Wszystkie materiały oceniane są w odniesieniu do dwóch próbek kontrolnych: kontroli negatywnej – stal odporna na korozję, która w bardzo niewielkim stopniu ulega kolonizacji przez drobnoustroje, oraz kontroli pozytywnej – płytek pokrytych parafiną, która jest materiałem znacząco przyczyniającym się do zwiększenia liczby drobnoustrojów.
Kluczowym elementem zastosowanej metody badawczej jest fakt, że wszystkie żywe komórki mają uniwersalny związek chemiczny – ATP (adenozynotrifosforan), który pełni funkcję przenośnika energii swobodnej zużywanej w większości procesów życiowych wymagających nakładu energii.
Przeczytaj także: Mikrobiologiczne wskaźniki jakości wody w instalacjach basenowych »
W trakcie enzymatycznego rozkładu ATP w obecności lucyferyny wytwarzana jest energia świetlna (bioluminescencja). Jej pomiar umożliwia pośrednią ocenę stężenia ATP w próbce wymazu pobranego z powierzchni badanego materiału. Stosunkowo krótki czas potrzebny do wykonania badania wynika dodatkowo z wysokiej czułości pomiaru bioluminescencji, dzięki czemu możliwe jest monitorowanie szybkości wzrostu biofilmu bakteryjnego już od pierwszego tygodnia jego powstawania na testowanej powierzchni.
Badany materiał uznawany jest za odpowiedni do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia, kiedy poziom bioluminescencji na jego powierzchni mierzony po ośmiotygodniowym okresie badania nie przekracza dziesięciokrotności tej wartości oznaczonej na powierzchni kontroli negatywnej.
Ostateczna opinia dotycząca materiału uwzględnia również analizę trendu dotyczącego zmian poziomu bioluminescencji obserwowanych w trakcie trwania badania oraz wielkość powierzchni materiału, która styka się bezpośrednio z wodą przeznaczoną do spożycia.
Wnioski z przeprowadzonych badań
Od czerwca 2010 r., kiedy wdrożono opracowaną w NIZP-PZH metodę badawczą, mikrobiologicznej ocenie jakości poddano 31 próbek materiałów w założeniu przeznaczonych do kontaktu z wodą do spożycia, pochodzących od różnych producentów. Większość z nich stanowiły materiały polimeryczne, takie jak PCV, PP i PE, ale badano też mieszanki gumowe i inne materiały organiczne, takie jak poliuretan.
Doświadczenie uzyskane w trakcie prowadzenia powyższych oznaczeń w połączeniu z kilkuletnią wcześniejszą walidacją wykonywaną na różnych materiałach przeznaczonych do kontaktu z wodą pozwala na wysunięcie wniosków obrazujących problemy higieniczne związane z materiałami tego typu.
Wszystkie badane materiały, z wyjątkiem mieszanek gumowych oraz określonych jako inne materiały organiczne, charakteryzowały się niską podatnością na powstawanie biofilmu. Stwierdzono też, że wyniki uzyskane na powierzchni próbek tego samego materiału, ale pochodzących od różnych producentów miały bardzo zbliżoną charakterystykę zmian poziomu bioluminescencji pomimo niewielkich zmian w składzie mieszanki polimerowej. Nie stanowiły one bezpośredniego źródła wtórnego mikrobiologicznego zanieczyszczenia wody.
Najwyższą podatność na powstawanie biofilmu stwierdzono w przypadku mieszanek gumowych, szczególnie na bazie EPDM, a także podczas badań materiału wykonanego z poliuretanu termoplastycznego. Uzyskane wyniki badań uniemożliwiły bądź znacznie ograniczyły zastosowanie tych materiałów do bezpośredniego kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi.
Literatura
1. Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie
jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (DzU UE nr L 330).
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w
sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (DzU nr 61/2007,
poz. 417, ze zm.).
3. Szczotko M., Biofilm – krótka charakterystyka obrostów
mikrobiologicznych związanych z instalacjami wody przeznaczonej do spożycia
przez ludzi, „Roczniki PZH” t. 58, nr 4/2007.
4. Szczotko M., Krogulska B., Krogulski A., Badania podatności
materiałów kontaktujących się z wodą na powstawanie obrostów mikrobiologicznych,
„Roczniki PZH” t. 60, nr 2/2009.
5. Szczotko M., Krogulska B., Krogulski A., Opracowanie metody
oceny podatności materiałów kontaktujących się z wodą przeznaczoną do spożycia
na powstawanie obrostów mikrobiologicznych, „Roczniki PZH” t. 59,
nr 1/2008.
6. Szczotko M., Krogulski A.,
Assessment of microbial growth on the surface of materials in contact with
water intended for human consumption using ATP – method, „Polish Journal of
Microbiology” Vol. 60, No. 4/2010.
