Obowiązki właścicieli instalacji i certyfikacja personelu oraz firm serwisowych (cz. 2)

Certyfikacja przedsiębiorstw

Artykuł 1 rozporządzenia 842/2006 w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych [1] stwierdza, że rozporządzenie dotyczy kwestii (...) szkolenia i certyfikacji personelu oraz przedsiębiorstw zaangażowanych w działania przewidziane w niniejszym rozporządzeniu. Na podkreślenie zasługuje tutaj fragment: oraz przedsiębiorstw.

Obowiązkiem posiadania stosownego certyfikatu objęte będą wszystkie przedsiębiorstwa zaangażowane w instalowanie, serwis, konserwację, kontrolę szczelności oraz odzysk, odnoszące się do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierających czynniki z grupy HFC. Do zakupu syntetycznych czynników chłodniczych będą upoważnione wyłącznie firmy mające certyfikat. Certyfikat będzie mogło uzyskać przedsiębiorstwo, które:

• zatrudnia odpowiednią do potrzeb prowadzonej działalności liczbę osób mających stosownej kategorii certyfikaty,
• posiada i stosuje odpowiednio udokumentowane procedury, w zakresie:
  - kontroli szczelności,
  - odzysku czynników,
  - gromadzenia i raportowania danych,
  - dokumentowania prac itp.,
• ma wdrożony system kontroli wykorzystywania i obrotu syntetycznymi czynnikami chłodniczymi,
• dysponuje odpowiednim (minimalnym) wyposażeniem technicznym,
• złoży wniosek o wydanie certyfikatu do jednostki certyfikującej,
• uzyska pozytywną decyzję jednostki certyfikującej o wydaniu certyfikatu.

Certyfikaty tymczasowe

Możliwość uzyskania certyfikatu „F-gazowego” przez osoby fizyczne pojawi się w naszym kraju dopiero po uchwaleniu i wejściu w życie krajowych przepisów w tym zakresie, co nastąpi nie wcześniej niż z początkiem 2009 r.

Komisja Europejska dopuściła możliwość wydawania certyfikatów tymczasowych, które mogłyby zachować ważność maksymalnie do 4 lipca 2011 r. Można spodziewać się, że polskie władze zdecydują, iż osoby mające „ozonowe” świadectwo kwalifikacji będą uznane za posiadaczy certyfikatów tymczasowych i będą mogły prowadzić działalność również z wykorzystaniem czynników HFC do końca 5-letniego okresu ważności świadectwa kwalifikacji, lecz nie dłużej niż do 4 lipca 2011 r. Tym samym dla większości działających dziś w branży specjalistów wprowadzony zostanie 2–3-letni okres przejściowy na uzyskanie certyfikatu „F-gazowego”.

Zgodnie z art. 7 ust. 2 rozporządzenia 303/2008 z 2 kwietnia 2008 r. ustanawiającego minimalne wymagania i warunki dotyczące wzajemnego uznawania certyfikacji przedsiębiorstw i personelu w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierających fluorowane gazy cieplarniane [2] władze krajów członkowskich UE mogły też zdecydować o niestosowaniu wymogu posiadania certyfikatu firmowego do dnia 4 lipca 2009 r., co – wobec braku w Polsce jakiegokolwiek powszechnie uznanego systemu certyfikacji przedsiębiorstw branży chłodnictwa i klimatyzacji – jest jedynym racjonalnym rozwiązaniem.

W połowie br. Rada Ministrów zadecydowała [3], że osoby i firmy realizujące przed 4 lipca 2008 r. prace instalacyjno-serwisowe z wykorzystaniem czynników HFC (F-gazów) w chłodnictwie i klimatyzacji będą zwolnione z obowiązku posiadania certyfikatów w tym zakresie do 4 lipca 2009 r. Jednak raz jeszcze trzeba podkreślić, że zwolnienie dotyczy wyłącznie osób i firm, które przed 4 lipca 2008 r. wykonywały takie prace jak: montaż, konserwacja lub serwisowanie urządzeń na HFC, kontrola szczelności instalacji oraz odzysk czynników.

Certyfikacja operatorów

Osobnym zagadnieniem jest certyfikacja operatorów, czyli wspomnianych wcześniej osób fizycznych lub prawnych sprawujących faktyczną kontrolę nad technicznym działaniem urządzeń i systemów. Rozporządzenie 842/2006 [1] dopuszcza, aby operatorzy (czyli zazwyczaj właściciele komercyjnych i przemysłowych instalacji klimatyzacyjnych i chłodniczych) sami realizowali obowiązek okresowych kontroli pod względem wycieków, pod warunkiem zatrudniania pracownika dysponującego certyfikatem upoważniającym do takich kontroli.

W połączeniu z wymogiem certyfikacji przedsiębiorstw zaangażowanych w kontrolę szczelności może to w praktyce oznaczać konieczność utworzenia centralnego rejestru wszystkich instalacji zawierających powyżej 3 kg (6 kg dla urządzeń hermetycznych) wagi napełnienia syntetycznego czynnika chłodniczego. Nic dziwnego, że takie rozwiązanie wywołuje wielkie zainteresowanie Inspekcji Ochrony Środowiska.

Krajowa struktura certyfikacji

Ponieważ w niektórych krajach członkowskich funkcjonują już rozmaite formy weryfikowania kwalifikacji i nadawania uprawnień, Komisja Europejska dość ogólnie określiła jedynie minimalne wymagania, jakie spełniać muszą podmioty zaangażowane w certyfikację. Szczegóły pozostawiono do uregulowania na gruncie legislacji krajowej, umożliwiając ewentualne zaadoptowanie istniejących już zasad certyfikacji do wymagań rozporządzenia 842/2006 [1].

Wciąż otwarta jest zatem kwestia tzw. krajowej struktury certyfikacji, czyli to, jak wyglądać będzie cały system. Kto będzie zajmował się certyfikacją? Kto przygotuje i wdroży szczegółowe standardy szkoleń i certyfikacji? Jakie podmioty upoważnione będą do prowadzenia szkoleń i egzaminów? Kto będzie wydawał certyfikaty? Kto będzie prowadził rejestr certyfikatów? Kto będzie sprawować nadzór nad przestrzeganiem przyjętych standardów, gwarantując obiektywizm, niezależność i bezstronność całego systemu certyfikacji?

Kluczowym zagadnieniem jest to, jakie instytucje lub organizacje pełnić będą powyższe role w naszym kraju oraz to, czy wystarczy oprzeć się na istniejących już podmiotach, czy też należy stworzyć ustawowe warunki powstania zupełnie nowego ciała, stojącego na straży profesjonalizmu, obiektywizmu, niezależności i równego traktowania wszystkich osób i przedsiębiorstw ubiegających się o certyfikaty.

Szansa czy zagrożenie?
Nowe obowiązki, nakazy i zakazy pociągnąza sobą wiele nielubianej biurokracji, a często również niemałe koszty, co budzi zrozumiałą niechęć i pokusę „obchodzenia” narzucanych rygorów prawnych. Warto jednak spojrzeć na całe zagadnienie szerzej, nie tylko z perspektywy ewentualnych problemów i zagrożeń dla branży chłodnictwa i klimatyzacji, ale również przez pryzmat szans i potencjalnych nowych możliwości, jakie otwierają się przed przedsiębiorcami.

Od lat słychać w Polsce narzekania na brak profesjonalizmu i nierzetelność wielu zajmujących się klimatyzacją i chłodnictwem osób i firm oraz na nieuczciwą konkurencję z ich strony. Zazwyczaj podnoszą się wówczas głosy wzywające do rozwiązania tego problemu na wzór innych branż instalacyjnych czy korporacji zawodowych. Zagadnienie to znajduje się w obszarze zainteresowań Krajowego Forum Chłodnictwa od chwili powstania naszej organizacji w 2000 r. Jednak władze pozostawały dotychczas obojętne na takie postulaty branży.

Nowa legislacja „F-gazowa” stanowi dobrą okazję do uporządkowania wielu ważnych aspektów funkcjonowania branży, głównie dzięki nowym wymaganiom dotyczącym szkoleń i certyfikacji. Ponieważ państwom członkowskim pozostawiono dużą swobodę indywidualnego określenia i rozstrzygnięcia wielu szczegółów certyfikacji, daje to możliwość rozwiązania przynajmniej części problemów w powstającej ustawie „F-gazowej”.

To najważniejsza ze stojących przed chłodnictwem i klimatyzacją szans. Jeżeli uda się ją wykorzystać, przyniesie to korzyści zarówno wszystkim profesjonalnym i uczciwym firmom chłodniczym i klimatyzacyjnym (m.in. ograniczenie nieuczciwej konkurencji i zwiększenie liczby zleceń), jak też ich klientom – właścicielom urządzeń i instalacji (np. mniejsza awaryjność, większa wydajność, niższe koszty eksploatacji).

A jakie jest największe zagrożenie dla chłodnictwa i klimatyzacji? Otóż, jak już wspomniano, podstawową różnicą pomiędzy legislacją „F-gazową” a „ozonową” jest brak czasowych ograniczeń stosowania czynników z grupy HFC, gdyż celem jest zapobieganie emisji, a nie ograniczanie zużycia.

Nie możemy jednak zapominać, że rozporządzenie 842/2006 [1] zobowiązuje Komisję Europejską do przeprowadzenia do połowy 2011 r. kompleksowego przeglądu realizacji jego postanowień, w tym m.in. ocenę skuteczności środków związanych z ograniczaniem emisji oraz ocenę tego, czy (...) istnieje potrzeba podejmowania dalszych działań Wspólnoty i jej Państw Członkowskich. I jeśli okaże się to konieczne, Komisja ma obowiązek przedstawić propozycje zmian odpowiednich przepisów. Oznacza to, że jeżeli w perspektywie najbliższych kilku lat nie będzie widocznych, możliwych do udowodnienia skutków w postaci zapobiegania, a tym samym redukcji emisji HFC, to może zostać wprowadzone ograniczenie i docelowo zakaz ich stosowania.

Konieczne jest zatem uzmysłowienie wszystkim zainteresowanym, że warto i trzeba ponieść wysiłek przestrzegania przepisów legislacji „F-gazowej”, gdyż jest on ceną za umożliwienie nieograniczonego stosowania czynników z grupy HFC. W przeciwnym razie R-134a, R-404A, R-410A i inne HFC podzielą los czynników chłodniczych CFC i HCFC.

Co to znaczy w praktyce, będziemy mogli przekonać się już wkrótce, gdy z dniem 31 grudnia 2009 r. wejdzie w życie całkowity zakaz stosowania R-22, a tym samym – według ostrożnych szacunków – w krajowym serwisie zabraknie rocznie ok. 300–400 ton tego czynnika, koniecznego do utrzymania w ruchu wykorzystujących go urządzeń i instalacji.

Literatura

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!