Wentylacja basenu – czy warto stosować centrale bez pompy ciepła?

Analizowana instalacja wentylacji basenu w założeniu pracować będzie 24 godziny na dobę, a do jej głównych zadań należy:

• usunięcie zysków wilgoci z hali base­nowej,
• ogrzewanie pomieszczenia zarówno zimą, jak i latem,
• zapewnienie komfortu cieplnego użytkownikom obiektu.

Celem pracy instalacji jest ochrona pomieszczenia (przegrody budowlane) przed niepożądanym wykropleniem wilgoci, niedopuszczenie do powstawania grzybów i pleśni oraz zapewnienie użytkownikom basenu jak najlepszych parametrów powietrza wewnętrznego.

Poniższe opracowanie zawiera analizę kosztów przeprowadzoną dla uśrednionych danych godzinowych po wcześniejszym założeniu głównych trybów pracy obu central.

Opis obiektu

Kompleks sportowy podzielony został na dwie części: basen pływacki i lodowisko. Projekt wentylacji mechanicznej dotyczył tylko części basenowej (rys. 1). W jej skład wchodzą: typowy basen pływacki o wymiarach 25×12,5 m oraz obiekty rekreacyjne, tj. jacuzzi, brodziki ze zjeżdżalniami i gejzerami oraz zjeżdżalnie wodne.

Łączna powierzchnia obiektu to 645,5 m², średnia wysokość stropu wynosi 4,6 m – wyjątkiem jest wieża, z której poprowadzona jest zjeżdżalnia, jej wysokość to 7,5 m. Większość ścian zewnętrznych wykonana jest ze szkła. Dodatkowe informacje podano w tabeli 1.

Opis instalacji

Centrala wentylacyjna

W projekcie zastosowano centralę klimatyzacyjną typu 37 25 01 ThermoCond solVent o nominalnej wydajności 25 000 m³/h. Usytuowana jest ona w przestrzeni technicznej ponad pomieszczeniami należącymi do obiektu lodowiska.

Zadaniem centrali jest uzdatnienie powietrza do takich parametrów, żeby w hali basenu utrzymywały się stałe parametry temperatury powietrza oraz zawartości wilgoci w powietrzu. Wielkość tych parametrów podana została w założeniach projektowych w dalszej części artykułu.

Z uwagi na brak ogrzewania grzejnikowego oprócz uzdatniania powietrza centrala będzie odpowiedzialna za ogrzewanie pomieszczenia pływalni. Wiąże się z tym wysokie zapotrzebowanie na energię cieplną dostarczaną do nagrzewnicy wodnej. W tym celu centrala została wyposażona w pompę ciepła (rys. 2), dzięki której ogrzewane jest powietrze na skraplaczu, co powoduje zmniejszenie zapotrzebowania ciepła przez nagrzewnicę, możliwa jest też recyrkulacja powietrza dzięki jego odwilżeniu na parowaczu.

Z uwagi na zmienne parametry powietrza zewnętrznego oraz godziny użytkowania basenu centrala ma możliwość automatycznej zmiany trybów pracy.

Instalacja nawiewna i wywiewna

Instalacja nawiewna podzielona została na 2 strefy: instalację prowadzoną podstropowo w pomieszczeniu podbasenia oraz w hali basenowej. Celem instalacji wywiewnej prowadzonej pod stropem basenu jest usunięcie powietrza zawierającego dużą zawartość wilgoci. W projekcie zastosowano dwa wyciągi z hali:

• jeden znajdujący się centralnie nad niecką basenową, o wydajności 12 680 m³/h,
• drugi umieszczony pod stropem kompleksu wodno-rekreacyjnego, o wydajności 12 320 m³/h.

Wyciąg odbywać się będzie poprzez kratki wentylacyjne kanałowe.

Kryteria i dobór centrali

W artykule przeanalizowane zostaną dwa warianty zakupu central. Pierwszym (podstawowym) jest centrala wentylacyjna wyposażona w wymiennik ciepła, pompę ciepła i nagrzewnicę. Jej główną zaletą jest możliwość odwilżania powietrza na parowaczu z jednoczesnym dogrzewaniem powietrza nawiewanego na skraplaczu. Wadą jest wysoka cena urządzenia.

Drugim wariantem jest proponowana przez kilku producentów dużo tańsza centrala wentylacyjna wyposażona w rekuperator i nagrzewnicę. Odwilżanie powietrza na basenie następuje tylko i wyłącznie poprzez nawiew odpowiedniego strumienia świeżego powietrza.

Głównymi kryteriami doboru centrali są obliczone:

• niezbędne do usunięcia zyski wilgoci,
• strumień powietrza nawiewanego.

Dla centrali wyposażonej w pompę ciepła głównym kryterium będą zyski wilgoci. Natomiast dla centrali bez pompy ciepła głównym kryterium będzie strumień powietrza nawiewanego. Wyliczony on został w oparciu o normową zawartość wilgoci w powietrzu zewnętrznym, która występuje tylko w ciągu kilku dni w roku.

Całkowite usunięcie zysków wilgoci za pomocą centrali wentylacyjnej (bez pompy ciepła) jest niewykonalne w polskich warunkach klimatycznych. Dokładną analizę tego problemu podano w dalszej części artykułu.

Przy założeniu, że odwilżanie będzie dokonywane tylko za pomocą powietrza świeżego, logiczne jest dobranie centrali o większym strumieniu powietrza, żeby w warunkach zwiększonej zawartości wilgoci w powietrzu zewnętrznym była ona w stanie zapewnić żądane parametry.

Należy jednak pamiętać, że dobierając centralę do dużego strumienia powietrza, trzeba go później właściwe rozprowadzić w hali basenowej. Struga powietrza nawiewanego nie może być skierowana bezpośrednio w strefę przebywania ludzi.

Biorąc pod uwagę ubiór użytkowników oraz mokrą od wody skórę, każdy większy podmuch powietrza odczuwany byłby jako dyskomfort.

W instalacji nawiewnej wykorzystano głównie szyny nawiewne, więc problem z kierunkiem nawiewu został wyeliminowany. Niestety, według obowiązujących norm dla basenów publicznych maksymalna szerokość szczelin w szynach nawiewnych umieszczonych w podłodze wynosi 8 mm. Powoduje to ograniczenie maksymalnego wypływu powietrza na metr szyny do 360 m³/h.

Z uwagi na sposób rozprowadzenia powietrza w hali oraz dalsze potrzeby analizy obu rozwiązań wybrano centralę wentylacyjną bez pompy ciepła o takim samym nominalnym strumieniu powietrza wnoszącym 25 000 m³/h.

Parametry wewnętrzne

Parametry powietrza wewnętrznego (tabela 2) przyjęto zgodnie z normą VDI 2089-1:2006-09.

Dodatkowe dane i założenia

Basen jest otwarty w godzinach 7.00–23.00 przez cały rok.

Maksymalna liczba użytkowników mogących jednocześnie korzystać z basenu wynosi 70.

Godzinowe dane dotyczące powietrza zewnętrznego (temperatura, zawartość wilgoci) zostały zaczerpnięte ze strony Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej dla Mławy. 

Całkowite zyski wilgoci

indeksy dolne: b – niecka basenu, r – urządzenia rekreacyjne, p – posadzki, l – ludzie.

W tabeli 3 przedstawiono zyski wilgoci pochodzące ze źródeł wewnętrznych (bez uwzględnienia dostarczania wilgoci z powietrzem zewnętrznym). W ostatniej kolumnie wyliczona została maksymalna możliwa zawartość pary wodnej w powietrzu nawiewanym, żeby bilans wilgotnościowy na basenie nie został zaburzony.

Niezbędny strumień powietrza świeżego

W celu zapewnienia odpowiednich warunków higienicznych oraz usunięcia szkodliwych związków wydzielających się z wody (chlor, ozon itp.) niezbędne jest dostarczanie świeżego powietrza. Jego ilość została przyjęta na poziomie 50 m³/h/osobę.

Analizie poddano różne tryby pracy centrali przedstawione w tabeli 4, natomiast tabela 5 podaje parametry pracy central w różnych trybach. 

Dla każdego trybu pracy obu central sporządzono wykresy h-x. Przykładowy wykres pokazano na rys. 3.

Wnioski dla całorocznej pracy centrali z pompą ciepła

• Dla każdych warunków pogodowych i najbardziej niekorzystnych warunków obliczeniowych centrala ta jest w stanie usunąć zyski wilgoci z pomieszczenia i utrzymać w nim komfort cieplny.
• Dzięki działaniu pompy ciepła prawie do zera redukowany jest pobór mocy przez nagrzewnicę w celu dogrzania powietrza nawiewanego.
• Możliwość odwilżania w trybie pełnej recyrkulacji (tryb nocny) pozwala do minimum ograniczyć koszty związane z podgrzewaniem powietrza.
• W okresach o bardzo niskiej temperaturze bądź bardzo wysokiej zawartości wilgoci w powietrzu zewnętrznym może zostać włączona dodatkowa nagrzewnica. Dzięki automatyce oraz dwóm komorom mieszania możliwa jest wtedy recyrkulacja jak największego strumienia powietrza wewnętrznego wraz z jego dodatkowym odwilżeniem, tak by pobór energii był jak najniższy przy jednoczesnym zachowaniu stałych parametrów powietrza na basenie.
• Przy stosunkowo niskim poborze energii elektrycznej (moc dostarczona do sprężarki to ok. 10 kW) otrzymujemy dużą ilość energii cieplnej na skraplaczu. Dla pracy dziennej przy niższych temperaturach zewnętrznych COP wynosi 4,67 przy temperaturze odparowania czynnika ziębniczego ok. –5°C. W trybie nocnym pełnej recyrkulacji dzięki wysokim parametrom powietrza wewnętrznego COP wynosi 7,13 przy temperaturze odparowania czynnika ziębniczego ok. 10°C.

Centrala bez pompy ciepła

W porównaniu do centrali z pompą ciepła urządzenie to ma mniejszy wachlarz możliwości uzdatniania powietrza. Do dyspozycji jest tylko rekuperator, nagrzewnica i ewentualnie przepustnice pozwalające na częściową recyrkulację powietrza. 

Tryby dzienny oraz nocny nie różnią się diametralnie, ponieważ odwilżanie dokonywane jest dzięki nawiewaniu powietrza zewnętrznego. Różnicą będzie tu głównie strumień dostarczanego powietrza zewnętrznego oraz moc nagrzewnicy potrzebna do podgrzania strumienia nawiewanego. Problem pojawia się przy pracy centrali w okresie letnim. 

Tryb dzienny – problematyka

Lato to pora roku, w której praca centrali wentylacyjnej bez pompy ciepła jest najbardziej problematyczna i może ona nie zapewnić odpowiednich warunków mikroklimatu na basenie.

Bardzo wysoka zawartość wilgoci w powietrzu zewnętrznym powoduje, że w porównaniu do innych pór roku nawiewamy więcej powietrza świeżego niż recyrkulowanego. Skutkiem jest większe niż w przypadku okresu zimowego zapotrzebowanie na moc grzewczą. 

Oczywiście w analizie tej nie zostały uwzględnione możliwe zyski ciepła, gdyż przeprowadzana jest ona (dla każdej pory roku, każdego okresu pracy oraz dla obydwu central) dla najbardziej niekorzystnych warunków. Dodatkowo (co zostanie wyjaśnione poniżej) centrala nie pracuje na nominalnym strumieniu powietrza przez cały czas. Średni strumień powietrza nawiewanego wynosi 22 663 m³/h, czyli ok. 10% mniej od wartości projektowej.

Analiza rzeczywistych danych meteorologicznych umożliwiła wykonanie zestawienia godzin, w których centrala wentylacyjna bez pompy ciepła nie jest w stanie utrzymać w pomieszczeniu zadanych parametrów. Dochodzi w tym czasie do nadmiernego wzrostu wilgoci w pomieszczeniu, co niesie ze sobą możliwość odczuwania przez użytkowników duszności, co jest niedopuszczalne i niebezpieczne dla zdrowia, oraz zawilgocenia elementów konstrukcyjnych basenu.

Gdyby ustanie dalszego osuszania powietrza było krótkotrwale, problem duszności oraz zawilgocenia konstrukcji byłyby niezauważalny. Jednak jak wynika z danych klimatycznych, warunki takie pojawiają się podczas 26 dni w lecie (nie zawsze przez cały dzień), w sumie przez 238 godzin. 

Niestety nie są to warunki akceptowalne dla pracy basenu publicznego. Zatem centrala wentylacyjna bez pompy ciepła nie może być jedynym źródłem uzdatniania powietrza dostarczanego do hali basenowej.

Niezbędne jest w takim wypadku dodatkowe zredukowanie zysków wilgoci. Nastąpi to dzięki wyłączeniu atrakcji wodnych na czas występowania krytycznych przekroczeń. Działanie to zostało określone na rys. 4 jako (2). 

Jeżeli takie zmniejszenie zysków wilgoci nie doprowadzi do utrzymania się akceptowalnych parametrów środowiska wewnętrznego, włączone zostaną osuszacze powietrza, których zakup jest niezbędny do poprawnego funkcjonowania basenu wyposażonego w taki rodzaj centrali.

Urządzenia te są małymi jednostkami, które w krytycznych momentach będą wspierały centralę wentylacyjną, aby w ciągu godzin z przekroczonymi wartościami użytkownicy mogli nadal korzystać z pływalni. Warunki, w których osuszacze zostają włączone, opisane są na rysunku jako (3). 

Jeżeli wdrożenie działań (2) i (3) nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, ostatnim będzie zmniejszenie strumienia powietrza nawiewanego. W ciągu 13 godzin w okresie letnim zawartość wilgoci w powietrzu zewnętrznym przekracza maksymalną projektową zawartość wilgoci w pomieszczeniu.

Nawiew powietrza z nominalnym strumieniem przepływu sprawi, że do hali dostarczane będą dodatkowe zyski wilgoci. Jedynym rozwiązaniem jest w tym wypadku zmniejszenie strumienia (powietrza świeżego) do wymaganego minimum. 

Na rys. 4 przedstawiono schemat blokowy logiki uzdatniania i nawiewu powietrza w okresie niekorzystnych warunków powietrza zewnętrznego, zarówno dla pracy w trybie dziennym, jak i nocnym.

Oznaczenia:
(D) – tryb pracy dzienny;
(N) – tryb pracy nocny;
(1), (2), … – kolejne podjęte działania mające na celu nieprzekroczenie bilansu  wilgotnościowego na basenie;
X_z – zawartość wilgoci w powietrzu zewnętrznym [g/kg];
m_(x) – zyski wilgoci dla warunków (x) wraz z wyliczonymi wartościami maksymalnymi [kg/h].

Ograniczanie zysków wilgoci na basenie przyniesie następujące rezultaty:

• Wariant nr (2): pozwoli zredukować liczbę godzin z przekroczeniami o 40 (z 238). Jest to najszybszy i najtańszy sposób ograniczenia zysków wilgoci. Minusem tego rozwiązania może być niezadowolenie klientów, którzy chwilowo nie mogą korzystać ze wszystkich atrakcji basenowych.
• Wariant nr (3): brak dostępu do atrakcji wodnych, dodatkowo włączone zostają basenowe osuszacze powietrza. Zredukuje to przekroczenia zysków wilgoci o kolejne 38 godzin. Klienci mogą być niezadowoleni, a właściciel basenu ponosi dodatkowe koszty pracy osuszaczy.
• Wariant nr (4): kolokwialnie rzecz ujmując, jest to ostatnia deska ratunku w redukcji zysków wilgoci. Nawiew minimalnej ilości powietrza wraz z włączonymi osuszaczami i wyłączonymi atrakcjami wodnymi pozwoli zredukować liczbę przekroczeń o 158 godzin. Wariant ten może być wdrożony jedynie przy wystarczająco wysokiej temperaturze na zewnątrz. W innym wypadku z powodu zbyt małego i nierównomiernie nawiewanego strumienia powietrza na przegrodach budowlanych mogłoby dojść do wykroplenia się wilgoci.
• Dalsze przekroczenia występują już tylko przez 2 godziny 21 czerwca. Nie są to godziny następujące po sobie, można więc uznać, że dodatkowe dostarczenie takiej ilości wilgoci do powietrza wewnętrznego nie będzie niosło ze sobą problemów budowlanych i związanych z komfortem.

Osuszacze powietrza

Całą wcześniejszą analizę redukcji zysków wilgoci można by uprościć tylko do jednego wariantu – włączenia osuszaczy. Niestety są to stosunkowo małe jednostki o niewielkich zdolnościach odwilżania. Do analizy przyjęto osuszacze powietrza typu FDW62Digit o średniej zdolności kondensowania wilgoci, na poziomie 2,167 l/h. 

Żeby usunąć maksymalne zyski wilgoci (MAX(1) = 114,889 kg/h), niezbędna byłaby jednoczesna praca aż 53 osuszaczy. Orientacyjna cena jednego urządzenia to 7900 zł, czyli koszt inwestycyjny wyniósłby 418 700 zł. 

Są to wysokie koszty (porównywalne z ceną centrali bez pompy ciepła), uwzględniając perspektywę pracy tylko przez 238 godzin, czyli mniej niż 3% w roku. Dlatego też założono początkową redukcję zysków wilgoci poprzez wyłączenie atrakcji wodnych, następnie odwilżanie powietrza taką liczbą osuszaczy, by przy ostatecznym zmniejszeniu strumienia powietrza do minimalnego nie występowały godziny z przekroczeniami. 

Taki tryb obliczeniowy wykazał konieczność zakupu sześciu osuszaczy. Dla pięciu jednostek występuje tylko 9 godzin z przekroczeniami, są to jednak przeważnie godziny następujące po sobie (3 i 4 godziny następujące po sobie 21 czerwca), co może być niedopuszczalne pod kątem funkcjonowania obiektu.

Tryb nocny – problematyka

W okresie nocnym, podobnie jak za dnia, występują godziny z krytycznymi warunkami powietrza zewnętrznego. Jest ich tylko osiem, jednak dwie z nich występują po sobie i przynoszą dość znaczące zyski wilgoci (tabela 6).

Zyski wilgoci między 21 a 22 czerwca są bardzo wysokie. Na basenie nie przebywają klienci, więc nie trzeba rozpatrywać kwestii związanych z komfortem. Problemem może być zawilgocenie konstrukcji budowlanej. Jednak w tych godzinach możliwe byłoby nawiewanie mniejszej ilości powietrza bez obawy wykroplenia wilgoci na powierzchni ścian. 

Temperatura zewnętrzna wynosi wtedy ok. 21°C. Nie pozwoli to na osiągnięcie przez przegrody zewnętrzne temperatury punktu rosy wiążącej się z kondensacją pary wodnej na ich powierzchni.

Wnioski dla całorocznej pracy centrali bez pompy ciepła

• W porównaniu do centrali z pompą ciepła jednostka ta nie jest w stanie samodzielnie utrzymać komfortu cieplnego i bilansu wilgoci na basenie.
• Odwilżanie powietrza nawiewanego następuje wyłącznie dzięki regulacji strumienia powietrza świeżego. Niesie to ze sobą dodatkowe koszty związane z jego podgrzaniem.
• Największe problemy w pracy urządzenia i obiektu pojawiają się w okresie letnim, gdy powietrze zewnętrzne zawiera więcej wilgoci. Niezbędny jest wtedy szereg czynności ograniczających zyski wilgoci wewnątrz pomieszczenia. Wyłączane są atrakcje wodne, włączane osuszacze basenowe, a w ostateczności strumień powietrza nawiewanego redukowany jest do minimum. Postępowanie takie może doprowadzić do okresowego niezadowolenia klientów, głównie osób chcących skorzystać ze zjeżdżalni, jacuzzi i biczy wodnych.
• Według uśrednionych danych klimatycznych takie krytyczne dni w okresie letnim stanowią tylko 3% roku. Wszystkie wymienione powyżej minusy zastosowania centrali bez pompy ciepła powinna zrekompensować jej niższa cena inwestycyjna. Jest to jednak założenie tylko teoretyczne, bo do utrzymania względnego komfortu na basenie niezbędny jest dodatkowy zakup osuszaczy powietrza.

Analiza kosztów

Przeprowadzono analizę ekonomiczną obejmującą 15 lat eksploatacji, mającą na celu wykazanie najbardziej opłacalnego rozwiązania użytkowania centrali (z pompą ciepła lub bez). Dla każdego trybu pracy każdej centrali zaprojektowano przemiany powietrza na wykresie h-x i określono wydajności poszczególnych elementów (nagrzewnica, rekuperator, pompa ciepła). 

Na podstawie danych klimatycznych określono również parametry pracy urządzeń dla uśrednionych wartości. Ze względu na objętość w artykule nie zamieszczono tych wykresów – są one dostępne na życzenie u autorów.Wyniki analizy przedstawiono na rys. 5–9.

Dane i założenia do analizy

• Centrale w obydwu przypadkach pracują przez cały rok, dla tych samych warunków projektowych.
• Cena energii elektrycznej wg taryfy C11 Tauron Polska.
• Cena energii cieplnej wg grupy taryfowej S1-WGP MPEC Kraków.
• Roczny wzrost cen energii przyjęto na poziomie 2,5%.
• Moc wentylatorów centrali z pompą ciepła: 11 kW każdy (zgodnie z kartą katalogową). Moc wentylatorów centrali bez pompy ciepła: ok. 9,9 kW każdy (zmniejszenie mocy uwarunkowane brakiem dodatkowych oporów przepływu na wymiennikach pompy ciepła).
• Moc osuszacza powietrza przyjęta dla średniego obciążenia: 750 W.
• Moc pobierana przez sprężarkę pompy ciepła:
  - dla okresu dziennego: 10 kW (zgodnie z kartą katalogową),
  - dla okresu nocnego: wyliczona na podstawie danych dostarczonych przez producenta centrali oraz proporcjonalnie do niezbędnej mocy grzewczej skraplacza.
• Szacunkowe koszty central dostarczone zostały przez ich producenta,
• Cena osuszacza powietrza na podstawie oferty jednego ze sklepów internetowych. 
• Dodatkowe koszty, tj. zakup kanałów i akcesoriów wentylacyjnych, naprawy, serwisowanie, wymiana filtrów, automatyka itp., są identyczne w obydwu wariantach, dlatego nie zostały uwzględnione w kosztach końcowych.

Wnioski

Pomimo wyższej o 25% ceny zakupu centrali wyposażonej w pompę ciepła niż centrali bez PC inwestycja ta przedstawia się korzystniej w dłuższej perspektywie. Już po roku („roku zerowym”) od rozpoczęcia eksploatacji wariant z centralą (PC) jest tańszy w utrzymaniu. Jest to przede wszystkim skutek niskiego zapotrzebowania na energię potrzebną do podgrzania powietrza nawiewanego w centrali (PC). 

Praca pompy ciepła pozwala zaoszczędzić rocznie ok. 56 tys. zł kosztów energii cieplnej przy nieco wyższych rachunkach za energię elektryczną – około 20 tys. zł rocznie za pracę sprężarki (dane dla „roku zerowego”). Kupując centralę z pompą ciepła jako jednostkę wentylacyjną basenu, w ciągu 15 lat inwestor oszczędza 632 tys. zł.

Dużą rolę odgrywa koszt zakupu osuszaczy powietrza – prawie 50 tys. zł przy rocznym koszcie eksploatacyjnym wynoszącym zaledwie 310 zł. Niestety w polskich warunkach klimatycznych zakup ten jest niezbędny do prawidłowej pracy obiektu. Jednak po przeprowadzeniu symulacji pracy basenu tylko z centralą (bPC), uzyskane wyniki nie różnią się znacząco. Łączny koszt w „roku zerowym” wyniósłby 425 tys. zł, czyli o 49 tys. zł mniej niż w przypadku centrali (PC). 

Po 15 latach centrala (PC) byłaby nadal bardziej opłacalna w użytkowaniu. Średni sumaryczny koszt pracy centrali (bPC) po 15 latach wyniósłby 2,128 mln zł, czyli zaledwie o 54 tys. zł mniej niż przy zakupie i pracy osuszaczy. Kupno centrali z pompą ciepła przyniosłoby większe korzyści już po niecałych 3 latach (licząc od „roku zerowego”), czyli rok dłużej niż w przypadku analizy głównej.

Jak widać, zakup i eksploatacja centrali wyposażonej w pompę ciepła jest droższy niż centrali bez PC tylko w pierwszym roku użytkowania. Warto zatem zainwestować więcej, by przez kolejne lata oszczędzać na eksploatacji basenu i nie martwić się o mikroklimat w nim panujący.

Literatura

1. Jaskólski M., Micewicz Z., Wentylacja i klimatyzacja hal krytych pływalni, IPPU Masta, 2000.
2. Wentylacja basenów, www.warebud.pl/podstrony/wentylacja-basenow.php.
3. Recknagel H., Sprenger E., Schramek E.R., Ogrzewnictwo, klimatyzacja, ciepła woda, chłodnictwo. Kompendium wiedzy, Omni Scala, 2008.
4. www.transport.gov.pl.
5. www.uni-lux.pl/item_171_Osuszacz_FRAL_FDW62Digit.html.
6. Materiały informacyjne firmy Menerga.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!