Kominy w Polsce – prawo i rynek

System 2+ dopuszcza przeprowadzenie badań typu przez producenta. Jest to w stosunku do poprzednich wymagań dotyczących jednostek upoważnionych do przeprowadzania badań duża zmiana. W chwili obecnej nie jest wymagane, aby producenci systemów kominowych, którzy będą znakowali swoje wyroby znakami CE, poddawali systemy odprowadzania spalin zgodne z normą PN-EN 1856-1 [3] badaniom w jednostkach akredytowanych.

Zapisy w normach obejmujące swoim zakresem większość zagadnień związanych z wymaganiami i badaniami kominów są jasne i czytelne, problemem natomiast zarówno dla projektantów, użytkowników, jak i samych producentów systemów odprowadzania spalin są zapisy zawarte w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych [4], które nie przystają zupełnie do rzeczywistości i postępu techniki.

Zamiarem autorów artykułu jest rozpoczęcie dyskusji na temat rzeczywistego stanu prawnego w Polsce w dziedzinie systemów odprowadzania spalin. W wielu aspektach prawo jest niedostosowane do potrzeb, stanu wiedzy technicznej i stosowanych technologii. Ważnym elementem tej dyskusji powinno był nie tylko to, co zmienić, ale w jakim kierunku zmiany powinny zmierzać.

Czy w kierunku uproszczenia samych przepisów wykonawczych i wzmocnienia roli organów nadzoru czy też – z uwagi na to, że powołane organy nie bardzo sobie radzą z tą rola – zaostrzenia prawa, które w tym wypadku powinno być jednak bardziej precyzyjne.

W dalszej części artykułu autorzy omówią kilka „niedociągnięć” prawnych rodzących konsekwencje dla odbiorcy końcowego wyprodukowanego systemu kominowego. Dyskusja jest potrzeba, gdyż resort budownictwa zapowiada gruntowne zmiany, a nawet zmianę filozofii rozporządzenia w sprawie warunków technicznych.

Średnica komina

Optymalne zaprojektowanie komina to nie tylko wybór najlepszego pod względem naszych potrzeb rozwiązania technicznego, ale również dobór właściwej średnicy przewodu. Jest to o tyle ważne, że zbyt mały przewód może nie odprowadzić tej ilości spalin, która wytwarzana jest przez urządzenie grzewcze, a komin przewymiarowany spowoduje, że ciąg będzie za duży, a spaliny stracą temperaturę i zaczną szybciej kondensować.

Z tego m.in. względu oraz z uwagi na konieczność optymalizacji średnicy komina, opracowano normę służącą do projektowania wymiarów przewodów spalinowych i dymowych. Norma ta, bardzo szczegółowa, uwzględnia wiele parametrów wejściowych, niezbędnych do prawidłowego projektowania. Otrzymane przy jej stosowaniu wyniki można uznać za bezpieczne.

Nie dziwi więc treść § 174. rozporządzenia w sprawie warunków technicznych [4] nakazująca projektantowi dobór odpowiedniej średnicy komina dla urządzenia gazowego o ciągu naturalnym w oparciu o obliczenia. Dziwią i niepokoić może jednak fakt, że w tym rozporządzeniu w § 140. [4] mowa jest o tym, że najmniejszy wymiar średnicy komina metalowego dla takiego przypadku może wynieść tylko 120 mm.

Co powinien zatem zrobić użytkownik, jeżeli na przykład w swoim projekcie budowlanym wyliczona średnica komina wynosi 113 mm (przypadek np. dla kotła gazowego z otwartą komorą spalania o mocy 18 kW i kominie wysokości 12,5 m)? Ponieważ kominy takie dopuszczone sa do obrotu i korzystają z tego niemal wszyscy producenci, więc bez problemu go kupuje, następnie montuje zgodnie z wytycznymi producenta i tym samym niestety łamie obowiązujące w tym zakresie prawo.

Niezbędna jest zatem zmiana § 140. rozporządzenia [4], gdyż ważne jest zarówno bezpieczeństwo użytkowania, jak też właściwa praca urządzeń. Zwłaszcza, że dostępność darmowych programów do obliczania przekrojów instalacji kominowych jest powszechna.

Rewizja

W § 146. pkt 2. rozporządzenia [4] jest mowa o tym, że każdy przewód spalinowy powinien być wyposażony m.in. w szczelne drzwiczki rewizyjne. Oczywiście, zdecydowana większość instalacji w takie otwory rewizyjne jest wyposażona. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy właściciele nie życza sobie montażu drzwiczek rewizyjnych i wówczas to oni łamią prawo (oczywiście jest jeszcze kominiarz, który powinien dokonywać odbioru zgodnie z literą prawa).

W sytuacji, gdy został zamontowany system, dla którego producent nie przewidział rewizji, odpowiedzialność ponosi on sam. Dotyczy to głównie tzw. systemów koncentrycznych przeznaczonych do kotłów z zamkniętą komorą spalania. Takie rozwiązania pozbawione w swojej konstrukcji otworów rewizyjnych można znaleźć nie tylko w prezentacjach producentów na stronach internetowych, ale również w handlu. Trzeba by więc temu zaradzić, np. wprowadzając poprawkę do odpowiedniego punktu rozporządzenia.

Można też wzorem choćby normy PN EN 15287 [5] określić, że tam gdzie jest to uzasadnione, zamiast otworu rewizyjnego dopuścić demontaż niezbędnych elementów kominowych lub odłączenie elementów przyłączeniowych (czopucha), oczywiście zgodnie z instrukcją producenta komina. Uniknęlibyśmy wtedy sytuacji nieprzestrzegania prawa, które nie przystaje do nowoczesnych konstrukcji.

Coraz popularniejsze kotły z zamkniętą komorą spalania wymusiły na producentach opracowanie nowych konstrukcji systemów odprowadzania spalin. Podstawową cechą miała być podwyższona, w stosunku do zwykłych systemów, szczelność całego przewodu. 

Z uwagi na niską temperaturę spalin (od ok. 40 do 120°C), w celu spełnienia tego warunku (nieszczelność na poziomie 0,006 l/s · m2 dla ciśnienia 200 Pa), w systemach tych zastosowano uszczelkę silikonową, której niestety nie można uznać za materiał niepalny. Kupując i stosując tego typu system znowu narażamy się na kłopoty z prawem. W rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych (§ 266. pkt 1. [4]) mowa jest bowiem o niepalności materiałów, z których wykonany jest komin. 

Ta niepalność dotyczy wszystkich elementów komina. Skoro powszechnie, pomimo obowiązywania zharmonizowanej normy o systemach z tworzyw sztucznych, wyklucza się je w naszym kraju ze stosowania z uwagi na ich „palność”, to co w kominach metalowych robią uszczelki podobnie „palne”? Rzecz dotyczy bardzo ważnego aspektu, gdyż to właśnie uszczelki odpowiadają za utrzymanie szczelności komina pracującego w nadciśnieniu.

Próba ogniowa dla wszystkich kominów

Pewna komplikacja, z którą możemy się również spotkać po zakupie i zastosowaniu niemalże każdego dostępnego systemu, dotyczy § 266. pkt. 2. rozporządzenia w sprawie warunków technicznych [4]. Przepis ten obliguje każdy przewód lub obudowę przewodu spalinowego i dymowego do spełnienia wymagań określonych w PN-B-02870:1993 [6] dotyczącej badań ogniowych małych kominów. 

Zgodnie z tą normą każdy komin, niezależnie od tego do jakich zastosowań (temperatur) miałby być przeznaczony, musi praktycznie spełnić próbę odporności na pożar sadzy, czyli badanie w temperaturze 1000°C i w określonej procedurze. 

Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, że próba ta obejmuje również sprawdzenie szczelności przewodu po przeprowadzonej próbie cieplnej. I z tym właśnie badaniem poważne problemy mogą mieć wszystkie kominy metalowe z uszczelkami oraz część kominów ceramicznych, deklarowanych jako nieodporne na pożar sadzy. W przypadku, gdy uszczelka wyparuje lub ceramiczna rura pęknie, to komin staje się nieszczelny.

Istotny jest jednak fakt, iż nawet te kominy, które procedurę badawczą przeszłyby pozytywnie, mogą również zostać odrzucone przy odbiorze, gdyż większość z obecnych na rynku produktów nie ma stosownego potwierdzenia spełnienia warunków normy dotyczącej badań ogniowych małych kominów. Nie wiadomo bowiem jak takie potwierdzenie powinno wyglądać i kto może je wydać, zwłaszcza w świetle faktu zaliczenia kominów do systemu oceny zgodności 2+ (badania i zakładowa kontrola produkcji jest zadaniem producenta). 

Z zapisu tego można spokojnie zrezygnować. Po pierwsze dlatego, że i tak nie jest stosowany i respektowany, po drugie dlatego, że powiela badania cieplne ze zharmonizowanych norm dotyczących zarówno kominów ceramicznych, jak i metalowych i wreszcie po trzecie, jak sama norma wskazuje, a zwłaszcza zawarte w niej wyjaśnienie określenia „małe kominy”, dotyczy ona jedynie kominów do urządzeń o mocy cieplnej do 120 kW, czyli nie wszystkich, jak sugeruje rozporządzenie.

Sytuacja na rynku – nieprawidłowe oznaczenia

Opisane poniżej przypadki nie dotyczą rozporządzenia w sprawie warunków technicznych [4], lecz zasad wprowadzania na rynek wyrobów budowlanych. Oznaczenie komina zgodnie z właściwą dla danego komina normą zharmonizowaną ma na celu umożliwienie ewentualnemu klientowi zapoznanie się z parametrami technicznymi i przeznaczeniem systemu spalinowego poprzez symbole i wartości. 

Problem może polegać na tym, że nieprawidłowo oznaczony i w konsekwencji nieprawidłowo zastosowany komin, może zostać odrzucony podczas procedury odbiorczej przez uprawnionego kominiarza. Rozpatrzmy przypadki, jakie zdarzają się na rynku.

W pierwszym przypadku producent sprzedaje stalowe elementy jednościenne do wykorzystania jako wkład kominowy w szachcie ceramicznym i oznacza go PN EN 1856-1 [3] w następujący sposób: T400 N1 W Vm L50050 G100. Nieprawidłowość polega na tym, że przywołanie w oznaczeniu normy PN EN 1856-1 [3] jest niewłaściwe, gdyż norma ta nie dotyczy wkładów. 

Chcąc sprzedawać kominy jako wkłady należy, upraszczając zagadnienie, mieć znak CE przyznawany w oparciu o norm?? PN-EN 1856-2:2006 [7] (oczywiście warunkiem powołania się na normę jest wykonanie badania typu wg danej normy). I wtedy prawidłowe oznaczenie wygląda tak: PN EN 1856-2 T400 N1 W Vm L50050 G100.

Przypadek drugi: producent sprzedaje dwuścienne elementy kominowe ze stali nierdzewnej i oznacza je następująco: PN EN 1856-1 T400 N1 W Vm L50050 G100. Ale część elementów zostanie wykorzystane jako elementy przyłączeniowe (zakładając, że ma stosowne badania). Niestety elementy przyłączeniowe (czopuch) podlegają pod wspomnianą już normę PN EN 1856-2 [7], tak więc w oznaczeniu musi to być widoczne. 

W celu uniknięcia oczywistej trudności dla producenta (na etapie produkcji nie zawsze wiadomo, które elementy będą wykorzystane w podłączeniu) komin powinien mieć następujące oznaczenie: PN EN 1856-1/2 T400 N1 W Vm L50050 G100, oczywiście pod warunkiem przeprowadzenia wcześniej badań pod kątem stosowania przewodów jako podłączeń.

W trzecim przypadku producent sprzedaje stalowe elementy kominowe oznaczone jako: PN EN 1856-1 T400 N1 W V_m Lxx50 G100. Nieprawidłowość polega na niezgodnym z normami symbolem stali Lxx. Normy PN-EN 1865-1 [3] i PN-EN 1856-2 [7] na razie nie dopuszczają do stosowania na kanały odprowadzające spaliny innych stali niż te zawarte w odpowiedniej tablicy przedstawionej w normie i nie przewidują swobodnego stosowania nietypowej stali i oznaczenia jej symbolem Lxx. 

Jeżeli producent upiera się nad zastosowaniem innej stali w swoich przewodach, to dopuszczenia do obrotu nie może zrobić w ramach oznaczenia CE, ale jedynie za pomocą aprobaty technicznej. Aprobaty techniczne zgodnie z art. 9. ustawy o wyrobach budowlanych [8] udziela się dla wyrobu budowlanego, dla którego właściwości użytkowe, odnoszące się do wymagań podstawowych, różnią się istotnie od właściwości określonej w Polskiej Normie wyrobu. I to właśnie w aprobacie technicznej podany jest sposób oznaczenia komina.

Można jeszcze nadmienić, że obecne normy mają w przyszłości ulec modyfikacjom, m.in. właśnie o zagadnienie stali stosowanych do produkcji przewodów. Ma zostać wprowadzona możliwość stosowania innych gatunków stali oznaczonych symbolem L99 pod warunkiem wykonania przez producenta, przewidzianych normą badań odporności na korozję.

Literatura

1. Dyrektywa Rady 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do wyrobów budowlanych (DzU UE L 40/12 z dnia 11 lutego 1989 r.)
2. Decyzja Komisji 95/467/WE z dnia 24 października 1995 r. wykonująca art. 20. ust. 2. dyrektywy Rady 89/106/EWG w sprawie wyrobów budowlanych.
3. PN-EN 1856-1:2005 Kominy – Wymagania dotyczące kominów metalowych – Część 1: Części składowe systemów kominowych.
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU Nr 75, poz. 690 z późn. zm.).
5. PN-EN 15287-2:2008 Kominy – Projektowanie, instalowanie, przekazanie do eksploatacji – Część 2: Kominy przeznaczone do urządzeń grzewczych z zamkniętą komorą spalania (oryg.).
6. PN-B-02870:1993 Badania ogniowe – Małe kominy – Badania w podwyższonych temperaturach. Wprowadza: ISO 4736:1979.
7. PN-EN 1856-2:2006 Kominy – Wymagania dotyczące kominów metalowych – Część 2: Metalowe kanały wewnętrzne i łączniki.
8. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (DzU Nr 92, poz. 881).

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!