondensacyjnych o większej mocy, także w przypadku pomp ciepła pow. 20 kW nastąpiły wzrosty zarówno w IV kwartale, jak również w skali całego 2023 roku, które w zależności od typu wynosiły od 5 do nawet 50%, a w skali całego 2023 roku te sprzedaż była na poziomie od -30% do nawet kilkudziesięcioprocentowych wzrostów, co dowodzi, że rynek urządzeń komercyjnych rządzi się swoimi prawami, ale równocześnie takie urządzenia są dostarczane przez bardziej renomowanych dostawców ze względu na cenę i stopień skomplikowania instalacji.

Czwarty kwartał 2023 to nie tylko spadek zainteresowania pompami ciepła, ale także kotłami i dogrzewaczami elektrycznymi, które bardzo często stosowane są jako uzupełniające źródła szczytowe. W szczególności duże spadki są ponownie widoczne w kotłach elektrycznych. Rynek w dalszym ciągu jest spadający, pomimo ożywienia w okresie sezonu grzewczego. Żaden producent już od kilku miesięcy nie porównuje wyników z zeszłym rokiem, odniesienie do roku 2021 wydaje się bardziej sensowne – dane wówczas są zbliżone. IV kwartał 2023, podobnie jak poprzednie, charakteryzował się ogólnym spadkiem obrotów rzędu 30-40%. Jedynie pierwszy za sprawą pewnych opóźnień w produkcji można uznać za udany sprzedażowo pomimo spadków. Cały rok zakończył się powrotem do poziomu sprzedaży z roku 2022, co wydaje się być zadowalającym wynikiem na tle branży.

Podsumowując cały 2023 rok, należy wziąć pod uwagę fakt, że kotły elektrycznie zostały jakiś czas temu wrzucone do jednego worka z pompami ciepła, co prowadzi do korelacji w sprzedaży obu grup produktowych. Spadki nie są jednak tak znaczne jak w przypadku pomp ciepła z trzech powodów:

• nawis niezrealizowanych zamówień z 2022 roku spowodował bardzo dobry pierwszy kwartał,
• rynek deweloperski zwiększył zainteresowanie kotłami elektrycznymi w obszarach pozbawionych dostępu do gazu, szczególnie w budynkach, gdzie inwestycja w pomy ciepła ze względów finansowych czy eksploatacyjnych nie do końca byłaby uzasadniona,
• przemysłowe serie kotłów elektrycznych odnotowały blisko 50-procentowe wzrosty – tu różnica kosztów zakupu w porównaniu z pompami ciepła dużych mocy jest znacząca. Jak widać, tendencja stabilnego wzrostu w urządzeniach o dużej mocy jest podobna jak w wypadku gazowych kotłów kondensacyjnych i pomp ciepła.

Kolektory słoneczne

W IV kwartale 2023 roku w grupie kolektorów słonecznych nastąpił ponownie spadek sprzedaży na poziomie 66%, a w skali roku o 38%, czego nie potwierdzają sygnały z rynku mówiące o wzroście zapytań o instalacje kolektorów słonecznych zarówno do ciepłej wody użytkowej, jak również wsparcia ogrzewania. Można to wytłumaczyć jedynie tym, że spadła liczba projektów dotowanych prze różne programy z powodu ich wyczerpania. Niestety jest to wynik niekorzystnej struktury runku opartego na programach dotacyjnych. 

Rok 2023 był końcem projektów realizowanych przez JST, dlatego też w samej grupie produktowej kolektorów słonecznych, których sprzedaż od lat jest uzależniona od programów wsparcia, nastąpił znaczący spadek. Tym niemniej w kolektorach słonecznych widać duże ożywienie, w stosunku do lat ubiegłych. Materializacja zapytań nie jest może jeszcze na właściwym poziomie, ale to, co się dzieje w obrębie samego zainteresowania, budzi optymizm dostawców. Sytuacja mogłaby być jeszcze znacząco lepsza, gdyby technika pozyskiwania ciepła z promieniowania słonecznego była objęta programem dofinansowań na poziomie innych urządzeń grzewczych. Program ten musiałby jednak być prosty w swoich założeniach oraz łatwo i szybko rozliczany. Ważne, żeby nie stworzyć znowu programu, który w jakikolwiek sposób dopuszczałby manipulacje np. powierzchniami, tak jak to miało miejsce w programie dopłat 45% prowadzonym przed laty przez NFOŚiGW. Został rozpoczęty projekt weryfikacji pomp ciepła i umożliwienie dofinansowania tylko tym urządzeniom, które znajdą się na liście ZUM. Tak też powinno być w przypadku innych urządzeń takich jak kolektory słoneczne. Bardzo dużo pomogłoby, gdyby jednak przekonać organizacje działające na rzecz klimatu, żeby nie promowały tylko i wyłącznie rozwiązania PV + pompa ciepła (chociaż teraz może okazać się, że wspierany będzie układ wiatrak + PC), ale prezentowały pełen przekrój możliwych do zastosowania technologii pozyskiwania energii odnawialnej.

Zmniejszenie emisji i redukcja zużycia energii pierwotniej jest możliwa i konieczna również w okresach letnich, w których kolektory słoneczne pozwalają na darmowe pozyskiwanie ciepła, jeżeli tylko są spełnione odpowiednie warunki lokalizacyjne. Zmniejszenie emisji i redukcja zużycia energii pierwotniej jest możliwa i konieczna również w okresach letnich, w których kolektory słoneczne nie mają sobie równych. 

Pozytywne w IV kwartale 2023 jest to, ze hurtownie ponownie odnotowały wzrost sprzedaży kolektorów słonecznych, głównie do budowy instalacji hybrydowych do wsparcia ogrzewania kotłami gazowymi i pompami ciepła, ale również kotłami na biomasę, chociaż udział tego kanału dystrybucji nie przekracza niestety 20%. W grupie zasobników i buforów dwuwężownicowych nastąpił także spadek sprzedaży o 49%, a w skali całego 2023 roku ten spadek wyniósł 50%. Należy jednak pamiętać, że ten rynek jest w fazie odbudowy i jest jeszcze niestabilny z uwagi na stosunkowo mały udział sprzedaży detalicznej przez hurtownie. Absolutnie dominują w sprzedaży kolektory płaskie. Z pewnością odbudowie rynku kolektorów słonecznych nie sprzyja brak wiedzy na temat możliwości zastosowania tego rozwiązania w różnych aplikacjach, jak również mała liczba wykwalifikowanych instalatorów do realizacji takich inwestycji. Technologia jako taka jest mocno niedoceniana przez konsumentów, ale można przyjąć, że przy takim zalewie dezinformacyjnym mogą mieć oni problem z właściwą oceną. Co prawda, kolektory słoneczne znalazły się na bardziej widocznym miejscu w programie „Czyste Powietrze”, ale w dalszym ciągu brakuje w tym programie pozycji dla wsparcia instalacji hybrydowych, które cieszą się coraz większym zainteresowaniem i mogą być optymalnym rozwiązaniem pod względem kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych. 

Głównymi czynnikami wpływającymi na rynek kolektorów słonecznych w IV kwartale 2023 i całym 2023 roku były:

• kończące się programy dofinansowań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego
• większa niepewność u konsumentów przekładająca się na obniżoną skłonność do wydawania środków i podejmowania tym samym ryzyka
• perspektywa uzyskania wsparcia z projektów JST, które zostały w części kraju rozpisane, ale nie miały jeszcze pokrycia z KPO i innych planów pomocowych związanych ze środkami UE
• wybory parlamentarne, które przybliżają możliwość uzyskania środków, o których mowa w powyższym punkcie, a tym samym obniżają czasowo skłonność do zakupu, w miejscach, gdzie były wykonywane jakiekolwiek prace związane z dofinansowaniami do OZE
• zdecydowanie mniejsza możliwość lobbystyczna w zakresie termicznej techniki solarnej w stosunku np. do PV czy pomp ciepła, co przekłada się na mniejszą świadomość nabywców
• uspokojenie się cen surowców energetycznych oraz brak niepewności ich nabycia jakie ma miejsce na przestrzeni ostatniego roku
• brak przekonania osób decyzyjnych (ministerstwa, organizacje działające na rzecz klimatu) do słuszności stosowania technologii, jaką są kolektory słoneczne. Niestety cały czas w większości przewija się kampania informacyjna o słuszności zastosowania pomp ciepła i PV.

W przypadku instalacji wielkopowierzchniowych, problemem dla lokalnych sieci ciepłowniczych sa zamierzchłe bariery administracyjne, które skutecznie zniechęcają do podjęcia takiego wyzwania, pomimo chęci i gotowości do instalacji pola kolektorów słonecznych i magazynów ciepła dla wspomagania sieci ciepłowniczych.

Gazowe przepływowe podgrzewacze do ciepłej wody użytkowej

Rynek przepływowych gazowych podgrzewaczy do ciepłej wody użytkowej po dużym wzroście sprzedaży tych urządzeń w III kwartale, który wyniósł 40% w porównaniu do analogicznego okresu 2022 roku, ponownie w IV kwartale 2023 odnotował spadek sprzedaży na poziomie 19%, a w skali całego 2023 roku spadek sprzedaży tych urządzeń wyniósł 10%. Można przyjąć, że ta technologia wytwarzania ciepłej wody użytkowej jest wypierana przez inne źródła wytwarzania c.w.u. Tego typu urządzeń nie montuje się już w nowym budownictwie. 

Grzejniki i inne elementy instalacyjne

W czwartym kwartale 2023 w porównaniu do w poprzednich kwartałach miał miejsce tym razem całkiem widoczny wzrost sprzedaży grzejników i elementów instalacji, co było spowodowane większym zapotrzebowaniem w modernizacjach obiektów kubaturowych, głównie w budownictwie mieszkaniowym. Poprawa sytuacji była spowodowana:

• lekkim przyrostem w potencjale rynkowym (budownictwo mieszkaniowe – wykończeniówka) w stosunku do IV kwartał 2022
• lekkie ożywienie w remontach / wymianach
• głównym czynnikiem przyrostu był jednak fakt, że w IV kwartale 2022 następowało dynamiczne obniżanie stanów magazynowych w dystrybucji, zaś w IV kwartale 2023 stany były już dopasowane do bieżących potrzeb, zatem zakupy odzwierciedlały mniej więcej rzeczywiste zapotrzebowanie rynku. 

IV kwartał zakończył się wzrostem sprzedaż na poziomie od 70 do nawet 100%, czego jednak nie potwierdzali wszyscy gracze rynkowi. Niektórzy wręcz wspominali o spadkach, chociaż na dużo niższym poziomie w porównaniu do poprzednich kwartałów. 

 Mimo stosunkowo dobrych wyników w sprzedaży grzejników i ogrzewania powierzchniowego w III i IV kwartale 2023 (wyraźne wzrosty w stosunku do 2022), poziom spadków sprzedaży w I i II kwartale 2023 w stosunku do analogicznych okresów z roku 2022 nie pozwolił ani na polepszenie, ani nawet wyrównanie sprzedaży w ciągu całego roku, gdzie spadek sprzedaży można oceniać na poziomie 20%. Realnie, potencjał rynku obniżył się kolejne mniej więcej 25% (spadki od 20-30% w zależności od producenta). Oznacza to spadek wolumenu o ok 50% w stosunku do roku 2021.

Wielorodzinne budownictwo mieszkaniowe nie było w stanie wyraźnie się odbić (mimo „kroplówki” w postaci bezpiecznego kredytu 2%). Także indywidualni inwestorzy nie przyczynili się do wyraźnej poprawy sytuacji (tu jeszcze większą rolę mogła odegrać inflacja i stopy procentowe). Wydaje się, że w ciągu roku dla grzejników nieśmiało zaczęła poprawiać się sytuacja w sferze remontów i wymian.

Szczególnie pod koniec roku zaczęły pojawiać się wyraźne sygnały ożywienia zarówno w deweloperce, jak i budownictwie indywidualnym, co jednak w dalszym ciągu nie przekładało się na twarde dane tendencji rynkowych. 

Jeśli chodzi o pozostałe elementy instalacji urządzeń grzewczych, to w wypadku zasobników ciepła w IV kwartale 2023 spadek osiągnął poziom 35%, a w skali całego 2023 roku spadek był na podobnym poziomie, czyli 36%, co odzwierciedla sytuację sprzedaży urządzeń grzewczych, ponieważ zasobniki i bufory najczęściej są montowane razem z towarzyszącym urządzeniem grzewczym jako element instalacji. Sprzedaż buforów bezwężownicowych spadła zarówno w IV kwartale, jak i całym 2023 roku o połowę. Natomiast najmniejsze spadki miały zasobniki jednowężownicowe – 20% w IV kwartale i 32% w całym 2023 roku.

Pozostałe elementy instalacji odnotowały spadek sprzedaży na poziomie 10-15% w skali roku, ale już w IV kwartale 2023 pojawiły się głosy o niewielkich wzrostach na poziomie do 5%, chociaż więcej głosów wskazywało w dalszym ciągu na spadek na podobnym poziomie.

Podsumowanie

Rok 2023 był w dalszym ciągu dynamiczny pod względem zmian tendencjach sprzedaży. IV kwartał 2023 roku przyniosła co prawda pewne zmiany w tendencjach spadków czy nawet odwrócenia trendu do wzrostu sprzedaży, ale w dalszym ciągu rynek urządzeń grzewczych jest daleki do uporządkowania po bałaganie, jaki miał miejsce w 2022 roku, głównie spowodowanym decyzjami politycznymi, dyskusjami nad projektami tych decyzji i zjawiskami spekulacyjnymi na rynku paliw energii i surowców. Efektem tych zdarzeń jest obecnie cały szereg czynników zarówno ekonomicznych, jak i politycznych, co bezpośrednio przekłada się na obraz rynku. Wyniki wyborów i perspektywa odblokowania pieniędzy na KPO daje nadzieję, że branża budowlana ożywi się, może nie w takim stopniu jak funkcjonowała wcześniej, ale na tyle, że firmy działające w branży budowlanej i grzewczej złapią trochę oddechu i uporządkują biznes w spokojniejszej atmosferze. Wzrosty cen i kosztów w branży instalacyjno-grzewczej, ale także głównie poza nią, spowodowały, że są przekładane w czasie decyzje o remontach i modernizacjach, co nie jest dobrym zjawiskiem. 

Osobna sprawą jest rozregulowanie rynku i zamęt informacyjny, który spowodował, że użytkownicy końcowi czekają z decyzją wymiany bądź instalacji urządzenia grzewczego na rzetelną informację, czy coś będzie zakazane w przyszłości, a jeżeli, to co i w jakim stopniu. Na szczęście w IV kwartale sytuacja uległa uspokojeniu, to znaczy uczestnicy rynku przyzwyczaili się do nowych warunków brzegowych, chociaż w niektórych wypadkach atmosfera jest nerwowa, czego powodem jest wstrzymywanie przyjęć na nowe stanowiska pracy, a nawet zwolnienia. Branżę czeka ciężka praca chociaż nad przywróceniem dobrej opinii pompom ciepła po zjawiskach opisywanych wcześniej, należy mieć tylko nadzieję, że działania będą ukierunkowane na promowanie dobrych praktyk w instalacji pomp ciepła, a nie będzie powtórzony błąd, polegający na atakowaniu kotłów gazowych jako głównego konkurenta, tylko wykorzystanie szansy synergii, jaką daje układ hybrydowy pompy ciepła z kotłem gazowym, jako wsparciem dla pompy ciepła pod względem ekonomicznym i technicznym.

Widać już coraz bardziej kontynuację wzrostu zainteresowania instalacjami hybrydowymi w ogrzewnictwie, jako rozwiązania, które pozwoli optymalnie produkować ciepło po jak najniższych kosztach w zależności od cen i podaży nośników energii, ale póki co jest to bardziej inicjatywa oddolna niż rozwiązania systemowe.

Nie bez znaczenia będą czynniki polityczne i geopolityczne, z jakimi mierzymy się wszyscy od już prawie 2 lat. Niestety polska polityka nie rozpieszczała przedsiębiorców, czego powodem były dziwne posunięcia prowadzone w dialogu z Komisją Europejską i brak środków z KPO, które miały być przeznaczone na inwestycje w transformacje energetyczną. Wysoka inflacja w 2022 i 2023 roku, zjadająca część domowych budżetów, które mogły być przeznaczone na wymianę źródeł ciepła lub instalację urządzeń wspomagających wytwarzanie energii, także obecnie powoduje, że siła nabywcza inwestorów jest dużo słabsza niż w poprzednich latach. Sytuacja geopolityczna również jest mało korzystna, ponieważ budzi u wielu niepewność, jaka przyszłość ich czeka i w związku z tym ochota na inwestowanie jest mniejsza. 

To co jeszcze należy poprawić w następnych latach, to urealnienie poziomów dofinansowania, jakie były np. w programie „Czyste Powietrze”. Wysokie dopłaty, nawet na poziomie blisko 100% skutecznie psują rynek, ponieważ przy braku dofinansowania technologii OZE, powstaje obiegowa opinia, że takie źródła ciepła nie opłacają się, co widać wybitnie na przykładzie kolektorów słonecznych, które jako pierwsza technologia zostały dotknięte tym problemem. Jest to wynik budzenia w ludziach przekonania, że jeżeli nie ma dopłaty, to to się nie opłaca. Gdyby dofinansowanie wynosiło 15-20%, ukierunkowane na cel i sektor, a nie na konkretne technologie, to efekt psychologiczny byłby zupełnie inny. Co więcej rynek rozwijałby się spokojniej, bez wąskich gardeł i spekulacji i pozbawionych sensu wyborów, zorientowanych na jak najwyższe dofinasowanie, co później często rodzi rozczarowanie i frustracje beneficjenta, a cel byłby osiągnięty. Może nie byłoby tak dużej dynamiki, ale dla producentów i klientów, byłoby to zdecydowanie bardziej przewidywalne, bezpieczne i możliwe do realizacji w dłuższej perspektywie.

źródło: SPIUG