Przeciwpożarowe instalacje hydrantowe. Nowe przepisy

Odpowiedzialność za stosowanie przepisów ppoż. w obiektach budowlanych

W art. 5 Prawa budowlanego [1] określono szereg wymagań podstawowych, jakie powinien spełniać obiekt budowlany, znajduje się wśród nich również bezpieczeństwo pożarowe. Ustawa o ochronie przeciwpożarowej [2] zobowiązuje właściciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu do przestrzegania m.in. przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i  technologicznych, wyposażenia budynku, obiektu budowlanego lub terenu w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice oraz zapewnienia bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji, a także przygotowania budynku, obiektu budowlanego lub terenu do prowadzenia akcji ratowniczej.

Zobacz jak zmieniały się wymagania prawne dla przeciwpożarowych sieci wodociągowych »

Należy pamiętać, że odpowiedzialność w tym zakresie stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje – w całości lub w części – ich zarządca lub użytkownik, na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie. W przypadku gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem [1].

Interesują Cię wymagania jakości powietrza na 2021? Pobierz bezpłatny e- book »

Za zgodność dokumentacji projektowej z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej odpowiedzialny jest projektant [1]. Dotyczy to również projektów budowlanych tych obiektów, dla których wymagane jest uzgodnienie w zakresie ochrony ppoż. [3], gdyż posiadanie uprawnień rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych predysponujących do uzgadniania projektu nie uprawnia do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.

Takie uproszczenie procedury odpowiedzialności za dokumentację projektową wymusza na projektantach konieczność znajomości przepisów ochrony ppoż. na poziomie branży, którą reprezentują, w stopniu nie mniejszym niż wspomniani rzeczoznawcy. Ideą przepisów prawa w tym zakresie jest wprowadzenie elementu dodatkowej kontroli przy projektowaniu obiektów budowlanych, w których wystąpienie pożaru mogłoby mieć wyjątkowo groźne skutki.

Zmiany wymagań dla instalacji hydrantowych

Budynki ze względu na specyfikę ich użytkowania są obiektami budowlanymi, dla których zapewnienie bezpieczeństwa pożarowego jest szczególnie istotne. Głównym aktem wykonawczym obejmującym omawiane zagadnienia, powszechnie znanym przez architektów, projektantów i instalatorów, jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [4], wraz z późniejszymi zmianami.

Rozporządzenie wprowadza podział budynków oraz części budynków stanowiących odrębne strefy pożarowe pod względem przeznaczenia i sposobu użytkowania. Zgodnie z tym podziałem wyróżniamy: budynki mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej  charakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi (ZL), produkcyjne i magazynowe (PM) oraz inwentarskie (IN). Przy czym budynki mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej dzieli się na kategorie od ZL I do ZL V w zależności od przeznaczenia i sposobu użytkowania.

Warunki stosowania instalacji hydrantowej przeciwpożarowej w zależności od kategorii budynku określone są w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [5]. Ten niedawno ogłoszony przepis wprowadził w zakresie przeciwpożarowej instalacji wodociągowej kilka istotnych zmian w stosunku do poprzednio obowiązującego rozporządzenia z 2006 r. [6]. Najważniejsze z nich to:

• Wprowadzenie wymogu stosowania hydrantów wewnętrznych z wężem półsztywnym o nominalnej średnicy 33 mm w niektórych przypadkach, dla których w myśl wcześniejszych przepisów należało stosować hydranty 52. Hydranty te muszą być stosowane w garażach jednokondygnacyjnych zamkniętych o więcej niż 10 stanowiskach postojowych oraz wielokondygnacyjnych, z wyjątkiem garaży wolno stojących na terenach zamkniętych podległych ministrowi obrony narodowej. Ponadto dopuszcza się ich stosowanie w strefie pożarowej produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/m² i powierzchni przekraczającej 200 m² oraz przy wejściu do pomieszczeń magazynowych lub technicznych o powierzchni  przekraczającej 200 m² i gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/m², usytuowanych w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL: I, II, III lub V, znajdującej się w budynku niskim albo średniowysokim, jeżeli gęstość obciążenia ogniowego w tych strefach i pomieszczeniach magazynowych lub technicznych nie przekracza 1000 MJ/m². Utrzymano średnicę nominalną przewodów zasilających DN 50, taką jak dla hydrantów 52.

• Wprowadzenie stosowania hydrantów 33 z wężem półsztywnym ma na celu poprawę funkcjonalności ich użycia. Hydranty te, w przeciwieństwie do hydrantów 52 z wężem płasko składanym, mogą być użyte bez konieczności pełnego rozwinięcia węża, co pozwala bezpiecznie i skutecznie stosować je do gaszenia pożaru nawet przez osoby bez odpowiedniego przeszkolenia. Tym samym, pomimo zmniejszonej wydajności do minimum 1,5 dm³/s, użycie hydrantów 33 w wymienionych przypadkach może być bardziej efektywne niż hydrantów 52.

• Uściślenie, że stosowanie hydrantów wewnętrznych jest w podanych przypadkach przymusowe, a wymienione urządzenia muszą spełniać wymagania polskich norm. W poprzednio obowiązującym rozporządzeniu wskazywano jedynie na powinność w tym zakresie, co mogło być interpretowane jako dobrowolność wyboru.

• Uzupełnienie, że dopuszczenie wyposażania hydrantu 52 w dodatkowy wąż w celu spełnienia wymagań zasięgu hydrantu do zabezpieczenia miejsc, z których odległość do najbliższego wyjścia ewakuacyjnego lub innego wyjścia na przestrzeń otwartą przekracza 30 m w przypadku pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, dotyczy również stref pożarowych.

• Dodanie wymogu umieszczania zaworów 52 w metalowych szafkach ochronnych zgodnych z wymaganiami polskich norm, z zamkiem zgodnym z polskimi normami otwieranym głowicą toporka strażackiego, zlokalizowanych w miejscach, w których mogą być one narażone na uszkodzenie lub dewastację.

• Usunięcie szczegółowych wymagań dla pompowni przeciwpożarowych, które po ostatniej nowelizacji zostały ujęte w przepisach rozporządzenia z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych [9].

• Wskazanie, że zgromadzony zapas wody w zbiornikach przeciwpożarowych do zasilania w wodę instalacji wodociągowej ppoż. w budynkach wysokich i wysokościowych o łącznej pojemności nie mniejszej niż 100 m³ powinien być przeznaczony wyłącznie do tego celu.

• Podtrzymanie możliwości zmniejszenia pojemności wspomnianych zbiorników do 50 m³ w przypadku budynków wysokich i wysokościowych o wysokości do 100 m, ale tylko takich, które zawierają na wysokości powyżej 12 m jedynie strefy pożarowe zakwalifikowane do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV, niezależnie od ich powierzchni, lub nie zawierają stref pożarowych o powierzchni  przekraczającej 750 m².

• Zniesienie kryterium łącznej powierzchni rzutów pierwszych kondygnacji nadziemnych wynoszącego 2500 m², którego nieprzekroczenie dla grupy budynków wysokich i wysokościowych wzniesionych obok siebie warunkowało możliwość stosowania jednego wspólnego zbiornika o pojemności co najmniej 100 m³, oddalonego od każdego z budynków o nie więcej niż 100 m.

• Wprowadzenie szeregu możliwości zmniejszenia objętości zbiorników przeciwpożarowych w przypadku zapewnienia zasilania tych zbiorników z zewnętrznej sieci wodociągowej ppoż. o odpowiedniej wydajności.

• Dopuszczenie dla budynków wysokich zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV zasilania instalacji wodociągowej przeciwpożarowej bezpośrednio z zewnętrznej sieci wodociągowej przeciwpożarowej o wydajności nie mniejszej niż 10 dm³/s, bez konieczności zapewnienia zbiorników, pod warunkiem wyprowadzenia w elewacjach budynku, od strony drogi pożarowej, dodatkowej nasady o średnicy 75 mm, umożliwiającej zasilanie przeciwpożarowej instalacji wodociągowej z samochodów gaśniczych.

• Zrezygnowanie z wymogu prowadzenia przewodów instalacji wodociągowej przeciwpożarowej jako obwodowej w budynkach jednokondygnacyjnych oraz garażach podziemnych o powierzchni strefy pożarowej przekraczającej 3000 m² i wprowadzenie wymagania wykonania przewodów jako rozprowadzających w budynkach jednokondygnacyjnych, oraz jeżeli zachodzi taka potrzeba, na kondygnacjach budynków wielokondygnacyjnych.

• Uściślenie budzącego dotychczas wiele wątpliwości zapisu o sposobie zasilania w wodę instalacji ppoż., w przypadku gdy liczba pionów w budynku, zasilanych z jednego przewodu, jest większa od trzech lub na przewodach rozprowadzających zainstalowano więcej niż pięć hydrantów wewnętrznych. Zgodnie z wprowadzoną zmianą przewody takie muszą być wykonane jako obwodowe, zapewniając co najmniej dwustronne doprowadzenie wody do każdego hydrantu.

Jak uniknąć błędów w projektowaniu instalacji

Projektowanie przeciwpożarowych instalacji hydrantowych jest zagadnieniem stosunkowo dobrze znanym, a wymagania dla tych instalacji i warunki ich zastosowania zostały szczegółowo opisane w przepisach i polskich normach. Zdarzają się jednak przypadki nieprawidłowych rozwiązań, ujawnianych na etapie odbioru przez przedstawiciela Państwowej Straży Pożarnej lub w trakcie  eksploatacji. Kilka z nich przedstawiono poniżej.

Przeczytaj, jakie są wymagania przeciwpożarowe stawiane instalacji wentylacyjnym »

Najwięcej problemów stwarza prawidłowe określenie zasięgu obszaru chronionego przez hydrant. Granice tego obszaru wyznacza długość węża pożarniczego oraz efektywny zasięg rzutu prądów gaśniczych. Długość odcinka węża hydrantu wewnętrznego zgodnie z normami [7,8] nie powinna przekraczać 30 m dla hydrantu 25 i 33 oraz 20 m dla hydrantu 52. W przypadku ochrony małych powierzchni zaleca się stosowanie krótszych węży, o długości odpowiednio 20 i 15 m, które zapewnią wystarczający zasięg gaszenia, a ich używanie jest wygodniejsze. Dotyczy to w szczególności węży płasko składanych, wymagających do rozwinięcia linii gaśniczej dostatecznej przestrzeni. Efektywny zasięg rzutu prądów gaśniczych wynosi 10 m, z wyjątkiem stref pożarowych zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi ZL w budynkach o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej. Dla tych stref ze względu na zastosowanie sposobu podawania wody prądem rozproszonym stożkowym zasięg rzutu prądów gaśniczych wynosi 3 m.

Przeczytaj artykuł o urządzeniach tryskaczowych w instalacjach przeciwpożarowych »

Cała powierzchnia chronionego budynku, strefy pożarowej lub pomieszczenia powinna znajdować się w zasięgu hydrantów. Oznacza to, że w przypadku zastosowania więcej niż jednego hydrantu zasięgi tych urządzeń powinny się pokrywać (a nie tylko stykać), by nie pozostawić przestrzeni niechronionych. Częstym błędem jest wyznaczanie zasięgu hydrantów poprzez wrysowanie na rzutach kondygnacji okręgów o promieniu równym sumie długości węża pożarniczego i zasięgu rzutu prądów gaśniczych bez uwzględnienia rzeczywistej drogi prowadzenia węża.

Zlokalizowanie w przestrzeni chronionej przeszkód, takich jak wolno stojące regały, ścianki, gabloty, barierki, układ ciągów komunikacyjnych itp., może powodować skrócenie realnego zasięgu hydrantu (rys. 1). Należy przy tym pamiętać, że wąż pożarniczy pod ciśnieniem na zmianach kierunków będzie się układał w łuki. Ponadto w praktyce niemal niemożliwe jest rozciągnięcie węża pożarniczego wypełnionego wodą na pełną długość w płaszczyźnie poziomej. Tym samym po uwzględnieniu konieczności opuszczenia węża na posadzkę z poziomu zabudowy hydrantu oraz podniesienia prądownicy przez użytkownika długość węża pożarniczego mierzona w rzucie będzie krótsza od rzeczywistej długości o ok. 2 m (rys. 2).

Innym zagadnieniem wymagającym wyjaśnienia jest lokalizacja hydrantów w rejonie wydzielonych pożarowo i oddymianych klatek schodowych. Głównym celem takich klatek w razie wystąpienia pożaru jest zapewnienie bezpiecznej ewakuacji. Z tego względu nie jest dopuszczalne wyznaczanie zasięgu działania hydrantów w sposób, który wymagałby prowadzenia linii gaśniczej przez drzwi klatki schodowej, stanowiące element oddzielenia przeciwpożarowego.

Należy tym samym lokalizować hydranty poza klatkami. Jeżeli klatka schodowa na danej kondygnacji budynku wymagającego zastosowania instalacji hydrantowej ma wyjścia do dwóch lub więcej wydzielonych korytarzy, należy lokalizować hydranty na każdym korytarzu poza klatką, nawet jeżeli ze względu na możliwy zasięg ich działania wydaje się to niekonieczne.

Problematyczne jest również łączenie instalacji wodociągowej ppoż. z instalacją wody bytowo-gospodarczej, ze względu na konieczność utrzymania ciśnienia nie mniejszego niż 0,2 MPa na najbardziej niekorzystnie położonym zaworze odcinającym hydrantu i zaworze 52. W przypadku instalacji zasilanych ze wspólnego przyłącza wodociągowego takie połączenie występuje przynajmniej raz na rozgałęzieniu za wodomierzem głównym.

Przeczytaj artykuł na temat problemów w realizacji przyłączy wody do budynku »

Projektując instalację hydrantową przeciwpożarową, w każdym przypadku należy wykonać obliczenia hydrauliczne dla sprawdzenia utrzymania wymaganego ciśnienia (również nieprzekroczenia dopuszczalnych ciśnień maksymalnych). Podczas niekontrolowanego wypływu wody z uszkodzonych przyborów sanitarnych lub bezpośrednio z uszkodzonej instalacji je zasilającej (np. w wyniku pożaru) może dojść do spadku ciśnienia powodującego utratę wymaganej wydajności instalacji ppoż. Rozwiązaniem zapobiegającym takim zagrożeniom jest zastosowanie tzw. zaworu pierwszeństwa na odgałęzieniu instalacji wody bytowo-gospodarczej. Stosuje się dwa typy zaworów: mechaniczne lub elektromagnetyczne.

Pierwsze z nich zamykają dopływ wody do instalacji bytowo-gospodarczej, w przypadku gdy ciśnienie przed zaworem spadnie poniżej wartości zadanej. W tym wypadku możliwe jest równoczesne zasilanie w wodę obu instalacji, jeżeli ciśnienie przed zaworem jest wystarczające. Zawory te mogą pełnić równocześnie funkcję reduktorów ciśnienia dla instalacji bytowo-gospodarczej. Zawory elektromagnetyczne mogą być zamykane ręcznie za pomocą wyłącznika elektrycznego oraz sterowane z przetwornika ciśnienia lub sygnalizacji alarmowej. Wartość ciśnienia zadziałania zaworu pierwszeństwa należy wyznaczyć na podstawie obliczeń hydraulicznych i zweryfikować przy próbie instalacji.

Należy unikać przyłączania do przyborów zasilających przeciwpożarowej instalacji wodociągowej przyborów sanitarnych. Problemem jest stagnacja wody w przewodach instalacji wodociągowej, która po pewnym czasie ulega procesom gnilnym i użyta do gaszenia pożaru może nawet stanowić zagrożenie dla zdrowia. Powszechnie stosowanym rozwiązaniem jest podłączenie końcówki instalacji przeciwpożarowej do zasilania spłuczki miski ustępowej, co zapewnia okresową wymianę wody. Jest to dopuszczalne jedynie w przypadku zabezpieczenia instalacji przed niekontrolowanym wypływem wody na wypadek uszkodzenia tych przyborów. Takim zabezpieczeniem może być również zawór pierwszeństwa.

Podsumowanie

Wprowadzone zmiany przepisów dotyczących przeciwpożarowych instalacji wodociągowych niewątpliwie ułatwiają ich projektowanie i przyszłe użytkowanie. Za szczególnie istotne należy uznać wprowadzenie do stosowania hydrantów 33 oraz zliberalizowanie wymagań stosowania zbiorników przeciwpożarowych, szczególnie poprzez wskazanie możliwości zmniejszenia ich objętości w przypadku zapewnienia zasilania z zewnętrznej przeciwpożarowej sieci wodociągowej.

Problemem w drugim z wymienionych przypadków może być uzyskanie takiego zapewnienia od przedsiębiorstwa wodociągowego. Dla projektantów szczególnie pomocne jest rozwianie wątpliwości dotyczących dwustronnego zasilania w wodę niektórych instalacji. Nie ulega wątpliwości, że prawidłowe zaprojektowanie instalacji przeciwpożarowej wymaga dobrej znajomości przepisów i doświadczenia, a w wielu przypadkach także wymaganej przepisami współpracy z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń ppoż.

Literatura

1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU nr 89, poz. 414).

2. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU nr 81, poz. 351).

3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (DzU nr 121, poz. 1137).

4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz 690, ze zm.).

5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 109, poz. 719).

6. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 80, poz. 563).

7. PN-EN 671-1:2002 Stałe urządzenia gaśnicze. Hydranty wewnętrzne. Część 1: Hydranty wewnętrzne z wężem półsztywnym.

8. PN-EN 671-2:2002 Stałe urządzenia gaśnicze. Hydranty wewnętrzne. Część 2: Hydranty wewnętrzne z wężem płasko składanym.

9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (DzU nr 124, poz. 1030).

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!