Centrale wentylacyjne w wersji higienicznej

Podstawowym zadaniem centrali wentylacyjnej w wersji higienicznej jest zagwarantowanie w obszarze klimatyzowanym czystego powietrza, czyli jak najdalej idące obniżenie zawartości w nim mikroorganizmów, różnego rodzaju pyłów, kurzu czy substancji wonnych. Nie może dochodzić do wypadków, że sama higieniczna centrala wentylacyjna staje się źródłem zanieczyszczeń i bakterii, które wpływają na zanieczyszczenie filtra dokładnego w centrali i przyczyniają się do zapychania filtrów absolutnych.

Producenci w celu udokumentowania, że ich produkt spełnia wymagany standard centrali higienicznej, przedstawiają klientom tzw. atest higieniczny wydawany przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (PZH). Atest higieniczny to opinia PZH, że wyrób wykorzystywany zgodnie z zakresem zastosowania podanym w tym dokumencie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzi.

W praktyce okazuje się, że mimo przyznanych atestów jakość wykonania niektórych central, a szczególnie przyjęte rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe są niewłaściwe i przeczą podstawowym zasadom higieny i utrzymania czystości w trakcie eksploatacji. Takie sytuacje wynikają z jednej strony z przyjętej i praktykowanej procedury oceny central. Producent ubiegający się o wydanie atestu ma obowiązek przedłożenia PZH kompleksowej dokumentacji dla danego typu czy serii central wentylacyjnych, ale niestety atest wydawany jest jedynie na tej podstawie, bez rzeczywistego sprawdzenia urządzeń.

Zdarza się też, że w samym dokumencie figurują zapisy typu „Wymieniony wyżej produkt odpowiada wymaganiom higienicznym przy spełnieniu następujących warunków: centrale obsługujące pomieszczenia o podwyższonych wymaganiach higienicznych muszą posiadać wewnętrzne oświetlenie i okienka umożliwiające kontrolę wizualną czystości bez ich otwierania”. Jednak producent interpretuje taki zapis na swój sposób i np. zamiast okien rewizyjnych stosuje wizjerki takie, jakie znamy z drzwi mieszkań. Przez wizjerki takie niewiele widać, a z pewnością nie można za ich pomocą dokonać wizualnej kontroli czystości sekcji filtrów czy sekcji wentylatorowych.

Przykładowo niemieckie przepisy ściśle definiują średnicę okna rewizyjnego (fot. 1), która musi wynosić min. 150 mm. W celu ograniczenia naświetlenia wnętrza centrali wentylacyjnej (światło jest korzystne dla rozwoju mikroorganizmów) można zastosować odmykane przesłony dla okien rewizyjnych.

PZH opracował listę warunków, które powinny spełniać centrale wentylacyjne ubiegające się o nadanie atestu higienicznego:

• wszystkie materiały konstrukcyjne muszą być odporne na działanie środków dezynfekcyjnych i czyszczących,

• ściany wewnętrzne muszą być wykonane ze stali nierdzewnej lub materiału o porównywalnych właściwościach (odporność chemiczna i mechaniczna na zarysowanie podczas czyszczenia),

• wszystkie elementy centrali muszą być łatwo dostępne do czyszczenia i odporne na korozję,

• konieczne jest zastosowanie oświetlenia wewnątrz centrali i wzierników umożliwiających kontrolę czystości podczas pracy urządzenia,

• obudowa od strony wewnętrznej musi być gładka,

• miejsca styku ścian prostopadłych muszą być zaokrąglone,

• wymagana jest pełna szczelność obudowy i szczelność drzwi,

• konieczne jest wyposażenie centrali w tacę ociekową ze stali nierdzewnej oraz króciec do odwodnienia po myciu i dezynfekcji. System odwodnienia musi umożliwiać sprawne odprowadzenie wody po intensywnym myciu i zabezpieczać urządzenie przed wtórnym zanieczyszczeniem,

• masa uszczelniająca musi być odporna na działanie substancji chemicznych i porastanie mikroorganizmami.

Trzeba podkreślić, że wymagania PZH są wymaganiami minimalnymi. Praktyka inżynierska pokazuje, że występuje wiele istotnych szczegółów wykonawczych, na które warto zwrócić uwagę przy ocenie jakości wykonania danego urządzenia.

Elementarnym kryterium jest gładkość wszystkich powierzchni, również elementów mocujących. Niedopuszczalne jest na przykład, by mocujące blachowkręty miały ostro zakończone końce wchodzące do wewnątrz centrali (fot. 2).

Często stosuje się nity zrywalne (ślepe nity) mocujące różne profile wewnątrz centrali. Zdarza się, że nity takie wykonywane są ze stali ocynkowanej, a nawet jeśli użyto nitów ze stali nierdzewnej, ich rdzenie często wykonane są ze stali zwykłej ocynkowanej (fot. 3).

Problem materiału mocującego jest większy, dotyczy bowiem także blachowkrętów czy śrub mocujących, które często poddawane są działaniu agresywnych środków czyszczących, a zatem powinny być wykonane ze stali nierdzewnej (fot. 4). Szczególnie takie elementy jak śruby mocujące posadowienie wentylatora czy zamocowania wirnika powinny być śrubami nierdzewnymi. Praktyka pokazuje, że niektórzy producenci oszczędzają na jakości materiału mocującego, a efektem jest powstawanie ognisk korozji (fot. 5).

Wspomniana na wstępie norma PN-EN 13053 Wentylacja budynków. Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne zawiera w rozdziale 7 podwyższone wymagania higieniczne dotyczące zastosowań specjalnych. W punkcie 7.3 podano: „Nie powinno się dopuszczać półzamkniętych profili lub połączeń, w których mogą gromadzić się zanieczyszczenia oraz brud i które są trudne do czyszczenia”. Mając na uwadze ten aspekt, warto zwrócić uwagę na wykonanie wirnika wentylatora.

W większości renomowanych central wentylacyjnych w wersji higienicznej ze względu na gładkość powierzchni wirnika oraz jego sztywność i wytrzymałość mechaniczną stosuje się wirniki stalowe spawane (lakierowane proszkowo). Jednak w ostatnich latach w centralach wentylacyjnych coraz częściej znajdują zastosowanie wirniki z tworzyw sztucznych (fot. 6), również w centralach w wykonaniu higienicznym.

Często w takich wypadkach należy zwrócić szczególną uwagę, czy wirniki te nie mają w swojej konstrukcji otwartych bądź półzamkniętych profili (wpusty albo zagłębienia), gdzie mogą gromadzić się mikroorganizmy na skutek niedostępnych lub trudno dostępnych do czyszczenia powierzchni (fot. 7).

Pojawiać się też może problem z wyważeniem takiego wirnika. Niektórzy producenci proponują rozwiązanie z wykorzystaniem blaszek znajdujących się na brzegu wirnika (fot. 8). Bardzo często blaszki te się odrywają i uszkadzają wnętrze centrali lub lamele wymienników ciepła. Dlatego generalnie doświadczeni producenci specjalizujący się w centralach wentylacyjnych do zastosowań higienicznych stosują wirniki stalowe spawane (fot. 9) z bardzo gładkim wykończeniem, a śruby mocujące wirnik również wykonywane są ze stali nierdzewnej.

Bardzo istotny jest sposób i skuteczność odwodnienia tac ociekowych oraz wewnętrznych paneli centrali wentylacyjnej po ich umyciu. Króćce odwadniające powinny być także wykonane ze stali nierdzewnej (fot. 10). Niektórzy producenci stosują dolne panele z odpowiednim spadkiem (fot. 11). Ukształtowanie i spadek dolnych paneli badane są pod kątem skuteczności odwodnienia. Przepisy niemieckie definiują tę skuteczność poprzez czas potrzebny do odwodnienia ustalonej ilości wody z określonej powierzchni paneli [s/m²]. Czasami, aby uniknąć króćców odwadniających, spadek panelu ukierunkowany jest w stronę drzwi rewizyjnych centrali.

Ważnym elementem przyjętej konstrukcji posadowienia wentylatora jest możliwość czyszczenia powierzchni pod wentylatorem. Posadowienie powinno pozwalać na wysuwanie szyn z całym wentylatorem i jego napędem (fot. 12), można też nieruchome posadowienie zainstalować na takiej wysokości, aby dostęp w celu czyszczenia nie był utrudniony.

Często występuje również problem z doszczelnieniem otworów przebicia króćca zasilającego i powrotnego dla wymienników ciepła bądź chłodnicy. Stosowane są najczęściej uszczelki przylgowe, a zdarza się często, że nie przylegają one idealnie do powierzchni panelu, przy czym przestrzeń pomiędzy króćcem a samym wycięciem nie jest doszczelniona. Ponieważ wymienniki zlokalizowane są z reguły na części ssącej centrali wentylacyjnej, istnieje wówczas niebezpieczeństwo zasysania powietrza niefiltrowanego z bezpośredniego sąsiedztwa centrali.

W celu ograniczenia rozwoju mikroorganizmów na powierzchni materiału filtracyjnego filtra wstępnego oraz filtra dokładnego centrali wentylacyjnej nasącza się go specjalnymi substancjami hamującymi rozwój mikroorganizmów.

Podsumowanie

Prawidłowe działanie higienicznych central wentylacyjnych nabiera coraz większego znaczenia, nie tylko w szpitalnictwie. Jednak zwłaszcza w obiektach służby zdrowia należy zwracać szczególną uwagę na wybór urządzenia o odpowiedniej jakości. Inwestor powinien mieć zapewnioną pełną informację, zarówno na etapie projektowym, jak i wykonawczym, na temat szczegółów wykonania oferowanej centrali wentylacyjnej.

Sam fakt objęcia danej centrali atestem higienicznym nie przesądza jeszcze o jej jakości. Dlatego zawsze warto się przekonać, jak urządzenie, w założeniu o podwyższonych wymaganiach dotyczących bieżącego trzymania czystości i higieny, zostało rzeczywiście wykonane i jakie zastosowano w nim rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe.

Literatura

1. Recknagel H., Sprenger E., Schramek E-R., Taschenbuch für Heizung und Klimatechnik, R. Oldenbourg Verlag, München-Wien 2000.

2. PN-EN 13053:2008 Wentylacja budynków. Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne, norma wycofana bez zastąpienia.

3. DIN 1946-4 Raumlufttechnik. Teil 4: Raumlufttechnische Anlagen in Gebäuden und Räumen des Gesundheitswesens.

4. PN-EN 1886:2008 Wentylacja budynków. Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne. Właściwości mechaniczne (oryg.).

5. Wytyczne VDI 6022.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!