Ocena mikrobiologicznej jakości powietrza wewnętrznego w restauracji

Jak wykazano, większość ludzi spędza dziennie około 90% czasu wewnątrz różnego rodzaju pomieszczeń – mieszkalnych, biurowych, szkolnych czy użyteczności publicznej. Tymczasem według danych Amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska poziom zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego może przewyższać 2–5-krotnie, a w szczególnych przypadkach nawet 100-krotnie stężenie zanieczyszczeń w zewnętrznym powietrzu atmosferycznym [1].

W przypadku niektórych typów pomieszczeń zapewnienie odpowiedniej jakości powietrza również pod względem mikrobiologicznym wydaje się szczególnie istotne. Należą do nich bez wątpienia obiekty takie jak stołówki, bary i restauracje.

W Stanach Zjednoczonych już w 1993 r. 46% wydatków ponoszonych przez ludność na zakup żywności stanowiły koszty wyżywienia poza domem [2]. Wobec wzrostu tempa życia zjawisko to ulega nasileniu, czego konsekwencją staje się stosunkowo duża ilość czasu spędzanego w pomieszczeniach barowych, restauracyjnych czy pubach.

Jednym z czynników wpływających na skład i liczebność mikroflory w pomieszczeniach użyteczności publicznej jest znaczne zróżnicowanie ich użytkowników pod względem liczby, wieku, zawodu, stanu zdrowia czy nawyków higienicznych. Stwierdzono na przykład, że pomimo iż całkowita liczebność bakterii wyizolowanych z próbek powietrza pobranych w restauracjach w Hongkongu nie przekraczała 500 jtk/m³, wiele z nich należało do oportunistycznych patogenów [1].

Spośród 24 restauracji typu fast food w Tajpej w 60% zanotowano podwyższone stężenie bakterii w powietrzu [3]. Natomiast w Turcji liczebność bakterii w pomieszczeniach restauracyjnych kształtowała się na poziomie 362–928 jtk/m³, przy czym dominowały bakterie z rodzaju Bacillus i Micrococcus [4].

Nawet w restauracjach wyposażonych w instalację wentylacyjno-klimatyzacyjną poziom zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza wyrażony w ogólnej liczbie bakterii przekraczał wartości stwierdzone w przypadku pomieszczeń mieszkalnych oraz biurowych [5].

Dodatkowym źródłem zanieczyszczenia powietrza może być fakt niewłaściwej eksploatacji i konserwacji instalacji klimatyzacyjnych. Drobnoustroje dostające się do powietrza z osadów zalegających wewnątrz instalacji oraz ze zużytych filtrów mogą w znaczący sposób negatywnie wpływać na jakość powietrza w pomieszczeniach [6]. Dlatego jednym z kluczowych elementów odpowiedniej eksploatacji urządzeń klimatyzacyjnych jest terminowa wymiana wkładów filtracyjnych.

Metodyka badań

Badania przeprowadzono w jednej z warszawskich restauracji wyposażonych w instalację wentylacyjno-klimatyzacyjną. Wykonano dwie serie oznaczeń mikrobiologicznych: przed okresową konserwacją instalacji (filtry po kilkumiesięcznym okresie eksploatacji) oraz tydzień po wymianie filtrów. Próbki pobrano w okresie jesiennym, przy wilgotności względnej powietrza w pomieszczeniach na poziomie 50–60%.

Zakres wykonanych oznaczeń obejmował analizę próbek powietrza zewnętrznego z okolic czerpni, powietrza wewnątrz instalacji klimatyzacyjnej – przed i za sekcją filtracji – oraz powietrza nawiewanego do pomieszczeń restauracyjnych – sali jadalnej i kuchni. Badania wykonywano równolegle w dwóch powtórzeniach przy prędkości poboru powietrza 100 l/min. Do poboru próbek wykorzystano próbnik MAS-100 firmy Merck.

Przeprowadzono także badania mikrobiologiczne zużytych filtrów bezpośrednio po ich wymianie oraz próbek osadów z wnętrza instalacji – kanału wylotowego z centrali oraz kanału wentylacyjnego doprowadzającego powietrze do pomieszczeń użytkowych.

Zakres analiz mikrobiologicznych obejmował określenie: ogólnej liczby bakterii (po 48 godz. inkubacji na agarze odżywczym, w temperaturze 26°C), liczby gronkowców mannitolododatnich (po 48 godz. inkubacji na podłożu wg Chapmana, w temperaturze 37°C) oraz liczby grzybów (po 7 dniach hodowli na podłożu z różem bengalskim i chloramfenikolem, w temperaturze 26°C).

Wyniki dla próbek powietrza podawano jako liczbę jednostek tworzących kolonie (jtk) w przeliczeniu na metr sześcienny, natomiast w przypadku filtrów i osadów jako liczbę jtk/cm².

Omówienie wyników i wnioski

W trakcie badań stwierdzono, że w zużytych filtrach włókninowych występowały stosunkowo duże ilości zarówno bakterii, jak i grzybów mikroskopowych (głównie pleśni), przy czym największą ich zawartość zaobserwowano w przypadku filtrów wstępnych (rys. 1). Stosunkowo najmniej zanieczyszczone okazały się filtry z fan coili sufitowych.

Obecność mikroorganizmów stwierdzono również w osadach zalegających wewnątrz instalacji wentylacyjno-klimatyzacyjnej, przy czym w kanale wyprowadzającym powietrze z centrali liczebność bakterii i grzybów przypadająca na centymetr powierzchni była kilkukrotnie wyższa w porównaniu z położonym dalej od centrali kanałem wentylacyjnym (rys. 2 i rys. 3).

Wyniki badań przeprowadzonych przed wymianą filtrów oraz po niej wykazały znacząco niższą zawartość bakterii w osadach kanału wylotowego z centrali bezpośrednio po wymianie filtrów w porównaniu z próbkami pobranymi przed okresową konserwacją instalacji. Efektu tego nie zaobserwowano w przypadku oddalonego od centrali kanału wentylacyjnego (rys. 2).

Liczebność grzybów w obydwu badanych osadach była znacznie niższa niż bakterii. Badania przeprowadzone po okresowej konserwacji instalacji wykazały wyższą zawartość grzybów w porównaniu z próbkami pobranymi przed wymianą filtrów (rys. 3).

Porównanie poziomu zanieczyszczenia mikrobiologicznego próbek powietrza wewnątrz instalacji wentylacyjno-klimatyzacyjnej oraz powietrza nawiewanego z fan coili sufitowych do pomieszczeń restauracyjnych – sali jadalnej i kuchni – wykazało, że wymiana filtrów przyczyniła się do znaczącego spadku zawartości ogólnej liczby bakterii w powietrzu za sekcją filtracji oraz w powietrzu nawiewanym do pomieszczeń.

Największe różnice zanotowano w przypadku pomieszczeń kuchennych, gdzie drobnoustroje namnażające się w filtrach nawiewników zawierających osadzające się na nich substancje organiczne stanowiły istotne źródło wtórnego zanieczyszczenia powietrza (rys. 4).

Efekt ten był jeszcze bardziej widoczny w przypadku gronkowców mannitolododatnich, których liczebność pośrednio dostarcza informacji na temat zanieczyszczenia powietrza mikroflorą potencjalnie chorobotwórczą (rys. 5).

Przeprowadzone badania wykazały znaczną redukcję zawartości grzybów mikroskopowych w powietrzu wewnątrz instalacji oraz powietrzu nawiewanym do pomieszczeń w porównaniu z ich liczebnością w powietrzu atmosferycznym. Również w tym przypadku stwierdzona liczba jednostek tworzących kolonie była niższa podczas badań przeprowadzonych po wymianie filtrów (z wyjątkiem powietrza nawiewanego do pomieszczeń kuchennych) (rys. 6).

Przeprowadzone badania wykazały, że stopień zużycia filtrów w instalacji wentylacyjno-klimatyzacyjnej w istotny sposób wpływał na poziom zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza zarówno wewnątrz instalacji, jak i w obsługiwanych przez nią pomieszczeniach restauracyjnych. Po wymianie filtrów liczebność bakterii w powietrzu spadła 2–30-krotnie i dopiero wówczas mieściła się w zakresie wartości charakterystycznych dla niskiego stężenia bakterii, tj. 51–100 jtk/m³[7].

W przypadku grzybów mikroskopowych ich liczebność w obu badanych przypadkach kształtowała się poniżej wartości 150 jtk/m³, uznawanej za dopuszczalną w powietrzu wewnątrz instalacji wentylacyjno-klimatyzacyjnych [7].

Literatura

1. Chan P.L., Yu P.H.F., Cheng Y.W., Chan C.Y., Wong P.K., Comprehensive characterization of indoor airborne bacterial profile, „Journal of Environmental Science” No. 21/2009
2. CSPI Reports, Dine at Your Own Risk. Part II, www.cspinet.org/reports/dineat2.html.
3. Taipei County finds poor air quality in fast food restaurants, „The China Post”, 28.11.2009.
4. Menteşe S., Arisoy M., Rad A.Y., Güllü G., Bacteria and Fungi Levels in Various Indoor and Outdoor Environments in Ankara, Turkey, „Clean” Vol. 37, No. 6/2009.
5. Lee S.-H., Hai G., Li W.-M., Chan L.-Y., Inter-comparison of air pollutant concentrations in different indoor environments in Hong Kong, „Atmospheric Environment” Vol. 36, No. 12/2002.
6. Brown S.K., Indoor air quality, Australia: State of the Environment Technical Paper Series (Atmosphere), Department of the Environment, Sport and Territories, Canberra 1997.
7. Cellai G., La Progettazione delle condotte dell’aria ai fini della manutenzione. Documenti e riferimenti normativi in relazione all’IAQ, Seconda parte, „Condizionamento dell’aria, Riscaldamento, Refrigerazione” No. 8/1997.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!