Badania mikroklimatu sal do intensywnych ćwiczeń rekreacyjnych

Na świecie obserwuje się zwiększanie nacisku na zapewnienie odpowiedniej jakości powietrza wewnętrznego oraz komfortu cieplnego użytkowników w pomieszczeniach zamkniętych.

W Polsce opublikowano liczne badania dotyczące mikroklimatu budynków biurowych, szkół oraz budynków mieszkalnych. Brakuje jednak badań na temat wielu typów pomieszczeń w budynkach użyteczności publicznej.

Pomimo że z roku na rok rośnie liczba osób systematycznie uczęszczających na zajęcia sportowe, kluby fitness należą do najsłabiej przebadanych.

Pomieszczenia klubów fitness są obiektami bardzo wymagającymi pod kątem projektowania oraz sterowania instalacjami wentylacyjno­‑klimatyzacyjnymi. Główny problem wynika z dużej dynamiki zmian środowiska wewnętrznego wywołanych emisją znacznych strumieni ciepła i zanieczyszczeń od osób ćwiczących.

W celu określenia wymaganych parametrów pracy instalacji wentylacji należy ustalić zakres optymalnych warunków panujących w danym pomieszczeniu, z których większość osób będzie zadowolona. Niestety, w polskim prawie nie zostały dokładnie sprecyzowane wymagania dotyczące zasad projektowania instalacji dla obiektów sportowych.

Dodatkowo problematyczna jest zarówno definicja pojęcia komfortu, jak i próby sprecyzowania zakresów parametrów określających jego poziom. Wynika on bowiem przede wszystkim z subiektywnych odczuć użytkowników oraz wzajemnych „powiązań” pomiędzy poszczególnymi parametrami [12].

W celu określenia optymalnych warunków panujących w pomieszczeniach, w których wykonywany jest wzmożony wysiłek fizyczny, przeprowadzono badania ankietowe na grupie prawie pięciuset osób biorących udział w zajęciach sportowych.

Opis badania

Od kwietnia do czerwca 2012 r. przebadano dziewięć obiektów treningowych na terenie Warszawy. W tej grupie znalazły się kluby fitness, siłownie prywatne oraz uczelniane. Badaniem objęto 16 sal przeznaczonych do różnych ćwiczeń rekreacyjnych. W wybranych pomieszczeniach kilkakrotnie przeprowadzono badania ankietowe użytkowników. Pomiarów dokonano za pomocą przenośnego miernika jakości powietrza AQ 200.

Na potrzeby badania opracowano specjalny formularz ankietowy umożliwiający pozyskanie możliwie najwięcej liczby informacji. W trakcie projektowania ankiety i redagowania pytań opierano się na ustandaryzowanych formach ankiet dotyczących jakości powietrza [1, 4, 8].

Do pozyskiwania ocen wykorzystano wizualne skale analogowe, które ani nie narzucają wyboru między sugerowanymi odpowiedziami, ani nie sugerują skoku wartości, z jaką dokonuje się oceny. Ankieta składała się z dwóch stron – pierwszą wypełniano przed ćwiczeniami, drugą po ich zakończeniu. Pytania dotyczyły:

• ankietowanej osoby,
• odczuć środowiskowych – pytania o komfort cieplny, jakość powietrza, hałas i oświetlenie oraz o ogólne wrażenia podczas przebywania w pomieszczeniu,
• zastosowanego systemu wentylacji i/lub klimatyzacji oraz parametru najbardziej przeszkadzającego ćwiczącemu,
• stopnia zmęczenia podczas wykonywanych ćwiczeń,
• oceny stanu zastosowanej wentylacji/klimatyzacji.

Przebieg badań wyglądał następująco: przed zajęciami chętnym uczestnikom rozdawano ankiety, które były wypełniane już w ocenianym pomieszczeniu. Przed rozpoczęciem ćwiczeń (pierwsza strona ankiety) oraz zaraz po ich skończeniu (druga strona) w trakcie wypełniania ankiety przeprowadzano pomiary parametrów powietrza: temperatura, wilgotność względna oraz stężenie CO₂.

Wykonywane były również pomiary parametrów powietrza zewnętrznego. Stworzyło to możliwość określenia tła, szczególnie istotnego przy pomiarze stężenia dwutlenku węgla w pomieszczeniu.

Ze względu na różnorodność zajęć, w trakcie których wykonywano pomiary, w analizie zastosowano podział na trzy grupy obiektów:

1. sale przeznaczone do zajęć grupowych (fitness – aerobik i zbliżone formy treningu), w których wykonywano dynamiczne układy choreograficzne prezentowane przez instruktora,
2. pomieszczenia siłowni, w których wysiłek jest w przeważającej części statyczny: ćwiczenia o dużym obciążeniu, a małej częstotliwości,
3. sale do ćwiczeń na rowerach stacjonarnych (spinning lub indoor cycling). Są to zajęcia bardzo dynamiczne, organizm wykonuje duży wysiłek fizyczny, większy niż podczas typowych zajęć aerobowych.

Dzięki takiemu sposobowi przeprowadzenia badań uzyskano informacje o odczuciach ludzi dotyczących danego mikroklimatu oraz rzeczywistych warunkach powietrza wewnętrznego, co umożliwiło:

• porównanie subiektywnych odczuć osób ćwiczących dotyczących komfortu i mikroklimatu z pomiarami parametrów powietrza przeprowadzonymi w pomieszczeniach użytkowanych przez te osoby,
• ocenę wpływu wykonywanego wysiłku fizycznego na odczucia ludzi,
• ocenę wpływu wysiłku fizycznego na mikroklimat pomieszczeń,
• porównanie udzielanych odpowiedzi przy różnej specyfice prowadzonych zajęć.

Uzyskane wyniki

W trakcie badań ankietowano 492 osób ćwiczących w 16 różnych salach treningowych. Tabela 1 przedstawia informacje na temat wypełnionych ankietdla poszczególnych grup pomieszczeń, z uwzględnieniem płci oraz przedziałów wiekowych ankietowanych osób.

Analiza subiektywnych odczuć ankietowanych

Wartości średnie zmierzonych parametrów powietrza wewnętrznego zaprezentowane w poniższej analizie określane były jako średnie ważone ze względu na liczbę osób ćwiczących w poszczególnych salach. Przy pomocy dodatkowych linii zaprezentowano zakres zmienności tego parametru.

Ocena temperatury powietrza 

Na rys. 1a przedstawiono średnią ważoną temperaturę panującą w poszczególnych pomieszczeniach. We wszystkich typach pomieszczeń temperatura powietrza wzrastała w ciągu sesji treningowej o dziesiętne części stopnia (0,5–0,8 K). Największy wzrost występował w przypadku sal fitness. Najwyższe wartości temperatury średniej zaobserwowano w siłowniach. W badanych pomieszczeniach należących do tej grupy funkcjonowała przede wszystkim wentylacja naturalna, co najprawdopodobniej było przyczyną tego zjawiska. 

Wraz ze wzrostem temperatury odczucia ankietowanych zmieniały się od oceny „obojętnie” do „lekko ciepło”. Najwyższą ocenę otrzymano w przypadku pomieszczeń z rowerami, mimo że temperatura w nich nie była najwyższa. Prawdopodobnie dlatego, że w pomieszczeniach tych wykonywana jest największa i najintensywniejsza praca fizyczna, a organizmy osób ćwiczących nie zdołały jeszcze oddać zakumulowanej energii do otoczenia. 

Ponieważ badania były prowadzone w okresie wiosenno-letnim, w celu określenia, czy zmierzone wartości temperatury są odpowiednie, można je porównać z wymaganiami dla okresu chłodzenia wg normy PN-76/B-03421 [5]. 

Dla dużej aktywności fizycznej (>300 W, co odpowiada wartościom met > 2,86 ) zalecana jest temperatura 18–21°C, można więc uznać, że dla pomieszczeń o wysokim wydatku energetycznym temperatura pomiędzy 20 a 24°C jest wartością nieco za wysoką. Jednocześnie należy pamiętać, że użytkownicy sal treningowych często traktują ćwiczenia jako okazję do utraty wagi, która jest powszechnie kojarzona z intensywnym poceniem. 

Ocena wilgotności powietrza

Na rys. 2a przedstawiono średnie ważone wartości zmierzonej wilgotności względnej powietrza.Wartości te są zbliżone pomiędzy grupami pomieszczeń przy pomiarze przed ćwiczeniami, natomiast po ćwiczeniach można zaobserwować nieznacznie większy rozrzut wartości. 

Najmniejszy przyrost zaobserwowano w wypadku obiektów siłowni, a największy dla zajęć na rowerach stacjonarnych. Jest to zgodne z oszacowaną wstępnie intensywnością ćwiczeń i związaną z tym intensywnością pocenia się uczestników. Wilgotność względna dla wszystkich grup mieści się w optymalnym dla człowieka zakresie (wg PN-76/B-03421 [5] 40–60% dla pomieszczeń klimatyzowanych), a średni wzrost wilgotności wynosi niecałe 10 punktów procentowych.

Analiza odpowiedzi z ankiet może wskazywać, że najmniejszy wpływ na odczucia ludzkie ma właśnie wilgotność powietrza, jedynie dla sal grupowych ćwiczeń fitness po zajęciach odpowiedzi były bliższe ocenie „lekko wilgotne”. Dla reszty grup zarówno przed, jak i po zajęciach jest one „normalne”, czyli odpowiednie.

Ocena jakości powietrza

Ocenę jakości powietrza przeprowadzono na podstawie analizy metabolicznie generowanego przyrostu CO2 powyżej stężenia w powietrzu zewnętrznym. Ponieważ intensywność generowania dwutlenku węgla przez ludzi jest dobrze skorelowana z emisją biozanieczyszczeń, przyrost stężenia CO2 jest powszechnie akceptowany jako uproszczony wskaźnik jakości powietrza w pomieszczeniach, w których głównym źródłem emisji są ludzie [2, 7, 8].

Na rys. 3 można zaobserwować, że w każdej grupie analizowanych pomieszczeń występuje wysoki przyrost stężenia CO₂ powyżej wartości odpowiadającej powietrzu zewnętrznemu, nawet przed rozpoczęciem cyklu ćwiczeń.

Jak wskazują słupki rozrzutu danych, występowały także sale dobrze przewentylowane przed rozpoczęciem zajęć. Widoczna jest też znaczna zmiana przyrostu stężenia dwutlenku węgla powyżej tła zewnętrznego po sesji ćwiczeń w każdej grupie pomieszczeń. Największa zmiana występuje dla sal z rowerami (> 1000 ppm), a średnia wartość dla tych pomieszczeń to 2300 ppm. Warto jednocześnie wspomnieć, że największa zmierzona w trakcie badań wartość przyrostu CO₂ wyniosła aż 3350 ppm. Przy takich wartościach osoby ćwiczące mogą odczuwać duszność i oddychać jeszcze intensywnej.

Stosując klasyfikację jakości powietrza wewnętrznego wg PN-EN 13779:2008P [7], po zakończeniu ćwiczeń we wszystkich typach pomieszczeń obserwowano średnio kategorię WEW4, czyli niską jakość powietrza wewnętrznego (przyrost stężenia CO₂ powyżej stężenia w powietrzu zewnętrznym >1000 ppm).

Oszacowanie odsetka osób negatywnie oceniających jakość powietrza bezpośrednio po wejściu do takiego pomieszczenia można przeprowadzić, wykorzystując zależność podaną w CEN CR 1752 [2]. Wyniki przedstawiono w tabeli 2.

Emisja biozanieczyszczeń powoduje przyrost odsetka osób niezadowolonych od ok. 8 punktów procentowych w przypadku siłowni do ok. 13 dla pomieszczeń z rowerami stacjonarnymi. W tych ostatnich po ćwiczeniach panują takie warunki, że ok. 45% ludzi wchodzących do pomieszczenia odczuwałoby dyskomfort. Zależność ta opracowana została dla niższych poziomów aktywności metabolicznej i dlatego uzyskane wyniki należy traktować jedynie jako szacunkowe.

Badanie ankietowe uwzględniało także bezpośrednie pytanie oceniające jakość powietrza w salach treningowych. Na rys. 3 można zaobserwować spadek akceptacji osób ćwiczących dla jakości powietrza w pomieszczaniach. 

Największa akceptacja jakości powietrza występowała początkowo dla zajęć fitness, natomiast po zajęciach najlepiej ocenianie było powietrze w siłowniach. Najgorsze wrażenia dotyczące jakości powietrza występowały u osób ćwiczących na rowerach stacjonarnych. Biorąc jednak pod uwagę tak wysokie przyrosty stężenia CO2, spodziewano się znacznie gorszych wyników ankiet. 

Na subiektywne oceny wpływ miała prawdopodobnie adaptacja ankietowanych do panujących warunków, która nie odnosi się zapewne tylko do samej jakości powietrza.

Ocena odczuć zapachowych

Na rys. 4 wartości wszystkich średnich ocen znajdują się między zapachem „umiarkowanym” a „silnym”.Najgorzej ocenione zostały pomieszczenia z ćwiczeniami na rowerach stacjonarnych. Jak wspomniano, osoby w nich ćwiczące wykonują największy wysiłek i emitują najwięcej biozanieczyszczeń do powietrza.

Można także zaobserwować, że zapach w mniejszym stopniu wpływa na odczucia ludzkie po zakończonym wysiłku fizycznym, co jest prawdopodobnie wynikiem adaptacji zmysłu powonienia do panujących warunków.

Ogólna ocena komfortu 

Rys. 5 przedstawia średnie wartości uzyskanych odpowiedzi na pytanie dotyczące ogólnego komfortu w pomieszczeniu. Sytuują się one w pobliżu oceny „akceptowalny” mimo nie najlepszych wcześniejszych wyników poszczególnych parametrów mających wpływ na ocenę komfortu ogólnego. Może to być wynikiem dużego wysiłku, który spowodował obojętność na warunki panujące w pomieszczeniu. 

Innym wytłumaczeniem może się okazać wydzielanie podczas zajęć endorfiny (tzw. hormonu szczęścia), która wywołuje bardziej pozytywne spojrzenie na otaczający świat. 

Analiza metabolizmu na podstawie odczuć cieplnych

Wykorzystanie w ankiecie siedmiostopniowej skali dotyczącej odczuć cieplnych ludzi (od −3 do 3) oraz pomiar parametrów wewnętrznych w pomieszczeniu umożliwiły oszacowanie metabolizmu osób ćwiczących. 

Wartość metabolizmu uzyskano poprzez dopasowanie wartości PMV (uzyskanej wg zależności podanych w PN-EN ISO 7730:2006E [9]) do wyznaczonych na podstawie ankiet odczuć cieplnych osób ćwiczących. 

Zmiana wartości przewidywanego PMV odbywała się poprzez zmianę wartości tempa metabolizmu (stosowanie wskaźnika PMV jest możliwe dla aktywności metabolicznej < 4 met). Resztę potrzebnych danych uzyskano z pomiarów lub założono na podstawie obserwacji.

Średnia wartość metabolizmu wyniosła 3,1 met i jest równa średniej wartości dla pomieszczeń fitness. Dla osób ćwiczących na rowerach stacjonarnych uzyskano wartość 3,5 met, najniższą natomiast, wynoszącą 2,7 met, dla siłowni.

Najmniejszą rozbieżność pomiędzy wartościami maksymalnymi a minimalnymi uzyskano dla ćwiczeń na rowerach. Świadczy to o najbardziej jednorodnym wysiłku, natomiast największą rozbieżność zaobserwowano dla pomieszczeń siłowni, gdzie wysiłek jest bardzo zróżnicowany. 

Oczywiście zastosowana metoda szacowania wydatku energetycznego na podstawie dopasowania odczuć użytkowników do modelu wymiany ciepła organizmu człowieka stosowanego w określaniu wskaźnika PMV jest mocno przybliżona. Jednak uzyskane wyniki nie są sprzeczne ani ze wstępnymi założeniami badania, ani z wynikami uzyskiwanymi przy pomocy innych analiz.

Procentowa analiza liczby osób niezadowolonych

W tabeli 4 zaprezentowano procentowy udział ankietowanych, którzy nie akceptowali danych parametrów w pomieszczeniu. Powstała ona na podstawie przyjętych zakresów komfortu oraz udzielonych odpowiedzi. Tabela przedstawia odsetek osób niezadowolonych przed i po ćwiczeniach dla każdej grupy obiektów. 

Uzyskane odpowiedzi świadczą o bardzo wysokim odsetku osób niezadowolonych z warunków panujących w pomieszczeniu. Zarówno przed, jak i po zajęciach ponad połowa osób wyrażała się krytycznie na temat podstawowych parametrów powietrza wewnętrznego, takich jak: temperatura, jakość powietrza i wilgotność względna.

Wysoki odsetek osób niezadowolonych przed ćwiczeniami jest prawdopodobnie związany ze zbyt krótkim czasem pomiędzy zajęciami, który powoduje pogorszenie się warunków początkowych dla zajęć odbywających się jako kolejne danego dnia.

Na podstawie porównania odpowiedzi udzielanych przed zajęciami oraz po nich widoczny jest znaczny wzrost liczby osób niezadowolonych z takich parametrów, jak temperatura, wilgoć, jakość powietrza i zapach. Są to parametry bezpośrednio związane z wykonywanym wysiłkiem i emisją biozanieczyszczeń od ludzi. Oświetlenie, hałas oraz liczba osób są odczuciami niezmiennymi podczas ćwiczeń.

Niewielki przyrost liczby osób niezadowolonych z zapachu w pomieszczeniu, a dla zajęć na rowerach stacjonarnych nawet spadek, może świadczyć o dużym stopniu adaptacji osób ankietowanych.

Analiza powierzchni przypadającej na osobę

Na podstawie uzyskanych danych podjęto także próbę statystycznego określenia, przy jakiej powierzchni przypadającej na osobę warunki oceniane są jako komfortowe. W tym celu przeanalizowano relację pomiędzy powierzchnią przypadającą na każdego ćwiczącego a odczuciami osób ćwiczących (na podstawie odpowiedzi na pytanie dotyczące liczby osób ćwiczących, którą respondenci mogli ocenić jako: bardzo mało/mało/odpowiednio/dużo/bardzo dużo). Jedynie dla zajęć fitness udało się uzyskać korelację (R² = 0,65) umożliwiającą określenie minimalnej powierzchni przypadającej na osobę, przy której statystycznie większość osób uczestniczących w zajęciach będzie zadowolona.

Dla zajęć na rowerach stacjonarnych oraz siłowni nie udało się jednoznacznie określić analogicznej zależności. Powodem jest mniejsza grupa przebadanych obiektów oraz uzależnienie odpowiedzi od dostępności sprzętu do ćwiczeń, a nie powierzchni podłogi przypadającej na użytkownika.

Analizując wykres przedstawiony dla pomieszczeń grupowych ćwiczeń fitness, widać, że im więcej powierzchni przypada na osobę, tym odpowiedzi respondentów są bliższe ocenie „odpowiednia” (wartość 0 na skali). Na osi rzędnych wartość 1 odpowiada ocenie opisowej „dużo”. Przyjmując zatem ocenę 0,5 jako „akceptowalną liczbę osób”, można stwierdzić, że przy ok. 7 m² przypadających na osobę ćwiczącą można dobrać maksymalną liczbę osób mogących brać udział w zajęciach, uzyskując ich zadowolenie. 

Wartości uzyskane dla pomieszczeń przed zajęciami i po nich różnią się nieznacznie. Porównując linie trendu, można zaobserwować, że dla przypadającej na 1 osobę powierzchni mniejszej od 7 m² wyniki przed rozpoczęciem zajęć były bardziej krytyczne w porównaniu z oceną po zakończeniu ćwiczeń; odwrotnie dla powierzchni większej od 7 m²/osobę. Oceny przed sesją treningową były łagodniejsze.

Podsumowanie i wnioski

Obiekty sportowo-rekreacyjne składają się zazwyczaj z kilku pomieszczeń przeznaczonych do różnych form treningu sportowego. Każda z badanych grup pomieszczeń ma swoją specyfikę, która powinna zostać uwzględniona podczas projektowania instalacji wentylacji i klimatyzacji. 

W pomieszczeniach do ćwiczeń na rowerach stacjonarnych występuje zdecydowanie wyższa emisja wilgoci do powietrza. Brak wystarczającej wentylacji może powodować nie tylko obniżenie komfortu osób ćwiczących, ale również zawilgocenie przegród budowlanych. 

Ćwiczenia wykonywane w siłowniach charakteryzują się krótkotrwałym bardzo intensywnym wysiłkiem z dużą liczbą przerw. Nie są one wykonywane jednocześnie przez grupę osób. 

Parametry powietrza powinny być dobierane dla okresów odpoczynku (nie należy wykorzystywać zbyt dużego efektu chłodzącego dla ciała poprzez stosowanie niskiej temperatury powietrza i zwiększonej prędkości przepływu). 

W salach do treningu fitness występuje największe zagęszczenie wśród analizowanych trzech typów pomieszczeń. Z tego względu należy uwzględnić duże ilości świeżego powietrza dostarczanego do pomieszczenia w celu uniknięcia odczuwania „nieświeżego powietrza” przez osoby ćwiczące.

W niektórych pomieszczeniach zaobserwowano brak jakichkolwiek urządzeń wentylacyjno-klimatyzacyjnych (przede wszystkim w siłowniach). 

Duże obiekty sportowe, w których prowadzone były badania, miały instalację wentylacyjną, jednak można było odczuć, że nie pracuje ona poprawnie. Świadczy to o braku świadomości, jak ważne dla dobrego samopoczucia jest zapewnienie odpowiedniej wymiany powietrza. 

W jednym pomieszczeniu zaobserwowano po zajęciach skraplanie się pary wodnej na ścianach i podłodze, co świadczy o braku efektywnego odprowadzania wilgoci. Nie istnieją dokładne wytyczne dla pomieszczeń sportowych, przez co utrzymywanie nie tylko komfortowych warunków powietrza wewnętrznego, ale często nawet niespełniających wymagań minimalnych, jest trudne do osiągnięcia.

Z pomiarów oraz badań ankietowych wynika, że aby zapewnić ciągły komfort w tego typu pomieszczeniach, należy zaprojektować system wentylacji i klimatyzacji, który jednocześnie uwzględnia zyski ciepła i wilgoci oraz emisję biozanieczyszczeń generowanych przez użytkowników. 

W trakcie projektowania instalacji wentylacyjno-klimatyzacyjnej należy przede wszystkim zwrócić uwagę na: 

1. Określenie liczby osób ćwiczących w danym pomieszczeniu oraz zapewnienie odpowiedniej ilości powietrza higienicznego. Dla pomieszczeń fitness strumień powietrza higienicznego na osobę powinien wynieść 50 m³/h, a dla siłowni 100 m³/h (wg nieobowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia [10]). 

Są to wartości wyższe od wymaganych przez normę PN-83/B-03430/Az3:2000 [6] dla typowych pomieszczeń przeznaczonych do stałego przebywania ludzi w budynkach użyteczności publicznej (w przypadku zakazu palenia tytoniu 20 m³/h dla pomieszczeń wentylowanych i 30 m³/h dla pomieszczeń klimatyzowanych lub mających nieotwierane okna). Jednocześnie podane w rozporządzeniu wartości nieco dziwią, gdyż pomieszczenia typu fitness charakteryzują się większym wydatkiem energetycznym niż siłownie, a zalecany jest dla nich mniejszy strumień powietrza. 

Częstą praktyką w fazie projektowania jest celowe zakładanie mniejszej liczby osób ćwiczących niż faktycznie. Umożliwia to oszczędności w fazie wykonawstwa, jednak w trakcie eksploatacji może wywoływać duszności u osób ćwiczących.

2. Bardzo ważnym elementem do obliczania strumienia powietrza nawiewanego jest nie tylko minimum higieniczne, ale także strumień powietrza potrzebny do zasymilowania zysków ciepła od osób ćwiczących. W klubach fitness bardzo często w jednej sali prowadzone są zajęcia wysiłkowe (np. TBC, step, Power Pump) zamiennie z zajęciami relaksacyjnymi (joga, pilates). 

Zalecana temperatura wewnętrzna dla zajęć wysiłkowych to 18–22°C, natomiast dla zajęć jogi 24–29°C [11]. Zróżnicowane wymagania dotyczące parametrów wewnętrznych wiążą się z potrzebą zmiany parametrów powietrza nawiewanego, zarówno temperatury, jak i strumienia powietrza (w celu uniknięcia uczucia przeciągu). 

3. Termoregulacja osoby ćwiczącej odbywa się poprzez oddawanie ciepła przez konwekcję oraz odparowywanie potu ze skóry. To właśnie pot, a raczej jego skład, powoduje wydzielanie się nieprzyjemnego zapachu, który jest bardzo częstym problemem w pomieszczeniach sportowych. 

Według Fangera człowiek ćwiczący wydziela 11 olfów (jednostka określająca emisję zapachu), podczas gdy osoba wzorcowa (w spoczynku w pozycji siedzącej) wydziela 1 olf [3]. 

W celu zapewnienia wymaganego komfortu zapachowego w pomieszczeniach sportowych ze wzmożoną emisją biozanieczyszczeń należałoby wprowadzić strumień powietrza zewnętrznego w ilości 158 m³/(h · os) dla pomieszczeń należących wg PN-EN 15251:2012P [7] do kategorii III (30% osób niezadowolonych bezpośrednio po wejściu do pomieszczenia), natomiast dla pomieszczeń kategorii II (20% osób niezadowolonych bezpośrednio po wejściu do pomieszczenia) aż 277 m³/(h·os). 

4. W pomieszczeniach aktywnego wypoczynku wpływ na mikroklimat i dobre samopoczucie osób biorących udział w zajęciach ma również temperatura powierzchni przegród otaczających. Decyduje ona bowiem o intensywności wymiany ciepła przez promieniowanie pomiędzy organizmem ludzkim a otoczeniem. 

Przy dużym wysiłku fizycznym korzystniejsze jest zapewnienie niskiej temperatury przegród, co u ćwiczących wywoła przyjemne odczucie chłodu. Natomiast w pomieszczeniach relaksacyjnych i odpoczynku temperatura przegród nie powinna być zbyt niska, gdyż u przebywających tam osób pomimo właściwych pozostałych parametrów powietrza może się pojawić uczucie wychłodzenia [11].

5. Wskazany jest także monitoring stężenia dwutlenku węgla. Umożliwia on regulację instalacji wentylacji w zależności od liczby osób i intensywności ćwiczeń. 

Kontrola tego parametru może w dużym stopniu poprawić odczucia użytkowników, zapewnić bardziej komfortowe warunki do ćwiczeń i wpłynąć na energooszczędność systemu wentylacji (jeśli w zajęciach uczestniczy mniejsza liczba osób lub zajęcia są mniej intensywne, możliwa jest redukcja strumienia powietrza nawiewanego).

6. Regulacja wilgotności względnej powietrza wewnętrznego wymaga większych nakładów inwestycyjnych. Wyniki ankiet pokazały, że parametr ten nie wpływa znacząco na odczucia osób ćwiczących i jedynie w skrajnych warunkach może powodować dyskomfort.

W analizie nie uwzględniono parametrów środowiska, w którym wcześniej przebywały osoby ankietowane (co mogło wpłynąć na odczucia deklarowane podczas wypełniania kwestionariusza), oraz parametrów pracy instalacji wentylacyjnej. Takie badanie wymagałoby znacznie większej ingerencji zespołu pomiarowego w organizację zajęć w badanych obiektach, co nie spotkało się z przychylnością zarządców obiektów.

Niestety, brak tych danych uniemożliwił dokładne określenie, w jakim stopniu system wentylacji wpływa na odczucia ćwiczących, jaka prędkość powietrza jest akceptowalna przy dużym wysiłku fizycznym oraz czy zmiana rozmieszczenia urządzeń nawiewnych i wyciągowych ma wpływ na lepszą wymianę powietrza.

Dodatkowo niektóre pytania ankietowe zostały niewłaściwie zrozumiane przez znaczny odsetek respondentów, co nie pozwoliło np. na analizę wpływu zmęczenia na odczucia osób ćwiczących oraz jednoznaczne określenie najgorzej postrzeganego parametru mikroklimatu.

Literatura

1. Andersson K., Stridh G., Fagerlund I., Larsson B., The MM-questionnaires – A tool when solving indoor climate problems, Department of Occupational and Environmental Medicine, Örebro University Hospital, Örebro, Sweden, 1993.
2. CEN CR 1752, 1998, Ventilation for Buildings: Design Criteria for the Indoor Environment.
3. Fanger P.O., Introduction of the olf and the decipol units to quantify air pollution perceived by humans indoors and outdoors, „Energy and Buildings” No. 12.1 (1988).
4. MM 040 NA Indoor Climate, Work Environment, English Version, http://www.mmquestionnaire.se/mmq/mm040_base.pdf.
5. PN-76/B-03421 Wentylacja i klimatyzacja. Parametry obliczeniowe powietrza wewnętrznego w pomieszczeniach przeznaczonych do stałego przebywania ludzi.
6. PN-83/B-03430/Az3:2000 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej.
7. PN-EN 13779:2008P Wentylacja budynków niemieszkalnych. Wymagania dotyczące właściwości instalacji wentylacji i klimatyzacji.
8. PN EN-15251:2012P Parametry wejściowe środowiska wewnętrznego dotyczące projektowania i oceny charakterystyki energetycznej budynków, obejmujące jakość powietrza wewnętrznego, środowisko cieplne, oświetlenie i akustykę.
9. PN-EN ISO 7730:2006E Ergonomia środowiska termicznego. Analityczne wyznaczanie i interpretacja komfortu termicznego z zastosowaniem obliczania wskaźników PMV i PPD oraz kryteriów lokalnego komfortu termicznego.
10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej (DzU nr 31/2004, poz. 273).
11. Sompoliński M., Przydróżny E., Mikroklimat i obciążenia cieplne w pomieszczeniach do aktywnego wypoczynku, „Chłodnictwo i Klimatyzacja” nr 9/2011.
12. Wojtas K., Kryteria klasyfikacyjne w zakresie komfortu w budynkach użyteczności publicznej według aktualnych norm europejskich, Forum Wentylacja, Warszawa 2006.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!