Systemy wentylacji pożarowej w nowych i modernizowanych budynkach wielokondygnacyjnych
Fire ventilation systems in new and existing high-rise buildings
Fot. DHE
Od projektu do eksploatacji instalacji wentylacji pożarowej długa droga, a nawet z pozoru niewielki błąd może znacząco wpłynąć na funkcjonowanie całego systemu. Każdy detal jest istotny, nieodzowny jest zatem skrupulatny nadzór nad realizacją projektu.
Zobacz także
RESAN pracownia projektowa Wentylacja pożarowa chroni ludzkie życie, dlatego jest wyzwaniem dla projektantów
Budynki powinny być nie tylko funkcjonalne i komfortowe dla użytkowników, ale też bezpieczne, m.in. pod względem ochrony przeciwpożarowej. Choć wszyscy życzą sobie, by zabezpieczenia pożarowe nigdy nie...
Budynki powinny być nie tylko funkcjonalne i komfortowe dla użytkowników, ale też bezpieczne, m.in. pod względem ochrony przeciwpożarowej. Choć wszyscy życzą sobie, by zabezpieczenia pożarowe nigdy nie były używane, muszą być w budynku obecne, a do tego prawidłowo zaprojektowane, wykonane i kontrolowane, by pozostawać w gotowości do ocalenia zdrowia i życia użytkowników w sytuacji zagrożenia.
Redakcja RI Skuteczne oddymianie zimą
Obciążenie śniegiem odgrywa niezwykle ważną rolę podczas doboru dachowych okien oddymiających. Warto pamiętać, że na skutek nieuwzględnienia tego wskaźnika i nieodpowiedniego doboru stolarki oraz współpracujących...
Obciążenie śniegiem odgrywa niezwykle ważną rolę podczas doboru dachowych okien oddymiających. Warto pamiętać, że na skutek nieuwzględnienia tego wskaźnika i nieodpowiedniego doboru stolarki oraz współpracujących z nią siłowników system nie spełni swojej funkcji.
mgr inż. Izabela Tekielak-Skałka, Jarosław Wiche, Dyrektor Techniczny firmy SMAY Sp. z o.o. Systemy wentylacji pożarowej przeznaczone do stosowania w garażach zamkniętych
Ograniczona ilość przestrzeni pod inwestycję spowodowała, że w naszym kraju coraz popularniejsze stało się budowanie pod budynkami garaży podziemnych. Jest to szczególnie popularne w centrach dużych miast,...
Ograniczona ilość przestrzeni pod inwestycję spowodowała, że w naszym kraju coraz popularniejsze stało się budowanie pod budynkami garaży podziemnych. Jest to szczególnie popularne w centrach dużych miast, w których liczba miejsc postojowych przy ulicach jest znacznie mniejsza od ilości kierowców szukających miejsc postojowych, co wpłynęło na popularyzację parkingów podziemnych oraz wielopoziomowych.
Budowa systemów wentylacji pożarowej powinna się rozpoczynać już na etapie projektu architektonicznego. Tylko wtedy możliwe jest zaplanowanie przestrzeni technicznych niezbędnych do prowadzenia przewodów transportu powietrza i odprowadzenia dymu, konstrukcyjne wydzielenie zasobników dymu lub optymalne zaplanowanie otworów nawiewu kompensacyjnego.
Staranne zaplanowanie funkcji systemu, optymalizacja jego działania w jasno zdefiniowanych strefach w oparciu o założenia prawidłowo wykonanego scenariusza pożarowego pozwalają na stworzenie skutecznego i, co nie mniej ważne, racjonalnego kosztowo systemu wentylacji pożarowej.
Niestety systemy ochrony przeciwpożarowej są bardzo rzadko uwzględniane kompleksowo na etapie projektu budowlanego, co na dalszym etapie realizacji procesu inwestycyjnego często powoduje wiele trudności i generuje niepotrzebne koszty dla tego typu instalacji.
Poniżej przedstawiono poszczególne etapy procesu projektowania i konstrukcji instalacji wentylacji pożarowej, które powinny zostać zrealizowane zarówno w przypadku nowych, jak i modernizowanych budynków.
Etapy budowy systemu wentylacji pożarowej można podzielić na sześć podstawowych punktów obejmujących cały proces projektowy i wykonawczy – od założeń wstępnych począwszy, aż do końcowych prób odbiorowych.
Punkt 1
Budowa systemu zabezpieczenia dróg ewakuacji zarówno w budynkach nowych, jak i modernizowanych powinna się rozpocząć od właściwego określenia założeń wstępnych, które przedstawić można w kilku podpunktach.
Minimalne wymagania dla systemu wynikające z przepisów techniczno-budowlanych aktualnych w chwili otrzymania pozwolenia na budowę. Wymagania te powinny zostać określone przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń i przedstawione w formie wytycznych bezpieczeństwa pożarowego budynku. Rzeczoznawca musi wziąć pod uwagę aktualną wersję przepisów, ponieważ nawet pozornie drobne zmiany prawa budowlanego mają bardzo konkretne przełożenie na sposób projektowania, cel funkcjonowania lub nawet wybór konkretnego systemu.
Przykładowo w perspektywie najbliższych dwóch lat wejdzie w życie nowelizacja warunków technicznych, która przewiduje m.in. mechaniczne zabezpieczenie korytarzy ewakuacyjnych przed zadymieniem. Wprowadzony zostanie wymóg stosowania pomiędzy korytarzami i pomieszczeniami klasyfikowanymi jako wysokie i wysokościowe (poza ZL IV) drzwi dymoszczelnych Sm oraz zastosowania na drogach stanowiących jedyny kierunek ewakuacji drzwi co najmniej EI 15 wyposażonych w samozamykacze.
Natomiast w budownictwie mieszkaniowym i hotelach (klasa ZL IV i ZL V) drzwi będą musiały mieć klasę EI 30. Dzięki wprowadzeniu takich wymagań (od lat obecnych np. w przepisach francuskich) w początkowej fazie pożaru napływ dymu z pomieszczenia objętego pożarem na korytarze zostanie ograniczony. Znacznie poprawia to warunki działania instalacji mechanicznego wyciągu powietrza i dymu, a w konsekwencji istotnie ułatwi ewakuację budynku.
Inny przykład to zmiana sposobu klasyfikacji garaży na otwarte i zamknięte (zmiana wymaganego prześwitu z 35% powierzchni jednej ściany na 5% rzutu kondygnacji lub co najmniej 1,25% dla pary przeciwległych ścian) spowoduje, że większa niż dotychczas grupa obiektów tego typu objęta zostanie wymaganiem posiadania instalacji oddymiających.
Zdefiniowanie głównego celu funkcjonowania instalacji wentylacji pożarowej. Warto przypomnieć, że nie zawsze musi to być bezpieczeństwo ewakuacji użytkowników budynku.
Celem priorytetowym może być również zapewnienie bezpiecznego dostępu dla ekip ratowniczych, a co za tym idzie, wymagania dla systemu mogą być zdecydowanie bardziej rygorystyczne (ochrona pionowych dróg ewakuacji) lub znacznie łagodniejsze (oddymianie garaży zamkniętych).
W przypadku klatek schodowych bezpieczeństwo ekip ratowniczych (zgodnie z propozycjami zawartymi w projekcie nowej normy EN 12101-13) będzie zapewnione, m.in. jeżeli system napowietrzania oraz zasilania pożarowego zostanie zdublowany, a wymagana prędkość ukierunkowanego przepływu w drzwiach otwartych pomiędzy strefą chronioną i niechronioną nadciśnieniem wzrośnie z min. 1 do min. 2 m/s.
Oznacza to konieczność zbudowania kilkukrotnie większej (i znacznie droższej) instalacji, niż wymagana jest wyłącznie na potrzeby ewakuacji ludzi. Inaczej sytuacja wygląda w garażu zamkniętym, gdzie zgodnie ze wspomnianymi powyżej zmianami przepisów zniknie wymóg zachowania dobrych warunków ewakuacji (tj. maks. temperatury w strefie przebywania ludzi na poziomie 60°C, zakresu widzialności i stężenia tlenu) na rzecz akceptowalnych warunków prowadzenia skutecznej akcji gaśniczej (maks. temperatura 100°C w odległości 10 m od źródła ognia).
Budowa systemu spełniającego obniżone wymagania będzie znacznie prostsza w praktycznej realizacji.
Zdefiniowanie przestrzeni objętych ochroną. Należy określić, czy ochroną objęte zostaną klatki schodowe, przedsionki i korytarze ewakuacyjne (zgodnie z tzw. przepisami francuskimi zawartymi w ciągle popularnej, choć już nieaktualnej Instrukcji ITB 378), czy np. wyłącznie klatki schodowe z drzwiami prowadzącymi bezpośrednio do pomieszczeń przyległych (częsty przypadek w budownictwie mieszkaniowym) lub przestrzeni typu open space.
Należy również zdefiniować, w jaki sposób instalacja wentylacji pożarowej zabezpieczyć powinna szachty wind na potrzeby ekip ratowniczych (wymagane zabezpieczenie przed zadymieniem szachtu) i zwykłych (napowietrzaniem pożarowym można zabezpieczyć szacht lub prowadzący do wind przedsionek przeciwpożarowy).
Ponadto w budynku mogą się znajdować nietypowe przestrzenie wymagające zastosowania różnych systemów wentylacji pożarowej (np. atria wewnętrzne, tzw. ogrody zimowe, kluby odnowy biologicznej, garaże zamknięte, lokale usługowe i handlowe, pomieszczenia techniczne, ETO itd.). System wentylacji pożarowej musi uwzględniać różne lokalizacje pożaru i współdziałanie systemów wentylacji pożarowej dla realizacji różnych scenariuszy rozwoju pożaru.
W praktyce oznacza to, że praktycznie każdy obiekt wymaga indywidualnego podejścia oraz zastosowania niepowtarzalnego układu instalacji napowietrzania i oddymiania (rys. 1).
Określenie sposobu ewakuacji z obiektu i dostępu ekip ratowniczych – czy np. przeprowadzana będzie ewakuacja stopniowa (oddzielnie dla każdej kondygnacji), czy jednoczesna całego budynku oraz jaki będzie poziom ochrony budynku (m.in. rozbudowany system monitoringu, układ DSO, poziom wyszkolenia służb w obiekcie itd.), a także stopień świadomości użytkowników obiektu (zagęszczenie osób, udział osób o ograniczonych zdolnościach poruszania się, ryzyko snu itd.). Wszystkie te dane są bardzo istotne dla wyznaczenia wymaganego czasu ewakuacji budynku oraz określenia wielkości instalacji wentylacji pożarowej.
Punkt 2
Drugim punktem budowy systemu bezpieczeństwa pożarowego jest określenie poziomu zagrożenia pożarowego oraz sporządzenie scenariusza funkcjonowania systemów wentylacji pożarowej w powiązaniu z innymi systemami ochrony przeciwpożarowej.
Konieczne na tym etapie jest m.in. zdefiniowanie czynników wpływających na funkcjonowanie systemu, przy czym część z nich uwzględniają określone wielkości bezpiecznego nadciśnienia i prędkości przepływu powietrza (np. efekt rozprężania gazów pożarowych), a część określają zapisy scenariusza pożarowego (np. sposób działania podczas pożaru instalacji wentylacji bytowej, położenie przeciwpożarowych klap odcinających oraz sposób wykorzystania wind).
Należy jednak pamiętać o zjawiskach nieujętych w standardach i scenariuszu, np. wpływie na funkcjonowanie systemu wentylacji pożarowej wiatru napierającego na elewację, ciągu termicznego (efektu kominowego), oporów przepływu powietrza na pionowych drogach ewakuacji, a także wymiany ciepła pomiędzy nawiewanym powietrzem a przegrodami budynku. Wiatr odgrywa szczególną rolę w przypadku stosowania okien oddymiających (w funkcji usuwania ciepła i dymu z kondygnacji objętej pożarem).
Powinien być to system zdublowany na dwóch różnych elewacjach budynku i sterowany czujnikiem określającym kierunek wiatru. Ciąg termiczny, szczególnie widoczny w obiektach o wysokości powyżej 50 m, powoduje silne rozwarstwienie ciśnienia pomiędzy skrajnymi kondygnacjami budynku, co może być często powodem ograniczonej skuteczności działania systemu różnicowania ciśnienia (np. przekroczenie dopuszczalnej siły potrzebnej do otwarcia drzwi lub podciśnienie w dolnej części klatki schodowej).
Najlepsze efekty dają tutaj tzw. układy przepływowe, które kompensują rozwarstwienie ciśnienia na skrajnych kondygnacjach budynku oporami przepływu powietrza przez klatkę schodową. Warunkiem musi być jednak odpowiednia konstrukcja samej klatki, ponieważ skuteczność systemów przepływowych opiera się na niwelacji różnicy ciśnienia oporami przepływu powietrza przez elementy konstrukcyjne klatki (biegi i spoczniki schodów).
Im mniejszy opór przepływu powietrza (np. duże przestrzenie pomiędzy biegami schodów – tzw. dusza klatki, lub występująca szczególnie w obiektach przemysłowych ażurowa konstrukcja klatki – „krata wema”), tym gorsze efekty działania tego systemu.
Określenie możliwych dróg przepływu powietrza i dymu. Przykładowo – ukierunkowany przepływ powietrza chroniący przestrzeń przedsionka pożarowego i klatki schodowej przed napływem dymu tylko w przypadku, jeżeli na kondygnacji objętej pożarem wykonany zostanie sprawny system odbioru powietrza i dymu. Na tym etapie procesu należy podjąć kroki umożliwiające przepływ powietrza zawsze z przestrzeni chronionej do niechronionej nadciśnieniem.
Spełnienie tego założenia wymaga często wykonania specjalnych szachtów oddymiających lub przebić transferowych. Najlepiej przewidzieć to na etapie tworzenia rozwiązań architektonicznych, ale o zapewnieniu swobodnego przepływu powietrza i dymu nie można również zapominać podczas dokonywania późniejszych zmian aranżacyjnych w budynku.
Określenie zabezpieczenia dróg ewakuacji pod kątem oczekiwań użytkowników. Przykład wynika z praktyki eksploatacyjnej: w obiektach, w których podczas normalnego funkcjonowania ludzie nie korzystają praktycznie z dróg ewakuacyjnych, a cała komunikacja między kondygnacjami odbywa się przy wykorzystaniu wind (jest to powszechnie stosowana praktyka w wielokondygnacyjnych budynkach biurowych i hotelowych oraz w apartamentowcach o wysokim standardzie), nie ma potrzeby specjalnego zabezpieczenia wyjść ewakuacyjnych. Inaczej wygląda sytuacja w budynkach, gdzie klatki schodowe są intensywnie wykorzystywane przez użytkowników.
W tym przypadku powszechnie dochodzi do celowego uszkadzania samozamykaczy lub blokowana drzwi ewakuacyjnych w pozycji otwartej (czasami nawet za pomocą gaśnic – fot. 1), czasami przez montowanie specjalnych zatrzasków. Działanie takie, podyktowane oczywiście zwiększeniem komfortu użytkowników, w sposób oczywisty sabotuje działanie każdego systemu zabezpieczenia pionowych dróg ewakuacyjnych i nie może być tolerowane.
W obiektach tego typu należy przewidzieć zamontowanie trzymaczy elektromagnetycznych utrzymujących drzwi pożarowe w pozycji otwartej (podczas normalnego użytkowania budynku) i powodujących ich automatyczne zamknięcie podczas alarmu pożarowego.
Sporządzenie scenariuszy pożarowych, czyli opisanie scenariusza zadziałania systemów ochrony przeciwpożarowej (i ich współdziałania), wybór możliwych lokalizacji pożaru i jego charakterystyki oraz charakterystyki i strategii ewakuacji. Sporządzenie scenariusza polega na zbadaniu wrażliwości budynku i jego użytkowników na pożary przy różnej zakładanej lokalizacji pożaru.
Stopień wrażliwości określić można różnymi metodami, przykładowo z wykorzystaniem narzędzi analizy ryzyka (analiza scenariuszy rozwoju pożaru) lub analizy na podstawie danych z podobnych pod względem funkcjonalnym i architektury wewnętrznej budynków.
Przeczytaj także: Wymagania przeciwpożarowe stawiane instalacjom wentylacyjnym >>
Wykonanie scenariusza pożarowego umożliwia projektowanie wszelkich technicznych zabezpieczeń przeciwpożarowych w oparciu o złożony mechanizm zależności pomiędzy pożarem, ewakuacją ludzi i charakterystyką obiektu. Właściwa konstrukcja scenariusza może wykazać skuteczność i słuszność założeń projektowych dla systemów wentylacji pożarowej, a ponadto stwarza możliwość odnalezienia i wyeliminowania punktów wrażliwych tej instalacji.
Punkt 3
Wybór typu systemu dla wydzielonych części funkcjonalnych w oparciu o wytyczne dla działania instalacji, przeprowadzoną analizę i scenariusz pożarowy. Wybrany system powinien:
- zapewniać możliwie szeroki zakres ochrony dróg ewakuacji z uwzględnieniem prawdopodobnych zdarzeń wychodzących poza przyjęty scenariusz pożarowy. Chodzi tu m.in. o szeroki zakres regulacji i odporność na oscylacje (dla aktywnych systemów sterowanych elektronicznie), czyli możliwość skutecznego działania, jeżeli ewakuacja nie będzie przebiegać stopniowo, a obejmie jednocześnie kilka kondygnacji, warunki zewnętrzne i poziom szczelności budynku różnić się będą znacząco od stanu z chwili kalibracji układu itd.;
- zostać zbudowany z elementów certyfikowanych jako układ monolityczny. Obecnie dostępnych jest na rynku coraz więcej zestawów urządzeń posiadających certyfikat zgodności potwierdzający ich wysoką skuteczność i niezawodność dla działania w warunkach pożaru. Należy jednak pamiętać, że zestawy urządzeń do różnicowania ciśnienia to jedynie część systemu, którego funkcją jest stabilizacja warunku nadciśnienia i przepływu w wydzielonych przestrzeniach podlegających ochronie nadciśnieniem (klatki schodowe, przedsionki przeciwpożarowe, szachty wind).
System musi zostać uzupełniony o przemyślany układ odbioru powietrza i dymu, automatycznego sterowania wszystkimi jego elementami, współdziałający z innymi urządzeniami ochrony przeciwpożarowej.
Niekiedy zachodzi potrzeba stosowania rozwiązań inżynierskich dla nietypowej architektury. Bardzo duża różnorodność układu bryły budynku, a szczególnie architektury wewnętrznej, powoduje konieczność zastosowania rozwiązań nietypowych (ale akceptowalnych z formalnego punktu widzenia i dopuszczalnych przez standardy projektowe), których działanie z najwyższym prawdopodobieństwem spełni podstawowe wymaganie skutecznej ochrony dróg ewakuacji.
Przykładem takiego rozwiązania może być np. system grawitacyjnego oddymiania klatki schodowej z nawiewem mechanicznym (rys. 2), ochrona szachtów wind innych niż przewidziane na potrzeby ekip ratowniczych przez napowietrzanie przedsionka pożarowego (rys. 3) lub adaptowany do konkretnego obiektu system podniesienia ciśnienia w atrium wewnętrznym (rys. 4).
Opis typów dostępnych systemów różnicowania ciśnienia wraz z zakresem zastosowania zamieszczony został w nr. 1–2/2014 „Rynku” [5]. Przy wyborze konkretnego rozwiązania należy jednak doprecyzować dwie zasadnicze kwestie. Po pierwsze, w jaki sposób realizowane będzie napowietrzanie przestrzeni chronionych nadciśnieniem (klatek schodowych, przedsionków przeciwpożarowych oraz szachtów wind), po drugie, jaki system odbioru powietrza i dymu przewidziany zostanie dla powtarzalnych kondygnacji budynku.
W pierwszym przypadku podstawowe pytania, na które trzeba znaleźć odpowiedź, to: czy możliwe będzie spełnienie założeń projektowych przy realizacji skoncentrowanego nawiewu jednopunktowego, wielopunktowego lub przepływowego oraz gdzie mają zostać zainstalowane zestawy urządzeń służące temu celowi.
Zasadniczo można stwierdzić, że dla większości budynków wysokich i wysokościowych można uniknąć konieczności wykonania szachtów napowietrzających obsługujących przestrzeń klatki schodowej, uzyskując zadowalający poziom ochrony tej przestrzeni przy wykorzystaniu nawiewu jednopunktowego lub przepływowego (w obiektach o wysokości przekraczającej 50 m).
W tym drugim przypadku, szczególnie dla obiektów wysokościowych, dla wyrównania przepływów przewidzieć należy dodatkowe punkty nawiewne (np. na kondygnacjach technicznych). Drugi przypadek to wybór pomiędzy systemem grawitacyjnym (okna uchylne) lub mechanicznym odbioru powietrza i dymu.
Dokonując tego wyboru, trzeba przewidzieć wszystkie jego konsekwencje, takie jak np. zapewnienie transferu powietrza z przedsionka przeciwpożarowego i korytarzy do okna uchylnego, koszt wykonania kompletnej instalacji (okablowanie, niezbędne czujniki, siłowniki itd.), możliwość wytworzenia podciśnienia na poziomych drogach ewakuacji przez wyciąg mechaniczny itd.
Punkt 4
Opracowana koncepcja oraz wstępnie określony sposób zabezpieczenia dróg ewakuacji (wybór systemu) pozwala na wykonanie projektu technicznego i dobór konkretnej wielkości urządzeń wentylacji pożarowej.
Projektując systemy różnicowania ciśnienia, należy w pierwszej kolejności wybrać standard, według którego dokonywane będą obliczenia, uwzględniający założenia scenariusza i oparty na aktualnych standardach projektowych. Dostępne standardy projektowe oraz zakres i ograniczanie ich stosowania omówione zostały szerzej w artykule [5].
Punkt 5
Kolejnym zadaniem jest wykonanie instalacji zgodnie z zasadami wiedzy inżynierskiej, wymaganiami przepisów i standardów projektowych. Dla właściwego funkcjonowania instalacji konieczna jest:
- Realizacja projektu technicznego uzgodnionego i opartego na scenariuszu pożarowym, czyli dokładna realizacja zapisów projektowych oraz zastosowanie dobranych w projekcie zestawów urządzeń i urządzeń stanowiących elementy systemu. Na etapie wykonywania projektu częstą praktyką są tzw. podmianki, czyli zastępowanie wyspecyfikowanych i dobranych na etapie projektu wykonawczego urządzeń rozwiązaniami zamiennymi.
Nie jest to dobry pomysł, szczególnie w przypadku systemów wentylacji pożarowej. Można tak powiedzieć, ponieważ urządzenia i zestawy urządzeń dostarczane przez poszczególnych producentów różnią się nie tylko sposobem działania, ale również zakresem pracy, skutecznością regulacji i stopniem wrażliwości na zmiany środowiska pracy.
Konsekwencją stosowania „zamienników” są często trudności nie tylko z realizacją założeń projektowych (utrzymanie stabilnego nadciśnienia, ukierunkowanego przepływu, siły potrzebnej do otwarcia drzwi czy czasu reakcji systemu), ale również oscylacja układu, niekontrolowane skoki ciśnienia (tzw. uderzenie hydrauliczne), brak komunikacji pomiędzy elementami systemu itd.
Z praktyki wynika, że „oszczędności” przy zakupie elementów często oznaczają dla inwestora nieplanowane koszty, co nierzadko kończy się długim i drogim sporem sądowym. - Kalibracja systemu po zakończeniu prac budowlanych w obrębie przestrzeni chronionej. Po zainstalowaniu urządzeń, układu zasilania i sterowania należy dokonać kalibracji systemu, czyli dostosować wydajność instalacji napowietrzania pożarowego oraz usuwania powietrza i dymu do rzeczywistego stanu budynku.
Niestety szczególnie w przypadku budynków nowych proces kalibracji odbywa się najczęściej na etapie, kiedy chronione przestrzenie budynku nie nabrały jeszcze ostatecznego charakteru (brakuje końcowego wykończenia klatek schodowych, np. tynków, wykończenia biegów schodów, na poszczególnych kondygnacjach trwają prace wykończeniowe lub czekają one dopiero na aranżację potencjalnych najemców – fot. 2).
Z praktyki wynika, że budynki nowe „dochodzą” do zakładanego poziomu szczelności w okresie kilku lat, co oznacza konieczność okresowej regulacji systemów różnicowania ciśnienia lub stosowania systemów adaptacyjnych o szerokim zakresie regulacji.
Punkt 6
Końcowym etapem wykonania instalacji powinna być weryfikacja przyjętych rozwiązań podczas prób pożarowych i kontrola funkcjonowania systemu w trakcie prób okresowych. Jeżeli ich funkcją jest weryfikacja rzeczywistej skuteczności instalacji (a tak właśnie być powinno), zarówno próby odbiorowe, jak i okresowe muszą spełniać kilka podstawowych wymagań.
Jednoczesność działania. Próby powinny dotyczyć jednoczesnego działania wszystkich instalacji uruchamianych podczas realizacji określonego scenariusza pożarowego. Chodzi tu głównie o sprawdzenie skuteczności współdziałania wszystkich elementów wchodzących w skład systemu wentylacji pożarowej lub działających równolegle (koincydencja systemów).
W praktyce zdarza się jednak, że podczas prób poszczególne systemy uruchamiane są sekwencyjnie i na tej podstawie wykonawca stara się udowodnić, że cała instalacja działa prawidłowo. Próby powinny być przeprowadzane w pełnym zakresie – od wywołania alarmu pożarowego we wszystkich strefach objętych działaniem układu. Wyzwolenie alarmu uruchamiać powinno sekwencje zdarzeń opisanych scenariuszem pożarowym dla danej strefy pożarowej.
Po uruchomieniu sytemu w opisany sposób powinny zostać przeprowadzone badania sprawdzające wszystkie warunki funkcjonalne (poziom nadciśnienia w obszarach chronionych, siłę potrzebną do otwarcia drzwi na kondygnacji testowej i pozostałych kondygnacjach budynku, kierunek i natężenie przepływu powietrza itd.).
Adekwatność warunków. Próby powinny się odbywać dla takich samych warunków i lokalizacji pożaru jak założone w symulacjach. W ten sposób można uzyskać pewność, że projekt techniczny, coraz częściej oparty na wynikach symulacji komputerowych, został wykonany prawidłowo, a dobrane i zainstalowane urządzenia działają zgodnie z ich charakterystyką założoną w symulacjach CFD. Stosowanie opisanej procedury może również doprowadzić do wykrycia samowolnych zmian w projekcie technicznym.
Dostosowanie zakresu prób do systemu. Zakres prób powinien być dostosowany do charakteru pracy systemu wentylacji pożarowej. Przykładowo dla systemów sterowanych elektronicznie oprócz zwyczajowego zakresu prób stabilizacji ciśnienia i przepływu należy wykonać test stabilnej pracy polegający na próbie wzbudzenia układu (oscylacji) przez zmianę charakterystyki hydraulicznej obiektu (otwarcie innej niż zakładana scenariuszem liczby drzwi ewakuacyjnych lub szybkie otwieranie i zamykanie drzwi).
Inny przykład dotyczy systemów łączących funkcje bytowe i pożarowe, w przypadku których należy na etapie prób sprawdzić skuteczność działania dla obu warunków pracy.
Podsumowanie
Cele funkcjonowania instalacji wentylacji pożarowej w budynkach nowych i modernizowanych są identyczne, podobnie jak metoda projektowania tego typu instalacji.
Możliwość nawet ograniczonej modyfikacji układu architektury wewnętrznej oraz zaprojektowania elementów funkcjonalnych systemu na tym etapie realizacji procesu inwestycyjnego pozwala uniknąć wielu kłopotów, a przede wszystkim zbędnych kosztów tego typu instalacji. Niezbędnym warunkiem jest jednak staranne i fachowe przygotowanie projektu technicznego oraz skrupulatny nadzór nad jego praktyczną realizacją.
Literatura
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75/2002, poz. 690, z późn. zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 109/2010, poz. 719).
3. PN-EN 12101-6 Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła. Część 6. Wymagania techniczne dotyczące systemów różnicowania ciśnień. Zestaw urządzeń.
4. Mizieliński B., Kubicki G., Wentylacja pożarowa – oddymianie, WNT 2012.
5. Kubicki G., Wybrane problemy wentylacji pożarowej w budynkach wielokondygnacyjnych, „Rynek Instalacyjny” nr 1–2/2014.