Dobór pomp wodociągowych, kanalizacyjnych i ciepłowniczych oraz sposobów ich regulacji
Pompa cyrkulacyjna
Zagadnienie właściwego doboru pomp do różnych instalacji jest bardzo ważne zarówno dla poszczególnych użytkowników, jak i w skali ogólnokrajowej. Dotyczy to także pomp w instalacjach wodociągowych i kanalizacyjnych oraz w ciepłownictwie i ogrzewnictwie. Pompy w gospodarce komunalnej oraz w różnych instalacjach domowych pochłaniają ponad 10% całej ilości energii elektrycznej zużywanej przez pompy w Polsce, tj. ponad 3 TWh (3 mld kWh) rocznie.
Zobacz także
Grupa Aliaxis Biblioteki BIM Grupy Aliaxis – kompletne pod każdym względem
Building Information Modelling (BIM) powoli staje się codziennością w biurach projektowych i na placach budowy. Inwestorzy, projektanci i generalni wykonawcy dostrzegli potencjał cyfryzacji, coraz chętniej...
Building Information Modelling (BIM) powoli staje się codziennością w biurach projektowych i na placach budowy. Inwestorzy, projektanci i generalni wykonawcy dostrzegli potencjał cyfryzacji, coraz chętniej wdrażając nowe technologie i procesy. Producenci materiałów i produktów budowlanych również starają się iść z duchem czasu. Niestety zbyt często „gotowość na BIM” jest upraszczana i sprowadzana do posiadania biblioteki obiektów BIM (np. rodzin Revit). Co gorsza, jakość plików i danych do pobrania...
EcoComfort Koszt budowy domu 2017 – na jaką kwotę musisz być przygotowany?
Koszty budowy domu każdego roku analizuje kilkadziesiąt tysięcy prywatnych inwestorów, którzy rozpoczynają walkę o własne cztery ściany. Jeszcze większa liczba ludzi sprawdza koszty budowy domu, bo marzy...
Koszty budowy domu każdego roku analizuje kilkadziesiąt tysięcy prywatnych inwestorów, którzy rozpoczynają walkę o własne cztery ściany. Jeszcze większa liczba ludzi sprawdza koszty budowy domu, bo marzy o własnym kącie. Budowa domu jest dla większości inwestorów największym wydatkiem w życiu, bo to tam właściciel planuje spędzić swoją przyszłość. Nie da się ukryć, że do budowy domu trzeba się dobrze przygotować. Wbrew pozorom inwestycja nie zaczyna się wraz z wyborem działki czy projektu – rozpocząć...
dr inż. Edmund Nowakowski Metody określania obliczeniowych przepływów wody w budynkach mieszkalnych
Norma PN-92/B-01706 [1], zawierająca wzory i tabele do określania obliczeniowych przepływów wody w instalacjach wodociągowych w budynkach, została w maju 2009 r. unieważniona bez podania normy zastępczej....
Norma PN-92/B-01706 [1], zawierająca wzory i tabele do określania obliczeniowych przepływów wody w instalacjach wodociągowych w budynkach, została w maju 2009 r. unieważniona bez podania normy zastępczej. Wobec konieczności znalezienia innej metody obliczeniowej w artykule omówiono sposoby obliczeń wykorzystywane dotychczas w Polsce.
Dla użytkownika najważniejsze są koszty eksploatacyjne, w których dominują koszty energii oraz koszty niesprawności i awarii pomp. Według bardzo ostrożnych szacowań co najmniej 25% energii zużywanej przez pompy stanowią niepotrzebne, możliwe do uniknięcia straty, których znaczna część jest skutkiem niewłaściwego doboru pomp do wymagań instalacji.
Ogólne zasady doboru pomp, uwzględniające warunki pracy instalacji oraz wymagane na wyjściu wydajności Qs i wysokości podnoszenia Huk, podano w publikacjach [1] i [2]. Porównano tam też różne sposoby regulacji parametrów pracy pomp oraz kryteria energetyczne i ekonomiczne ich racjonalnego wyboru.
Zagadnienia związane z doborem pomp do małych instalacji c.o. i c.w.u. oraz dużych instalacji wody sieciowej w ciepłowniach komunalnych (CK) i elektrociepłowniach (EC) przedstawiono w publikacjach [3], [4], [5]. Problemy doboru pomp do instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych omówiono w [6], [7], [8], przedstawiając rzeczywiste przykłady niewłaściwego doboru i ich skutki. W niniejszym artykule omówiono dodatkowe aspekty doboru pomp do powyższych instalacji oraz konsekwencje wyboru określonych rozwiązań.
Przykłady i skutki niewłaściwego doboru pomp do instalacji
Jedną z ważniejszych zasad poprawnego doboru jest zawieranie się wszystkich przewidywanych wydajności poszczególnych pomp w zakresie dopuszczalnej ciągłej ich pracy (rys. 1). Czynniki ograniczające ten zakres omówiono w [9].
Należy z naciskiem podkreślić, że obowiązkiem wytwórcy pompy jest podanie tego zakresu, nie tylko w dokumentacji techniczno-ruchowej (DTR), lecz także w dokumentacji ofertowej. O właściwym doborze pompy decyduje jednak spełnienie szeregu dodatkowych wymagań. Negatywne skutki niewłaściwego doboru, będącego wynikiem m.in. błędów projektowych, zmiany warunków zewnętrznych lub też nietrafnego rozstrzygnięcia przetargu, mogą być spowodowane przez:
- nieodpowiedni dobór parametrów znamionowych pompy, tj. wydajności Qznam i/lub wysokości podnoszenia Hznam,
- wybór niewłaściwej odmiany konstrukcyjnej pompy i/lub niewłaściwego wykonania materiałowego,
- wybór zespołu pompowego o zbyt niskiej sprawności maksymalnej ηzmax,
- wybór nieracjonalnego sposobu regulacji wydajności,
- nieuwzględnienie przy doborze warunku, by wymagana nadwyżka antykawitacyjna NPSHR pompy była mniejsza od rozporządzalnej nadwyżki NPSHA instalacji, zgodnie z normą PN-EN ISO 9906:2002,
- wybór dużej i ciężkiej pompy wolnoobrotowej zamiast mniejszej pompy szybkoobrotowej, o akceptowalnej wartości NPSHR,
- wybór nieodpowiedniej struktury pompowej instalacji.
Najczęściej popełnianym błędem jest przewymiarowanie pompy, tj. przyjęcie zbyt dużego zapasu ΔH wysokości podnoszenia lub rzadziej – zapasu ΔQ wydajności. Skutki pokazano na rysunku 2, dotyczącym prostej instalacji z jedną pompą. Zbyt duże parametry znamionowe Qznam, Hznam pompy p, współpracującej z rurociągiem r, powodują jej pracę z wydajnością Q = Qznam, znacznie większą od wymaganej wydajności Qw. Uzyskanie tej właśnie wydajności wymaga zmiany charakterystyki rurociągu r na r' przez przymknięcie zaworu za pompą, powodując powstanie straty dławienia ΔHdł1), a ponadto obniżenie sprawności pompy o Δη w porównaniu do sprawności ηmax.
Niewłaściwa odmiana konstrukcyjna to na przykład pompa zatapialna w wersji „suchej” zamiast tańszej typowej pompy zatapialnej zanurzonej w zbiorniku przepompowni ścieków; skutkiem może być zwiększone zużycie energii i częste awarie [2]. Inny przykład to zastosowanie pomp poziomych zamiast pionowych w pompowni o małej powierzchni i określonej konfiguracji. Nieodpowiednia wersja materiałowa to na przykład zwykła pompa żeliwna zastosowana do gorącej wody lub ścieków zawierających dużą ilość piasku.
Wybrana w przetargu najtańsza pompa o zbyt niskiej sprawności spowoduje zwiększone zużycie energii, powiększając znacznie koszty eksploatacyjne. Niska jakość takiej pompy będzie też prawdopodobnie przyczyną jej większej awaryjności.
Na zużycie energii, a stąd na łączne koszty LCC2) silnie wpływa zastosowany sposób regulacji wydajności. W większości przypadków najbardziej efektywna energetycznie jest regulacja przez zmianę prędkości obrotowej za pomocą odpowiedniego układu elektronicznego, np. przetwornicy częstotliwości. Najgorsza, z małymi wyjątkami, jest regulacja dławieniowa [1], [2].
Struktura pompowa każdej instalacji/pompowni określona jest liczbą i parametrami znamionowymi poszczególnych pomp. Ta sama całkowita wydajność Qs może być zapewniona np. przez 6 małych lub 2 duże pompy o jednakowych lub różnych wydajnościach znamionowych. Duże pompy mają wyższe sprawności, toteż energetycznie najkorzystniejsza jest struktura z niewielką liczbą (1–2) dużych pomp.
O właściwym lub niewłaściwym wyborze typu i parametrów znamionowych pomp decyduje, jak widać, wiele różnych czynników. Dokonujący wyboru powinni mieć odpowiednią wiedzę i doświadczenie, zaś o ostatecznym wyborze powinien decydować rachunek ekonomiczny, a więc okres zwrotu kosztów modernizacji lub łączne koszty LCC (oznaczane inaczej jako ΣK), uwzględniające wszystkie składniki – także koszty usuwania skutków awarii oraz napraw i remontów.
Zagadnienie to omówiono szczegółowo m.in. w [2], [10]. Należy zaznaczyć, że głównym składnikiem LCC są koszty energii elektrycznej zużywanej do napędu pomp, sięgające od ok. 50% dla pomp małych do 90–95 % w przypadku dużych pomp wodociągowych i ciepłowniczych.
LCC powinno się obliczać, uwzględniając cały zakres Qsmin–Qsmax przewidywanych wydajności pompowni w ciągu roku (rys. 3) oraz uwzględniając perspektywiczne zmiany Qs w okresie życia pompy. Dla pomp wodociągowych powinno się oczywiście uwzględniać zmienność rozbioru wody w ciągu doby.
W przypadku wymiany pomp lub zmiany sposobu regulacji w istniejącym obiekcie wykres taki należy sporządzić na podstawie zarejestrowanych dotychczasowych zmian Qs w ubiegłych latach, zaś obliczenie LCC można zastąpić wyznaczeniem okresu zwrotu SPB kosztów modernizacji (por. odsyłacz 5). Dla obiektu nowego (projektowanego) przebieg Qs(t) należy założyć, opierając się na informacjach dotyczących podobnych obiektów. Każdy obszar zastosowań pomp w gospodarce komunalnej ma swoją specyfikę, którą należy uwzględnić podczas procesu doboru.
Rys. 3. Zmienność strumienia Qs wysyłanego do odbiorcy w ciągu roku, przy zakaładanym czasie pracy Ta <8760h
Dobór pomp do niewielkich instalacji c.o. i c.w.u. oraz węzłów cieplnych
W instalacjach domowych stosowane są małe pompy cyrkulacyjne o mocach pobieranych z sieci Pel = 1–2500 W, najczęściej zaś 50–200 W. Pompy te budowane są powszechnie jako monoblokowe pompy bezdławnicowe, zwykle z asynchronicznymi silnikami mokrymi (z mokrym wirnikiem, rzadziej także statorem). Ich wydajność dobiera się stosownie do mocy cieplnej kotła/instalacji, przy wykorzystaniu typowych procedur projektowych [4], [11]. O energochłonności pomp decyduje dobór odpowiedniej wysokości podnoszenia Hznam (częściej: odpowiednich charakterystyk H(Q), ponieważ dla małych pomp nie wyróżnia się zwykle wartości Hznam) oraz wybór rodzaju silnika napędowego i sposobu regulacji.
Nie należy przesadzać zwłaszcza z powiększaniem wysokości podnoszenia. Zarówno w poziomej instalacji c.o. w domu parterowym, jak i w takiej, w której różnica poziomów górnej i dolnej gałęzi wynosi Hwzn > 0 (rys. 4a), a więc w domu piętrowym, geometryczna wysokość podnoszenia Hz jest równa zeru. Pompa musi pokonać tylko opory przepływu ?h, wobec czego charakterystyka instalacji jest parabolą r przechodzącą przez punkt zerowy [1], [2] (rys. 4b).
Rys. 4. Pionowa i pozioma instalacja c.o. (a) oraz charakterystyki dwóch różnych pomp p1,p2 i rurociągu r i punkty pracy A.B (b)
Do niewielkiej instalacji, nawet w domu piętrowym, wystarczyłaby pompa o charakterystyce p1. Wydajność pompy wyznacza punkt A przecięcia charakter styk p1 i r. Błędne zastosowanie pompy o charakterystyce p2 spowoduje pracę z wydajnością o około 40% większą, dwukrotnie większą wysokością podnoszenia (punkt B) i poborem blisko 2,5-krotnie większej mocy. Zdławienie przepływu zaworem i zmiana charakterystyki z r na r' niewiele poprawi sytuację.
W pompach cyrkulacyjnych bardzo ważny jest wybór sposobu regulacji. Na rysunku 5b przedstawiono orientacyjny poziom zużycia energii elektrycznej przez pompę nieregulowaną, regulowaną za pomocą przetwornicy częstotliwości oraz pompę napędzaną silnikiem synchronicznym z magnesem stałym3), komutowaną elektronicznie (EC), przy profilu obciążenia zmiennym wg rysunku 5a [12]. Pompa z silnikiem EC zużywa 4–5-krotnie mniej energii niż pompa nieregulowana i dwukrotnie mniej od pompy z przetwornicą częstotliwości.
Mogłoby się wydawać, że uzyskana oszczędność rzędu kilkuset złotych rocznie nie ma aż tak dużego znaczenia dla użytkownika, żeby kupował droższą pompę. Jeśli jednak spojrzeć z perspektywy ogólniejszej, to należy uwzględnić ogromne rozpowszechnienie pomp cyrkulacyjnych. Szacuje się, że w krajach UE znajduje się ponad 140 mln tych pomp, zużywających rocznie 53,2 TWh energii elektrycznej [14], zaś co roku na rynek wprowadzanych jest 14 mln nowych pomp.
Ocenia się, że gdyby do 2020 r. wszystkie pompy nieregulowane zastąpić pompami regulowanymi o wskaźniku efektywności4) EEI klasy co najmniej A*, to rocznie można by zaoszczędzić nawet do 40 TWh energii. Nabiera to szczególnie dużego znaczenia obecnie, gdy powszechnie dąży się do zwiększenia efektywności energetycznej wszelkich procesów produkcyjnych i eksploatacyjnych [15].
W przypadku pomp cyrkulacyjnych o mocach kilku–kilkunastu kW, stosowanych w węzłach cieplnych, wysokości podnoszenia Hznam dobierane są na podstawie obliczeń projektowych instalacji budynku. Ważne jest, aby zapas ΔHznam nie przekraczał 10% obliczeniowej wartości oporów hydraulicznych. Przy doborze nowej pompy (na wymianę) do istniejącego węzła wartość Hznam najlepiej wyznaczyć na podstawie pomiarów spadków ciśnień w instalacji dla różnych strumieni Qs. Uwagi dotyczące sposobów regulacji oraz silników napędowych pozostają w mocy, z tym że należy też rozważyć zastosowanie energooszczędnych silników indukcyjnych klasy EFF1.
Rys. 5. Poziom zużycia energii elektrycznej w ciągu roku przez pompy cyrkulacyjne z różnymi układami napędowymi przy zmiennym w ciągu doby obciążeniu; Qn - obciążenie nominalne (obliczeniowe)
Dobór dużych pomp wodociągowych i ciepłowniczych
W pompowniach wodociągowych i ciepłowniczych instalowane są pompy odśrodkowe o mocach kilkudziesięciu–kilkuset kW, zwykle po 3–6 zespołów wraz z rezerwowymi. W instalacjach wody sieciowej w CK i EC moce pomp dochodzą do 1250 kW. W takich obiektach duża efektywność energetyczna pompowania oraz niezawodność pracy zespołów i instalacji stają się najważniejszymi wymaganiami. Przy doborze charakterystyk H(Q) i NPSHR(Q) należy uwzględnić wszystkie możliwe przewidywane zakresy pracy Qsmin–Qsmax oraz Hukmin–Hukmax instalacji oraz przeanalizować wpływ liczby i wielkości pomp oraz różnych sposobów regulacji na wartość LCC.
Wybór sposobu regulacji zależy zarówno od przewidywanego zakresu zmian wydajności, jak i kształtu charakterystyki Huk(Qs) miejskiej sieci 4) ciepłowniczej (m.s.c.) lub wodociągowej (m.s.w.). Wymaga się na ogół, niezbyt racjonalnie, aby charakterystyka Huk(Qs) była linią prostą poziomą, a więc by różnica ciśnień wytwarzana w obiekcie pompowym była niezależna od wydajności Qs. Porównanie regulacji dławieniowej i zmiennoobrotowej dla prostego układu z jedną pompą przedstawiono na rys. 6a i b.
Jeśli wymagany zakres zmian Q1–Q2 wydajności nie jest duży (np. Q2/Q1 ≥0,8), to może się okazać, że roczne zużycie energii przy danym wykresie obciążeń (rys. 3) będzie dla regulacji dławieniowej niewiele większe niż dla regulacji zmiennoobrotowej, ze względu na stosunkowo niewielkie straty dławienia ΔHdł. Okres zwrotu kosztów SPB lub DPB5) w przypadku zakupu przetwornicy częstotliwości z przystosowanym do niej silnikiem elektrycznym może okazać się zbyt długi lub – w wypadku nowego obiektu – łączne koszty LCC mogą być porównywalne dla obu rozwiązań.
W rzeczywistości każda charakterystyka Huk(Qs) jest parabolą; różne mogą być tylko wartości 5) statycznej wysokości podnoszenia Hst ≥ 0 [1], [2]. Taka sama jak poprzednio zmiana wydajności z Q1 do Q2 przez dławienie spowoduje większe straty ΔHdł (rys. 6c). Im bardziej stroma będzie charakterystyka Huk(Qs), tym bardziej opłacalne będzie zastosowanie regulacji zmiennoobrotowej zamiast dławieniowej. Decydujący powinien być okres SPB (modernizacja) lub wartość LCC (nowy obiekt).
Rys. 6. Regulacja dławieniowa (a) i zmiennoobrotowa (b) dla Huk = const oraz dla parabolicznej charakterystyki Huk(Q)(c)
W przypadku wymagania Huk = const oraz dla dwóch lub więcej współpracujących równolegle pomp stosuje się zwykle regulację zmiennoobrotową tylko jednej pompy; pozostałe są nieregulowane i pracują ze stałą prędkością obrotową. Przypadek taki pokazano na rysunku 7 dla dwóch jednakowych pomp o wydajnościach Qznam = 350 m3/h. Ze względu na ograniczenie Q ≥Qmin pompa regulowana może pracować z wydajnością Q ≥ 200 m3/h przy n = nznam (punkt M). Ponieważ Qmin ~ n, przy zmniejszeniu n maleje Qmin.
Przecięcie paraboli Qmin(n) z prostą Huk = const (punkt N) wyznacza najmniejszą możliwą wydajność Q'min ≡ 177 m3/h przy najmniejszej w danym układzie prędkości obrotowej nmin. Pompa jest wówczas jednak w dużym stopniu niedociążona i pracuje ze sprawnością znacznie mniejszą od ηmax. Najmniejsza możliwa wydajność pompowni przy pracy obu pomp wyniesie Qsmin = 350 + 177 = 527 m3/h, zaś możliwy zakres wydajności Qs = 527–700 m3/h przy pracy obu pomp oraz Qs = 177–350 m3/h przy pracy tylko pompy regulowanej.
Praca w zakresie Qs = 350–527 m3/h będzie możliwa tylko przy dławieniu pompy nieregulowanej. Gdyby obie pompy miały regulację zmiennoobrotową, możliwy byłby zakres Qs = 177–700 m3/h, bez konieczności dławienia. W przypadku pompowni wodociągowej ze znacznym obniżeniem Qs w ciągu kilku godzin nocnych lepszym rozwiązaniem byłyby dwie różne pompy o wydajnościach znamionowych odpowiednio 200 (250) m3/h i 500 (450) m3/h. O wyborze powinien zadecydować rachunek ekonomiczny (SPB lub LCC).
W jednej z istniejących pompowni wodociągowych pracuje od 1 do 3 pomp o charakterystykach jak na rysunku 7. Przez większą część doby (14 h) pompownia tłoczy do m.s.w. wodę w ilości Qs = 600–700 m3/h. Krótkotrwały, maksymalny rozbiór sięga Qsmax = 1050 m3/h, natomiast przez 3 h w nocy rozbiór spada do Qs = 140–150 m3/h. Charakterystyka Huk(Q) jest parabolą, ponieważ przy zmniejszonych rozbiorach wody można obniżyć jej ciśnienie (rys. 8).
Z tego względu dopuszczalna najmniejsza wydajność jednej pompy (regulowanej) jest mniejsza niż poprzednio: Q'min = 134 m3/h. Ponieważ tylko jedna pompa jest zasilana przez przetwornicę częstotliwości, zakresy pracy pompowni bez konieczności dławienia są nieciągłe: Qs ≡ 134–435 m3/h (jedna pompa), 585–795 m3/h (dwie pompy) i 905–1050 m3/h (trzy pompy).
Praca między tymi zakresami wymaga dławienia przepływu, co powiększa energochłonność pompowania. Zastosowanie przetwornic częstotliwości do wszystkich pomp umożliwiałoby ciągłą zmianę wydajności, bez dławienia, w całym potrzebnym zakresie. O celowości zakupu powinien zadecydować rachunek ekonomiczny.
Ponieważ zainstalowane pompy są dosyć wysłużone i mają niezbyt wysokie sprawności ηmax, warto rozważyć modernizację pompowni. Oprócz wymiany pomp na wysokosprawne, o takich samych jak poprzednio parametrach znamionowych, należy przeanalizować też inne rozwiązanie: zastosowanie dwóch różnych pomp o wydajnościach znamionowych odpowiednio 250 i 700 m3/h, zaopatrzonych w przetwornice częstotliwości umożliwiające także zwiększenie prędkości obrotowej do 1,1 nznam6).
Zaletą takiego rozwiązania, również pokrywającego cały wymagany zakres wydajności, byłaby praca przez większą część doby dużej pompy, o sprawności maksymalnej większej od sprawności nowej pompy o Qznam = 350 m3/h o ok. 4–5 punktów procentowych; duża pompa pracowałaby przy tym cały czas w pobliżu swojej sprawności maksymalnej. W nocy działałaby oczywiście mniejsza pompa. O wyborze jednego z tych rozwiązań powinien zadecydować rachunek kosztów (SPB).
Dobór pomp do pompowni kanalizacyjnych i przepompowni ścieków
Małe (przydomowe) i nieco większe przepompownie ścieków dobierane są według zasad przyjętych dla instalacji kanalizacyjnych, zależnie od ich rodzaju (kanalizacja ogólnospławna lub ciśnieniowa). Koszty energii w takich pompowniach nie są specjalnie duże, ale i tu nie warto przewymiarowywać pomp. Podstawowym kryterium wyboru pomp powinna być ich duża niezawodność pracy.
W dużych przepompowniach ścieków, w których pompy pracują w sposób ciągły, znów bardzo ważna staje się energochłonność. Oprócz wysokiej sprawności pompy takie powinny charakteryzować się wysoką jakością, zapewniającą ich dużą trwałość i niezawodność. Koszty awarii i wielokrotnych napraw oraz ewentualnego zanieczyszczenia środowiska mogą znacznie przekroczyć wartość zespołów pompowych.
Zagadnienie właściwego doboru typu, wersji konstrukcyjno-materiałowej oraz parametrów znamionowych pomp ściekowych omówiono szczegółowo w [2], [6], [7], [8], podając liczne wzięte z życia przykłady niewłaściwego doboru i jego konsekwencji dla użytkowników. Podsumowując, należy podkreślić, że:
- właściwy dobór pomp jest ważny zarówno dla użytkowników, jak i całej gospodarki, wpływając na globalne zużycie energii do ich napędu
- dla użytkowników istotny jest okres zwrotu kosztów modernizacji (SPB) i/lub łączne koszty inwestycyjne i eksploatacyjne (LCC), toteż powinni oni wybierać wysokosprawne pompy dobrej jakości, starannie dobierając – bez niepotrzebnych zapasów – ich parametry znamionowe Qznam, Hznam,
- duże znaczenie ma racjonalny wybór sposobu regulacji i układów napędowych; w miarę możliwości należy stosować wysokosprawne silniki asynchroniczne (EFF1) lub synchroniczne silniki z magnesami stałymi,
- przy rozstrzyganiu przetargów na zespoły pompowe należy brać pod uwagę wymienione wyżej cechy, jak również renomę wytwórców – najniższa cena nie może być czynnikiem decydującym,
- do oceny projektów instalacji pompowych, w tym jakości doboru pomp, jak również do udziału w komisjach przetargowych powinno się zapraszać niezależnych specjalistów, na przykład z wyższych uczelni technicznych.
Literatura
- Jędral W., Pompy wirowe, PWN, Warszawa 2001.
- Jędral W., Efektywność energetyczna pomp i instalacji pompowych, Wydawnictwo Krajowej Agencji Poszanowania Energii, Warszawa 2007.
- Jędral W., Pompy wirowe w ciepłownictwie, „Instal” nr 3/2005.
- Nowak B., Bartnicki G., cykl artykułów na temat doboru i pracy pomp cyrkulacyjnych (obiegowych) w instalacjach c.o., „Rynek Instalacyjny” nr 11 i 12/2004, 3 i 10/2005.
- Jędral W., Dobór pomp do instalacji ciepłowniczych oraz wybór sposobu regulacji, I Konferencja Naukowo-Techniczna HYPOCAUSTUM 2009, Warszawa, maj 2009, COW nr 9/2009.
- Jędral W., Dobór pomp do przepompowni ścieków, „Eko-Technika” nr 2/2004.
- Jędral W., Przykłady niewłaściwego doboru i nieodpowiedniej regulacji pomp w gospodarce wodno-ściekowej, „Instal” nr 11/2004.
- Jędral W., Zasady doboru pomp w gospodarce wodno-ściekowej, „Rynek Instalacyjny” nr 5/2006.
- Jędral W., Czynniki wyznaczające zakres dopuszczalnej ciągłej pracy pompy, „Pompy–Pompownie” nr 3/2006.
- Jędral W., LCC dla pomp i pompowni, „Wodociągi–Kanalizacja” nr 1/2009.
- Jędral W., Efektywność energetyczna pompowania wody w domowych instalacjach c.o., c.w.u. oraz wodociągowych, XL Konferencja „Inżynieria elektryczna i energetyczna”, Warszawa, 2007.
- Gerlach E., Przełom w technice pompowej. Pierwsza w świecie pompa z silnikiem EC, V Forum Ciepłowników Polskich, Międzyzdroje, wrzesień 2001.
- Król E., Porównanie efektywności energetycznej silników z magnesami trwałymi i silników indukcyjnych, „Maszyny Elektryczne”, Zeszyty problemowe nr 78/2007 (Branżowy OBR Maszyn Elektrycznych).
- EUP Lot 11, Appendix 7: Circulators In buildings, AEA Energy & Environment, April 2008 (raport przygotowany dla Komisji Europejskiej).
- Jędral W., Metody zwiększenia efektywności energetycznej pompowania cieczy. Zrównoważony rozwój a efektywność energetyczna, „Rynek Instalacyjny” nr 11/2007.
1) Pompa pracuje z wysokością podnoszenia Hw" zamiastwystarczającej wysokości Hw; różnica ΔHdł = Hw" – Hw jest miarą straty energii wskutek dławienia
2) LCC (Life Cycle Cost) – suma wszystkich kosztów inwestycyjnych, instalacyjnych i eksploatacyjnych w całym okresie życia pompy.
3) Zalety silników z magnesami stałymi omówiono w pu blikacjach [5], [12], [13].
4) EEI (Energy Efficiency Index) – wskaźnik efektywności energetycznej oznaczany literami A**,A*, A, B do G, podobnie jak dla sprzętu domowego, stosowany dobrowolnie przez producentów pomp cyrkulacyjnych o mocach Ps ≤ 2,5 kW.
5) SPB (Simple Pay Back) – prosty okres zwrotu (kosztów modernizacji); DPB (Discounted Pay Back) – zdyskontowany okres zwrotu.
6) Zwiększenie n ponad nznam pozwoli łatwo osiągnąć Qsmax; bez tej możliwości pompy muszą być dobierane właśnie na sporadycznie tylko potrzebne Qs = Qsmax.