Filtry powietrza w szpitalnych instalacjach klimatyzacji i wentylacji (cz. 2)

Filtry strony nawiewnej

W instalacji nawiewnej pomieszczeń czystych szpitali stosuje się w zależności od potrzeb jeden, dwa lub trzy stopnie filtracji, czyli kolejno tzw.: filtrację wstępną (zgrubną), dokładną i absolutną.

I stopień filtracji – filtry wstępne

Zadaniem filtrów wstępnych (fot. 1) jest ochrona całej instalacji, a w szczególności delikatnych powierzchni wymienników ciepła oraz elementów napędowych wraz z wentylatorem przed grubszymi zanieczyszczeniami. Ponadto stosowanie filtrów wstępnych wydłuża okres użytkowania filtrów zastosowanych na kolejnych stopniach filtracji.

Wstępny filtr powietrza powoduje również znaczne obniżenie stężenia zanieczyszczeń mikrobiologicznych powietrza, pomimo że ma on ograniczoną zdolność filtracji cząstek o rozmiarach zbliżonych do wielkości bakterii lub zarodników grzybów [8]. Jest to spowodowane tym, że mikroorganizmy zawarte w dostarczanym do instalacji powietrzu zasiedlają często większe od siebie cząstki zanieczyszczeń pyłowych zatrzymywanych przez filtr wstępny.

Okazuje się zatem, że o jakości mikrobiologicznej powietrza dostarczanego do pomieszczeń czystych nie decydują wyłącznie filtry absolutne – pozostałe stopnie filtracji mają również istotne znaczenie.

Na filtrach wstępnych zatrzymywane są zarówno cząstki organiczne, jak i nieorganiczne, a także mikroorganizmy przenoszone drogą powietrzną. Brak tych filtrów prowadzi do zanieczyszczenia dalszych elementów instalacji, a niejednokrotnie staje się przyczyną uszkodzeń. Zbyt długi okres użytkowania filtrów powoduje wzrost grzybów na ich powierzchni, co z kolei jest powodem ich zwiększonego przenikania do instalacji.

Okres użytkowania filtrów wstępnych powinien być tym krótszy, im bardziej wilgotne i zanieczyszczone jest powietrze zewnętrzne. Wymianę filtrów wstępnych przeprowadza się na ogół pomiędzy 3 a 6 miesiącem pracy, w zależności od jakości powietrza zewnętrznego. Regeneracja przy użyciu odkurzacza, maksymalnie dwukrotna, pozwala na zebranie z powierzchni filtra większych zanieczyszczeń, co wydłuża o kilka miesięcy czas jego eksploatowania. Należy jednak zapewnić przynajmniej jednokrotną wymianę filtra w ciągu roku.

Regenerację można stosować tylko dla filtrów instalacji nawiewnej, ponieważ filtry instalacji wyciągowej mogą stwarzać zagrożenie mikrobiologiczne [8]. Nie zaleca się stosowania filtrów powietrza klas G1–G3 (EU1–EU3) z uwagi na zbyt niską skuteczność oczyszczania powietrza. Z tego powodu zaleca się stosowanie filtrów o klasie nie niższej od G4. W przypadkach zastosowania nagrzewnic elektrycznych w centralach wentylacyjnych zamiast filtrów wstępnych z wkładem włókninowym instaluje się niekiedy filtry z wkładem metalowym.

II stopień filtracji – filtry dokładne

Zadaniem filtrów dokładnych (fot. 2), z uwagi na ich większą od filtrów wstępnych skuteczność filtracji, jest zatrzymywanie zanieczyszczeń, które przedostały się przez I stopień filtracji. Zatrzymują one znaczną ilość zanieczyszczeń pyłowych i mikrobiologicznych, dzięki czemu zabezpieczają przewody wentylacyjne, tłumiki hałasu i filtry końcowe przed szybkim zanieczyszczeniem.

Zatrzymane w materiale filtracyjnym zanieczyszczenia sprzyjają rozwojowi mikroorganizmów. Zagrożenie takie jest tym większe, im większe jest zanieczyszczenie i zawilgocenie materiałów, z których wykonane są filtry. Filtry dokładne umieszczone za układem nawilżania w przypadku ich niewłaściwego eksploatowania mogą stać się siedliskiem niebezpiecznych mikroorganizmów, takich jak np. grzyby pleśniowe i bakterie, a w konsekwencji same stają się źródłem zanieczyszczenia powietrza. W zawilgoconych filtrach może się rozwijać m.in. bakteria Legionella pneumophila [15].

Znaczne zanieczyszczenie filtrów dokładnych powoduje utrudniony przepływ powietrza w instalacji, co jest przyczyną nawet kilkustopniowego wzrostu temperatury w przewodzie za wentylatorem.

Wymiana filtrów dokładnych następuje na ogół co 5–9 miesięcy. Z uwagi na możliwość zagrzybienia filtrów dokładnych ich eksploatacji nie powinno się wydłużać ponad 12 miesięcy, nawet w najbardziej sprzyjających warunkach. Ich regeneracja jest niewskazana z uwagi na możliwość zmniejszenia skuteczności filtracji i emisji własnej na skutek starzenia materiału [8].

Stosowane filtry dokładne powinny być klasy nie niższej od F7. Filtry dokładne powinny być instalowane po stronie tłocznej za urządzeniami takimi jak wentylator i nawilżacz powietrza, mogącymi powodować powstawanie aerozoli. Filtry kieszeniowe należy umieszczać tak, aby kieszenie usytuowane były pionowo [3].

III stopień filtracji – filtry absolutne

Filtry absolutne (fot. 3) instalacji klimatyzacji i wentylacji pomieszczeń czystych w obiektach służby zdrowia stanowią ostatnią barierę dla zanieczyszczeń mikrobiologicznych nawiewanych z instalacji. Umożliwiają ponadto oddzielanie pyłów, np. radioaktywnych czy respirabilnych. Stosowanie filtrów absolutnych jest jednym z elementów zapewniających uzyskanie właściwej jakości, a dokładniej mówiąc, czystości powietrza w pomieszczeniach czystych obiektów służby zdrowia, np. sal operacyjnych, cesarskich cięć, pomieszczeń przygotowania leków wymagających wysokiego stopnia czystości powietrza.

Z uwagi na to zarówno dobór, transport, przechowywanie, montaż, jak i ich eksploatacja w instalacji powinny być bezbłędne, gdyż minimalizuje to jakiekolwiek nieprawidłowości w ich działaniu.

Trwałość filtrów absolutnych zależy od wykonania, cech konstrukcyjnych, zastosowanych materiałów filtracyjnych, użycia środków bakteriostatycznych oraz warunków eksploatacji, na które wpływają: temperatura, wilgotność powietrza oraz stopień obciążenia związany z ilością i jakością doprowadzanego powietrza [8].

Typowy czas eksploatacji filtrów absolutnych w pomieszczeniach czystych klasy ISO 7 i 8 wynosi od 6 do 18 miesięcy. W przypadku systematycznej kontroli czystości dostarczanego powietrza można ten okres wydłużyć do 2 lat, pod warunkiem, że badania potwierdzają wymaganą czystość powietrza.

W przypadku pomieszczeń czystych szpitali zwykle a priori przyjmuje się, że początkowa skuteczność filtracji jest zachowana przez okres ok. 1 roku [8]. Okazuje się, że skuteczność filtracji pogarsza się już w pierwszych miesiącach eksploatacji filtrów absolutnych, jednak stopnia tego zjawiska nie można ocenić bez wykonywania okresowych pomiarów zanieczyszczenia powietrza.

Pomimo tego, że z upływem czasu nie nastąpił jeszcze wyraźny wzrost oporów przepływu powietrza, filtr absolutny może okazać się nieużyteczny z uwagi na fakt przenikania przez niego zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Obecnie filtry trzeciego stopnia instaluje się zazwyczaj na końcu instalacji, tzn. bezpośrednio w nawiewnikach i stropach laminarnych.

W przypadku zainstalowania filtrów absolutnych w przewodach wentylacyjnych poza wentylowanymi pomieszczeniami istnieje bezwzględna konieczność czyszczenia i dezynfekcji przewodów i elementów instalacji znajdujących się za filtrami. Do ich skażenia może dojść np. podczas zatrzymania pracy instalacji, co jest następstwem cofania się powietrza wewnętrznego. Zaleca się stosowanie filtrów absolutnych o klasie nie niższej niż H14.

Filtry strony wyciągowej

Filtry strony wyciągowej instalacji klimatyzacji i wentylacji także ulegają zanieczyszczeniu wraz z upływem czasu. Gromadzą się na nich zanieczyszczenia pochodzenia wewnętrznego – pyły i cząstki biologiczne. Jednym z uciążliwych zanieczyszczeń osiadających na filtrach są pyły pochodzące z materiałów odzieży ochronnej personelu.

Duża ilość zanieczyszczeń na filtrze powoduje znaczne utrudnienie przepływu powietrza, tym samym zmniejsza się wydajność instalacji wyciągowej, utrudniony jest odbiór zużytego powietrza, zmniejsza się krotność wymian i następuje pogorszenie stanu higienicznego powietrza w wentylowanym pomieszczeniu, np. sali operacyjnej.

W wyniku zanieczyszczenia filtra (fot. 4) i związanego z tym spadku wydajności instalacji wyciągowej następuje wzrost ciśnienia powietrza w wentylowanym pomieszczeniu względem pomieszczeń sąsiednich. W następstwie zwiększa się poziom hałasu, będący wynikiem gwałtownego uchodzenia powietrza przez wszelkie nieszczelności.

W wentylacji pomieszczeń obiektów służby zdrowia zastosowanie znalazły filtry odpowiadające klasie filtrów wstępnych, a więc min. G4. W przypadku gdy instalacja wentylacyjna obsługuje pomieszczenia o wysokim stopniu ryzyka skażenia mikrobiologicznego powietrza wewnętrznego, a więc np. pomieszczenia szpitali zakaźnych oraz izolatki, instaluje się również filtry absolutne mające na celu ograniczenie przenikania drobnoustrojów chorobotwórczych do otoczenia.

W przypadku wentylacji pomieszczeń, w których występuje emisja drobnoustrojów chorobotwórczych wyższej grupy ryzyka, w celu uniemożliwienia ich uwolnienia do otoczenia konieczne jest stosowanie filtrów absolutnych na wywiewach z tych pomieszczeń. Z uwagi na ryzyko przedostawania się zanieczyszczeń na stronę czystą filtrów, również podczas montażu filtrów wyciągowych, podobnie jak dla pozostałych filtrów konieczne jest zwracanie uwagi na szczelność i stan powierzchni filtracyjnej.

Okres użyteczności filtrów wyciągowych zależy od przeznaczenia instalacji oraz czystości powietrza wewnętrznego. Praktyczny okres użyteczności wynosi zazwyczaj od pół roku do 2 lat. Filtry wyciągowe z pomieszczeń ogólnych, w których nie występuje emisja zanieczyszczeń niebezpiecznych, można poddawać okresowej regeneracji, co wydłuża okres ich eksploatacji.

W tabeli 1 przedstawiono propozycję zastosowania filtrów w instalacjach klimatyzacji i wentylacji przeznaczonych dla obiektów służby zdrowia. Stopnie filtracji powietrza dla wymienionych w tabeli pomieszczeń to propozycja autora, powstała z uwagi na brak normalizacji w tym zakresie. Zaproponowane do stosowania stopnie filtracji powietrza wynikają z wymagań dla pomieszczeń czystych, wymagań epidemiologicznych i higienicznosanitarnych, zapisów normy DIN 1946 oraz stosownych rozporządzeń Ministra Infrastruktury i Ministra Zdrowia, a także z zaleceń podawanych w literaturze tematu oraz z własnego doświadczenia autora.

Rozkład zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza w instalacji klimatyzacji i wentylacji sali operacyjnej

Jak wspomniano w cz. 1 artykułu, jednym z procesów decydujących o jakości powietrza w pomieszczeniach jest oczyszczanie przepływającego przez instalację powietrza z zanieczyszczeń pyłowych i środowiskowych zanieczyszczeń mikrobiologicznych oraz doprowadzanie go do wentylowanych pomieszczeń. Zatem dostarczanie czystego powietrza wymaga zastosowania filtrów zatrzymujących cząstki zanieczyszczeń.

Znaczący wpływ na jakość dostarczanego do pomieszczeń powietrza mają: obrana strategia eksploatacyjna, jakość użytych materiałów, odpowiedzialność personelu technicznego. W rzeczywistych warunkach eksploatacyjnych procesy oczyszczania powietrza nie zawsze przebiegają w sposób idealny. Poniżej zaprezentowano wnioski z badań czystości mikrobiologicznej powietrza przeprowadzonych na obiekcie rzeczywistym – instalacji klimatyzacji i wentylacji sali operacyjnej szpitala.

Pomimo tego, że filtr wstępny ma ograniczoną zdolność filtracji cząstek o rozmiarach zbliżonych do wielkości bakterii lub zarodników grzybów, wpływa on na znaczne obniżenie stężenia zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Dzieje się tak dlatego, że liczne mikroorganizmy zawarte w dostarczanym do instalacji powietrzu zasiedlają większe od siebie cząsteczki zanieczyszczeń pyłowych, które zatrzymywane są przez filtr wstępny.

Podobnie jak filtr wstępny, filtr dokładny powinien obniżać poziom zanieczyszczeń mikrobiologicznych w przepływającym powietrzu. Niestety, nie zawsze tak bywa. W przedstawionym przykładzie (rys. 1) filtr dokładny jest w instalacji źródłem emisji dodatkowych zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Występuje na nim wyraźny wzrost stężenia zanieczyszczeń mikrobiologicznych w przepływającym powietrzu – grzybów pleśniowych i ich zarodników, spowodowany zanieczyszczeniem filtra i zwiększoną wilgotnością wywołaną pracą nawilżacza.

Zmniejszenie emisji grzybów pleśniowych i ich zarodników z filtrów dokładnych do przepływającego przez instalację powietrza można osiągnąć, wymieniając filtr na nowy, czysty. Należy zatem zauważyć, że zbyt długi czas eksploatacji filtrów może stać się przyczyną wtórnej emisji mikroorganizmów. Filtry absolutne radykalnie redukują stężenie zanieczyszczeń mikrobiologicznych.

W przedstawianym przykładzie zaraz po wymianie filtrów absolutnych stężenie zanieczyszczeń na poziomie 2 JTK/m³ tuż za tymi filtrami wskazuje na zadowalającą skuteczność filtracji powietrza. Należy pamiętać, że skuteczność filtracji maleje w trakcie eksploatacji filtrów. W praktyce już po kilku miesiącach eksploatacji stężenie zanieczyszczeń mikrobiologicznych za filtrami absolutnymi wzrasta do poziomu mającego wpływ na standard mikrobiologiczny sal operacyjnych, pomimo tego, że w tym okresie nie następuje wyraźny wzrost oporów przepływu [8].

Powietrze z sali operacyjnej usuwane jest przez instalację wyciągową, w której zainstalowano filtr powietrza EU3 w celu ochrony przeponowego wymiennika do odzysku ciepła. Podobnie jak filtr wstępny, zatrzymuje on znaczną część emitowanych w sali operacyjnej zanieczyszczeń mikrobiologicznych powietrza.

Ocena stanu filtrów i ich okresowa wymiana

Okresowa wymiana filtrów odgrywa istotną rolę w eksploatacji instalacji klimatyzacji i wentylacji. Właściwe oczyszczanie powietrza z zanieczyszczeń wymaga zachowania takich parametrów, jak: klasa filtracji, przepływ nominalny, początkowy i końcowy spadek ciśnienia, wymiary. Nadmierne zanieczyszczenie filtrów wpływa m.in. na obniżenie przepływu wynikające z większych oporów filtrów i zmniejsza krotność wymian, co wiąże się ze wzrostem stężenia zanieczyszczeń powietrza w pomieszczeniu.

Ponadto w wyniku zanieczyszczenia filtra układ automatyki regulujący wydajność instalacji w konsekwencji wymusza pracę wentylatora na wyższych obrotach, znacznie zwiększa się zatem zużycie energii elektrycznej. Jeszcze bardziej istotne może być zaburzenie zaprojektowanego rozkładu ciśnień między pomieszczeniami, co jest spowodowane doprowadzaniem zbyt małej ilości świeżego powietrza do pomieszczenia lub usuwaniem zbyt małej ilości. W sytuacji takiej następuje wzrost ilości zanieczyszczeń powietrza wewnątrz wentylowanego pomieszczenia, pochodzących głównie od osób i wyposażenia w pomieszczeniu.

Pomieszczenia aseptyczne na skutek zaniku nadciśnienia lub, co gorsza, wywołania podciśnienia mogą całkowicie utracić swoją klasę czystości mikrobiologicznej [8], dlatego konieczna jest kontrola stanu filtrów. Podstawowym kryterium oceny stanu filtrów wstępnych i dokładnych jest spadek ciśnienia, dlatego dla oceny stopnia zanieczyszczenia tych filtrów instalacje klimatyzacji i wentylacji wyposażane są w presostaty lub czujniki różnicy ciśnień.

Presostaty stosuje się przede wszystkim do kontroli stanu zanieczyszczenia filtrów wstępnych i dokładnych, natomiast przy zastosowaniu filtrów absolutnych informacji o ich stanie może dostarczyć czujnik różnicy ciśnień. W tym przypadku również mogą zostać zastosowane presostaty. Ocena stanu filtrów jedynie na podstawie sygnałów z czujników jest niewystarczająca, gdyż w razie uszkodzeń filtrów i nieszczelności nieprawidłowości te mogą nie zostać zauważone przez czujniki.

W praktyce okazuje się, że pogorszenie się jakości filtrowanego powietrza następuje szybciej niż wzrost oporów na filtrze spowodowany jego zanieczyszczeniem. Zatem wskazanie stanu zanieczyszczenia filtra przez presostat nie jest jedynym sygnałem do jego wymiany.

Określanie sprawności filtrów absolutnych wyłącznie na podstawie oporów przepływu (spadku ciśnienia) jest zupełnie niemiarodajne. Najważniejszym wskaźnikiem zużycia filtrów absolutnych podczas ich eksploatacji jest zwiększone zanieczyszczenie filtrowanego powietrza [8].

Z tych względów konieczne jest wykonywanie przeglądów okresowych, a w przypadku pomieszczeń czystych służby zdrowia również badań czystości mikrobiologicznej dostarczanego powietrza. Częstotliwość kontroli czystości mikrobiologicznej zależy od zakładanej klasy tej czystości w pomieszczeniu. Wykonywanie badań jakości powietrza, przeglądów okresowych oraz ciągły, automatyczny monitoring stanu filtrów pozwalają zapobiegać skutkom ich zbyt dużego zanieczyszczenia, a tym samym pogorszeniu się jakości przefiltrowanego powietrza [4].

W praktyce coraz powszechniej ocenę skuteczności filtracji i stanu filtrów przeprowadza się w oparciu o badania wykonywane w gotowym obiekcie podczas pracy instalacji. W ten sposób możliwe staje się kontrolowanie pracy filtrów w normalnych warunkach pracy oraz w środowisku zawierającym występujące tam zanieczyszczenia.

Badania kontrolne czystości pyłowej powietrza wewnętrznego mogą być prowadzone w sposób ciągły lub okresowy. W szpitalach badania czystości pyłowej znalazły zastosowanie w ocenie stanu uszczelnień, ciągłości filtrów absolutnych i lokalizacji źródeł emisji, w których nie sprawdzają się metody mikrobiologiczne. Jednak z uwagi na bezpieczeństwo pacjentów w obiektach tych, szczególnie w salach operacyjnych, konieczne jest wykonywanie badań czystości mikrobiologicznej powietrza.

Dla sal operacyjnych o przeciętnych wymaganiach aseptycznych, w których eksploatuje się filtry absolutne o jakości sprawdzonej w trakcie dłuższej eksploatacji sal operacyjnych, należałoby wykonywać pomiary czystości mikrobiologicznej powietrza przynajmniej raz w roku. W przypadku filtrów o nieznanych właściwościach związanych ze zjawiskiem obniżania skuteczności filtracji podczas ich eksploatacji kontrolę mikrobiologiczną powietrza nawiewanego należy przeprowadzać przynajmniej 2 razy w roku [8].

Ponadto badania takie powinno się wykonywać po każdej wymianie filtrów absolutnych i remontach mających wpływ na czystość mikrobiologiczną powietrza w pomieszczeniu, a wzrost zakażeń powinien uruchamiać procedurę dodatkowych kontroli czystości mikrobiologicznej. Po wymianie filtrów absolutnych rutynowo należy przeprowadzać badanie czystości mikrobiologicznej lub pyłowej powietrza poddanego filtracji. Niskie stężenie zanieczyszczeń wskazuje na wystarczającą skuteczność filtracji i szczelność instalacji.

Wymianę filtrów, w szczególności filtrów absolutnych, należy powierzać wyłącznie personelowi o wysokiej kulturze technicznej z uwagi na delikatną strukturę materiałów filtracyjnych oraz konieczność precyzyjnego montażu wymaganego dla uzyskania wysokiej jakości uszczelnień. Przykładowo niewłaściwe zamocowanie filtrów trzeciego stopnia powoduje przenikanie zanieczyszczeń na stronę czystą, a tym samym wpływa na pogorszenie się czystości powietrza w sali operacyjnej, co w konsekwencji staje się przyczyną wykluczenia jej z działania ze względu na niewłaściwe warunki higieniczne.

Zaleca się również jednoczesną wymianę wszystkich filtrów zainstalowanych w stropie laminarnym. Po wymianie filtrów absolutnych salę operacyjną powinno się wyłączać z użytkowania na ok. 24 godziny. W tym okresie instalacja powinna pracować z nominalną wydajnością w celu usunięcia resztek pyłów z filtrów i instalacji.

Podczas eksploatacji filtrów absolutnych stwierdzić można znaczne różnice w trwałości filtrów różnych wytwórców. Nie istnieje okres gwarantowany, w którym skuteczność filtracji powietrza deklarowana przez producentów filtrów zostaje zachowana. Ponadto zbyt długie eksploatowanie filtrów, powyżej okresu wskazanego przez producenta, pomimo ich względnie dobrego stanu może być przyczyną uwalniania się do powietrza materiałów pochodzących z degradacji filtrów [16].

Zużyte filtry, w szczególności wyciągowe, instalacji klimatyzacji i wentylacji pomieszczeń,w których emitowane są do powietrza wewnętrznego drobnoustroje chorobotwórcze, należy traktować jak niebezpieczne odpady medyczne i utylizować.

Ochrona zdrowia personelu wymieniającego filtry

Wymiana filtrów, szczególnie wyciągowych, może stwarzać poważne zagrożenia zdrowotne dla osób jej dokonujących. Największe stwarza wymiana filtrów zatrzymujących drobnoustroje chorobotwórcze, które mają duże zdolności do przetrwania na ich powierzchniach. Podczas wymiany filtrów może dochodzić do uwalniania zatrzymanych cząstek przez filtr i wdychania ich przez obsługę techniczną.

Poza bioaerozolem zagrożenie zdrowotne stwarzają również pyły. Szkodliwość tych zanieczyszczeń jest zazwyczaj tym większa, im mniejszych są one rozmiarów. Filtry zamontowane w instalacjach klimatyzacji i wentylacji z dużą skutecznością wychwytują pyły o większych wymiarach.

Jednak wraz ze zmniejszaniem średnicy cząstek pyłu zwiększa się stopień ich przenikania przez filtry powietrza. Prowadzi to do dużego wzrostu udziału pyłów respirabilnych w zanieczyszczeniach instalacji, które są najbardziej szkodliwą postacią pyłów, ponieważ organizm ludzki nie ma zdolności obrony przed ich wnikaniem. Pyły respirabilne wnikają aż do obszaru wymiany gazowej pęcherzyków płucnych – rys. 2.

Dlatego personel dokonujący wymiany filtrów powinien zachowywać szczególną ostrożność. Bardzo istotne jest wyposażenie w środki ochrony indywidualnej, a ponadto podczas wymiany należy podejmować odpowiednie kroki w celu zapobieżenia skażeniu obszaru pracy i przenikaniu zanieczyszczeń do stref czystych lub środowiska zewnętrznego. Pracownicy dokonujący wymiany powinni być poinformowani o zagrożeniach i przeszkoleni w zakresie postępowania z materiałami niebezpiecznymi. Szczepienia profilaktyczne stanowią dodatkowy atut w minimalizowaniu ryzyka zakażeń [4].

Niezbędnym elementem ochrony osobistej personelu dokonującego wymiany filtrów powinny być maski chroniące układ oddechowy. Dobiera się je w zależności od wielkości cząstek zanieczyszczeń i maksymalnego stężenia bioaerozolu w powietrzu do oddychania.

W przypadku instalacji klimatyzacji i wentylacji pomieszczeń, w których znajdują się mikroorganizmy o wysokiej zjadliwości, należy stosować sprzęt izolujący, w którym istnieje wewnętrzny obieg powietrza dostarczanego z przenośnego respiratora wyposażonego w filtr HEPA lub ze specjalnej instalacji sprężonego powietrza. Utrzymywane w hełmie lub całym kombinezonie ochronnym nadciśnienie uniemożliwia przenikanie szkodliwego bioaerozolu do wewnętrznego obiegu powietrza.

Ponadto personel dokonujący wymiany filtrów w instalacjach stref szczególnego ryzyka powinien być wyposażony w odpowiedni kombinezon, rękawice oraz obuwie. Ma to na celu ochronę zdrowia personelu i minimalizowanie ryzyka przenoszenia zanieczyszczeń do innych obszarów. Niezbędna może okazać się dezynfekcja lub nawet utylizacja zużytego sprzętu [4].

Należy pamiętać, że pyły i kropelki wody są dobrym nośnikiem mikroorganizmów, a ponieważ pochodzą one z pomieszczeń szpitalnych, to filtry wyciągowe należy traktować jako potencjalny materiał zakaźny [4, 8]. Zużyte filtry wyciągowe należy: umieszczać w workach foliowych, szczelnie zamykać, traktować jako odpady niebezpieczne i poddawać utylizacji.

Podsumowanie

Stosowanie filtrów powietrza w instalacjach klimatyzacji i wentylacji dla zachowania wymaganej czystości powietrza w pomieszczeniach czystych jest nieodzowne i konieczne. Im wyższa klasa czystości powietrza, tym skuteczność filtracji musi być wyższa. Oczywiście nie tylko filtry decydują o spełnieniu wymagań względem czystości, choć w sprawnie działającej instalacji ich rola jest dominująca.

Prawidłowo dobrane, nieuszkodzone, uszczelnione i zamocowane filtry zapobiegają przenikaniu zanieczyszczeń do dalszych części instalacji. Czyste filtry minimalizują ryzyko wtórnego zanieczyszczenia powietrza, a także nie powodują spadku wydajności centrali poniżej wartości uznawanej za dopuszczalną. Zakłócenia pracy centrali, a także pogorszenie się jakości powietrza mogą być spowodowane różnymi nieprawidłowościami w układzie filtracji.

Problemy te wynikają zazwyczaj z [4]: nieodpowiednio dobranych filtrów, niewłaściwego ich zamocowania, nieszczelności układu filtracji, uszkodzeń mechanicznych filtrów i nadmiernego ich zanieczyszczenia. Wybór i zakup filtrów wiąże się z koniecznością określenia ich cech konstrukcyjnych i materiałowych, takich jak: wymiary i rodzaj obudowy, rodzaj uszczelnienia, liczba i ustawienie działek filtracyjnych, zabezpieczenie przed uszkodzeniem materiału filtrującego, wyposażenie w elementy mocujące itp.

Filtry powietrza stosowane w instalacjach klimatyzacji i wentylacji powinny mieć atesty higieniczne, ponieważ stosowane w nich materiały, tj. spoiwa, impregnaty biostatyczne i włókna, mogą być szkodliwe dla zdrowia.

Literatura

1. Ensor D.S., Hanley J.T., Sparks L.E., Particle-size-dependent efficiency of air cleaners, Washington D.C.: IAQ 1991, Healthy Buildings/IAQ.
2. Kaiser K., Filtry i filtracja. Badania filtrów powietrza Cz. 2, „TCHiK” nr 10/2008.
3. Kaiser K., Filtry i filtracja. Eksploatacja filtrów stosowanych do oczyszczania powietrza w instalacjach klimatyzacji i wentylacji, „TCHiK” nr 9/2010.
4. Kaiser K., Filtry i filtracja. Eksploatacja filtrów stosowanych do oczyszczania powietrza w instalacjach klimatyzacji i wentylacji. Klasyfikacja pomieszczeń czystych, „TCHiK” nr 10/2010.
5. Kaiser K., Filtry i filtracja. Filtracja i mechanizmy filtracji, „TCHiK” nr 5/2007.
6. Kaiser K., Filtry i filtracja. Podstawowe własności i parametry filtrów powietrza, „TCHiK” nr 11/2007.
7. Kaiser K., Wolski A., Hałas i zanieczyszczenia w wentylacji, Wyd. Masta, Gdańsk 2011.
8. Kaiser K., Wolski A., Klimatyzacja i wentylacja w szpitalach. Teoria i praktyka eksploatacji, Wyd. Masta, Gdańsk 2007.
9. Kryszka B., Klimatyzacja pomieszczeń czystych w szpitalach, „Instal” nr 2/99.
10. Lee KW, Liu BYH, On the minimum efficiency and the most penetrating particle size for fibrous filters, „J Air Pollut Control Assoc” No. 30/1980.
11. Madziąg G., F jak filtracja. Alfabet PIUSWIKa, „Technika Chłodnicza i Klimatyzacyjna” nr 11/2001.
12. NIOSH: Guidance for Protecting Building Environments from Airborne Chemical, Biological, or Radiological Attacs, U.S. 2003
13. Recknagel H., Sprenger E., Hönmann W., Schramek E.R., Ogrzewanie + klimatyzacja. Poradnik, Wyd. 1, EWFE, Gdańsk 1994.
14. SFM, Zastosowanie filtrów powietrza, materiały szkoleniowe.
15. Wolski A., Kaiser K., Legionella w instalacjach budynków, Wyd. Ośrodek Informacji „Technika instalacyjna w budownictwie”, Warszawa 2009.
16. Wolski A., Kaiser K., Wpływ zanieczyszczeń mikrobiologicznych powietrza dostarczanego przez systemy klimatyzacji – wentylacji na standard mikrobiologiczny pomieszczeń czystych, „Instal” nr 9/2006.
17. www.berriman-usa.com.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!