Termostatyczne zawory grzejnikowe

W ramach pierwszej wymienionej grupy zawór grzejnikowy jest montowany na gałązce przyłącznej (najczęściej na zasilającej, ale czasami również na powrotnej) i może być zamontowany zarówno po lewej, jak i po prawej stronie grzejnika. Zastosowane zawory mogą być proste (umieszczone równolegle do grzejnika) lub kątowe (umieszczone prostopadle do grzejnika).

Głowica termostatyczna mocowana jest bezpośrednio na korpusie zaworu. Zawór zintegrowany, a dokładniej jego wkładka regulacyjna, zamontowany jest w grzejniku za pomocą zintegrowanego zespołu przyłącznego, który jest fabrycznie połączony z grzejnikiem i jednoznacznie określa, czy głowica termostatyczna znajdzie się po prawej stronie grzejnika (standardowe rozwiązanie) czy po lewej (na specjalne zamówienie). Wkładka regulująca przepływ przez grzejnik znajduje się wewnątrz grzejnika, a widoczna jest tylko głowica termostatyczna na tę wkładkę nakręcona.

Ponieważ wkładka zaworowa znajduje się w górnej części grzejnika, tam też znajdzie się głowica termostatyczna. Dostępne są także grzejniki z podłączeniem na środku i wtedy głowica może znaleźć się na dole, pod grzejnikiem, będąc zamocowana na specjalnym zaworze grzejnikowym lub na zaworze grzejnikowym prostym lub kątowym.

Działanie zaworów termostatycznych

Zawór grzejnikowy termostatyczny (lub wkładka zaworowa) zbudowany jest w ten sposób, że sprężyna odpycha grzybek od gniazda, a trzpień połączony z grzybkiem wystaje z obudowy. Dopiero zamontowana na zaworze głowica termostatyczna tworzy termostatyczny zawór grzejnikowy. Jak widać, głowica termostatyczna jest ważnym elementem zaworu i od jej pracy zależy regulacja przepływu strumienia wody grzejnej.

Ona „odczytuje” temperaturę otaczającego ją powietrza i w zależności od nastawy na głowicy popycha trzpień i w ten sposób zbliża grzybek do gniazda, aż do pełnego zamknięcia przepływu, gdy nastawa na głowicy odpowiada temperaturze powietrza w pomieszczeniu. Dla tych, którzy nie mają dużo do czynienia z zaworami termostatycznymi, ważna informacja.

Gdy dotyka się grzejnika i jest on letni lub chłodny, nie oznacza to, że zawór jest uszkodzony lub instalacja centralnego ogrzewania źle pracuje. Może to oznaczać jedynie, że głowica „odczytuje” temperaturę w pomieszczeniu jako wyższą lub równą tej nastawionej i grzejnik nie musi grzać, a więc można go zamknąć lub mocno przydławić. Warto o tym pamiętać i nie kręcić głowicą, gdy taka sytuacja wystąpi.  

Działanie głowic termostatycznych

Głowica termostatyczna ma elastyczny mieszek naciskający na trzpień zaworu. W mieszku znajduje się substancja o dużej rozszerzalności cieplnej. Kiedyś wykorzystywano do tego celu wosk i głowice takie nazwano woskowymi. Później w mieszkach pojawiła się ciecz, obecnie również gaz.

Głowice cieczowe i gazowe mogą mieć dodatkowy pojemnik połączony z głowicą cieniutką rurką – w ten sposób można dokonać „odczytu” temperatury powietrza w pewnej odległości od głowicy i zaworu. O takich głowicach mówimy, że mają czujnik zdalny lub wyniesiony, w odróżnieniu od wbudowanego, który znajduje się w głowicy.

Na rynku dostępne są zawory termostatyczne różnego typu i należy zawsze upewnić się, czy dana głowica będzie do określonego zaworu pasować. Dotyczy to także wkładek zaworowych montowanych przez producentów grzejników w zintegrowanych zespołach przyłącznych. Głowice mają różne średnice i sposób mocowania. Aby nie popełnić pomyłki, lepiej sprawdzić na opakowaniu głowicy lub w instrukcji montażu, czy nadaje się ona do zastosowania w danym zaworze (wkładce) lub porównać numer katalogowy głowicy z numerami podanymi w instrukcji montażu zaworu.

Głowice przeznaczone do wkładek zaworowych mają najczęściej podane nazwy grzejników, do których pasują. Niestety, nie ma głowicy uniwersalnej, która pasowałaby do wszystkich zaworów i wkładek zaworowych. Głowice termostatyczne łączone są z zaworem poprzez nakręcenie na zawór nakrętki radełkowej. Głowicę łatwo nakręcić, ale również łatwo ją zdjąć.

W prywatnym mieszkaniu jest to bez znaczenia, ale w obiektach, w których do grzejnika mają dostęp obce osoby, należy stosować specjalne głowice z pojedynczym lub podwójnym zabezpieczeniem przed kradzieżą. Na głowicach drukowana jest specjalna skala (najczęściej od 1 do 5) odpowiadająca określonej temperaturze. Oznaczenie 1 to +12°C, 3 to +20°C, a 5 to +28°C. Symbol śnieżynki mówi, że zawór otworzy się (przy takiej nastawie), gdy temperatura powietrza zbliży się do +6°C. Zabezpiecza to grzejnik przed zamarzaniem.

Do głowic termostatycznych można także zaliczyć nastawniki zdalne z wbudowanym czujnikiem. Element wykonawczy (mieszek) nakręcany jest na zawór grzejnikowy lub wkładkę zaworową, ale „odczyt” i nastawę temperatury wykonuje się na specjalnym nastawniku, który jest połączony z mieszkiem rurką kapilarną długości nawet 15 m.

Jeśli analizować zawory termostatyczne pod kątem instalacji, to na jej pracę nie wpływa rodzaj zastosowanego zaworu. Teoretycznie w każdym pokoju można zamontować zawory termostatyczne innego producenta, ale jest to niepraktyczne. Jednym z warunków dobrej pracy instalacji jest prawidłowe wyregulowanie instalacji, a do tego potrzebne są tzw. nastawy wstępne.

Wykonując obliczenia instalacji i dobierając do nich określone zawory, otrzymamy także wartości nastaw wstępnych, które pozwalają na prawidłowe ustalenie przepływów wody przez grzejnik, przy założonej temperaturze obliczeniowej w pomieszczeniu. Nastawę wstępną ustawia się za pomocą specjalnego klucza (numeracja nastaw od 1 do 6) lub poprzez wykonanie określonej dla danej nastawy liczby obrotów specjalnej nakrętki. Podczas normalnej pracy instalacji centralnego ogrzewania trzpienie zaworu powinny się poruszać, ale jeżeli temperatura jest w miarę stała, to i ruch trzpienia będzie ograniczony.

Może dojść do zapieczenia zaworu. Aby tego uniknąć, powinno się raz w tygodniu w pełni zamknąć i otworzyć zawór, a dopiero potem ustawić ponownie żądaną temperaturę. Można w ten sposób uniknąć osadzania się kamienia kotłowego na części trzpienia, która styka się z wodą. Czasami, gdy w instalacji pojawią się produkty korozji, otwór nastawy wstępnej może zostać zatkany. Zdarza się to szczególnie przy małych nastawach (1–3). Jednym z możliwych rozwiązań jest zmiana nastawy na większą i ponowny powrót do poprzedniej. 

Czasami udaje się odetkać otwór nastawy bez rozbierania zaworu. Gdy instalacja nie pracuje (poza sezonem grzewczym), może się zdarzyć, że trzpienie zaworów będą stawiać większy opór niż moc sprężyny powrotnej i trzpień nie będzie chciał wrócić do pozycji pełnego otwarcia zaworu mimo zdjęcia głowicy termostatycznej. Jeżeli próby dociskania trzpienia nie dadzą rezultatu, powinno się wymontować wkładkę i ją oczyścić.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!