Zielona energia na stadionach Euro

Coraz częściej mówi się o ekologicznym kontekście sportu. W lutym br. Parlament Europejski zorganizował seminarium poświęcone „zielonemu” wymiarowi piłki nożnej. UE nie ma prawnych kompetencji w dziedzinie sportu, ale ponieważ problemy, z którymi boryka się piłka nożna, są społecznie i gospodarczo ważne, instytucje unijne podejmują w tym zakresie współpracę z UEFA i oczywiście z państwami członkowskimi.

Podczas budowy polskich stadionów na Euro 2012 uwzględniono wszelkie ekologiczne normy i zastosowano nowoczesne, korzystne dla środowiska naturalnego rozwiązania. Nie licząc wpadek konstrukcyjnych, inżynierowie nie zapomnieli o wykorzystaniu współczesnych modeli zarządzania energią. Podczas budowy polskich stadionów wprowadzono m.in. system umożliwiający zbieranie wody deszczowej w specjalnych zbiornikach i wykorzystywanie jej do nawadniania murawy i spłukiwania toalet. Rozwiązania te umożliwiają zarządcom każdego stadionu ubieganie się o certyfikat EMAS.

System Ekozarządzania i Audytu EMAS (Eco Management and Audit Scheme) jest unijnym instrumentem wprowadzonym w życie rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady, a mającym na celu zachęcenie do stałego doskonalenia efektów działalności środowiskowej. Zasadniczym założeniem systemu jest dostrzeżenie i wyróżnienie tych podmiotów, które dobrowolnie wychodzą poza zakres podstawowych wymogów określonych przepisami prawa i stale dążą do osiągania jak najlepszych wyników prowadzonych działań prośrodowiskowych.

Przystąpienie do systemu EMAS to wejście do „elitarnego klubu” tych, którzy traktują aspekty środowiskowe na równi z innymi elementami swojej działalności i w sposób ciągły dążą do poprawy i minimalizacji swojego oddziaływania na środowisko. Stadiony, które chcą zarejestrować się w systemie EMAS, muszą wdrożyć system zarządzania środowiskowego zgodnie z wymaganiami normy ISO 14001, opublikować deklarację środowiskową zweryfikowaną przez niezależnego akredytowanego weryfikatora środowiskowego, aktywnie włączyć pracowników w proces zarządzania środowiskowego i postępować zgodnie z prawem. A co dokładnie zrobiono w tym kierunku na polskich stadionach?

Stadion Narodowy

Warszawski stadion wraz z przynależną do niego infrastrukturą zajmuje 18 ha. Na tym obszarze wykorzystano ok. 4600 m² ekologicznej geowłókniny, której zadaniem jest zabezpieczenie stadionu przed niszczącymi warunkami pogodowymi i lokalnym klimatem. Mocna i odporna na gnicie geowłóknina zapewnia optymalną stabilizację podłoża i stały drenaż terenu. Jest nieszkodliwa dla środowiska, a jej właściwości filtracyjne umożliwiają ciągłe odwadnianie.

Kolejną ekologiczną technologią wykorzystaną do budowy Stadionu Narodowego jest zastosowanie ok. 14 tys. m2 materiału AirGuard Reflective, który pełni funkcję ochronną i wzmacniającą termoizolację na stadionie. Jego niska emisyjność zwiększa termoizolacyjność budynku, chroniąc przed utratą ciepła, co wpływa na zwiększenie komfortu i wydajności energetycznej. Inną innowacją jest tzw. otwarta dyfuzyjnie membrana, która została zainstalowana jako warstwa ochronna izolacji termicznej lóż i innych przestrzeni zamkniętych.

Innowacją jest też największy w Polsce, składający się z ok. 30 tys. punktów kontrolnych, system zarządzania i monitorowania instalacji energetycznych (tzw. inteligentny budynek). System gromadzi informacje płynące z całego obiektu w jednym miejscu i pozwala na szybką reakcję na zmiany warunków zewnętrznych i wewnętrznych, tak aby uzyskać optymalne zużycie energii.

Platforma systemu zarządzania instalacjami technicznymi składa się z oprogramowania TAC Vista, swobodnie programowalnych sterowników TAC Xenta i MNL I/A Series, modułów komunikacyjnych i funkcyjnych oraz elementów pomiarowych i wykonawczych. System automatyki budynkowej zarządza między innymi takimi instalacjami, jak: automatyka wentylacji i klimatyzacji, automatyka ciepła i chłodu, sterowanie oddymianiem i monitoring instalacji elektrycznych.

Stadion Narodowy to spore wyzwanie dla sieci energetycznej Warszawy. Dlatego RWE Stoen uruchomił innowacyjną stację zasilania, która pozwoli na sprawne funkcjonowanie stadionowej infrastruktury. Zmianę odczują również mieszkańcy Pragi-Południe – obszar zasilania RPZ Stadion obejmie docelowo fragment tej dzielnicy, a pośrednio także dalsze rejony Warszawy.

Inwestycja przełoży się na większe bezpieczeństwo energetyczne tej części stolicy. Stacja „Stadion” to bezobsługowa wnętrzowa stacja elektroenergetyczna, której docelowa moc transformatorów wynosić będzie 2×63 MVA. Powierzchnia dwupoziomowego obiektu to ok. 700 m², a składa się on z 11 pomieszczeń technicznych i sanitarnych ulokowanych w części podziemnej i nadziemnej stacji. Ponadto stacja ta ma nowoczesne systemy bezpieczeństwa – wyposażona jest w wentylację mechaniczną, instalację sygnalizacji pożaru i urządzenia gaśnicze. Jest bezobsługowa, a zarządza nią Centrum Dyspozycji Ruchu RWE.

PGE Arena Gdańsk

Gdański stadion to najbardziej energetyczna polska arena – nie tylko dlatego, że nosi miano potentata branży, czyli Polskiej Grupy Energetycznej, która planuje zbudować w Polsce elektrownię atomową i zapłaciła 35 mln zł za możliwość korzystania z nazwy stadionu. Zagwarantowanie temu obiektowi sprawnego funkcjonowania wymaga dostarczenia ogromnych ilości energii. W tym celu wybudowano najnowocześniejszą w Polsce stację transformatorową. 

Główny Punkt Zasilania ma kompaktową konstrukcję, która zajmuje cztery razy mniejszy teren niż tradycyjna stacja, i jest praktycznie bezobsługowy. Zbudowano stację 110/15 kV „Nowy Port” wraz z infrastrukturą towarzyszącą, m.in. drogą dojazdową, przyłączeniami do sieci wodno-kanalizacyjnej, telekomunikacyjnej i teletechnicznej oraz odwodnieniem terenu. Zainstalowano przy tym ok. 23,1 km linii kablowych 15 kV, zużywając ok. 69,3 km kabla – to więcej niż odległość z Gdańska do Elbląga. Ponieważ GPZ zbudowano na bardzo podmokłym terenie, osadzono go na 123 betonowych palach wbitych na głębokość 8–9 metrów.

Stadion korzysta z systemu zarządzania i inteligentnych czujników obecności Control PRO – to energooszczędne rozwiązanie umożliwia ograniczenie zużycia energii elektrycznej do niezbędnego minimum. Sensory czujników mają szybki czas reakcji oraz opcję ręcznej integracji wszystkich punktów świetlnych. System kontroluje 4800 stref przełączania, a zastosowanie w nim elementów wykrywających promieniowanie podczerwone człowieka pozwala na uzyskanie lepszej analizy sygnałów, bez ryzyka błędnego przełączania. 

Stadion Miejski we Wrocławiu

Budowa tego obiektu stała się impulsem do urbanistycznego i gospodarczego rozwoju także sąsiednich terenów, na których ma powstać kompleks biurowców i pierwsza w Polsce galeria handlowa tuż przy stadionie. Zastosowano tu rozwiązania pozwalające na oszczędzanie energii i zrównoważone nią zarządzanie – innowacyjny program Energy3. Ta technologia służyć ma nie tylko oszczędzaniu energii, ale też samowystarczalnym budynkom przyszłości zdolnym samodzielnie pozyskiwać energię, np. ze słońca, i racjonalnie nią zarządzać.

Stadion w Poznaniu

Poznański stadion zaczęto budować jeszcze w latach 60., potem był modernizowany. Przed mistrzostwami projektanci z Modern Construction Systems zaprojektowali kolejną modernizację, uwzględniającą m.in. kryteria ekologiczne, w tym zainstalowanie podziemnych zbiorników na wodę deszczową, która używana jest do zraszania i podlewania murawy.

FIFA i UEFA zalecają, aby boiska zlokalizowane w rejonach o niskich i średnich temperaturach miały systemy podgrzewania murawy. W Poznaniu zastosowano elektryczny system sprawdzony w działaniu na innych boiskach w Europie i uzupełniono go o najnowocześniejsze technologie sterowania, dzięki czemu koszty podgrzewania będą o ok. 30% niższe niż systemu wodnego. 

System elektryczny szybko osiąga temperaturę pracy, podczas gdy wodny potrzebuje nawet 48 godzin. Szybciej też reaguje na zmieniające się warunki atmosferyczne. Kable grzejne są ponadto trwalsze i prostsze w prowadzeniu instalacji, nie ma też zagrożenia wycieku glikolu. Co ważne, taki elektryczny system podgrzewania murawy nie wymaga budowy dodatkowych urządzeń zasilających, gdyż pobiera energię, gdy nie pracuje instalacja oświetlenia stadionu, i w przyszłości może korzystać z odnawialnych źródeł energii elektrycznej – energii wiatru i fotowoltaicznej.

Stadion wyposażono też w energooszczędne oświetlenie, porównywalne z zainstalowanym na najlepszych arenach świata, które zużywa o kilkanaście procent mniej energii od innych tego typu rozwiązań. Zastosowano w nim oprawy ArenaVision MVF404, a do dynamicznego, kolorowego podświetlenia zewnętrznej fasady wykorzystano ledowe oprawy Philips ColorBlast. 

Oświetlenie płyty boiska może działać w pięciu różnych sekcjach: trening, mecz, transmisja awaryjna TV, transmisja TV oraz standard HD TV. Iluminacja zewnętrznej fasady z daleka witać będzie kibiców barwami drużyny narodowej lub klubowymi. Ponadto w korytarzach, szatniach i salach konferencyjnych zainstalowano oprawy sufitowe świetlówek liniowych TL5 zapewniające oszczędność energii i możliwość dowolnego kreowania nastroju (np. dzięki opcji przyciemniania).

Polska jak dotychczas nie wykorzystuje w pełni potencjału powierzchni energetycznej wybudowanych na Euro stadionów. Wzorem dla nas mogłyby być chociażby instalacje solarne zamontowane na niemieckich stadionach. Jeszcze lepszym przykładem jest pierwszy na świecie całkowicie samowystarczalny energetycznie stadion wybudowany na Tajwanie, pokryty 8,8 tys. paneli fotowoltaicznych. 

W czasie olimpiady w Wielkiej Brytanii 20% energii zużytej na Stadionie Olimpijskim pochodzić będzie z odnawialnych źródeł, a emisja dwutlenku węgla zostanie ograniczona o połowę. Stadion w Londynie zbudowano z ekologicznego cementu, a recykling materiałów użytych w czasie igrzysk wyniesie nawet 90%. Budynki wioski olimpijskiej mają wykorzystywać o 25% mniej energii niż tradycyjne budownictwo, zdecydowano się nawet na użycie do budowy drewna. W efekcie koszty organizacji imprezy wzrosły z zakładanych 3,5 mld do 14 mld dol.

Moda na „zieloną” energię zapanowała wśród klubów piłkarskich. W Niemczech trzy czołowe kluby, Borussia Dortmund, Bayern Monachium i FC Schalke 04 Gelsenkirchen, zamierzają zamontować na swoich stadionach panele fotowoltaiczne produkujące energię elektryczną ze słońca. Pozwoli to obniżyć zużycie energii do 60%. 

Inwestycje są przeprowadzane w pakiecie sponsorskim – w barterze za reklamę firmy, która wykona prace. Ajax Amsterdam chce mieć do 2015 r. zerowy bilans emisji CO₂, będzie też produkować znacznie mniej odpadów, wykorzysta zielone fasady, a ponieważ nie da się uniknąć jakiejkolwiek emisji, będzie ona rekompensowana energią z paneli PV i turbin wiatrowych.

W 2006 r. w angielskim miasteczku Dartford otwarto stadion Prince Park, którego konstrukcja opiera się na drewnie, dach pokryty jest trawą, a energię dostarczają panele słoneczne. Pokryty matą rozchodnikową dach znakomicie sprawdza się także jako naturalny system filtracji powietrza.

Innym ciekawym przykładem zastosowania technologii dachu zielonego na obiekcie sportowym jest Palais Omnisports de Paris-Bercy w Paryżu, znany z rozgrywek turnieju tenisowego Masters. Architekci zaprojektowali w nim charakterystyczne zielone piramidy – skośne fragmenty dachu o nachyleniu 45 stopni, które zostały obsadzone trawą gazonową. 

Przykłady podobnych inwestycji można znaleźć też w Stanach Zjednoczonych. Niedawno w ramach ligi futbolu amerykańskiego podpisano trzy duże kontrakty dotyczące wykorzystania odnawialnej energii na stadionach, gdzie mają być instalowane panele fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe, a nawet wykorzystywane biopaliwa. KlubWashington Redskins rozpoczął montaż 8 tys. paneli fotowoltaicznych, które pokryją 15% zapotrzebowania na energię. Będą one zamontowane na parkingu obok stadionu. 

W 2009 r. w Minneapolis otwarto arenę Target Center, która należy do Minnesota Timberwolves – drużyny z ligi NBA. Dach stadionu o pow. 10 tys. m² jest piątym co do wielkości dachem ekstensywnym w USA. Inwestor wydał na niego 3,5 mln dol., gdyż zatrzymuje on prawie 4 mln litrów wody opadowej rocznie, odciążając w ten sposób sieć kanalizacji deszczowej. Ponadto pozwala ograniczyć zużycie energii na chłodzenie i ogrzewanie budynku i służy rozwojowi bioróżnorodności. Na dachu rosną głównie rośliny preriowe, a wśród nich także łubin, który ma za zadanie zwabiać zagrożone wyginięciem motyle Karner Blue.

Takich obiektów sportowych z zielonymi dachami powstaje w USA coraz więcej – np. areny baseballowych mistrzów Mets w Nowym Jorku czy DC Nationals w Waszyngtonie. 

Reasumując, przyszłe stadiony będą przypominać bardziej kwitnące ogrody z zielonymi dachami, a strome ściany porośnięte będą roślinnością i połączone z ogrodami trybun. Pomysły te nie są tylko ekstrawagancją architektów, ale i narzędziem oszczędnego gospodarowania zasobami wody i energii. Zielony dach i wertykalne ogrody mają służyć zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, zbieraniu i wykorzystywaniu deszczówki oraz stworzeniu zdrowego mikroklimatu wewnątrz i wokół budynku. 

Pokryte roślinnością dachy i fasady na stałe zagościły w obiektach projektowanych zgodnie z zasadami zrównoważonej architektury, służąc zapewnieniu luksusowego wypoczynku oraz dostarczeniu najlepszych wrażeń kibicom i sportowcom. Zielone dachy i ściany zmniejszają efekt miejskiej wyspy ciepła, dotleniają i oczyszczają powietrze. Koncepcja ekologicznych stadionów jest wskazywana jako szansa na zmniejszenie kosztów funkcjonowania tych obiektów. Energooszczędne stadiony stanowią więc wyraz współczesnego pragmatyzmu – jeśli budować, to ekologicznie i ekonomicznie.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!