Jakość wody w kąpieliskach i basenach otwartych – implementacja dyrektywy 2006/7/WE

W grudniu 2000 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rozwoju nowej polityki dotyczącej wody w kąpieliskach oraz rozpoczęła zakrojone na szeroką skalę konsultacje ze wszystkimi zainteresowanymi i zaangażowanymi stronami.

Najistotniejszym rezultatem tych konsultacji było szerokie poparcie dla opracowania nowej dyrektywy opartej na najnowszych wynikach badań naukowych. W każdym sezonie kąpielowym widoczne jest, że wspólnotowa polityka dotycząca wody w kąpieliskach ma wciąż duże znaczenie z uwagi na ochronę społeczeństwa przed przypadkowymi oraz długotrwałymi zanieczyszczeniami przedostającymi się do wody na obszarach kąpielisk lub w ich pobliżu.

Charakterystyka kąpieliska i basenu otwartego

W Polsce corocznie rady gmin określają w drodze uchwały (art. 34a ustawy o prawie wodnym) wykaz kąpielisk na terenie gminy lub na obszarach morskich przyległych do danej gminy [14].

Kąpieliska powinny być oznaczone przy użyciu tablicy informacyjnej, widocznej i czytelnej, umieszczonej w łatwo dostępnym miejscu, w bliskim sąsiedztwie każdego kąpieliska i miejsca wykorzystywanego do kąpieli.

Tablica powinna zawierać: nazwę kąpieliska, nazwę i adres jego organizatora, bieżącą ocenę jakości wody i jej klasyfikację, ogólny opis wody sporządzony na podstawie profilu wody w kąpielisku, informacje o możliwości występowania krótkotrwałych zanieczyszczeń, a w przypadku wystąpienia zanieczyszczenia wody w kąpielisku informację o zakazie kąpieli albo zalecenie niekąpania się wraz ze wskazaniem powodu [6,8].

Prostszą formą informacji o przydatności wody do kąpieli i wyróżniania kąpielisk byłoby, tak jak to jest przyjęte na świecie, coroczne przyznawanie Błękitnej Flagi.

Ustalono (art. 9 ust. 51 ustawy o Prawie wodnym), że kąpieliskami są wody płynące lub stojące albo ich części oraz wody morskie, w których kąpiel jest w wyraźny sposób dozwolona albo nie jest zakazana i tradycyjnie dokonywana jest przez znaczną liczbę kąpiących się.

Kąpieliskiem natomiast nie jest: basen pływacki, basen uzdrowiskowy, zamknięty zbiornik wodny podlegający oczyszczaniu lub wykorzystywaniu w celach terapeutycznych, sztuczny zamknięty zbiornik wodny oddzielony od wód powierzchniowych i wód podziemnych [14].

W 1984 r. Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych wprowadziło podział na kąpieliska [3]:

• na wodach płynących – lokalizowane w miejscach nieulegających zamulaniu oraz narażonych na coroczne zmiany wskutek powodzi,
• na wodach stojących – na jeziorach lub stawach, w morskim pasie przybrzeżnym urządzane przez wydzielanie obszaru kąpieliska palami lub bojami,
• z pływającą niecką basenową – urządzane na wodach płynących lub stojących, w których część kąpieliska wydzielona jest przez ażurową konstrukcję drewnianą lub metalową posiadającą pływaki umożliwiające utrzymywanie się niecki basenowej na określonej głębokości.

W odróżnieniu od kąpielisk przez basen otwarty rozumie się zespół urządzeń na otwartej przestrzeni, którego głównym elementem jest niecka basenowa wypełniona wodą zwykłą, morską lub mineralną przeznaczoną do nauki pływania, sportu pływackiego, kąpieli rekreacyjnych lub leczniczych i posiadający instalacje dla zapewnienia w basenie wody o odpowiednich warunkach sanitarnych [3].

Z pewnością korzystanie z kąpieli w basenach otwartych jest bezpieczniejsze. Obiekty te z reguły spełniają wyższe standardy funkcjonalne (opieka ratowników, szatnie, natryski) i higieniczno-sanitarne (systemy oczyszczania i kontroli jakości wody).

Zarówno w basenach, jak i w kąpieliskach przydatność wody do kąpieli powinna być regularnie badana. W przypadku kąpielisk badania polegają głównie na kontroli mikrobiologicznej (na obecność bakterii, wirusów, grzybów, pasożytów lub wytwarzanych przez nie toksyn). W przypadku basenów otwartych woda badana jest także pod kątem fizyczno­‑chemicznym (sprawdzanie poziomu stężenia chloru, przezroczystości, pH wody).

Dla użytkowników zarówno basenów otwartych, jak i kąpielisk ważna jest możliwość sprawdzenia przydatności wody do kąpieli. Informacje takie przed każdym sezonem kąpielowym i w trakcie jego trwania podawane są do wiadomości na stronach internetowych właściwych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych oraz Głównego Inspektoratu Sanitarnego, a także na tablicach informacyjnych.

Zgodnie z ustawą Prawo wodne minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej oraz ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej określa w drodze rozporządzenia wymagania, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach, a także częstotliwość pobierania próbek wody, metodyki referencyjne analiz i sposób oceny, czy wody odpowiadają wymaganym warunkom, oraz sposób informowania ludności o jakości wody w kąpieliskach.

Uwzględnia się także ochronę zdrowia publicznego, potrzebę sukcesywnej poprawy jakości wody w kąpieliskach oraz potrzebę dostarczania społeczeństwu informacji w tym zakresie [14,15]. W przypadku stwierdzenia w wyniku kontroli, że woda w kąpielisku nie spełnia warunków, o których mowa w art. 50 ust. 3 ustawy Prawo wodne, organ inspekcji sanitarnej orzeka o zakazie kąpieli i powiadamia o tym miejscową ludność w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.

W kwestii prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli w Polsce obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia [10] będące implementacją dyrektywy 2006/7/WE [2]. Natomiast w kwestii prowadzenia nadzoru nad jakością wody w basenach, w tym także w basenach otwartych, nadal brakuje uregulowań prawnych.

Ostatni projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie warunków higieniczno-sanitarnych obiektów sportowych i rekreacyjnych oraz zasad sprawowania nadzoru nad ich przestrzeganiem ([5], z 2004 r.) jak do tej pory nie został wprowadzony w życie.

W związku z tym jedynym przepisem prawnym formułującym wymagania jakościowe, jakim powinna odpowiadać woda do zasilania basenów, jest ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków [13]. Stwierdza się w niej, że jakość wody na potrzeby basenów kąpielowych i pływalni powinna odpowiadać jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [7,9].

Projektanci oraz osoby zarządzające obiektami basenowymi i kontrolujące jakość wody w obiegu basenowym z reguły odnoszą się do wymagań niemieckiej normy DIN 19643 [1], oraz opracowanych na jej podstawie wymagań sanitarno-higienicznych dla krytych pływalni [12].

Wymagania te zostały zaakceptowane przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej – Departament Zdrowia Publicznego (pismem nr ZN.ZPN-093-21/9 z 1998 r.) i przeznaczone dla stacji sanitarno-epidemiologicznych, rzeczoznawców ds. opiniowania dokumentacji inwestycji w zakresie wymagań sanitarno­‑higienicznych, a ze względu na charakter szkoleniowy również jako materiał pomocniczy do projektowania, dla inwestorów, wykonawców oraz osób zarządzających obiektami basenowymi.

O ile dość łatwo utrzymać jakość wody zgodną z wymienionymi wytycznymi w pływalniach krytych zasilanych najczęściej wodą z sieci wodociągowej, o tyle w basenach otwartych jest to dużo bardziej skomplikowane. Jakość wody w nieckach basenów otwartych zależna jest od czynników środowiskowych (nasłonecznienie, zmienna temperatura otoczenia, możliwość przedostawania się do wody specyficznych substancji od osób korzystających z kąpieli i zanieczyszczeń z otoczenia), systemu zasilania w wodę do kąpieli i jej źródła.

Często baseny otwarte budowane są w pobliżu naturalnych cieków wodnych lub podziemnych ujęć wody, które stanowią źródło wody uzupełniającej obieg (w przypadku obiegów zamkniętych) lub z których są bezpośrednio zasilane (w przypadku stosowania systemów przepływowych otwartych), często bez zastosowania specjalnego systemu oczyszczania wody, a jedynie z jej dezynfekcją.

Rodzaje i źródła zanieczyszczeń wód w basenach i kąpieliskach

Zanieczyszczenia wody w kąpieliskach mogą być pochodzenia naturalnego (np. zasolenie, zanieczyszczenie humusem czy związkami żelaza) oraz antropogenicznego – związane z działalnością człowieka, pochodzące ze ścieków, z powierzchniowych i gruntowych spływów z terenów przemysłowych, rolniczych i składowisk odpadów.

Dyskwalifikacja wody jako nadającej się do kąpieli spowodowana może być przez zanieczyszczenia występujące w obrębie kąpieliska i powodujące niekorzystne zmiany właściwości fizycznych, chemicznych i bakteriologicznych wody.

Najczęściej dzieje się tak w wyniku wprowadzenia do wody w nadmiarze substancji nieorganicznych (stałych, płynnych, gazowych), organicznych lub radioaktywnych, które ograniczają lub uniemożliwiają wykorzystywanie danego obszaru i wody na tym obszarze do rekreacji i kąpieli.

Szczególną grupę zanieczyszczeń wody stanowią zanieczyszczenia bakteriologiczne (bakterie, wirusy, glony, grzyby, pierwotniaki i ich toksyny). Ze względu na ich pochodzenie i możliwość rozwoju w środowisku wodnym dzieli się je na:

• mikroorganizmy o pochodzeniu naturalnym, dla których woda jest naturalnym środowiskiem rozwoju i bytowania (są to przede wszystkim drobnoustroje o małych wymaganiach pokarmowych tzw. mikroorganizmy autochtoniczne, np. bakterie siarkowe Beggiatoa alba, Thiotrix nivea, Chromatium okenii, bakterie żelaziste z rodzajów: Leptothrix, Crenothrix, Gallionell, bakterie chemoorganotroficzne należące do rodzajów Pseudomonas, Aeromonas, Vibrio, Spirillum, Spirochatea oraz bakterie nitryfikacyjne Nitrosomonas, Nitro­bcter, a także ziarniaki z rodzaju Micrococcus, Sarcina)
• mikroorganizmy o pochodzeniu zewnętrznym dostające się do wody z gleby, powietrza, roślin i zwierząt, ze ściekami przemysłowymi i komunalnymi oraz odchodami zwierząt i ludzi (najczęściej są to mikroorganizmy heterotroficzne, zarówno saprofityczne, jak i pasożytniczo-chorobotwórcze, tzw. mikroorganizmy allochtoniczne, np. bakterie ściekowe z rodzaju Pseudomodas, Proteus, Clostridium, żyjące w rozkładających się szczątkach organicznych, bakterie stanowiące mikroflorę jelitową człowieka i zwierząt, tj. Escherichia coli, Enterococcus faecalis, Clostridium perfingens, a także bakterie chorobotwórcze: Salmonella, Shigella, Vibrio choleare, Mycobacterium, Campylobacter) [11].

W tabeli 1 przedstawiono źródła i rodzaje zanieczyszczeń, substancji i związków, które mogą dostawać się do wód w basenach i kąpieliskach.

Wymagania, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach

Na podstawie art. 50 ust. 3 ustawy Prawo wodne 22 kwietnia 2011 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli [10].

Rozporządzenie to wypełnia postanowienia dyrektywy 2006/7/WE dotyczącej zarządzania jakością wody w kąpieliskach. Rozporządzenie określa:

• wymagania, jakim powinna odpowiadać woda w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (tabela 2 i 3),
• zakres badania wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (tabela 2 i 3),
• metody referencyjne badania wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (tabela 2 i 4),
• sposób pobierania, przechowywania i transportu przed analizą próbek wody z kąpieliska i miejsca wykorzystywanego do kąpieli,
• sposób klasyfikacji jakości wody w kąpielisku (tabela 4),
• sposób oceny jakości wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (tabela 4),
• sposób dokumentowania i oceny kontroli wewnętrznej.

Właściwy państwowy inspektor sanitarny wyznacza punkty pobierania próbek wody w obrębie danego kąpieliska, gdzie spodziewana jest większość osób kąpiących się lub występuje największe ryzyko zanieczyszczenia, zgodnie z profilem hydrologicznym wody w kąpielisku.

W celu określenia przydatności wody do kąpieli w rozporządzeniu wyróżniono bieżącą i sezonową ocenę jakości wody na podstawie sprawozdań z badań jakości wody wykonywanych zgodnie z metodami referencyjnymi w ramach kontroli wewnętrznej i urzędowej (tabela 2) oraz ocenę czteroletnią przeprowadzaną na podstawie co najmniej 16 próbek zgodnie ze sposobem klasyfikacji jakości wody w kąpielisku (tabela 4).

Poprzez określenie zasad dotyczących monitorowania, oceny i zarządzania jakością wody w kąpieliskach oraz podawania informacji dotyczących jakości takiej wody ustawodawcy wyznaczyli sobie podwójny cel: zmniejszenie zanieczyszczenia wody w kąpieliskach i zapobieganie mu oraz informowanie osób chcących korzystać z kąpieli o stopniu zanieczyszczenia.

Należy podkreślić, że wartości, które są wynikiem powodzi, innych klęsk żywiołowych lub anormalnych warunków pogodowych, nie są brane pod uwagę przy określaniu jakości wody.

Wymagania, jakim powinna odpowiadać woda w basenach otwartych

Większość kompleksów wypoczynkowych z basenami otwartymi wyposażona jest w systemy oczyszczania wody basenowej w obiegu zamkniętym. Wszystkie zanieczyszczenia należy likwidować w sposób ciągły, a optymalne warunki hydrauliczne powinny zapewnić takie doprowadzenie wody do niecki basenu, by nie powstawały martwe przestrzenie, w których następuje gromadzenie zanieczyszczeń i drobnoustrojów.

Najczęściej dla basenów otwartych stosuje się oczyszczanie wody w układzie: filtracja wstępna (filtry siatkowe, łapacze włókien i włosów) + filtracja właściwa z zastosowaniem filtrów ciśnieniowych lub podciśnieniowych z różnego typu złożami filtracyjnymi + dezynfekcja tzw. konserwująca (najczęściej podchlorynem sodu) dająca efekt bakteriobójczy i bakteriostatyczny + korekta pH wody.

Niezbędnym elementem każdego basenu jest system uzupełniania strat wody. Uzupełnianie to wynika z ubytków, które powstają w wyniku parowania, rozchlapywania i wynoszenia wody z niecki basenowej przez osoby z niej wychodzące.

Ilość wody uzupełniającej wodę obiegową należy korygować w zależności od parametrów fizyczno-chemicznych i bakteriologicznych wody basenowej, tak by jej jakość odpowiadała wymaganiom dla wody w obiektach basenowych. Dodatkowo należy przewidywać objętość wody potrzebną do płukania złoża w filtrach.

Według DIN 19643 [1] oraz wytycznych sanitarno-higienicznych [12] filtry należy płukać nie rzadziej niż co 3 dni bez względu na ich stan zanieczyszczenia w celu zabezpieczenia złoża przed ewentualnym rozwojem w nim bakterii chorobotwórczych lub gdy ciśnienie na manometrach różnicowych będzie wynosiło 3–4 m słupa wody.

Część zespołów basenów otwartych zasilana jest wodą czerpaną z zewnętrznej sieci wodociągowej, która wykorzystywana jest do celów technologicznych (do napełniania niecek basenowych, płukania filtrów, wymiany wody zanieczyszczonej na wodę świeżą) oraz do celów bytowo-gospodarczych (korzystanie z natrysków, umywalek, pisuarów, toalet).

Baseny otwarte zasilane wodami podziemnymi (pobór wody ze studni) lub baseny zasilane z pobliskich cieków wodnych, np. rzek, powinny mieć dodatkowe układy oczyszczania lub podczyszczania wody do napełniania niecek i uzupełniające straty wody.

W związku z brakiem jasnych przepisów dotyczących jakości wody w basenach otwartych sanepidy kierują się własnymi wewnętrznymi uregulowaniami, często opartymi na nieobowiązującym już rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 4 września 2000 r. (w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kąpieliskach oraz zasad sprawowania kontroli jakości wody przez organy Inspekcji Sanitarnej), normie DIN 19643 oraz własnej wieloletniej praktyce i doświadczeniu.

W tabeli 5 przedstawiono dopuszczalne wartości dla wskaźników jakości wody w nieckach basenów otwartych przewidziane w projekcie rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie warunków sanitarno-higienicznych obiektów sportowych oraz zasad sprawowania nadzoru nad ich przestrzeganiem [5].

Ponieważ prace nad tym rozporządzeniem nie weszły jeszcze w końcową fazę, do czasu jego wejścia w życie większość Zakładów Higieny Komunalnej stoi na stanowisku, że badania mikrobiologiczne wody w basenach kąpielowych mogą być wykonywane w zakresie ograniczonym, obejmującym wykrywanie Escherichia coli oraz jtk ogólnej liczby bakterii.

Podobnie zakres badań fizyczno-chemicznych wody do czasu ukazania się nowego rozporządzenia może zostać ograniczony do parametrów niezbędnych do oceny skuteczności dezynfekcji wody, czyli: stężenia chloru wolnego, pH, potencjału redox, ponadto oceny przezroczystości wody oraz stężenia amoniaku, azotanów lub chlorków.

Należy podkreślić, że zgodnie z wymaganiami sanitarnymi i przeciwepidemicznymi dla basenów kąpielowych wydanymi w 1986 r. przez Departament Inspekcji Sanitarnej przy Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej [4] chemiczne wskaźniki jakości wody traktowane są jako pomocnicze, a jako decydujące o dopuszczeniu basenu do użytku przyjmuje się wyniki badań bakteriologicznych oraz ocenę obiektu i urządzeń na podstawie dokonanej inspekcji sanitarnej.

Należy pamiętać, aby pobierać próbki wody do badań z niecki basenu w odległości co najmniej 50 cm od ściany, na głębokości 20–30 cm pod powierzchnią lustra wody. Próbki wody powinny być pobierane przynajmniej co dwa tygodnie. Badania wody basenowej powinny być ponadto wykonywane zawsze w przypadku oddawania do użytku nowego lub wyremontowanego obiektu, przed rozpoczęciem sezonu kąpielowego oraz przed włączeniem do eksploatacji basenu uprzednio zamkniętego z powodu niespełnienia wymagań sanitarnych.

Podsumowanie

W celu poprawy jakości wody w kąpieliskach, większej efektywności i mądrego wykorzystania zasobów wód dyrektywa 2006/7/WE i będące jej następstwem rozporządzenie w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli [10] powinny być ściśle skoordynowane z innym prawodawstwem wspólnotowym dotyczącym wód, takim jak:

• dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych,
• dyrektywa 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego
• dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej.

Dla uzyskania realistycznej klasyfikacji wód w kąpieliskach niezbędne są obserwacje i oceny jakości prowadzone przez dłuższy okres. Natomiast w przypadku basenów otwartych zgodną z wytycznymi jakość wody zapewniają odpowiednio do funkcji basenu zaprojektowane układy oczyszczania wody obiegowej.

W skład podstawowego układu oczyszczania wody dla basenów sportowo-rekreacyjnych powinien wchodzić proces filtracji, a właściwie koagulacji powierzchniowej, prowadzony w filtrach ze złożem piaskowo­‑żwirowym oraz proces dezynfekcji chlorowej przy wykorzystaniu podchlorynu sodu (najlepiej wytwarzanego na miejscu w procesie elektrolizy membranowej).

Nowoczesne technologie oczyszczania wody, dobór właściwych preparatów chemicznych, wysoka efektywność filtrowania, zapewnienie mikrobiologicznej stabilności wody poprzez stosowanie oprócz dezynfekcji związkami chloru dodatkowych zabiegów dezynfekcyjnych, np. naświetlania wody promieniami UV lub ozonowania wody, oraz umiejętność dostosowywania układów oczyszczania wody basenowej do warunków eksploatacji danego basenu, tzn. frekwencji i jakości wody uzupełniającej, gwarantują uzyskanie wody kąpielowej o jakości zgodnej z wymaganiami higieniczno-sanitarnymi w tym zakresie i zapewniającej osobom kąpiącym się komfort i bezpieczeństwo [16,17].

Należy jednak pamiętać, że o skuteczności nowoczesnych technologii i urządzeń do oczyszczania wody basenowej w zasadniczym stopniu decydować będzie ciągła kontrola ich pracy poprzez rejestrację i analizę parametrów opisujących jakość wody basenowej i jej przydatność do kąpieli [18].

Literatura

1. DIN 19643 Aufbereitung von Schwimm und Badebeckenwasser, Düsseldorf 1997.
2. Dyrektywa 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego 2006 r. dotycząca zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylająca dyrektywę 76/160/WE (DzU UE nr L 64). 
3. Madeyski A., Baseny kąpielowe-lecznicze i rehabilitacyjne, Wyd. PZITS nr 425, Warszawa 1984.
4. Maziarka S., Wymagania sanitarne i przeciwepidemiczne dla basenów kąpielowych, Wyd. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej Departament Inspekcji Sanitarnej nr EN-4435-26/86. 
5. Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie warunków sanitarno-higienicznych obiektów sportowych i rekreacyjnych oraz zasad sprawowania nadzoru nad ich przestrzeganiem (wersja z 4.05.2004 r.).
6. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie profilu wody w kąpielisku (DzU nr 36/2011, poz. 191).
7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (DzU nr 72/2010, poz. 466).
8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 kwietnia 2011 r. w sprawie ewidencji kąpielisk oraz sposobu oznakowania kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli (DzU nr 91, poz. 527).
9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (DzU nr 61, poz. 417). 
10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (DzU nr 86/2011, poz. 478).
11. Schlegel H.G., Mikrobiologia ogólna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
12. Sokołowski C., Wymagania sanitarno-higieniczne dla krytych pływalni, MZiOS Departament Zdrowia Publicznego, Wyd. PZITS nr 760, Warszawa 1998.
13. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (DzU nr 72/2001, poz. 747, ze zm.)
14. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity DzU z 2012 r., poz. 145).
15. Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o zmianie ustawy Prawo wodne (DzU nr 44/2010, poz. 253).
16. Wyczarska-Kokot J., Piechurski F., Poprawa jakości wody basenowej przy zastosowaniu nowoczesnych technologii uzdatniania, II Kongres Inżynierii Środowiska, Lublin 2005. 
17. Wyczarska-Kokot J., Piechurski F., Zastosowanie nowoczesnych technologii dezynfekcji wody basenowej, XIX Krajowa VII Międzynarodowa Konf. Nauk.-Techn. „Zaopatrzenie w wodę, jakość i ochrona wód” Zakopane 2006.
18.  Wyczarska-Kokot J., Zakrzewska A., Dziennik pracy pływalni jako narzędzie monitoringu systemu oczyszczania wody basenowej, „Instal” nr 7–8/2011.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!