Wpływ klimatu polskiego na pracę i projektowanie słonecznego systemu klimatyzacyjnego SDEC

Procesy obróbki powietrza w systemach SDEC sprowadzają się w okresie ciepłym do:

• osuszania powietrza zewnętrznego dzięki zastosowaniu sorbentu stałego w wypełnieniu rotacyjnego wymiennika ciepła,
• obniżenia temperatury powietrza klimatyzującego dzięki odzyskowi energii w obrotowym wymienniku do odzysku ciepła (chłodu) z powietrza wywiewanego,
• chłodzenia wyparnego zarówno powietrza klimatyzującego (obniżenie temperatury powietrza do wymaganej wartości dla powietrza nawiewanego), jak i powietrza wywiewanego (obniżenie temperatury tego powietrza umożliwia wymianę energii w obrotowym wymienniku do odzysku ciepła); procesy te zachodzą w nawilżaczach adiabatycznych,
• ogrzewania powietrza regeneracyjnego do odpowiedniej temperatury umożliwiającej prawidłową regenerację wypełnienia sorpcyjnego w osuszaczu rotacyjnym; proces ogrzewania powietrza regeneracyjnego zachodzi dzięki konwersji energii słonecznej pozyskiwanej w powietrznych lub cieczowych kolektorach słonecznych (w okresie zimnym istnieje możliwość wykorzystania energii promieniowania słonecznego do wstępnego ogrzewania powietrza klimatyzującego).

System klimatyzacyjny SDEC – stanowisko badawcze

Eksperymentalny system klimatyzacyjny SDEC w wersji podstawowej (rys. 1) wyposażony w słoneczne kolektory powietrzne zbudowany został w Instytucie Klimatyzacji i Ogrzewnictwa PWr w 2008 r. Od tego czasu trwają również prace badawcze wykorzystujące wyniki pomiarów systemu eksploatowanego w warunkach rzeczywistych.

Można wyróżnić cztery tryby pracy systemu klimatyzacyjnego SDEC:

1. wentylacyjny – brak potrzeby ochładzania powietrza,
2. nawilżania adiabatycznego – powietrze zewnętrzne zostaje poddane nawilżaniu adiabatycznemu w komorze zraszania po stronie nawiewanej,
3. nawilżania adiabatycznego i wymiany ciepła jawnego – powietrze zewnętrzne oraz wywiewane z pomieszczenia zostaje poddane chłodzeniu wyparnemu w nawilżaczach adiabatycznych i wymianie ciepła jawnego między tymi dwoma strumieniami powietrza w obrotowym wymienniku ciepła,
4. pełny – klimatyzacyjny (osuszanie, odzysk ciepła i nawilżanie) – realizowane są wszystkie przemiany powietrza w urządzeniu SDEC.

Obecnie prowadzone są prace modernizacyjne polegające w głównej mierze na wyposażeniu systemu w układ kolektorów cieczowych wraz z zasobnikami ciepła i niezbędną instalacją, a także w dodatkowy układ automatycznego sterowania.

Pozwoli to doświadczalnie zweryfikować teoretyczne obliczenia pracy systemu klimatyzacyjnego w następujących rozwiązaniach:

1. w zależności od sposobu regeneracji wypełnienia sorpcyjnego w obrotowym osuszaczu powietrza:

• powietrzem zewnętrznym,
• powietrzem obiegowym (wywiewanym z pomieszczenia),

2. w zależności od sposobu pozyskiwania energii do regeneracji wypełnienia sorpcyjnego w obrotowym osuszaczu powietrza:

• w powietrznych kolektorach słonecznych,
• w cieczowych kolektorach słonecznych,
• w powietrznych i cieczowych kolektorach słonecznych,
• bez pozyskiwania energii słonecznej.

Efektywność energetyczna badanego systemu SDEC

Badania eksperymentalne systemu trwają z przerwami od momentu zakończenia podstawowej konfiguracji stanowiska badawczego. Przeprowadzone analizy pracy oraz uzyskane do tej pory wyniki z pomiarów w warunkach rzeczywistych pozwoliły zweryfikować założenia teoretyczne oraz sformułować wstępne wnioski i wytyczne eksploatacji tych systemów w warunkach krajowych [5–8].

Na podstawie dotychczas przeprowadzonych badań, zarówno teoretycznych, jak i eksperymentalnych, można skonstatować, że w odniesieniu do jednostkowej energii promieniowania słonecznego o wartości 1,0 kWh docierającego do powierzchni kolektora słonecznego praca urządzenia klimatyzacyjnego SDEC w okresie półrocza ciepłego umożliwia (rys. 2):

• uzyskanie 0,4–0,5 kWh energii cieplnej wykorzystywanej do regeneracji wypełnienia sorpcyjnego,
• wytworzenie 0,25–0,35 kWh energii chłodniczej przez system,
• zasymilowanie 0,3–0,5 kWh ciepła całkowitego przez strumień powietrza klimatyzującego,
• zasymilowanie 0,25–0,35 kWh ciepła jawnego przez strumień powietrza klimatyzującego.

Istotnym wskaźnikiem charakteryzującym pracę systemu klimatyzacyjnego SDEC jest współczynnik efektywności chłodniczej COP definiowany jako iloraz wytworzonej przez system mocy chłodniczej i niezbędnej mocy cieplnej potrzebnej do ogrzania powietrza regeneracyjnego. 

W literaturze fachowej średnie wartości współczynników COP dla systemów SDEC oscylują w granicach 0,5–1,0 [4]. Oznacza to, że do wytworzenia 1,0 kW energii chłodniczej potrzeba od 0,5 do 1,0 kW energii cieplnej. 

Jeżeli energię cieplną uzyskuje się w całości ze źródeł konwencjonalnych, to układ klimatyzacyjny staje się zwykłym systemem DEC. W systemach SDEC istnieje możliwość konwersji energii promieniowania słonecznego w ciepło użyteczne, dlatego do wytworzenia chłodu potrzeba mniej ciepła ze źródła konwencjonalnego.

Po uwzględnieniu darmowej energii słonecznej współczynnik COP może osiągnąć wartości większe od 1,0. W krajach Europy charakteryzujących się większym niż w Polsce nasłonecznieniem stopień pokrycia zapotrzebowania na ciepło przez energię słoneczną w okresie półrocza ciepłego może dochodzić do 60–70%. 

W naszym kraju wskaźnik ten przyjmuje mniejszą wartość i, jak wynika z dotychczas przeprowadzonych analiz i badań, nie przekracza raczej 50–60%.

Wpływ parametrów powietrza zewnętrznego na pracę systemu klimatyzacyjnego SDEC

Efektywność energetyczna systemu klimatyzacyjnego SDEC, jak każdego rozwiązania opartego na wykorzystaniu energii odnawialnej, jest w znacznej mierze uzależniona od aktualnych warunków klimatycznych. Największy wpływ na pracę systemu ma wartość promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni kolektorów słonecznych.

Wraz ze wzrostem natężenia promieniowania słonecznego, a zatem także temperatury powietrza regeneracyjnego, rośnie moc chłodnicza systemu klimatyzacyjnego SDEC oraz zdolność do asymilacji zbędnych zysków ciepła w pomieszczeniu [4, 8]. Istotne znaczenie mają również parametry powietrza zewnętrznego i powietrza wewnątrz pomieszczenia. 

Parametry fizyczne powietrza zewnętrznego w okresie półrocza ciepłego dla Wrocławia (od kwietnia do września, w godz. 8–16, czyli jak dla pracy jednozmianowej) zmieniają się w odniesieniu do temperatury powietrza zewnętrznego od 1 do 32°C i zawartości wilgoci od ok. 2,0 do ok. 14 g/kg s.p. [9]. 

Na wykresie h-x Moliera (rys. 3) naniesiono obszary częstości występowania parametrów powietrza zewnętrznego i wyznaczono średnie wartości parametrów powietrza zewnętrznego (krzywą klimatyczną) dla założonego okresu roku i w założonym przedziale godzinowym [4, 5, 9]. Na rysunku zaznaczono również parametry obliczeniowe (t_z = 30°C) oraz charakterystyczne z uwagi na pracę systemu klimatyzacyjnego SDEC parametry powietrza zewnętrznego (t_z = 21°C i t_z = 28°C). Przyjęto, że są to parametry skrajne, których częstość występowania wynosi min. 5% dla danej temperatury zewnętrznej. 

Wpływ parametrów powietrza zewnętrznego na pracę systemu klimatyzacyjnego SDEC zobrazowano na wykresach h-x Moliera, na których przedstawiono charakterystyczne przemiany stanu powietrza. Rysunki 4–6 obrazują pracę systemu w trybie 4 (pełnym), natomiast rys. 7 – w trybie 3 (nawilżania adiabatycznego i wymiany ciepła jawnego bez osuszania powietrza).

W przypadku pracy systemu w trybie 4 założono stałą, maksymalną do uzyskania przy zastosowaniu płaskopłytowych kolektorów słonecznych temperaturę powietrza regeneracyjnego t_reg = 70°C. 

Obliczenia pracy urządzenia wykonano dodatkowo przy założeniu, że temperatura powietrza w pomieszczeniu zmienia się w funkcji temperatury powietrza zewnętrznego, a wilgotność względna ma wartość j_p = 60%, tzn. maksymalną dla warunków komfortu. 

W urządzeniu klimatyzacyjnym zastosowano: rotor sorpcyjny typu RU-122DC regenerowany powietrzem wywiewanym (strumień powietrza regeneracyjnego stanowi 33% wartości strumienia klimatyzującego), obrotowy wymiennik ciepła o sprawności temperaturowej odzysku 80% i nawilżacze adiabatyczne o maksymalnej efektywności nawilżania 90%. Założono ponadto, że przyrost temperatury powietrza w wyniku przepływu przez wentylator nawiewny wynosi 1 K.

Praca systemu klimatyzacyjnego SDEC w warunkach obliczeniowych okresu ciepłego (tz = 30°C) umożliwia dobrą asymilację zysków ciepła jawnego, gdyż pozwala na uzyskanie stosunkowo dużego przyrostu temperatury powietrza wewnętrznego Dtmax = tp–tn = 7,7 K (rys. 4). Poza tym istnieje również możliwość asymilacji znacznych zysków ciepła całkowitego (Dhmax = hp–hn = 10,8 kJ/kg), a co za tym idzie emisji pary wodnej.

System klimatyzacyjny SDEC gwarantuje bardziej efektywną asymilację zysków ciepła jawnego i całkowitego przy niższych zawartościach wilgoci w powietrzu zewnętrznym (rys. 5a i 6a). Możliwe do uzyskania przyrosty temperatur w pomieszczeniu wynoszą odpowiednio:

• t_max = 9,2 K dla parametrów powietrza zewnętrznego: t_z = 28°C i x_z = 7,5 g/kg s.p.,
• t_max = 9,5 K dla parametrów powietrza zewnętrznego: t_z = 21°C i x_z = 5,5 g/kg s.p.

Wraz ze wzrostem zawartości wilgoci w powietrzu zewnętrznym maleją jednak wartości ciepła i wilgoci, jakie strumień powietrza uzdatnianego w rozpatrywanym systemie klimatyzacyjnym jest w stanie zasymilować. Najwyraźniej można to zaobserwować w warunkach maksymalnej zawartości wilgoci w powietrzu zewnętrznym xz= 13,0 g/kg s.p. (rys. 5a i 6b).

Pomimo wytworzenia w urządzeniu klimatyzacyjnym SDEC pewnej mocy chłodniczej (w odniesieniu do różnicy entalpii, odpowiednio: Dh^cc_max = 12,6 kJ/kg dla t_z = 28°C i Dh^cc_max = 11,4 kJ/kg dla t_z = 21°C) możliwości asymilacji zysków ciepła są niewielkie.

W przypadku wyższej temperatury powietrza zewnętrznego (t_z = 28°C) maksymalny przyrost temperatury powietrza w pomieszczeniu nie przekracza wartości Dt_max = 3,5 K. Oznacza to, że utrzymanie założonych parametrów powietrza wewnętrznego jest jeszcze możliwe, chociaż wyraźnie utrudnione (wymagane jest wówczas dostarczenie większego strumienia powietrza klimatyzującego) bądź parametry te nie zostaną dotrzymane. 

Jeszcze mniej korzystnie przedstawia się sytuacja dla niższej temperatury powietrza zewnętrznego (t_z = 28°C). Maksymalny przyrost temperatury w pomieszczeniu nie przekracza bowiem wartości Dt_max = 1,0 K i to przy założeniu braku emisji pary wodnej (współczynnik kierunkowy przemiany stanu powietrza w pomieszczeniu e = +¥). 

Oznacza to, że utrzymanie założonych parametrów powietrza wewnętrznego jest niemożliwe – temperatura powietrza w pomieszczeniu będzie nieuchronnie wzrastać powyżej założonej wartości.

Gdy zawartość wilgoci w powietrzu zewnętrznym jest stosunkowo mała, można efektywnie eksploatować system SDEC pracujący w trybie 3, a zatem bez konieczności dostarczania energii cieplnej do regeneracji wypełnienia sorpcyjnego (rys. 7). 

W okresach tych praca urządzenia klimatyzacyjnego jest bardziej ekonomiczna, szczególnie wówczas gdy występuje niewielkie nasłonecznienie. Możliwe do uzyskania przyrosty temperatury powietrza w pomieszczeniu wynoszą odpowiednio:

• Dt_max = 8,0 K dla parametrów powietrza zewnętrznego: t_z = 28°C i x_z = 7,5 g/kg s.p.,
• Dt_max = 7,9 K dla parametrów powietrza zewnętrznego: t_z = 21°C i x_z = 5,5 g/kg s.p.

Okazuje się, że również w warunkach obliczeniowych okresu ciepłego (t_z = 30°C)system SDEC może pracować efektywnie także w trybie 3 (rys. 4b). Z przeprowadzonych analiz wynika, że można wówczas odprowadzić przynajmniej część zbędnych zysków ciepła jawnego w pomieszczeniu bez konieczności regeneracji wypełnienia sorpcyjnego, a co za tym idzie bez potrzeby używania energii cieplnej (przyrost temperatury powietrza w pomieszczeniu osiąga wartość Dt_max = 5,4 K).

Charakterystyczne parametry systemu klimatyzacyjnego SDEC

Jak już wcześniej wspomniano, na efektywność energetyczną systemów klimatyzacyjnych SDEC istotny wpływ ma potencjał energii słonecznej. Suma całkowitego rocznego promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni poziomej jest znacznie mniejsza w Polsce niż w krajach Europy Południowej (rys. 8). 

Z tego powodu we wszystkich stosowanych w naszym kraju słonecznych urządzeniach klimatyzacyjnych udział energii odnawialnej wykorzystywanej do produkcji chłodu jest odpowiednio niższy. 

Trzeba jednak pamiętać, że zapotrzebowanie na energię do chłodzenia pomieszczeń w porównaniu z krajami leżącymi na południe od Polski również jest z reguły mniejsze. Dlatego w Polsce systemy SDEC można wykorzystać do klimatyzowania przynajmniej części obiektów, zarówno bytowych, jak i przemysłowych. 

Prawidłowa praca poszczególnych elementów systemu gwarantuje bowiem utrzymanie względnie stabilnej temperatury powietrza w pomieszczeniu przy wilgotności względnej nieprzekraczającej 60–65%. 

Urządzenie klimatyzacyjne SDEC zbudowane jest z elementów stosowanych w typowych centralach klimatyzacyjnych – takich jak filtry, wentylatory, nagrzewnice, nawilżacze adiabatyczne oraz wymienniki do odzysku ciepła. Centralnym elementem systemu jest rotor sorpcyjny, który odpowiada za osuszanie powietrza. Poza tym do prawidłowej pracy systemu wymagane są kolektory słoneczne. 

W najprostszym rozwiązaniu są to kolektory powietrzne. Zaleca się jednak stosowanie kolektorów cieczowych – najczęściej płaskich, rzadziej próżniowych. Pozwala to na zakumulowanie nadmiaru uzyskanej w kolektorach energii cieplnej w celu jej wykorzystania w późniejszych okresach. 

Charakterystykę typowego systemu klimatyzacyjnego SDEC przedstawiono w tabeli 1. Parametry systemu odnoszą się do rozwiązań typowych w europejskich warunkach klimatycznych. 

Z uwagi na położenie geograficzne Polski przy projektowaniu i eksploatacji tych urządzeń w naszym kraju należy brać pod uwagę skrajnie niekorzystne wartości z zakresów tam podanych. Oznacza to, że należy stosować raczej kolektory cieczowe wraz z odpowiednimi zasobnikami ciepła. Powierzchnia kolektorów przypadająca na każde 1000 m³/h strumienia powietrza klimatyzującego powinna wynosić ok. 10 m².

Należy przy tym przyjąć zasadę, że rodzaj i całkowita powierzchnia kolektorów słonecznych powinny być tak dobrane, aby uzyskana z nich energia w godzinach maksymalnego nasłonecznienia (latem) była w stanie ogrzać medium do temperatury gwarantującej wymaganą moc chłodniczą, bez konieczności dostarczenia energii konwencjonalnej z zewnątrz. 

Trzeba również zaznaczyć, że podany w tabeli koszt inwestycyjny centrali stanowi zwykle niespełna 50% kosztów całego systemu klimatyzacyjnego SDEC [12]. Stąd całą inwestycję można oszacować na ok. 3000–4000 euro w odniesieniu do jednostkowej mocy chłodniczej 1,0 kW, co jest dość znacznym kosztem. 

Należy przy tym pamiętać, że aby inwestycja miała szansę się zwrócić jeszcze w trakcie użytkowania urządzenia (tj. w ciągu 20 lat), przy założeniu pracy systemu ze średnią efektywnością chłodniczą na poziomie COP = 0,75 wymagane jest, aby energia chłodnicza była przynajmniej w 35–65% wytworzona wyłącznie dzięki konwersji energii słonecznej [13].

Z przeprowadzonych dotychczas analiz i badań wynika, że w warunkach klimatycznych naszego kraju dzięki zastosowaniu systemu klimatyzacyjnego SDEC zamiast konwencjonalnego można rocznie zaoszczędzić do 50–60% energii potrzebnej do oziębiania powietrza klimatyzującego w odniesieniu do energii pierwotnej [4, 5].

Zastosowanie systemów klimatyzacyjnych SDEC ma jednak pewne istotne ograniczenia, które należy uwzględnić już na etapie projektowania. System ten (w swojej podstawowej formie wykonania) może okazać się trudny, a nawet niemożliwy do zastosowania w pomieszczeniach, w których:

• wymagane jest bezwzględnie zachowanie stałej temperatury i wilgotności względnej powietrza (przy zastosowaniu systemów opierających swoje działanie na wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych należy się liczyć z niewielkimi, ale stale występującymi wahaniami parametrów powietrza w pomieszczeniu),
• wymagane jest utrzymanie niskiej temperatury, a przede wszystkim wilgotności względnej powietrza,
• stale wymagana jest niska temperatura powietrza nawiewanego (np. poniżej 16°C),
• panują znaczne zyski wilgoci (im większa emisja pary wodnej w pomieszczeniu, tym mniej ciepła jawnego można zasymilować, stosując system SDEC),
• istnieją obostrzenia co do jakości powietrza wewnętrznego – głównie z uwagi na jego sterylność (system SDEC uzdatnia powietrze w oparciu o nawilżanie adiabatyczne, a więc przez bezpośredni kontakt powietrza z wodą, co może budzić pewne zastrzeżenia wobec jego jakości pod względem higienicznym) oraz występujące w wymiennikach rotacyjnych przecieki pewnych ilości powietrza wywiewanego do powietrza nawiewanego.

Wszystkie wymienione powyżej ograniczenia należy bezwzględnie wziąć pod uwagę jeszcze przed podjęciem decyzji o ewentualnym zastosowaniu systemu SDEC. Jednak nawet w razie braku takich ograniczeń dopiero przeprowadzenie odpowiedniej analizy w trakcie procesu projektowania może przynieść odpowiedź na pytanie, czy w danym obiekcie można i, co nie jest bez znaczenia dla każdego inwestora, opłaca się zastosować system klimatyzacyjny SDEC.

Podsumowanie

Słoneczny system klimatyzacyjny SDEC to rozwiązanie, które umożliwia wykorzystanie energii słonecznej do celów ziębniczych z uwagi na zbieżność w czasie występowania zapotrzebowania na energię chłodniczą z największym natężeniem promieniowania słonecznego (zarówno w cyklu rocznym, jak i dobowym). Rozwiązanie to pozwala wytworzyć stosunkowo tanią energię chłodniczą niezbędną do asymilacji zbędnych zysków ciepła.

Przez pewną część półrocza ciepłego system SDEC może być eksploatowany efektywnie w ekonomicznym 3. trybie pracy, tzn. bez dostarczania energii cieplnej do regeneracji wypełnienia w rotorze sorpcyjnym.

W przypadku zastosowania systemu klimatyzacyjnego SDEC zmienne warunki klimatyczne mogą spowodować chwilowe niedotrzymanie założonych parametrów powietrza w pomieszczeniu, szczególnie w okresach charakteryzujących się dużą zawartością wilgoci w powietrzu zewnętrznym. W dużej części obiektów bytowych nieznaczne i krótkotrwałe odchylenie od wartości zadanych jest jednak akceptowalne, co umożliwia stosowanie tych systemów w praktyce.

Zastosowanie systemu klimatyzacyjnego SDEC może okazać się utrudnione lub wręcz niemożliwe w pomieszczeniach, w których występują znaczne zyski ciepła i stosunkowo duża emisja pary wodnej lub wymagane jest bezwzględnie zachowanie stałej temperatury i wilgotności względnej powietrza. Nie sprawdza się on także, gdy trzeba zachować niską temperaturę i wilgotność powietrza. 

W takich przypadkach zastosować można system SDEC w innym wariancie rozwiązania, np. z dodatkowym wymiennikiem ciepła lub rotorem sorpcyjnym albo z chłodnicą konwencjonalną zasilaną z absorpcyjnego lub adsorpcyjnego agregatu ziębniczego [3].

Literatura

1. Henning H.M., Solar – Assisted Air – Conditioning in buildings. A Handbook for Planners, Springer-Verlag, Wien 2004.
2. Besler M., Kowalski P., Kwiecień D., Schwitalla A., Solarne systemy klimatyzacyjne, „Instal” nr 12/2007.
3. Besler M., Kowalski P., Kwiecień D., Schwitalla A., Solarne systemy klimatyzacyjne SDEC, „Instal” nr 1/2008.
4. Kwiecień D., Kowalski P., Schwitalla A., Solar desiccant air-conditioning system for Polish climate, Energy Efficiency and Air Pollutant Control Conference, Wrocław 2009.
5. Kwiecień D., Schwitalla A., Besler M., Kowalski P., Badania Systemu Klimatyzacyjnego SDEC. Etap 1. Założenia teoretyczne, Raport serii SPR, Politechnika Wrocławska 2009 (praca niepublikowana).
6. Kwiecień D., Schwitalla A., Badania Systemu Klimatyzacyjnego SDEC. Etap 2. Wyniki pomiarów słonecznego systemu klimatyzacyjnego SDEC – wnioski po dwóch latach badań, Raport serii SPR, Politechnika Wrocławska 2009 (praca niepublikowana).
7. Kwiecień D., Wnioski z badań słonecznego systemu klimatyzacyjnego SDEC, w: „Wybrane problemy podwyższania efektywności systemów inżynieryjnych”, Wrocław 2010.
8. Kwiecień D., Wpływ warunków klimatycznych na efektywność energetyczną systemu SDEC, w: „Nowoczesne rozwiązania w inżynierii i ochronie środowiska”, Wrocław 2011.
9. Typowe lata meteorologiczne i statystyczne dane klimatyczne dla obszaru Polski do obliczeń energetycznych budynków, bip.mi.gov.pl/pl/bip/rejestry_i_ewidencje/swiadectwa_energetyczne.
10. solargis.info/doc/71.
11. Eicker U., Technologien und Betriebserfahrungen mit solarer Kühlung im Nichtwohnungsbau, „KI Kälte Luft Klimatechnik“, November 2011.
12. Hindenburg C., Hartmann U., Erlebniswelt Erneuerbare Energien: powerado-plus (EEE+). Modul 13 Solare Kühlung EE, „Materialien für eine Weiterbildung zur solaren Kühlung“, Berlin 2011.
13. www.bine.info/themen/publikation/klimatisieren-mit-sonne-und-waerme/planung-kosten-ntegration.
14. Kowalski P., Kwiecień D., Wykorzystanie kolektorów słonecznych w instalacjach klimatyzacyjnych, „Rynek Instalacyjny” nr 10/2008.
15. Kowalski P., Kwiecień D., Systemy klimatyzacyjne z kolektorami słonecznymi, „Polski Instalator” nr 1/2009.

Artykuł powstał na podstawie referatu przedstawionego podczas IV Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej „Ogrzewanie i wentylacja w przemyśle i rolnictwie”, Tleń, 24–26 września 2012 r. 

Praca finansowana ze środków Narodowego Centrum Nauki w ramach grantu nr N N523 743740

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!