Audyty Energetyczne przedsiębiorstw - jakie i kiedy?

Stan aktualny

W działaniach na rzecz poprawy efektywności energetycznej powszechnie przyjmuje się, że przed podjęciem inwestycji celowe jest dokonanie oceny obecnego użytkowania energii, rozważenie różnych możliwości oszczędności i dokonanie wyboru optymalnego rozwiązania technicznego, a więc sporządzenie audytu energetycznego.

Sporządzane aktualnie w Polsce audyty energetyczne są elementem systemu wspierania termomodernizacji, utworzonego ustawą z dnia 18 grudnia 1998 r. [1], w ramach którego prawnie określono formę i zakres audytów [2]. Ustalona forma audytu jest stosowana z powodzeniem jako przygotowanie termomodernizacji budynków realizowanej nie tylko w ramach ww. systemu, ale także w przypadkach wspierania przedsięwzięć przez NFOŚiGW, a nawet realizacji termomodernizacji finansowanej całkowicie przez inwestora.

Ustawą o efektywności energetycznej [3] utworzony został inny system wspierania zwiększenia efektywności energetycznej, tzw. system Białych Certyfikatów, w ramach którego wprowadzono nowy rodzaj audytów – audyty efektywności energetycznej [4].

Wymienione powyżej aktualnie sporządzane audyty stanowią z założenia przygotowanie inwestycji dotyczących poprawy efektywności energetycznej w wybranych obiektach lub instalacjach oraz są związane z warunkami dofinansowania w ramach konkretnych programów.

Nowe potrzeby i propozycje

Dotychczasowe działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej realizowane jako przedsięwzięcia dotyczące poszczególnych obiektów są obecnie oceniane jako już niewystarczające. Poprawa efektywności powinna się odbywać nie tylko przez jednostkowe przedsięwzięcia, ale przez stałe działanie przedsiębiorstwa czy instytucji. Niezbędnym elementem powinny być audyty energetyczne, ale o innym charakterze niż znane dotychczas. Określa się je jako audyty energetyczne przedsiębiorstw.

Taki kierunek działań przyjęty został w dyrektywie 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej [5] (zastąpiła dyrektywę 2006/32/WE). Wprowadzono w niej szereg ustaleń dotyczących wykonywania audytów energetycznych, które powinny pomagać przedsiębiorstwom i instytucjom w ocenie ich gospodarki energetycznej i ustalaniu sposobów poprawy efektywności. Audyty omawiane w tej dyrektywie powinny obejmować ocenę gospodarki energetycznej przedsiębiorstwa, zarówno w zakresie gospodarowania ciepłem, jak i energią elektryczną.

Dyrektywa nakazuje krajom członkowskim UE utworzenie programu zachęt i wsparcia finansowego dla małych i średnich przedsiębiorstw do poddawania się audytom energetycznym, a także wdrażania zaleceń wynikających z tych audytów. Dla większych przedsiębiorstw i innych podmiotów powinien zostać wprowadzony obowiązek sporządzania audytu energetycznego co cztery lata.

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa powinien obejmować przegląd całej gospodarki energetycznej firmy (a nie tylko wybranych dziedzin), zawierać diagnozę stanu użytkowania energii w przedsiębiorstwie, wskazanie środków poprawy efektywności wykorzystania energii i możliwości wsparcia związanych z tym przedsięwzięć, a także wskazania dotyczące przygotowania i wdrożenia systemu zarządzania energią.

Dla przedsiębiorcy audyt powinien stanowić bardzo ważny zbiór danych i propozycji umożliwiających prawidłowe i efektywne ukierunkowanie działań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, w tym organizacyjnych, które pozwolą ograniczyć zużycie i koszty energii i które powinien on stopniowo realizować.

Audyty powinny być elementem systemu zarządzania energią. W Polsce takie systemy powinny być tworzone w oparciu o normę PN-EN ISO 50001 [6].

Tworzenie standardu

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, wychodząc naprzeciw tym potrzebom, uruchomiła w 2013 r program pilotażowy, w ramach którego testowane były zasady wykonywania audytów energetycznych w przedsiębiorstwach. Program realizowany był przez Fundację Poszanowania Energii w latach 2013–2014.

W stosunku do wykonywanych audytów energetycznych przedsiębiorstw przyjęto następujący zakres działań:

• zebranie danych dotyczących charakterystyki obiektów, urządzeń technicznych lub instalacji, w których użytkowana jest energia, i ich parametrów technicznych oraz organizacji zarządzania energią w przedsiębiorstwie, w tym stosowanych taryf i umów z dostawcami energii;
• zebranie danych dotyczących wielkości zużycia energii obiektów, urządzeń technicznych i instalacji;
• ocena stanu technicznego oraz analiza zużycia energii przez obiekty, urządzenia techniczne lub instalacje, ocena organizacji zarządzania energią w przedsiębiorstwie;
• wyznaczenie całkowitej bazowej wielkości zużycia energii przez obiekty, urządzenia techniczne lub instalacje w stanie istniejącym z wykorzystaniem metod analitycznych i uwzględnieniem danych znamionowych, katalogowych lub rzeczywistych pomiarów;
• zidentyfikowanie możliwych do wdrożenia działań służących poprawie efektywności energetycznej przedsiębiorstwa wraz z oceną ich opłacalności ekonomicznej uwzględniającej wysokość możliwych do uzyskania oszczędności zużycia energii, wysokość koniecznych do poniesienia kosztów inwestycyjnych, okres wdrożenia poszczególnych działań oraz czas zwrotu kosztów inwestycji;
• wyznaczenie wielkości zużycia energii przez poszczególne obiekty, urządzenia techniczne lub instalacje, według stanu po zrealizowaniu rekomendowanych działań służących poprawie efektywności energetycznej przedsiębiorstwa;
• analiza zachowań pracowników i dostawców w zakresie wykorzystania energii oraz sformułowanie zaleceń dotyczących wdrożenia działań służących poprawie efektywności energetycznej przedsiębiorstwa;
• sformułowanie zaleceń dot. utworzenia lub udoskonalenia istniejącego systemu zarządzania energią w przedsiębiorstwie.

Należy podkreślić, że ww. czynności dotyczą problemów zużycia energii:

1. w całym przedsiębiorstwie, we wszystkich jego obiektach i instalacjach,
2. nie tylko problemów ściśle technicznych, ale także taryf, umów, a nawet zachowań pracowników i dostawców.

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa nie jest przygotowaniem jednej konkretnej inwestycji, ale oceną aktualnego stanu gospodarki energetycznej z wskazaniem możliwości poprawy. Jest to wiec dokument zupełnie inny niż sporządzane obecnie audyty efektywności energetycznej wprowadzone w systemie Białych Certyfikatów, a taki właśnie błędny pogląd o identyczności tych dokumentów często się pojawia.

Audyty energetyczne przedsiębiorstw w przepisach polskich

Ustalenia dyrektywy 2012/27/UE [5] mają być wprowadzone w Polsce w nowej ustawie o efektywności energetycznej, która ma zastąpić istniejącą ustawę o efektywności energetycznej z 15 kwietnia 2011 r. i która obowiązuje do 31 grudnia 2016 r. Projekt tej nowej ustawy z dnia 22 maja 2015 r. (wersja 1.23) przewiduje m.in.:

• Art. 26.1. Przedsiębiorca w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2013 r. poz. 672, z późn. zm.), z wyjątkiem mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy w rozumieniu art. 104‒106 tej ustawy, przeprowadza co 4 lata audyt energetyczny przedsiębiorstwa lub zleca jego przeprowadzenie.
• Art. 27.1. Audyt energetyczny przedsiębiorstwa ma na celu przeprowadzenie szczegółowych i potwierdzonych obliczeń dotyczących proponowanych przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej oraz dostarczenie informacji o potencjalnych oszczędnościach energii.
• Art. 39. Przedsiębiorca, o którym mowa w art. 26 ust. 1, po raz pierwszy przeprowadzi audyt energetyczny przedsiębiorstwa, w terminie do dnia 5 grudnia 2015 r.

Wymieniony powyżej termin pierwszego audytu jest już na pewno nieaktualny, gdyż projekt ustawy nie został jeszcze przekazany do Sejmu, a więc ustawa powstanie i będzie obowiązywać najwcześniej za kilka miesięcy. Niezależnie od tego, czy powyższe przepisy zawarte w projekcie ustawy będą miały identyczną treść – w jej ostatecznej wersji – można się spodziewać, że w najbliższych latach audyty energetyczne przedsiębiorstw stanowiące kompleksową ocenę ich gospodarki energetycznej i powtarzane co kilka lat staną się działaniem powszechnym i obowiązującym. Jest to bowiem konieczna podstawa stałego podnoszenia efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach.

Należy jednak wyraźnie podkreślić, że nakaz sporządzania audytów energetycznych przedsiębiorstw przewidziany w dyrektywie UE obecnie w Polsce jeszcze nie obowiązuje.

Literatura

1. Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych (DzU nr 162/1998, poz. 1121).
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu i form audytu energetycznego oraz części audytu remontowego, wzorów kart audytów, a także algorytmu oceny opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego (DzU nr 43/2009, poz. 346).
3. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (DzU nr 94/2011, poz. 551).
4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej, wzoru karty audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii (DzU 2012, poz. 962).
5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE (DzU UE 2012 nr L 315/1).
6. PN-EN ISO 50001:20012 Systemy zarządzania energią. Wymagania i zalecenia użytkowania.