Obiekty gospodarki komunalnej są źródłem uciążliwości zapachowej oraz mikrobiologicznej, powodują także emisję hałasu oraz zanieczyszczeń chemicznych. Działają degradująco na otaczające tereny rolnicze, miejskie i rekreacyjne oraz na całe środowisko.
Składowiska doprowadzają także do skażenia otaczających je gleb, wód powierzchniowych i podziemnych, roślinności i zwierząt. Stanowią siedliska owadów, gryzoni oraz ptaków przenoszących zarazki. Mogą stwarzać poważne niebezpieczeństwo chorobotwórcze dla zdrowia ludzi, zwierząt i roślin (Czytaj więcej na ten temat). Dlatego też coraz trudniej znaleźć odpowiednią lokalizację składowisk oraz uniknąć licznych protestów lokalnych społeczności związanych z ich budową i eksploatacją [1, 6, 8].
Do zanieczyszczeń, które są emitowane ze składowisk odpadów komunalnych należą: gaz wysypiskowy, pyły, bioaerozole i odory. Ilość emitowanych zanieczyszczeń oraz dynamika ich wytwarzania zależą m.in. od następujących czynników:
- skład morfologiczny i wilgotność odpadów,
- rodzaj i kształt składowiska,
- warunki atmosferyczne,
- przebieg procesu składowania, segregowania i przykrywania odpadów,
- sposób rekultywacji.
Emisja zanieczyszczeń do powietrza następuje zwykle w sposób niezorganizowany i niekontrolowany [9]. Wewnątrz składowiska odpadów zachodzą procesy fizyczne, chemiczne i biologiczne.
Substancje organiczne zawarte w odpadach ulegają m.in. fermentacji metanowej. W czasie tego procesu następuje wydzielenie do otoczenia biogazu, w którego skład wchodzą: CO2 (10÷40%), CH4 (15÷60%), H2S (1%), NH3, H2, CO, C2H5.
Metan i dwutlenek węgla nie są toksyczne dla zdrowia ludzi na otwartej przestrzeni i stąd nie są objęte dopuszczalnymi stężeniami. Jednak mieszanina metanu z powietrzem (5÷15%) jest wybuchowa. Podobnie wodór powstający w początkowych fazach rozkładu materii organicznej jest gazem łatwopalnym.
Z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe przy wartości 4,1÷75%. Na szczęście będąc gazem bardzo lekkim, rozchodzi się pionowo i bardzo szybko. Natomiast amoniak i siarkowodór działają toksycznie na układ oddechowy człowieka [9, 10, 11].
Dopuszczalne stężenia niektórych gazów w powietrzu określone są w rozporządzeniu w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu [12]. Substancje powodujące przykre zapachy są obecne zarówno w samych odpadach jako składniki (np. większość chlorowęglowodorów) lub mogą wtórnie powstawać w wyniku procesu rozkładu (np. organiczne związki siarki).
Pomimo tego, że siarkowodór uważany jest za przyczynę nieprzyjemnego zapachu płynącego z wysypiska, to w rzeczywistości rzadko ma w nim główny udział. Zapach ten powodowany jest przede wszystkim przez merkaptany i lotne związki organiczne. Analiza danych z różnych wysypisk świadczy o obecności ponad 100 związków mających nieprzyjemny zapach.
Należy pamiętać także, że migrujący biogaz stwarza niebezpieczeństwo uduszenia ludzi i zwierząt w miejscach gromadzenia się gazu [11, 13]. Produkcja gazu wysypiskowego trwa przez wiele lat, nawet po rekultywacji wysypiska i wywiera ona bezpośrednie zagrożenie na środowisko.
Ze względu na wieloletnie powstawanie gazu wysypiskowego konieczne jest instalowanie kominów wentylacyjnych, które z jednej strony zapobiegają samozapaleniu się wysypiska, ale z drugiej przyczyniają się do emisji szkodliwych gazów i odorów do atmosfery. Gaz może być wypuszczany bezpośrednio do atmosfery lub jest zbierany i wykorzystywany energetycznie.
Ekstrakcja gazu wysypiskowego połączona ze spalaniem lub jego wykorzystywanie jako źródło energii rozwiązuje problemy zapachowe. Ilość i skład odorów wydzielanych z terenów wysypisk związane są z eksploatacją oraz strukturą ich powierzchni.
Podczas składowania odpadów bardzo ważne jest ich zagęszczanie oraz skuteczne i szybkie przykrywanie powierzchni warstwą materiału obojętnego. Warstwa ta, pełniąc funkcje izolacji odpadów od atmosfery, w dużym stopniu hamuje uciążliwą emisję odorów, skracając zasięg uciążliwości zapachowej z 500 m nawet do 50÷100 m [9].
