Jak interpretować świadectwo charakterystyki energetycznej?

Na posiedzeniu Parlamentu Europejskiego w dniu 18 kwietnia 2010 r. zostały przyjęte zmiany (recast 2010/31/UE) w dyrektywie, dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków (EPBD 2002/91/UE). Zawarte w znowelizowanej wersji regulacje mają na celu doprowadzenie do znaczącego ograniczenia zużycia energii oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych związanego ze wznoszeniem oraz użytkowaniem budynków.

Obecnie w Ministerstwie Budownictwa, Transportu i Gospodarki Morskiej w Departamencie Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa trwają konsultacje społeczne nad „Projektem Założeń Projektu Ustawy o Charakterystyce Energetycznej Budynków”, co jest konsekwencją przyjęcia recastu.

Należy się spodziewać, że w naszym kraju przepisy związane z 2010/31/UE zaczną obowiązywać w 2013 r. i wtedy świadectwo charakterystyki energetycznej (SChE) pojawi się nie tylko przy oddawaniu budynku do użytkowania, jak to jest obecnie. W istniejących budynkach o powierzchni powyżej 500 m² użytkowanych przez władze publiczne i często odwiedzanych przez ludzi (po 9 lipca 2015 r. progowa powierzchnia zostanie obniżona do 250 m²) świadectwo charakterystyki energetycznej powinno być umieszczone w widocznym miejscu.

Dokument ten musi być przechowywany przez administratora lub zarządcę w Książce Obiektu Budowlanego, a także dołączany do zawiadomienia o zakończeniu budowy oraz do aktu notarialnego, na mocy którego budynek lub jego moduł zostanie sprzedany lub zbyty na podstawie umowy zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz do pisemnej umowy najmu.

Interpretacja świadectwa

Jakie wnioski na temat nieruchomości może wyciągnąć zarządca lub administrator przejmujący budynek w zarządzanie na podstawie wyników obliczeń zawartych w dokumencie? Przeanalizujmy i zinterpretujmy dane na przykładzie świadectwa charakterystyki energetycznej opracowanego dla budynku wielorodzinnego, bo najczęściej dokument dla takiego obiektu może znaleźć się w rękach zarządcy czy administratora.

Standardowo taki budynek jest podłączony do sieci miejskiej – znajduje się w nim wówczas węzeł cieplny wyposażony w wymiennik ciepła zasilany wodą o wysokich parametrach temperaturowych z sieci miejskiej – lub ma własne źródło ciepła, jakim jest kocioł, najczęściej gazowy, rzadziej olejowy czy węglowy.

Mniejsza różnica EU i EK – większa sprawność instalacji

Zacznijmy nietypowo, a więc od informacji zawartych na ostatniej stronie, gdzie znajdują się definicje wskaźników i pojęć używanych w świadectwie charakterystyki energetycznej. Dla dalszej analizy istotne są terminy energii użytkowej (EU) oraz energii końcowej (EK), które właściwie odczytane dostarczą informacji na temat ochrony cieplnej i stanu instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej w nieruchomości.

Zapotrzebowanie na energię użytkową to obliczeniowa ilość energii, jaka byłaby potrzebna do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody w budynku w warunkach idealnych, czyli gdyby wszystkie zastosowane systemy miały sprawność 100%. Jednostką energii użytkowej jest (kWh/m²·rok), gdzie m² jest to metr kwadratowy ogrzewanej powierzchni.

Obliczenia są wykonywane dla standardowych warunków klimatycznych z uwzględnieniem wszystkich strat, aby zapewnić utrzymanie obliczeniowej normatywnej temperatury wewnętrznej. Przy takim założeniu, gdybyśmy mieli kilka identycznych budynków o takiej samej bryle architektonicznej, zbudowanych z tych samych materiałów, ich współczynniki energii użytkowej byłyby takie same.

Energia końcowa, wyrażona w tych samych jednostkach, uwzględnia sprawność systemów instalacji, w jakie wyposażony jest budynek. Wartość energii użytkowej dzielimy przez całkowitą sprawność systemu, na którą składają się cztery czynniki:

• sprawność wytwarzania (sprawność kotła, wymiennika, piecyka gazowego),
• sprawność przesyłu (uzależniona od między innymi od izolacji przewodów),
• sprawność regulacji i wykorzystania (uzależniona od zamontowanej automatyki centralnej i miejscowej – zawory termostatyczne),
• sprawność akumulacji (sprawność zbiornika buforującego ciepło).

Wniosek 1: Porównując obydwie wartości – energii użytkowej i energii końcowej – mamy informację na temat sprawności systemu. Im mniejsza różnica między tymi wielkościami, tym większa sprawność, a więc brak konieczności modernizacji.

Na przedostatniej stronie SChE powinny się znaleźć propozycje zmian, dotyczące możliwości zmniejszenia zapotrzebowania na energię końcową budynku.

Zmiany te zostały podzielone na poszczególne zagadnienia związane z ociepleniem budynku, wyposażeniem w źródła zasilania i systemy instalacji, oraz propozycje działań, jakich może dokonać użytkownik w trakcie eksploatacji budynku w systemach centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej, w celu redukcji zużywanej energii.

Niestety możemy tam nie znaleźć żadnych wskazówek, wypełnienie tych rubryk nie jest obligatoryjne lub we wszystkich może się pojawić zapis „Brak uwag”.

Przechodzimy do kolejnej strony, na której znajduje się charakterystyka techniczno-użytkowa budynku. Ważną informacją jest liczba użytkowników, która wpływa na zapotrzebowanie na energię związaną z podgrzaniem wody.

Na podstawie przedstawionych danych, porównując wskaźniki energii użytkowej i energii końcowej dla systemu centralnego ogrzewania, możemy zauważyć, że sprawność systemu c.o. jest wysoka i wynosi ok. 94%, pamiętając o zasadzie wyliczenia EK:

EK = EU/η_tot

W przypadku, gdy sprawność systemu jest niska, wskaźnik EK jest znacznie wyższy niż wskaźnik EU. To sygnał, że należy przyjrzeć się poszczególnym elementom systemu centralnego ogrzewania, które mają istotny wpływ na ogólną sprawność tego systemu, takim jak źródło wytwarzania, stan izolacji przewodów, możliwości regulacji systemu, automatyka pogodowa i miejscowa.

Prawie zawsze EK jest większa od EU, poza jednym przypadkiem, kiedy do systemu centralnego ogrzewania jest wykorzystana pompa ciepła, której sezonowy współczynnik wydajności grzejnej zależności od modelu waha się w granicach 2,5–4,0, wówczas ogólna sprawność systemu wynosi powyżej jedności.

Dla systemu podgrzewania ciepłej wody nie możemy uzyskać już tak wysokiej sprawności, co jest związane z rozległą instalacją wyposażoną w system cyrkulacji. Jest to cechą charakterystyczną systemów c.w.u. w budownictwie wielorodzinnym, że ogólna sprawność osiąga ok. 70%.

Wysoka sprawność systemu ciepłej wody użytkowej może oznaczać brak centralnego źródła wytwarzania ciepła na potrzeby c.w.u., czyli wyposażenia budynku w lokalne i miejscowe pogrzewacze wody przy punktach poboru, jakim są piecyki gazowe lub podgrzewacze elektryczne.

Jest to istotny sygnał dla zarządcy – piecyki gazowe są niebezpieczne, bo z uwagi na coraz większą szczelność budynków związaną z wymianą okien mogą być przyczyną zatrucia tlenkiem lub dwutlenkiem węgla.

W przypadku podgrzewaczy elektrycznych koszty wytwarzania ciepła są najdroższe w stosunku do innych mediów. Lokalni dostawcy ciepła często podłączają budynki do sieci cieplnej na preferencyjnych warunkach, oferując wykonanie projektu instalacji lub wyposażenie węzła cieplnego w urządzenia do podgrzania wody na koszt dostawcy ciepła.

Ocena współczynnika EU

Kolejnym parametrem, który możemy ocenić, jest współczynnik energii użytkowej tylko na potrzeby centralnego ogrzewania i wentylacji [w naszym przykładzie wynosi on 56,9 (kWh/m²·rok) ]. Na jego podstawie można stwierdzić, czy budynek jest zbudowany w technologii energooszczędnej, czy nie.

Wymagania co do izolacyjności przegród zmieniały się w ciągu ostatnich lat. Korzystając z tab. 1 możemy łatwo ustalić, w jakim standardzie cieplnym został zbudowany budynek.

Współczynnik zapotrzebowanie na energię użytkową na potrzeby centralnego ogrzewania dla ocenianego budynku wynosi 56,9 (kWh/m2·rok), a więc można stwierdzić, że jest on zbudowany zgodnie z obecnymi Warunkami Technicznymi, a nawet lepiej.

Wniosek 2. Porównując współczynnik zapotrzebowania na energię użytkową na cele centralnego ogrzewania, możemy ocenić standard ochrony cieplnej budynku lub stwierdzić, znając rok powstania, czy budynek został zbudowany zgodnie z ówczesnymi przepisami. Wysoki współczynnik EK wskazuje na potrzebę przeprowadzenia termomodernizacji budynku.

Wniosek 3. Współczynnik EK pozwoli na obliczenie kosztów eksploatacji związanych z ogrzewaniem i pogrzaniem ciepłej wody. Mnożąc poszczególne składniki EK przez m² ogrzewanej powierzchni oraz przez cenę wytworzenia 1 kWh z danego nośnika ciepła, otrzymujemy roczny koszt.

Jeżeli źródłem zasilania dla centralnego ogrzewania i ciepłej wody jest ten sam czynnik, np. sieć ciepłownicza czy kocioł gazowy, możemy zsumować EK, natomiast jeżeli mamy przypadek, że dla c.o. jest sieć ciepłowniczą i piecyki gazowe na potrzeby c.w.u., obliczenia wykonujemy odrębnie, ponieważ inna jest cena 1 kWh dla sieci ciepłowniczej, a inna gazu.

Przechodzimy na pierwszą stronę certyfikatu, gdzie znajduje się wskaźnik energii pierwotnej, który zgodnie z definicją informuje, jakie dodatkowe nakłady należy ponieść, aby nośnik ciepła (gaz, węgiel, olej, energia elektryczna, energia odnawialna) był dostarczony do granicy budynku, czyli do kotłowni, węzła cieplnego.

Jest to wskaźnik ekologiczny, chroniący zasoby i środowisko. Aby go wyznaczyć, należy pomnożyć EK przez podany w rozporządzeniu [1] współczynnik nakładu w_i. W zależności od rodzaju paliwa lub sposobu wytwarzania współczynnik ten może przyjmować wartości w_i = 0–3.

Promowane niskimi wartościami poniżej 1 są odnawialne źródła energii, np. kolektor słoneczny (współczynnik w_i = 0) lub systemy pracujące w kogeneracji, gdzie jest skojarzona produkcja energii elektrycznej i ciepła. Przy produkcji ciepła w kogeneracji z węgla lub gazu w_i = 0,8, przy wykorzystaniu kogeneracji biomasy lub biogazu w_i = 0,15. Wtedy wartość energii pierwotnej jest mniejsza niż wartość energii końcowej.

Przy tradycyjnych paliwach, takich jak olej opałowy, gaz ziemny, węgiel kamienny, węgiel brunatny, współczynnik w_i jest powyżej jedności i wtedy energia pierwotna jest wyższa niż energia końcowa.

Wniosek 4. Co to oznacza dla nas jako zarządców? W przypadku posiadania własnego źródła ciepła, takiego jak kocioł, i mając budynek w miejscowości, w której istnieje możliwość podłączenia się do sieci miejskiej, możemy szukać programów zasilanych środkami z funduszy unijnych, które premiują tego typu przedsięwzięcia. Na obszarach nieposiadających sieci ciepłowniczej mogą być dotowane działania polegające na budowie lokalnej ciepłowni dla grupy budynków.

Co z certyfikatami w 2014 roku?

Przedstawiony powyżej sposób interpretacji danych najprawdopodobniej będzie dotyczył dokumentów wydanych w latach 2009–2013. Praktycznie od momentu ogłoszenia metodologii sposób obliczeń i prezentacji danych budził wiele kontrowersji. Profesjonaliści wytykali błędy we wzorach oraz wadliwe założenia (np. liczenie zapotrzebowania na chłód metodą średnich temperatur miesiąca, a nie godzinową), natomiast pozostali narzekali na niezrozumiały sposób przedstawienia wyników.

Na posiedzeniu Parlamentu Europejskiego 18 kwietnia 2010 roku została przyjęta przekształcona (recast) dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD). Zawarte w jej nowej wersji regulacje miały na celu doprowadzenie do znaczącego ograniczenia zużycia energii oraz ograniczenia emisji związanego ze wznoszeniem oraz użytkowaniem budynków.

W lipcu 2013 roku ukazał się projekt Rozporządzenia Ministra Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną część techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej.

Największą rewolucją w poprawionej metodologii będzie nowy czytelny sposób przedstawiania wyniku. Powrócono do etykiety zawierającej klasy energetyczne. Jest to powszechnie znane i łatwe do interpretacji narzędzie, stosowane przez producentów urządzeń AGD.

Na dokumencie pojawi się również wielkość emisji CO₂. Od 2014 roku będą również obowiązywać nowe Warunki Techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki oraz ich usytuowanie. Zaostrzają one wymagania co do izolacyjności przegród. Dobrze więc, że te zmiany pojawią się w tym samym czasie.

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynki i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej (DzU nr 201 z 2008 r.)

Artykuł pochodzi z miesięcznika Administrator

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!