Z danych statystycznych dotyczących przebiegów i ofiar pożarów w budynkach wynika, że główną przyczyną śmierci jest zatrucie spalinami. Dym powoduje bowiem dezorientację i panikę, a tym samym utrudnia ewakuację oraz szybką i skuteczną akcję ekip ratowniczych.
Z tego względu tak ważne dla ochrony przeciwpożarowej budynku jest zastosowanie biernych środków ochrony ppoż., żeby pożar nie wymknął się poza strefę, w której powstało jego ognisko, a drogi ewakuacji były wolne od dymu.
W tym celu stosuje się m.in. drzwi przeciwpożarowe, przeciwpożarowe klapy odcinające, klapy odcinające wentylacji pożarowej, przepusty instalacyjne oraz klapy dymowe.
Przeczytaj: Oddymianie budynków wielokondygnacyjnych >>
Wymóg stosowania klap ppoż. w przewodach wentylacji mechanicznej i klimatyzacji w budynkach, z wyjątkiem budynków jednorodzinnych i rekreacji indywidualnej, zawiera rozporządzenie w sprawie warunków technicznych [1].
W § 268 ust. 4 zapisano, że:
Przewody wentylacyjne i klimatyzacyjne w miejscu przejścia przez elementy oddzielenia przeciwpożarowego powinny być wyposażone w przeciwpożarowe klapy odcinające o klasie odporności ogniowej równej klasie odporności ogniowej elementu oddzielenia przeciwpożarowego z uwagi na szczelność ogniową, izolacyjność ogniową i dymoszczelność (E I S), z zastrzeżeniem ust. 5, który stanowi, że Przewody wentylacyjne i klimatyzacyjne samodzielne lub obudowane prowadzone przez strefę pożarową, której nie obsługują, powinny mieć klasę odporności ogniowej wymaganą dla elementów oddzielenia przeciwpożarowego tych stref pożarowych z uwagi na szczelność ogniową, izolacyjność ogniową i dymoszczelność (E I S), lub powinny być wyposażone w przeciwpożarowe klapy odcinające zgodnie z ust. 4. Ponadto w ust. 6 podano, że W strefach pożarowych, w których jest wymagana instalacja sygnalizacyjno-alarmowa, przeciwpożarowe klapy odcinające powinny być uruchamiane przez tę instalację, niezależnie od zastosowanego wyzwalacza termicznego.
Przepisy wyraźnie wymagają, żeby instalacja wentylacji oddymiającej usuwała dym z intensywnością zapewniającą odpowiednią widoczność i temperaturę na czas ewakuacji ludzi na chronionych przejściach i drogach ewakuacyjnych. Ponadto wentylacja ta powinna mieć stały dopływ powietrza zewnętrznego uzupełniającego braki wynikające z jego wypływu wraz z dymem.
Warunki stosowania klap w instalacjach oddymiających określa § 270 rozporządzenia [1], który stanowi, że: Klapy odcinające do przewodów wentylacji oddymiającej obsługujące:
- wyłącznie jedną strefę pożarową powinny być uruchamiane automatycznie i mieć klasę odporności ogniowej z uwagi na szczelność ogniową i dymoszczelność – E 600 S AA, co najmniej taką jak klasa odporności ogniowej stropu określona w § 216, przy czym dopuszcza się stosowanie klasy E 300 S AA, jeżeli wynikająca z obliczeń temperatura dymu powstającego w czasie pożaru nie przekracza 300°C,
- więcej niż jedną strefę pożarową, powinny być uruchamiane automatycznie i mieć klasę odporności ogniowej EIS AA, co najmniej taką jak klasa odporności ogniowej stropu określona w § 216.
Ważnym parametrem klap przeciwpożarowych jest odporność ogniowa. Obecnie bada się klapy w warunkach dynamicznych wg normy PN-EN 1366-2 [4] i ocenia m.in.: E – szczelność ogniową, I – izolacyjność ogniową oraz S – dymoszczelność. Badanie to daje informację, czy klapy mogą stanowić na tyle skuteczną barierę dla ognia i gazów na wypadek pożaru, żeby w pozostałych strefach instalacja wentylacyjna lub klimatyzacyjna pracowała niezmiennie.
Przeczytaj: Przykłady rozwiązań wentylacji pożarowej w budynkach (cz. 1) >>
Badania przed próbą ogniową różnią się z uwagi na funkcje, jakie mają pełnić klapy. Na przykład przeciwpożarowe klapy oddymiające przeznaczone do stosowania tylko w przypadku pożaru testuje się na 50 cykli otwarcia i zamknięcia, a te, które będą mogły być wykorzystywane w czasie eksploatacji jako przepustnice regulujące przepływ powietrza, muszą przejść test 20 tys. otwarć i zamknięć (o różnym stopniu).
Podziały można by mnożyć, ale zasadniczo odcinające klapy przeciwpożarowe można podzielić na dwie grupy urządzeń – do montażu w przewodach wentylacji i klimatyzacji, a służące do odcinania części instalacji w strefie objętej pożarem w celu ochrony pozostałych stref przed dymem, gazami i ogniem oraz do zastosowania w przewodach wentylacji pożarowej do sterowania przepływem powietrza i dymu.
Przeciwpożarowe klapy odcinające
Klapy odcinające przeznaczone do montażu w przewodach wentylacji i klimatyzacji pozostają w czasie oczekiwania w pozycji otwartej, a gdy pojawia się zagrożenie, zamykają się i tym samym wraz z przegrodą stanowią oddzielenie przeciwpożarowe. Impulsem do zamknięcia jest sygnał z układu sterowania albo zadziałanie samoczynnego wyzwalacza topikowego lub ampułkowego w zadanej temperaturze, zwykle ok. 70°C.
Klapy odcinające można podzielić według rodzaju napędu. Pierwsza grupa to klapy tylko ze wspomnianym samoczynnym wyzwalaczem, druga to klapy z napędem elektrycznym – ich wyposażenie stanowi siłownik elektryczny o konstrukcji zapewniającej zamknięcie w przypadku braku zasilania, a trzecia to klapy z mechanizmem spustowym elektromagnetycznym.
Przeczytaj także: Wymagania przeciwpożarowe stawiane instalacjom wentylacyjnym >>
Niezależnie od zastosowanych systemów sterowania klapy odcinające wyposaża się w samoczynny wyzwalacz termiczny, który zadziała w zadanej temperaturze. Ten wymóg jest zabezpieczeniem przed brakiem reakcji lub awarią automatycznego systemu sterowania w sytuacji zagrożenia.
Klapy odcinające wentylacji pożarowej
Zasadniczą różnicą w stosunku do klap odcinających montowanych w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych jest to, że w okresie oczekiwania są one zamknięte, a w przypadku pożaru w danej strefie otwierane, by usuwać z niej dym i gazy. Tym samym funkcja ta wymaga, żeby nie stosować w nich wyzwalacza termicznego.
Wyjątkiem są klapy w instalacji wentylacji pożarowej pełniące funkcję klap transferowych. Pozostają one w pozycji otwartej w czasie oczekiwania oraz w trakcie pożaru, ale tylko do czasu, gdy rozwinie się on na tyle, by groziło to jego wydostaniem ze strefy chronionej klapą. Czujnik temperatury powoduje zamknięcie klap w razie takiego zagrożenia. Do tej grupy należą też urządzenia do instalacji napowietrzania klatek schodowych i korytarzy.
