Odprowadzanie spalin z kotłów gazowych. Zmiana wymagań dotyczących przewodów spalinowych i dymowych

W 2003 roku dyskutowaliśmy z kolegami z branży kominiarskiej na łamach prasy specjalistycznej o problemach związanych z zastosowaniem w polskich instalacjach spalinowych kotłów kondensacyjnych nowych materiałów opartych na tworzywach sztucznych. Dyskusja zakończona została pozostaniem stron przy swoich poglądach, ale życie toczyło się dalej i po wejściu Polski do Unii Europejskiej sprawa ta nabrała szerszego kontekstu, bo zamknięcie się rynku na prawo wspólnotowe nie było już możliwe.

Argumenty przytaczane w artykule [2], nietraktowane wtedy przez oponentów poważnie, zostały w międzyczasie uwzględnione w normach, a nawet dyrektywach unijnych. Jednak śledząc dyskusję toczącą się w ostatnich miesiącach [3, 4, 5], można odnieść wrażenie, że fakt ten nie jest rozumiany jednakowo przez przedstawicieli różnych branż.

Nie jest to jednak tylko nasz krajowy problem, ponieważ obserwując dyskusje toczone na forum różnych Komitetów Technicznych CEN, można zauważyć, że problemy postrzegane są z perspektywy dyrektyw związanych ściśle z daną branżą, i obserwuje się niekiedy kompletny brak zrozumienia oponentów z racji nieznajomości specyfiki dyrektywy będącej podstawą działania branży pokrewnej.

Taka właśnie sytuacja ma miejsce w związku z dwiema dyrektywami: budowlaną (89/106/EWG) i dotyczącą urządzeń spalających paliwa gazowe (90/396/EWG). Z pierwszą dyrektywą związany jest bowiem Komitet Techniczny CEN/TC 166 opracowujący normy zharmonizowane dotyczące kominów, a z drugą – Komitet Techniczny CEN/TC 109 tworzący normy zharmonizowane dla kotłów gazowych.

W Polsce dyrektywa 89/106/EWG znalazła się w gestii Ministerstwa Infrastruktury, a dyrektywa 90/396/EWG – w kompetencjach Ministerstwa Gospodarki (wcześniej: Przemysłu). Systemy oceny zgodności w obu tych dyrektywach różnią się znacznie, co właśnie jest przyczyną nieporozumień środowiskowych. Z racji swojego przeznaczenia dla bardzo szerokiej grupy wyrobów dyrektywa budowlana ma kilka kategorii oceny zgodności (od I do IV) o zróżnicowanym zaangażowaniu jednostek notyfikowanych w procesie oceny – od badania typu i nadzorowania produkcji (I) do całkowitego braku uczestnictwa (IV).

Natomiast dyrektywa dotycząca urządzeń gazowych, a więc w porównaniu z dyrektywą budowlaną obejmująca stosunkowo wąską grupę wyrobów, jest bardziej restrykcyjna i pod względem systemu oceny zgodności może być porównywana jedynie do kategorii I. Biorąc pod uwagę zagrożenie dla otoczenia niewłaściwie skonstruowanego lub niezgodnie z typem wyprodukowanego urządzenia gazowego, restrykcyjność tego systemu oceny jest w pełni zrozumiała. Analizując dwie grupy wyrobów mocno ze sobą powiązanych, a więc kotły i przewody spalinowe (kominy), można wykazać analogiczne źródło nieporozumień.

Środowiska związane z użytkowaniem kotłów gazowych, których integralną częścią jest system powietrzno-spalinowy, uważają, że kierując się wymaganiami dyrektywy 90/396/EWG (wraz z odwołaniami do wymagań wynikających z innych dyrektyw), w sposób maksymalnie zorganizowany zapewniają bezpieczeństwo użytkowania tych urządzeń. Trudno im zrozumieć zarzuty braku nadzoru stawiane przez branżę kominiarską, której wyroby objęte są jedynie systemem II+, gdzie jednostki notyfikowane nadzorują produkcję, a badanie typu leży w gestii producenta.

Natomiast branża kominiarska, przywiązana do systemu, w którym przeprowadzenie badania typu pozostawia się producentowi, wpada w oburzenie, czytając zapisy odnoszące się w przepisach prawnych do instrukcji obsługi producenta, gdyż nie bierze pod uwagę, że ta instrukcja jest jednym z pierwszych elementów bezpieczeństwa objętych nadzorem dyrektywy 90/396/EWG i norm z nią zharmonizowanych. Należy jednak w tym miejscu podkreślić, że powyższe normy w przywołaniach odnoszą się również do norm dotyczących przewodów spalinowych, opracowywanych w CEN/TC 166.

Analiza nowych przepisów

Opisane powyżej zachowania można w naszym kraju dostrzec w reakcjach na nowo wprowadzone zmiany do rozporządzenia dotyczącego warunków technicznych budynków oraz ich usytuowania [1]. Nowe zapisy powstawały długo w wyniku dyskusji nad kolejnymi projektami, by w końcu ukazać się w powyższej formie.

Jedną z najistotniejszych zmian są nowe regulacje dotyczące przewodów kominowych. Od lat trwała dyskusja, jakie powinny być przewody kominowe spalinowe o ciągu naturalnym.

Początkowo projekt zmian w § 140 ust. 3 przewidywał tylko redukcję najmniejszego wymiaru przekroju poprzecznego do 0,12 m dla przewodów kominowych i dymowych wykonanych z wkładów metalowych. Dopuszczał ponadto stosowanie wkładów metalowych, a nie tylko stalowych jak wcześniej, z uwagi na zmiany w Polskich Normach harmonizowanych z dyrektywą nr 89/106/EWG.

Ten projekt zmian nie rozwiązywał jednak problemu. Z jednej strony przytaczano argumenty za utrzymaniem wymagania zachowania minimalnego wymiaru przekroju lub średnicy zarówno w przypadku przewodów murowanych, jak i wkładów stalowych. Natomiast z drugiej strony padały stwierdzenia, że producenci urządzeń grzewczych wiedzą najlepiej, jakie przewody powinny być stosowane do danego urządzenia, aby zapewnić wymagany ciąg do odprowadzenia spalin, i to oni przygotowują wytyczne właściwego doboru przewodów spalinowych.

Pojawiały się ponadto zarzuty, że takie przepisy są korzystne dla pewnej grupy oferującej konkretne wymiary przewodów wykonanych z konkretnych materiałów. Dodatkowym argumentem za zmianą tego przepisu był fakt, że wymagania te nie przystają do postępu technicznego i obecnie stosowanych technologii odprowadzania spalin z kotłów z zamkniętą komorą spalania. W ich przypadku występowało bowiem nagminne łamanie nieżyciowych wymagań zawartych w rozporządzeniu, gdyż kotły z zamkniętą komorą spalania są często ściśle zespolone z systemem odprowadzania spalin i doprowadzania powietrza do komory spalania i jako całość dopuszczane do obrotu.

W efekcie tych dyskusji cała treść § 140 ust. 3 została usunięta i rozporządzenie nie określa obecnie minimalnych wymiarów przewodów kominowych spalinowych i dymowych. Konsekwencją dyskusji i wdrażania są też zmiany w rozdziale 7, regulującym wymagania wobec instalacji gazowych na paliwa gazowe.

Ponadto nowe zapisy § 174 ust. 1 i 6 spowodowane zostały koniecznością uwzględnienia zmian zawartych w rozdziale 2 rozporządzenia ministra gospodarki w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń spalających paliwa gazowe [6]. W § 174 ust. 1 usunięto wymóg łączenia grzewczych urządzeń gazowych na stałe przewodami z indywidualnymi kanałami spalinowymi, z zachowaniem wymagań Polskich Norm dotyczących poszczególnych typów urządzeń gazowych.

Obecnie mogą one być łączone na stałe przewodami z indywidualnymi kanałami spalinowymi, z uwzględnieniem instrukcji technicznej producenta urządzenia, o której mowa w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla urządzeń spalających paliwa gazowe. Ustępem 6 tego paragrafu objęto grzewcze urządzenia gazowe, a nie jak dotychczas tylko kotły, i usunięto wymóg, że przewody i kanały spalinowe powinny spełniać wymagania określone w Polskiej Normie dotyczącej kotłów grzewczych wodnych. Pozostał jednak wymóg dostosowania przewodów i kanałów spalinowych odprowadzających spaliny od grzewczych urządzeń gazowych do warunków pracy danego typu urządzenia.

Reasumując, rozporządzenie nie określa obecnie minimalnych wymiarów przewodów kominowych spalinowych i dymowych i przy określaniu wymiarów i wymagań technicznych dla tych przewodów należy kierować się aktualną wiedzą techniczną i normami oraz wytycznymi i instrukcjami producentów urządzeń. Połączenia grzewczych urządzeń gazowych na stałe przewodami z indywidualnymi kanałami spalinowymi powinny być wykonane zgodnie z instrukcją techniczną producenta urządzenia i dostosowane do warunków pracy danego urządzenia.

Kolejną nowością w przepisach regulujących stosowanie przewodów spalinowych są zmiany w § 266 ust. 1, w rozdziale 6 dotyczącym wymagań przeciwpożarowych dla palenisk i instalacji. O te zmiany toczył się długotrwały spór, którego przedmiotem był zakaz stosowania w kotłach kondensacyjnych systemów powietrzno-spalinowych zawierających elementy z tworzyw sztucznych. Ich przeciwnicy argumentowali, że komin z materiału palnego jest absurdem i stanowi ogromne zagrożenie.

Natomiast producenci kotłów kondensacyjnych wskazywali na parametry pracy tych urządzeń (bardzo niską temperaturę odprowadzanych spalin) i na to, że materiał taki jak stal użyty w przewodzie do odprowadzania spalin z kotła kondensacyjnego nie tylko nie jest konieczny i niepotrzebnie podnosi koszty inwestycji, ale też nie wpływa korzystnie na sprawność pracy kotłów.

Równocześnie praktyka pokazała, że przewody spalinowe wykonane ze stali nierdzewnych nie wytrzymują w wielu przypadkach warunków pracy występujących w kotłach kondensacyjnych. Szczególnie można to zaobserwować podczas użytkowania kotłów w pralniach czy w środowiskach o podniesionym poziomie jonów chlorkowych. Skrajnym przykładem jest stalowy przewód elastyczny odprowadzający spaliny z kotła kondensacyjnego pracującego w pomieszczeniu obok warsztatu naprawiającego sprzęt chłodniczy. Niewielkie zanieczyszczenie atmosfery ulatniającymi się freonami doprowadziło do perforacji powyższego przewodu w przeciągu tygodnia pracy kotła.

W artykułach [7] i [8] opisano badania poziomu temperatur spalin wypływających z urządzeń gazowych. Badano grzejniki wody przepływowej, które nie zaliczają się do urządzeń kondensacyjnych. Uzyskiwane temperatury, nawet przy pięciu pracujących urządzeniach w układzie zbiorczym, w żadnym przypadku nie przekroczyły 140°C, co dla współczesnych tworzyw jest temperaturą stosunkowo niską. Należy przy okazji zwrócić uwagę, że przy wysokiej sprawności urządzeń gazowych niekondensacyjnych korozyjne działanie spalin jest o wiele silniejsze niż w przypadku urządzeń kondensacyjnych, ponieważ wykraplanie wody (niekiedy bardzo intensywne) z tych spalin następuje dopiero w przewodzie spalinowym.

Podsumowanie

Trudno się dziwić, że przeciwnicy SPS-ów z tworzyw przez lata stopniowo tracili argumenty, a kotły kondensacyjne z przewodami powietrzno-spalinowymi zawierającymi tworzywa sztuczne oraz aluminium i tak były często stosowane, gdyż stanowiły integralny element urządzenia dopuszczonego do obrotu na podstawie aktualnych norm zharmonizowanych. Od lipca br. w § 266.1 sformułowanie materiały niepalne zostało zastąpione przez wyroby niepalne.

Tym samym systemy powietrzno-spalinowe dla kotłów kondensacyjnych mogą być wykonane także z użyciem tworzyw sztucznych. Zapis ten jednak w dalszym ciągu będzie budził kontrowersje i stwarzał potrzebę dodatkowych wyjaśnień. Uważamy, że o wiele lepszy był zapis proponowany przez INiG w formie następującej: „w § 266 ust. 2 wprowadzić zapis: «Przewody spalinowe o klasie odporności na pożar sadzy O, przechodzące przez więcej niż jedną kondygnację powinny posiadać obudowę o klasie odporności ogniowej EI 60»”.

Na podobnym zapisie oparte są zasady montażu przewodów spalinowych w Niemczech i trzeba przyznać, że poprzez swą jednoznaczność jest on zrozumiały przez wszystkie środowiska uczestniczące w procesie budowy i eksploatacji budynków. Zapis o podobnej treści może dotyczyć wszystkich przewodów o niskiej odporności ogniowej stosowanych w budownictwie wielokondygnacyjnym.

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz. 690 ze zm., w szczególności zmiana opublikowana w DzU nr 56 z 2009 r., poz. 461).
2. Gebhardt Z., Problemy certyfikacji wysokosprawnych urządzeń grzewczych z zamkniętą komorą spalania (typ C), „Polski Instalator” nr 2/2003.
3. Wojciechowski K., Spalinowe rozbieżności, „Magazyn Instalatora” nr 6/2009.
4. Wojciechowski K., Przepisy dot. odprowadzania spalin z kotłów kondensacyjnych przewodami z tworzyw sztucznych, „Polski Instalator” nr 5/2009.
5. Siedlaczek J., Rewolucje w instalacjach, „Magazyn Instalatora” nr 6/2009.
6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń spalających paliwa gazowe (DzU nr 263, poz. 2202).
7. Czerski G., Gebhardt Z., Badania gazowych przepływowych ogrzewaczy wody z zamkniętą komorą spalania podłączonych do różnych systemów kominowych, „Gaz, Woda i Technika Sanitarna” nr 6/2008.
8. Czerski G., Gebhardt Z., Butrymowicz C., Gazowe przepływowe ogrzewacze wody z zamkniętą komorą spalania podłączone do zbiorczego systemu kominowego, „Instal” nr 10/2008.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!