Rozliczanie kosztów ciepła

Tymczasem obowiązek instalowania urządzeń służących do indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania w budynku wielolokalowym wynika z rozporządzenia ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

W § 135 ust. 2 ustawodawca określił, że w budynkach z instalacją ogrzewczą wodną zasilaną z sieci ciepłowniczej powinny znajdować się urządzenia służące do rozliczania zużytego ciepła:

• ciepłomierz (układ pomiarowo-rozliczeniowy) do pomiaru ilości ciepła dostarczanego do instalacji ogrzewczej budynku,
• urządzenia umożliwiające indywidualne rozliczanie kosztów ogrzewania poszczególnych mieszkań lub lokali użytkowych w budynku.

W ust. 3. dodał: W przypadku zasilania instalacji ogrzewczej wodnej z kotłowni w budynku mającym więcej niż jedno mieszkanie lub lokal użytkowy należy zastosować następujące urządzenia służące do rozliczania kosztów zużytego ciepła:

• urządzenie do pomiaru ilości zużytego paliwa w kotłowni,
• urządzenia umożliwiające indywidualne rozliczanie kosztów ogrzewania poszczególnych mieszkań lub lokali użytkowych w budynku.

Tak więc zależnie od sposobu wykonania instalacji ogrzewczej w budynku urządzeniami do indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania będą odpowiednio liczniki ciepła lub podzielniki kosztów ogrzewania. Wyposażenie instalacji w budynku w odpowiednie urządzenia jest obowiązkiem właścicieli, a zastosowanie obowiązujących przepisów prawa do rozliczania kosztów ciepła przez zarządcę budynku nie podlega dyskusji.

Zgodnie z przepisami określonymi w ustawie Prawo energetyczne oraz w aktach wykonawczych do tej ustawy określono także obowiązki dostawcy energii cieplnej.

Jeżeli umowa o przyłączenie nie stanowi inaczej, dostawca ciepła, prowadzący działalność gospodarczą w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła, obowiązany jest, na podstawie art. 7 ustawy Prawo energetyczne, do zainstalowania układu pomiarowo-rozliczeniowego ciepła, w tym licznika ciepła u odbiorcy, a w rozliczeniach za ciepło musi stosować system oparty na wskazaniu układów pomiarowych. Urządzenia takie montowane są w obiekcie każdego odbiorcy korzystającego z usług dostawcy ciepła.

Systemy rozliczeń ciepła

Koszty montażu urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych ciepła są uwzględnione w taryfie dla ciepła. Gdy miejsce zainstalowania układu pomiarowo-rozliczeniowego służącego do rozliczeń z przedsiębiorstwem energetycznym za dostarczone ciepło jest wspólne dla dwóch lub więcej budynków wielolokalowych - tzw. węzeł grupowy - właściciele lub zarządcy tych budynków powinni je wyposażyć w układy pomiarowo-rozliczeniowe w celu rozliczenia kosztów zakupu ciepła na poszczególne budynki.

Jednocześnie właściciel lub zarządca budynku wielorodzinnego ma obowiązek rozliczenia energii cieplnej w podziale na poszczególne lokale mieszkalne. W związku z powyższym na grzejnikach montowane są podzielniki kosztów ogrzewania, umożliwiające dokonanie takiego podziału.

Obecnie w nowo wznoszonych obiektach instalacja odbiorcza centralnego ogrzewania projektowana musi być w sposób umożliwiający indywidualne opomiarowanie licznikiem ciepła każdego mieszkania.

W świetle obowiązującego prawa, tj. ustawy z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne zarządca powinien wprowadzić indywidualny system rozliczania kosztów ogrzewania. Rozliczanie kosztów ciepła w budynku wielolokalowym reguluje art. 45a tej ustawy, który w ust. 6 stanowi: W przypadku gdy wyłącznym odbiorcą paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła dostarczonych do budynku jest właściciel lub zarządca, jest on odpowiedzialny za rozliczanie na poszczególne lokale całkowitych kosztów zakupu paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła.

Naliczenie kosztów indywidualnego zużycia ciepła w lokalu w przypadku zakupu ciepła z sieci miejskiej do węzła cieplnego odbywa się na podstawie kosztów zakupu ciepła do budynku, tj. na podstawie faktur dostawcy ciepła. Faktury wystawiane są na podstawie wskazań ciepłomierza głównego zainstalowanego w danym węźle cieplnym i cen jednostkowych oraz opłat ustalonych przez dostawcę ciepła.

Bardziej skomplikowane są systemy rozliczeń w przypadku, gdy wspólnota kupuje gaz na potrzeby kotłowni, a do lokali dostarczane jest ciepło na potrzeby ciepłej wody i ogrzewania. Użytkownicy lokali nie używają bezpośrednio gazu do podgrzania ciepłej wody lub dla potrzeb centralnego ogrzewania.

Schemat rozliczania kosztów powinien być następujący: dla każdej kotłowni należy ustalić indywidualny koszt wyprodukowania ciepła. Jest to koszt zakupu gazu, serwis kotłowni i inne koszty, w tym koszt energii elektrycznej na potrzeby pracy kotłowni. Następnie koszt ciepła, zgodnie z art. 45a prawa energetycznego, należy rozdzielić na poszczególne lokale.

Bez względu na sposób zaopatrzenia instalacji ogrzewczej w budynku w energię cieplną do rozdziału kosztów zużycia ciepła przez poszczególne lokale niezbędne jest zainstalowanie odpowiednich urządzeń pomiarowych - liczników ciepła lub przyrządów wskaźnikowych - podzielników kosztów ogrzewania. Art. 45a ust. 8 stanowi, że do rozliczania kosztów zakupu ciepła na ogrzewanie stosuje się metody wykorzystujące ciepłomierze, urządzenia wskaźnikowe niebędące przyrządami pomiarowymi - tj. podzielniki kosztów ogrzewania oraz powierzchnię lub kubaturę lokali.

Metoda rozliczenia a instalacja

Dobór urządzeń i metody rozliczania zależą od budowy instalacji rozprowadzającej ciepło do poszczególnych lokali. Jest to jednoznaczny obowiązek nałożony przez ustawę na właściciela lub zarządcę budynku wielolokalowego.

Zastosowanie przez właściciela lub zarządcę budynku konkretnej metody obwarowane zostało jednak warunkami wymienionymi w ust. 9.

Metoda ta ma:

• uwzględnić współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła wynikające z położenia lokalu w bryle budynku,
• zapewnić prawidłowe warunki eksploatacji budynku określone w odrębnych przepisach,
• stymulować energooszczędne zachowania użytkowników lokali,
• zapewnić ponoszenie opłat w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej.

Interpretacja tego ważnego dla odbiorców ciepła przepisu zawarta jest w piśmie Departamentu Bezpieczeństwa Energetycznego Ministerstwa Gospodarki i Pracy z 22.09.2005 r. przesłanym do Stowarzyszenia ds. rozliczania energii zgodnie z jej zużyciem: „Dokonując, zgodnie z art. 45a ustawy, wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale, właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego musi mieć na uwadze zapisy ust. 9 art. 45a ustawy, tzn. aby wybrana metoda stymulowała energooszczędne zachowania lokatora oraz zapewniała ponoszenie opłat w sposób odpowiadający zużyciu ciepła. Oznacza to, że metoda rozliczania kosztów ciepła wykorzystująca powierzchnię lub kubaturę poszczególnych lokali powinna być stosowana tylko wówczas, gdy nie ma możliwości, np. z przyczyn technicznych, zastosowania metod wykorzystujących wskazania ciepłomierzy lub urządzeń wskaźnikowych".

Właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego wprowadza wybraną metodę, o której mowa w ust. 9 przywołanej ustawy, w formie wewnętrznego regulaminu rozliczeń ciepła przeznaczonego na ogrzewanie tego budynku i przygotowanie ciepłej wody użytkowej dostarczanej centralnie poprzez instalację w budynku.

Regulamin rozliczeń powinien dopuszczać możliwość zamiennego rozliczania opłat za ciepło dla lokali mieszkalnych lub użytkowych na podstawie ich powierzchni lub kubatury oraz określać warunki stosowania zamiennego rozliczania. Aby taki regulamin mógł być stosowany, musi on zostać zaakceptowany przez właścicieli w podjętej uchwale.

Jak z powyższego wynika, problematyka rozliczania kosztów ciepła na ogrzewanie w budynkach wielolokalowych jest sprawą trudną, wynikającą przede wszystkim ze specyfiki ciepła, którego nie da się mierzyć i rozliczać w tak prosty sposób, jak pozostałe media energetyczne i wodę.

Licznik a podzielnik ciepła

Licznik ciepła jest urządzeniem rejestrującym ilość energii cieplnej, wyrażonej w GJ, dostarczonej do obiektu w danym okresie rozliczeniowym.

Ilość ciepła obliczana jest na podstawie pomiaru przepływu wody w ciepłociągu oraz temperatury wody zasilającej i powrotnej. Suma iloczynów przepływu i różnicy temperatur zmierzona w określonym czasie wskazuje na ilość dostarczonej energii cieplnej.

Podzielniki ciepła nie rejestrują ilości energii cieplej w GJ, lecz wskazują na udział danego pomieszczenia (lokalu) w ogólnym zużyciu zarejestrowanym przez licznik ciepła.

Obecnie na rynku dostępne są dwa typy podzielników - wyparkowe i elektroniczne.

Działanie podzielnika wyparkowego polega na tym, że podzielnik wyparkowy wskazuje zużycie ciepła poprzez odparowanie cieczy. Obniżający się poziom płynu w ampułce pomiarowej jest oznaką oddania ciepła przez grzejnik.

Im bardziej gorący jest grzejnik, a jego ciepło dłużej działa na ampułkę, tym większa jest ilość odparowanej cieczy. Zwiększa się zarazem obniżenie jej poziomu w ampułce, a tym samym o tyle więcej „kresek" zostaje zużytych przez grzejnik. Jednak również wtedy, kiedy ogrzewanie nie działa, odparowuje niewielka ilość płynu.

Dlatego też bardzo istotny jest sposób montażu podzielnika wyparkowego, który musi być jednakowy dla wszystkich grzejników. Wówczas, jeżeli pomiar obarczony jest błędem, to jednakowym dla wszystkich użytkowników i nie ma wpływu na współczynnik udziału.

Zdecydowanie inna jest zasada działania podzielnika elektronicznego. Za pomocą dwóch czujników dokonywany jest pomiar temperatury powierzchni grzejnika i powietrza w pomieszczeniu. Różnica temperatur stanowi podstawę do naliczenia zużycia ciepła.

Większość podzielników zaczyna naliczać jednostki dopiero wówczas, gdy pomiędzy temperaturą grzejnika a temperaturą powietrza w pomieszczeniu powstanie różnica większa niż 4,9 °C. Gdy temperatura grzejnika jest niższa niż 23°C, wówczas nie następuje żadne naliczanie. Ograniczenia te stanowią skuteczne zabezpieczenie przed naliczaniem impulsów w okresie letnim.

Podzielniki elektroniczne precyzyjnie zliczają jednostki zużycia i czytelnie pokazują je na wyświetlaczu. Wyświetlacz uruchamiany jest przeważnie za pomocą przycisku sensorowego.

Reasumując, podzielniki wyparkowe wskazują na zużycie ciepła poprzez odparowanie cieczy, natomiast podzielniki elektroniczne na podstawie pomiaru temperatury grzejnika i powietrza w pomieszczeniu.

Zmierzone w ten sposób wartości, przy uwzględnieniu m.in. usytuowania pomieszczenia w budynku, typu i wielkości grzejnika wskazują na udział danego lokalu w ogólnym zużyciu ciepła.

Oferowane są podzielniki kosztów ogrzewania, ciepłomierze i wodomierze wysyłające dane o zużyciu drogą radiową. Ułatwia to znacznie zbieranie danych o zużyciu i nie absorbuje mieszkańców. Zbędne staje się ogłaszanie terminów odczytu i angażowanie mieszkańców w celu udostępnienia lokali.

Systemy rozliczeń kosztów ogrzewania oparte na wskazaniach nagrzejnikowych podzielników ciepła są niskonakładowymi środkami pozwalającymi na osiągnięcie znaczących oszczędności ciepła w budynkach szczególnie wielolokalowych, a także obniżenie opłat za zużytą energię cieplną.

Powstało wiele firm świadczących usługi w zakresie rozliczania zużycia ciepła. Dla niektórych z nich jest to działalność uboczna, inne specjalizują się w temacie rozliczania kosztów ogrzewania, dysponując firmowymi systemami urządzeń i przyrządów do rejestrowania zużycia, systemami zbierania i przechowywania danych, systemami rozliczeniowymi, zatrudniają służby zajmujące się akwizycją, serwisem i rozliczeniami.

Jak można oszczędzać ciepło?

Istnieje wiele skutecznych metod oszczędzania energii cieplnej. Niektóre z nich nie wymagają żadnych nakładów finansowych, a jedynie pewnej konsekwencji w „gospodarowaniu" ciepłem.

Ponadto bardzo wymierne oszczędności uzyskać można przy stosunkowo niewielkich nakładach finansowych. Warto jest zainwestować w montaż zaworów termostatycznych czy odpowiedni dobór grzejników.

Na oszczędności ciepła w istotny sposób wpływa również stan stolarki okiennej oraz izolacji budynku. Warto więc, przy posiadaniu odpowiednich środków finansowych, pomyśleć o wymianie okien i wykonaniu dobrej izolacji ciepłochronnej budynku.

Podstawowe zasady do stosowania dla użytkowników to:

• nie przegrzewajmy pomieszczeń ponad faktyczne potrzeby wynikające z poczucia tzw. komfortu cieplnego,
• nie zasłaniajmy grzejników zasłonami, kotarami, meblami czy różnego rodzaju obudowami,
• dokonujmy wietrzenia pomieszczeń krótko i często, zamykając w tym czasie grzejniki,
• unikajmy stałego utrzymywania uchylonych okien, przez które ciepło bezużytecznie ucieka na zewnątrz budynku.

Racjonalne gospodarowanie ciepłem związane jest z podejmowaniem działań dotyczących dziedzin, w których zużycie energii jest największe. Struktura zużycia energii w budynkach wielorodzinnych dla zaspokojenia potrzeb bytowych kształtuje się następująco:

• ogrzewanie i wentylacja ok. 73%,
• przygotowanie ciepłej wody ok. 11%,
• przygotowanie posiłków ok. 9%,
• oświetlenie i urządzenia elektryczne ok. 7%.

Duży wpływ na dwie pierwsze pozycje ma sposób odbioru ciepła kształtowany przez użytkowników. W tym zakresie wprowadzenie indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania jest jedynym skutecznym sposobem motywacji mieszkańców do racjonalnego odbioru ciepła. Wskazuje to na duże możliwości obniżenia zużycia energii na ogrzewanie, a przez to wzrost efektywności jej wykorzystania, co prowadzi w efekcie do określonych korzyści ekonomicznych.

Artykuł pochodzi z miesięcznika Administrator.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!