Przewody i kształtki w systemach wentylacji mechanicznej
Air ducts and fittings in mechanical ventilation systems
Fot. Centrum Klima
Dla właściwego działania i eksploatacji sieci przewodów wentylacyjnych należy starannie zaprojektować ich przebieg w budynku, dokonać właściwego doboru rodzaju przewodów z materiałów o możliwie najmniejszej chropowatości (dążąc do uzyskania jak najmniejszych oporów przepływu powietrza przez instalację), uwzględniając rodzaj transportowanych przez strumień powietrza zanieczyszczeń stałych lub gazowych, temperaturę, prędkość i ciśnienie powietrza, wymaganą szczelność instalacji, dostępność i łatwość czyszczenia, odpowiednią izolację cieplną i akustyczną oraz ogniochronną.
Akty prawne i wytyczne
Wymagania i zalecenia dotyczące wykonania, projektowania, odbioru oraz eksploatacji sieci przewodów wentylacyjnych zostały zamieszczone w licznych aktach prawnych i wytycznych [10–26, 28, 31]. Niektóre normy, do których odwołania znaleźć można w zeszycie COBRTI INSTAL [31], zostały wycofane i zastąpione przez normy europejskie lub pojawiły się ich nowsze, poprawione i uzupełnione wersje.
Dotyczy to m.in. norm: PN-B-03434:1999P Wentylacja. Przewody wentylacyjne. Podstawowe wymagania i badania (zastąpiona przez PN-EN 1505:2001P); PN-B-76001:1996P Wentylacja. Przewody wentylacyjne. Szczelność. Wymagania i badania (zastąpiona przez PN-EN 1507:2007E).
Ze względu na rangę aktu prawnego najważniejsze wymagania dotyczące przewodów wentylacyjnych znajdują się w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych [28]. Narzucają one projektantom i wykonawcom następujące postępowanie:
-
ograniczenie zanieczyszczeń na powierzchniach wewnętrznych przewodów kontaktujących się z powietrzem wentylacyjnym,
-
dobór przekroju poprzecznego właściwego dla przewidywanych przepływów,
-
konstrukcję sieci przystosowaną do maksymalnego ciśnienia i wymaganej szczelności instalacji,
-
wybór materiału lub sposobu zabezpieczenia jego powierzchni odpowiedni do parametrów i właściwości przepływającego powietrza oraz do warunków występujących w miejscu ich zamontowania,
-
wybór materiałów niepalnych na przewody,
-
wyposażenie przewodów w otwory rewizyjne,
-
zabezpieczenie przewodów narażonych na uszkodzenia mechaniczne,
-
zaizolowanie cieplne przewodów prowadzonych przez pomieszczenia lub przestrzenie nieogrzewane,
-
zaizolowanie cieplne i przeciwwilgociowe przewodów instalacji klimatyzacji, przewodów stosowanych do recyrkulacji powietrza oraz prowadzących do urządzeń do odzyskiwania ciepła, a także przewodów prowadzących powietrze zewnętrzne przez ogrzewane pomieszczenia.
W zmianach do rozporządzenia w sprawie warunków technicznych z lipca 2013 r. zamieszczone zostały wymagania dotyczące izolacji cieplnej przewodów i elementów wyposażenia sieci m.in. w instalacji ogrzewania powietrznego. Przepisy te nie uwzględniają jednak przewodów w instalacjach klimatyzacyjnych latem transportujących chłodne powietrze i jedynie na podstawie regulacji dotyczących ogrzewania powietrznego projektanci mogą podjąć decyzję o grubości izolacji przewodów.
W nowelizacji rozporządzenia o warunkach technicznych (DzU 2013, poz. 926) zamieszczone zostały informacje dotyczące izolacji cieplnej przewodów i elementów wyposażenia sieci m.in. w instalacji ogrzewania powietrznego. Z powodu nie uwzględnienia przewodów w instalacjach klimatyzacyjnych latem transportujących chłodne powietrze, jedynie na podstawie zapisu dotyczącego ogrzewania powietrznego projektanci mogą podjąć decyzję o grubości izolacji przewodów.
Zgodnie z nowelizacją rozporządzenia izolacja cieplna przewodów ogrzewania powietrznego powinna spełniać następujące wymagania minimalne (dla materiału o współczynniku przewodzenia ciepła wynoszącym 0,035 W/(m · K)):
-
przewody ułożone w części ogrzewanej budynku – minimalna grubość: 40 mm,
-
przewody ułożone w części nieogrzewanej budynku – minimalna grubość: 80 mm.
-
Inne wybrane wymagania zamieszczone w polskich normach zostaną przytoczone w dalszej części artykułu.
Definicje
Do określenia wymiarów przewodów wentylacyjnych w normach i katalogach stosuje się [22, 23]:
-
wielkość nominalną – wymiar umowny używany do oznaczania i obliczeń przewodów prostych i kształtek: w przypadku prostych przewodów prostokątnych – wewnętrzny wymiar boków a i b, gdzie a jest widocznym bokiem przewodu na rysunku, dla przewodów o przekroju kołowym jest to średnica wewnętrzna d;
-
pole przekroju poprzecznego – dla przewodów prostokątnych obliczane na podstawie długości boków przewodu a i b, dla przewodów kołowych – średnicy d;
-
średnicę hydrauliczną – w odniesieniu do przewodu prostokątnego jest to średnica przewodu o przekroju kołowym, przy której występuje taki sam spadek ciśnienia przy jednakowych wartościach strumienia przepływu powietrza i współczynnika tarcia;
-
średnicę równoważną – w odniesieniu do przewodu prostokątnego jest to średnica przewodu o przekroju kołowym, przy której występuje taki sam spadek ciśnienia przy jednakowych wartościach prędkości przepływu powietrza i współczynnika tarcia;
-
pole powierzchni przewodu na dł.1 m – iloczyn obwodu wewnętrznego i dł. przewodu.
Rodzaje przewodów
W wentylacji mechanicznej i klimatyzacji stosowane są wentylacyjne przewody kołowe, prostokątne i owalne. W systemach wentylacji ogólnej (bytowej) stosować można wszystkie rodzaje przewodów, natomiast w instalacjach przemysłowych zastosowanie znajdują przede wszystkim przewody o przekroju kołowym (mniejsze odkładanie się zanieczyszczeń na powierzchni wewnętrznej i zewnętrznej niż przy przekroju prostokątnym lub owalnym).
Przewody metalowe
W publikacji [33] wymienione zostały następujące materiały, z których wykonuje się przewody wentylacyjne:
-
blacha lub taśma stalowa ocynkowana,
-
blacha lub taśma stalowa aluminiowa,
-
blacha stalowa nierdzewna,
-
blacha stalowa kwasoodporna,
-
blacha cynkowa.
W celu zapewnienia optymalnej wytrzymałości przewody powinny być wyprodukowane z blachy o określonej grubości – od 0,4 do 1,85 mm (według danych różnych producentów). Grubość blachy stalowej jest związana ze średnicą przewodu. Przykładowo dla przewodów Spiro są to następujące wielkości [2]:
-
śr. 80–450 mm: gr. 0,5 mm,
-
śr. 500–630 mm: gr. 0,6 mm,
-
śr. 710–900 mm: gr. 0,7 mm,
-
śr. 1000, 1250 i 1600 mm: gr. 0,9 mm.
Przewody elastyczne wykonywane są z blachy o gr.: 0,12; 0,15 i 0,18 mm [27].
Przewody metalowe produkowane są jako:
-
gładkie o przekroju kołowym i prostokątnym – z blachy stalowej ocynkowanej, kwasoodpornej i aluminiowej,
-
skręcane spiralnie (tzw. przewody Spiro) – z blachy stalowej ocynkowanej, ze stali kwasoodpornej,
-
elastyczne (flex) – z blachy ocynkowanej, kwasoodpornej i aluminiowej, niklowo-aluminiowej,
-
elastyczne (flex) z izolacją termiczną i akustyczną z wełny mineralnej.
Ponadto z blachy produkowane są przewody w tzw. wykonaniu olejoszczelnym, przeznaczone do instalacji odprowadzających powietrze nasycone cząstkami tłuszczu (np. odciągi z okapów kuchennych) [5].
Przewody elastyczne flex (giętkie) są odmianą przewodów Spiro i ze względu na możliwość szerokiego zastosowania są powszechnie wykorzystywane w wentylacji mechanicznej. Powstają przez zwijanie wyprofilowanej blachy aluminiowej. Można je łatwo zginać w dowolnym miejscu, pod dowolnym kątem. Z tego powodu stosowane są w instalacjach o skomplikowanym przebiegu, a także jako podłączenie nawiewników lub wywiewników do sieci przewodów wentylacyjnych.
Znajdują również zastosowanie jako przewody spalinowe. Ich popularność wynika też z atrakcyjnej ceny. Przewody tego typu są jednak podatne na uszkodzenia i zgniecenia, trudno też oczyścić ich wewnętrzne powierzchnie. Zgodnie z PN-EN 12097 [13], jeśli nie można ich w wystarczającym stopniu wyczyścić, należy je zdemontować.
Ze względu na swoją budowę przewody elastyczne charakteryzują się dużo większymi oporami przepływu niż gładkie i Spiro. Z tych powodów zaleca się [33] nie stosować przewodów elastycznych o długości przekraczającej 4,0 m.
Przewody owalne, których kształt przekroju otrzymuje się dzięki spłaszczeniu i rozciągnięciu przewodu, łączą zalety zarówno kanałów okrągłych, jak i prostokątnych. Charakteryzują się bowiem mniejszymi oporami przepływu niż przewody giętkie, są łatwiejsze w czyszczeniu, można wykorzystywać w instalacji dłuższe odcinki niż w przypadku przewodów elastycznych i w porównaniu z przewodami kołowymi umożliwiają oszczędność przestrzeni montażowej.
Ważną cechą przewodów wentylacyjnych jest chropowatość ich powierzchni wewnętrznych, stykających się z powietrzem wentylacyjnym. Różna gładkość wewnętrznych powierzchni przewodów jest przyczyną występowania różnych strat ciśnienia na pokonanie oporów tarcia podczas przepływu powietrza.
W celu uzyskania jak najniższych oporów przepływu powietrza przez przewody wentylacyjne, powierzchnie przewodów powinny być gładkie, bez zadrapań, wgnieceń i innych wad walcowniczych. Wymiary przewodów o przekroju prostokątnym i okrągłym powinny odpowiadać normom PN-EN 1505, PN-EN 1506 [33], [22], [23].
W tabeli 1 zamieszczono informacje dotyczące średniej chropowatości bezwzględnej przewodów wentylacyjnych wykonanych z różnych materiałów.
Tabela 1. Chropowatość bezwzględna przewodów wentylacyjnych wykonanych z różnych materiałów [1, 7, 9]
Obecnie najczęściej stosowanym materiałem przewodów metalowych jest blacha stalowa ocynkowana. Jej zaletami, poza niższą ceną od blachy nierdzewnej lub kwasoodpornej, jest szeroki zakres zastosowań, duża odporność na uszkodzenia i odkształcenia mechaniczne oraz szerokie zastosowanie – można z niej wykonać niemal każdy element [8].
Przewody murowane
Ze względu na duże opory przepływu powietrza przez kanały murowane (zależne od prędkości powietrza i wymiarów poprzecznych przewodów oraz chropowatości wewnętrznych powierzchni, np. dla ściany otynkowanej i prędkości powietrza 3–6 m/s opory liniowe są około 1,35-1,65 większe niż dla przewodów stalowych ocynkowanych [7]) należy ograniczyć ich stosowanie. Wyjątek mogą stanowić kanały murowane łączące czerpnię terenową z instalacją wentylacyjną w maszynowni w budynku.
Przewody z płyt izolacyjnych
Płyty izolacyjne stosowane do wyrobu przewodów składają się z warstwy materiału izolacyjnego z okładzinami po obu stronach. Zewnętrzna warstwa paroszczelna uszczelnia przewód. Z płyt izolacyjnych z wełny mineralnej (MW), poliuretanu/poliizocjanuranu (PUR) lub pianki fenolowej (PF) wykonywane są przewody o przekroju prostokątnym lub wielobocznym [19].
Przewody wykonane z wymienionych płyt izolacyjnych nie powinny być stosowane:
-
do transportu cząstek stałych lub gazów korozyjnych,
-
do odprowadzania dymu z kuchni, laboratorium itd.,
-
gdy prędkość powietrza w przewodzie jest wyższa niż podczas badania erozji (>12 m/s), a ciśnienie wewnątrz przewodu jest wyższe niż podczas próby ciśnieniowej,
-
gdy temperatura powietrza < –30°C
-
gdy konieczne jest podjęcie działań zabezpieczających przed wykropleniem pary wodnej na i w przewodzie,
-
gdy wilgotność względna powietrza jest wyższa niż określona przez producenta płyt.
Nie należy też ich umieszczać na zewnątrz budynku bez dodatkowego zabezpieczenia.
Najbardziej popularne są przewody i kształtki wentylacyjne z polipropylenu i PVC przeznaczane do pracy w środowisku agresywnym (np. w akumulatorowni, oczyszczalni ścieków). Przewody poliuretanowe wykonywane są z paneli o budowie warstwowej.
Składają się one z wysoko spienionej pianki poliuretanowej o zamkniętej budowie komórek i są powlekane dwustronnie warstwą karbowanego lub gładkiego aluminium [19]. Polipropylen do temperatury powietrza wynoszącej 60°C może się kontaktować z różnymi rodzajami rozpuszczalników. Powyżej tej wartości jest rozpuszczany przez chlorowce i węglowodory aromatyczne.
Reaguje negatywnie na promieniowanie ultrafioletowe i czynniki atmosferyczne – odbarwia się i pogarszają się jego właściwości mechaniczne. PVC powinno być stosowane dla powietrza o temperaturze 0–50°C. Jest odporne na stężone i rozcieńczone ługi, kwasy, oleje mineralne i roślinne, alkohole i węglowodory alifatyczne. Niekorzystnie oddziałują na PVC promieniowanie ultrafioletowe i czynniki atmosferyczne [3].
Przewody z PVC są powszechne w zastosowaniach domowych, ponieważ są lekkie i łatwe w montażu (elementy łączy się „na wcisk”). W zasadzie nie ma ograniczeń co do ich montażu: mogą być umieszczone w suficie podwieszanym, cienkiej ściance gipsowej, a także na szafkach kuchennych lub łazienkowych. Najczęściej stosowane są jako odcinki poziome wentylacji, zarówno grawitacyjnej, jak i mechanicznej.
Służą do podłączania okapów oraz wentylacji pomieszczeń oddalonych od pionu wentylacyjnego: łazienki czy toalety. Mogą też stanowić wkłady do kanałów murowanych (np. przy zmianie systemu wentylacyjnego z naturalnego na mechaniczny) – są szczelne i nie wymagają izolacji [27].
Przewody tkaninowe
Do produkcji systemu tkaninowego przeważnie używa się poliestru, włókna szklanego i treviry (nazwa handlowa syntetycznego włókna poliestrowego). Ze względu na konieczność unikania kondensacji wilgoci na przewodach i jej absorpcji oraz wyeliminowania zagrożenia pożarowego, a także zapewnienia wymaganej szczelności sieci przewodów wentylacyjnych przewody tkaninowe muszą być wykonane z atestowanych materiałów, a ich powierzchnia pokrywana jest warstwą ochronną [30].
Dzięki odpowiedniej obróbce chemicznej są odporne na działanie pyłu, oparów kwasów i promieniowania ultrafioletowego. Nie powinny być jednak stosowane w środowisku, w których występują takie związki chemiczne, jak: octan amylu, octan etylu, fluowodór, anilina, benzol, dwuchloroetan, dwubutylan ftalowy, chlorek metylu, glikon, nitro benzyn, pirydyna, trójchloroetylen, octan butylu, aceton, kwas azotowy (w stężeniu 95%) i inne. Palność dla przewodów wykonanych z konkretnych włókien określa się zgodnie z normą PN-EN 13501-1 [20, 29].
Przewody wentylacyjne tkaninowe wykonuje się najczęściej jako kołowe, półkoliste, narożne z ¼ koła, możliwe jest także wykonanie prostokątne. W zależności od konstrukcji powietrze z przewodów wypływa do wentylowanego pomieszczenia:
-
pomiędzy włóknami na całym obwodzie przewodu o odpowiedniej przepuszczalności powietrza,
-
przez zamontowane na całej długości przewodu lub sekwencyjnie otwory wyposażone w plastikowe dysze,
-
przez wszyte w połowie przewodu i umiejscowione na całej jego długości szczeliny.
Pustaki ceramiczne i silikatowe
Pustaki ceramiczne i silikatowe przeznaczone są do wykonywania przewodów wentylacyjnych w budynkach, w których stosowana jest zarówno wentylacja grawitacyjna, jak i mechaniczna [11, 10]. Stosuje się je do wykonania przewodów wentylacyjnych w połączeniu ze ścianami budynków, a w szczególności ze ścianami murowanymi z elementów murowych ceramicznych. Natomiast nie wykonuje się z nich przewodów spalinowych i dymowych. Wymiary pustaków określa PN-EN 772-16:2011E [26].
Przewody z włókien szklanych
Kanały ze sztywnej płyty wykonywane są z włókien szklanych połączonych żywicą termoutwardzalną (gęstość płyt wynosi ok. 85 kg/m3), która od strony zewnętrznej pokryta jest folią aluminiową zbrojoną siatką z włókna szklanego. Płyty służą do wykonywania gotowych przewodów o przekroju prostokątnym.
Wybór przewodu w zależności od zanieczyszczeń w powietrzu
W zależności od materiału, transportowanych zanieczyszczeń, przekroju poprzecznego oraz sposobu wykonania przewody i kształtki można podzielić na następujące rodzaje [33]:
-
typu A o przekroju prostokątnym przeznaczone do transportu powietrza niezawierającego czynników agresywnych i ścierających o wilgotności względnej poniżej 60%. Rozróżnić można dwa podtypy przewodów: A/I – o przekroju prostokątnym wykonywane na zakładkę, A/II – o przekroju prostokątnym spawane;
-
typu B oraz typu SR Spiro o przekroju kołowym przeznaczone do transportu powietrza niezawierającego czynników agresywnych i ścierających o wilgotności względnej poniżej 60%. Rozróżnić można dwa podtypy przewodów: B/I – o przekroju kołowym wykonywane na zakładkę, B/II – o przekroju kołowym spawane;
-
typu E chemoodporne o przekroju prostokątnym przeznaczone do transportu powietrza zawierającego czynniki agresywne – w zależności od wymaganej odporności chemicznej wykonywane są z następujących tworzyw sztucznych: PVC, PP, PE lub PVDF;
-
typu F chemoodporne o przekroju kołowym przeznaczone do transportu powietrza zawierającego czynniki agresywne – w zależności od wymaganej odporności chemicznej wykonywane z: PVC, PP, PE, PVDF;
-
typu ZWR o przekroju kołowym z blachy stalowej – przeznaczone do transportu powietrza w instalacjach transportu pneumatycznego i odpylania niezawierającego czynników agresywnych i o wilgotności względnej poniżej 60% (np. w przemyśle drzewnym, młynarskim, przetwórstwie tworzyw sztucznych oraz metalowym).
Tabela 3. Względny obwód przewodu oraz względne opory przepływu powietrza w przewodach wykonanych z blachy stalowej o różnym kształcie i takiej samej powierzchni przekroju poprzecznego przy prędkości powietrza 6 m/s [34]
Przewód prostokątny vs kołowy
Przewody kołowe wymagają mniej materiału oraz pracy przy wykonaniu niż przewody o przekroju prostokątnym. Także wykonanie kształtek o przekroju kołowym jest tańsze i prostsze ze względu na większą powtarzalność wymiarów. Są one odporniejsze na zgniecenia i odkształcenia od przewodów płaskich, a także powodują niższe opory przepływu powietrza. Na podstawie porównania zamieszczonego w tabeli 3 można określić, ile więcej materiału potrzeba do wykonania przewodu prostokątnego niż kołowego.
Montaż przewodów i kształtek prostokątnych (łączenie i izolacja) jest trudniejszy. Przy tych samych parametrach przepływu potrzeba mniej materiału izolacyjnego dla przewodu kołowego niż prostokątnego. Jednak ze względu na ograniczoną przestrzeń techniczną przewidzianą do prowadzenia przewodów wentylacyjnych często preferowane są płaskie przewody prostokątne.
Przewody kołowe można stosować we wszystkich rodzajach instalacji, dodatkowo są zalecane w wypadku przepływu powietrza zanieczyszczonego pyłem lub innymi zanieczyszczeniami stałymi, gdyż wewnątrz takiej sieci przewodów odłoży się mniejsza ilość zanieczyszczeń.
Odporność ogniowa przewodów
Przewody wentylacyjne wchodzące w skład instalacji wentylacji ogólnej i wentylacji pożarowej powinny mieć odpowiednią klasę odporności ogniowej, określoną w rozporządzeniu [28].
Przewody stalowe w wysokiej temperaturze nagrzewają się i deformują, co prowadzi do utraty szczelności przewodu lub przegrody, przez którą jest on prowadzony, umożliwiając rozprzestrzenianie się ognia i dymu do sąsiadujących pomieszczeń. Ze względu na to, że powszechnie stosowane przewody wentylacyjne, klimatyzacyjne i oddymiające z blachy stalowej nie spełniają wymagań ochrony przeciwpożarowej, należy je odpowiednio zabezpieczyć ogniochronnie w celu uzyskania wymaganej przez przepisy klasy odporności ogniowej.
Zabezpieczenia takie mogą być wykonane np. jako płyty ze skalnej wełny z dodatkiem cząsteczek wodorotlenku magnezu, który poprawia właściwości ogniochronne produktu, a tym samym zmniejsza grubość zabezpieczenia do 60 mm dla wszystkich klas odporności ogniowej [6]. Płyty mają okładzinę z folii aluminiowej i odporność ogniową do jednej godziny (EI 60) lub dwóch godzin (EI 120).
Izolacje cieplne i antywilgociowe
Izolacje cieplne przewodów powinny mieć szczelne połączenia wzdłużne i poprzeczne, a w przypadku izolacji przeciwwilgociowej powinna być zachowana jej szczelność na całej powierzchni. Izolacje cieplne niewyposażone przez producenta w warstwę chroniącą przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz izolacje narażone na działanie czynników atmosferycznych powinny mieć odpowiednie zabezpieczenia, np. osłony na zewnętrznej powierzchni [31].
Przykładowe rodzaje izolacji przewodów i kształtek wentylacyjnych [6]:
-
przeciwkondensacyjna i termiczna (chroni przewód przed kondensacją pary wodnej, ogranicza straty energii podczas eksploatacji kanałów): niskotemperaturowe maty ze skalnej wełny mineralnej z jednostronną okładziną z foli aluminiowej lub samoprzylepne maty lamelowe ze skalnej wełny mineralnej pokryte zbrojoną folią aluminiową;
-
akustyczna (obniża poziom dźwięków powietrznych wydobywających się z przewodów wentylacyjnych, pochłania energię akustyczną, tłumi hałas):
-
zewnętrzna powierzchnia przewodu: niskotemperaturowe maty ze skalnej wełny mineralnej z jednostronną okładziną powierzchni z folii aluminiowej,
-
wewnętrzna powierzchnia przewodu: płyty ze skalnej wełny mineralnej pokryte jednostronnie lub dwustronnie tkaniną z włókna szklanego w kolorze czarnym.
Rodzaje kształtek
Kształtki to elementy sieci przewodów powodujące zmianę co najmniej jednej z następujących cech [17] przewodu: długości, kierunku prowadzenia, kształtu prostego odcinka, pola przekroju poprzecznego.
Przykładowo dla sieci przewodów o przekroju kołowym w normie [23] proponuje się:
-
łuki wytłaczane o przekroju kołowym (o kącie 90°, 45°, 30°, 15°),
-
łuki segmentowe (o kącie 90° – min. 3 segmenty, 45° – min. 2 segmenty, 30° – min. 2 segmenty),
-
kolana – zaleca się ich stosowanie w systemach o małej prędkości/ciśnieniu i przy wymiarach boku a £ 400 mm [32],
-
trójniki z odgałęzieniem pod kątem 90° wytłaczanym lub z odgałęzieniem stożkowym symetrycznym lub stycznym,
-
trójniki z odgałęzieniem 45°,
-
kształtki przejściowe (zwężki – dyfuzory oraz konfuzory) symetryczne oraz niesymetryczne,
-
zaślepki wtykane (do przewodów i zakończeń nasuwanych) lub nasadzane (do zakończeń wsuwanych).
Kształtki i przewody mogą mieć różne konstrukcje zakończeń [23]: kształtki bose, z przetłoczeniem oporowym, z kołnierzem lub z uszczelką; przewody bose, z nierozdzielnym kołnierzem montowane fabrycznie, z luźnym kołnierzem do montażu na budowie. Można zastosować następujące złączki [23]: nasuwana do stosowania z kształtkami, wsuwana do stosowania pomiędzy przewodami, wsuwana z uszczelnieniem, połączenie na styk z kołnierzami spawanymi.
Oprócz elementów sztywnych w sieci przewodów stosuje się łączniki (rękawy) elastyczne, które zmniejszają przenoszenie drgań mechanicznych i/lub akustycznych pomiędzy dwoma instalacjami lub ułatwiają demontaż.
Otwory rewizyjne
Systemy wentylacji i klimatyzacji muszą być wyposażone w otwory rewizyjne, które służą do kontroli czystości wnętrza instalacji i wykorzystywane są przy jej czyszczeniu. Nie powinny one zmniejszać wytrzymałości i szczelności przewodów, tym samym ich właściwości przeciwpożarowych, a pokrywy powinny się łatwo otwierać.
Szczegółowe zalecenia dotyczące lokalizacji, wymiarów i wykonania otworów rewizyjnych i ich zamknięć znajdują się w normie PN-EN 12097:2007P [13]. Natomiast informacje o kontroli stanu higienicznego instalacji, ich częstotliwości oraz metodach czyszczenia podano w PN-EN 15780E [25].
Szczelność przewodów
Badania szczelności systemów wentylacyjnych oraz określenie minimalnej klasy szczelności przeprowadza się na podstawie norm PN-EN 12237:2005P [15] – w przypadku przewodów i kształtek okrągłych i PN-EN 1507:2007P [24] – dla przewodów prostokątnych oraz PN-EN 13779:2008P [21] – bez podziału na kształt przekroju przewodu.
W rozporządzeniu [28] cytowane są wymagania z wycofanej normy PN-B-76001:1996P Wentylacja. Przewody wentylacyjne. Szczelność. Wymagania i badania zastąpionej przez PN-EN 1507:2006E. W artykule odniesiono się do informacji zamieszczonych w aktualnych normach.
Na podstawie normy PN EN 13779 [21] można wyróżnić cztery klasy szczelności przewodów:
-
klasa A – minimalne wymagania dla central wentylacyjnych, pomieszczeń technicznych komór z wentylatorami i innymi urządzeniami;
-
klasa B – minimalne wymagania dla przewodów wentylacyjnych oraz dla wszystkich przewodów powietrza wyrzutowego w przestrzeni budynku, w których panuje nadciśnienie, z pominięciem maszynowni;
-
klasa C – zalecana minimalna klasa szczelności w wielu przypadkach, w szczególności gdy różnica ciśnienia po obu stronach powłoki przewodów jest wyjątkowa duża lub nieszczelności przewodów mogą stwarzać zagrożenie dla jakości powietrza, warunków ciśnienia w pomieszczeniach lub działania instalacji, dla przewodów wentylacyjnych w instalacjach o zwiększonym poziomie ciśnienia;
-
klasa D – dla systemów specjalnych, a także w przypadkach dotyczących klasy C, szczególnie w instalacjach o wysokich wymaganiach higienicznych lub specjalnych wymaganiach w zakresie oszczędności energii.
Klasy szczelności przewodów są określane w zależności od wartości granicznej wskaźnika nieszczelności przewodów w sieci. Jest to strumień objętości powietrza przepływający przez nieszczelności przypadający na jednostkę pola powierzchni przewodu [15]. W tabeli 5 przedstawiono klasy szczelności sieci przewodów o przekroju prostokątnym, w tabeli 6 – dla przewodów kołowych, w tabeli 7 – dla przewodów giętkich. Podano wartości graniczne wskaźnika nieszczelności.
Tabela 7. Klasy szczelności powietrznej przewodów giętkich (elastycznych) [18] oraz z płyt izolacyjnych [19]
Jeżeli przeciek powietrza przekroczy wartość dopuszczalną, zaleca się rozszerzenie badania na dodatkową, równą procentowo poprzednio badanej część całkowitego pola sieci przewodów. Jeżeli przeciek powietrza wciąż przekracza wartość dopuszczalną, zaleca się przeprowadzenie badania całej sieci [15].
Odbiór sieci przewodów
Podczas odbioru instalacji powinny zostać wykonane następujące czynności związane z przewodami wentylacyjnymi [16]:
-
badanie wyrywkowe szczelności systemu połączeń,
-
kontrola dotykowa,
-
sprawdzenie wyrywkowe zgodności wykonania kształtek z projektem,
-
sprawdzenie szczelności zamocowania materiału izolacyjnego.
W trakcie kontroli działania należy w sieci przewodów sprawdzić funkcjonowanie elementów dławiących oraz dostęp do sieci.
Literatura
-
ASHRAE Handbook – Fundamentals, 2001.
-
Dworakowski W., Kanały okrągłe – liczy się jakość, „Chłodnictwo i Klimatyzacja” nr 7/2013.
-
Karta katalogowa, www.instal.pl.
-
Katalog techniczny Venture Industries.
-
Katalog techniczny, www.frapol.com.pl.
-
Katalog techniczny, www.rockwool.pl.
-
Malicki M., Wentylacja i klimatyzacja, PWN, Warszawa 1980.
-
Mencel S., Wentylacja mechaniczna. Kanały z powietrzem, „Magazyn Instalatora” nr 2/2013.
-
Pełech A., Wentylacja i klimatyzacja. Podstawy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2013.
-
PN-B 12013:2009P Pustaki silikatowe wentylacyjne.
-
PN-B 12014:2009P Pustaki ceramiczne wentylacyjne.
-
PN-EN 12013:2009 Pustaki silikatowe wentylacyjne.
-
PN-EN 12097:2007P Wentylacja budynków. Sieć przewodów. Wymagania dotyczące elementów składowych sieci przewodów ułatwiających konserwację sieci przewodów.
-
PN-EN 12236:2003P Wentylacja budynków. Podwieszenia i podpory przewodów wentylacyjnych. Wymagania wytrzymałościowe.
-
PN-EN 12237:2005P Wentylacja budynków. Sieć przewodów. Wytrzymałość i szczelność przewodów z blachy o przekroju kołowym.
-
PN-EN 12599: 2013-04E Wentylacja budynków. Procedury badań i metody pomiarowe stosowane podczas odbioru instalacji wentylacji i klimatyzacji.
-
PN-EN 12792:2006P Wentylacja budynków. Symbole, terminologia i oznaczenia na rysunkach.
-
PN-EN 13180:2004P Wentylacja budynków. Sieć przewodów. Wymiary i wymagania mechaniczne dotyczące przewodów giętkich.
-
PN-EN 13403:2005P Wentylacja budynków. Przewody niemetalowe. Sieć przewodów wykonanych z płyt izolacyjnych.
-
PN-EN 13501-1+A1:2010P Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Cz. 1. Klasyfikacja na podstawie wyników badań reakcji na ogień.
-
PN-EN 13779:2008P Wentylacja budynków niemieszkalnych. Wymagania dotyczące właściwości instalacji wentylacji i klimatyzacji.
-
PN-EN 1505:2001P Wentylacja budynków. Przewody proste i kształtki wentylacyjne z blachy o przekroju prostokątnym. Wymiary.
-
PN-EN 1506:2007E Wentylacja budynków. Przewody proste i kształtki wentylacyjne z blachy o przekroju kołowym. Wymiary.
-
PN-EN 1507:2007P Wentylacja budynków. Przewody wentylacyjne z blachy o przekroju prostokątnym. Wymagania dotyczące wytrzymałości i szczelności.
-
PN-EN 15780:2011E Wentylacja budynków. Sieć przewodów. Czystość systemów wentylacji.
-
PN-EN 772-16:2011E Metody badań elementów murowych. Cz. 16. Określanie wymiarów.
-
Przewody i kształtki wentylacyjne, www.instsani.webd.pl/wentprze.htm.
-
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75/2002, poz. 690, z późn. zm.).
-
Tkaninowe przewody wentylacyjne Air Mix, informacja techniczna, Jumar-Kucewicz, 2007.
-
Tomczak I., Niezawodne tkaniny. Czy zawsze warto stosować tradycyjne kanały wentylacyjne?, „Chłodnictwo i Klimatyzacja” nr 11/2012.
-
Warunki techniczne wykonania i odbioru instalacji wentylacyjnych, Wymagania Techniczne COBRTI INSTAL, Zeszyt 5, Warszawa 2002.
-
Wentylacyjne kanały i kształtki prostokątne, www.alnor.com.pl.
-
www.hatom.pl.
-
Wasiluk W., Szymański T., Wentylacja użytkowa. Poradnik, IPPU Masta Sp. z o.o., Gdańsk 1999.