Ekologiczne regulacje dla chłodnictwa i klimatyzacji wchodzą w życie
Ekologiczne regulacje dla chłodnictwa i klimatyzacji wchodzą w życie
arch. redakcji
W maju 2015 r. Sejm uchwalił długo oczekiwaną ustawę o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (tzw. ustawę o F-gazach). Wprawdzie unijne rozporządzenia w tym zakresie obowiązują w Polsce już od wielu lat, ale brak krajowych przepisów uniemożliwiał skuteczną egzekucję tego prawa przez organy kontrolne.
Zobacz także
Panasonic Marketing Europe GmbH Sp. z o.o. Energooszczędny i inteligentny system klimatyzacji w ratuszu Warszawa-Ursynów
Efektem rozbudowy i modernizacji ursynowskiego ratusza jest montaż nowoczesnego i efektywnego energetycznie systemu klimatyzacji, który zapewnia komfortową i cichą pracę. Zastosowany system VRF firmy Panasonic...
Efektem rozbudowy i modernizacji ursynowskiego ratusza jest montaż nowoczesnego i efektywnego energetycznie systemu klimatyzacji, który zapewnia komfortową i cichą pracę. Zastosowany system VRF firmy Panasonic spełnił wszystkie wymagania inwestora dotyczące energooszczędności, wysokiej wydajności, elastyczności działania i efektywności. Składająca się z 250 pomieszczeń siedziba Urzędu Dzielnicy Warszawa-Ursynów to obecnie największy budynek w Polsce, w którym zainstalowano nowoczesny system VRF.
FLOWAIR Sprawdź, jak prześcigniesz konkurencję dzięki SYSTEMOWI FLOWAIR
Jeżeli na co dzień zarządzasz zespołem, z pewnością wiesz, że warunki panujące w pomieszczeniach bezpośrednio przekładają się na jakość i wydajność pracy. To samo dotyczy logistyki i zarządzania towarami...
Jeżeli na co dzień zarządzasz zespołem, z pewnością wiesz, że warunki panujące w pomieszczeniach bezpośrednio przekładają się na jakość i wydajność pracy. To samo dotyczy logistyki i zarządzania towarami – musisz o nie zadbać, aby podczas składowania nie straciły swoich właściwości.
LG ELECTRONICS POLSKA SP. Z O.O Nowoczesne klimatyzatory pokojowe w ofercie LG Electronics na rok 2022
W roku 2022 firma LG Electronics przygotowała dla swoich Klientów wiele nowości w segmencie klimatyzatorów pokojowych typu RAC. Niemal wszystkie ich modele zostały odświeżone o dodatkowe funkcjonalności....
W roku 2022 firma LG Electronics przygotowała dla swoich Klientów wiele nowości w segmencie klimatyzatorów pokojowych typu RAC. Niemal wszystkie ich modele zostały odświeżone o dodatkowe funkcjonalności. Pojawiły się także nowe urządzenia, takie jak jednostka Artcool Beige – w stylowym, beżowym kolorze.
Nie śmiałbym twierdzić, że legislacja F-gazowa jest najważniejsza spośród dziesiątek aktów prawnych regulujących działalność firm instalacyjno-serwisowych oraz użytkowników urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych. Nie ulega jednak wątpliwości, że wszystkie wspomniane przedsiębiorstwa powinny poznać to prawo i go przestrzegać.
Ustawę wprowadzano w życie w trzech etapach: 10 lipca, 26 września i 26 grudnia 2015 r. W chwili ukazania się tego wydania „Rynku Instalacyjnego” prawie wszystkie postanowienia ustawy już formalnie obowiązują – oprócz wymogów związanych z prowadzeniem kart urządzeń, do których przestrzegania konieczne jest utworzenie ogólnopolskiej bazy komputerowej, zwanej Centralnym Rejestrem Operatorów. Rejestr ma powstać przed 10 stycznia 2016 r. Wciąż brakuje jednak rozporządzeń wykonawczych, więc do momentu ich wydania przez resorty gospodarki i środowiska niektóre przepisy ustawy nie będą mogły być w praktyce wypełniane.
Zanim omówimy skutki jej wprowadzenia, warto przypomnieć, że polska ustawa F-gazowa niestety oparta jest na nieobowiązującym już, starym unijnym rozporządzeniu nr 842/2006 [3]. Natomiast już od 1 stycznia 2015 r. w całej Unii obowiązuje zmodyfikowane europejskie prawo F-gazowe – czyli rozporządzenie PEiR nr 517/2014 [2].
Rodzi to problemy interpretacyjne, ponieważ z jednej strony nowe rozporządzenie F-gazowe stoi w hierarchii legislacyjnej ponad polską ustawą, a z drugiej – jeśli nie chcemy narazić się na sankcje nałożone przez inspekcję ochrony środowiska – powinniśmy także przestrzegać rodzimej ustawy, nawet w kwestiach, w których obecnie obowiązujące prawo unijne zawiera odmienne postanowienia. Innymi słowy: w okresie przejściowym, do czasu uchwalenia przez Sejm nowelizacji świeżo przyjętej ustawy F-gazowej, powinniśmy wybrać ze wspomnianych aktów prawnych przepisy najbardziej restrykcyjne.
Kalendarium przebiegu prac nad wprowadzeniem do polskiego obszaru legislacyjnego ustawy o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych
Obowiązki operatorów urządzeń
Prawie wszystkie obowiązki nałożone przez legislację F-gazową spoczywają na tzw. operatorze urządzenia, którym zazwyczaj jest użytkownik instalacji, często będący także właścicielem sprzętu zawierającego F-gazy. W przypadku dużych kompleksów biurowych operatorem zamontowanych centralnych instalacji klimatyzacyjnych będzie firma zarządzająca obiektem. Operator może zlecić innemu podmiotowi sprawowanie kontroli nad urządzeniem, ale nie może scedować swojej odpowiedzialności za ten sprzęt.
W przypadku pompy ciepła bądź urządzenia chłodniczego lub klimatyzacyjnego wymagającego specjalistycznego montażu podmiot, który będzie użytkował sprzęt, staje się operatorem po zakończeniu jego instalowania, w dniu napełnienia urządzenia czynnikiem chłodniczym. Zatem odpowiedzialność operatora może powstać nawet przed otrzymaniem faktury za nabywane urządzenie.
Główne obowiązki operatorów urządzeń zawierających substancje zubożające warstwę ozonową (SZWO) lub F-gazy powinny być znane i przestrzegane od kilku lat, choć dopiero teraz można się liczyć z realną karą za ich lekceważenie. Użytkownicy takich instalacji chłodniczych i klimatyzacyjnych muszą pamiętać, że:
- instalowanie, konserwacja i serwisowanie wszelkich urządzeń może być realizowane wyłącznie przez personel i firmy posiadające certyfikaty F-gazowe; przypomnijmy, że rozporządzenie 517/2014 dodatkowo wymaga, aby operatorzy upewnili się przed udzieleniem zlecenia, że powierzają te prace firmie i osobom dysponującym odpowiednimi certyfikatami;
- muszą zapewnić wykonywanie cyklicznych kontroli szczelności przez uprawniony personel (ze stosownym certyfikatem);
- pierwszą kontrolę szczelności należy przeprowadzić natychmiast po oddaniu urządzenia do eksploatacji;
- powinni zapobiegać wyciekom czynnika, a jeśli nieszczelność zostanie zauważona – muszą jak najszybciej zorganizować naprawę (nie później niż w ciągu 14 dni od stwierdzenia nieszczelności); podobnie jak wymóg podany w pkt 1 powyżej oraz w pkt 6 poniżej – ten nakaz dotyczy wszystkich urządzeń, bez względu na wagę napełnienia czynnikiem chłodniczym;
- po wykryciu nieszczelności i dokonaniu naprawy ponowną kontrolę szczelności należy wykonać w ciągu jednego miesiąca;
- odzysk czynnika podczas prac serwisowych może być realizowany wyłącznie przez osoby posiadające odpowiedni certyfikat personalny w zakresie F-gazów;
- dla większości komercyjnych instalacji konieczne jest prowadzenie dokumentacji (tzw. kart urządzeń) oraz zapewnienie odpowiedniego oznakowania (etykiety); ustawa wymaga, aby wpisy do kart urządzeń realizowane były wyłącznie przez osoby dysponujące certyfikatem personalnym;
- dla dużych urządzeń konieczne jest zamontowanie stałego systemu wykrywania wycieków oraz kontrolowanie sprawności tego systemu nie rzadziej niż raz na rok.
Kontrole wycieków
Kontrole szczelności oraz prowadzenie dokumentacji urządzeń są wymagane tylko w odniesieniu do urządzeń zawierających określoną ilość czynnika chłodniczego. Według rozporządzenia 842/2006 i polskiej ustawy – tą graniczną wartością jest 3 kg czynnika. Częstotliwość obowiązkowych przeglądów szczelności zależy od wagi napełnienia F-gazem, według przedziałów wyszczególnionych w tabeli.
Częstotliwość obowiązkowych przeglądów szczelności napełnionych urządzeń F-gazami według przedziałów zapisanych w rozporządzeniu o F-gazach i ustawy z dnia 15.05.2015 r.
Trzeba podkreślić dwie kwestie.
- Po pierwsze, instalacje zawierające 300 kg lub więcej F-gazu należy bezwzględnie wyposażyć w stały system wykrywania wycieków. Jeśli spełniony jest ten warunek i jeśli sprawność funkcjonowania tego systemu jest weryfikowana co najmniej raz na rok, to odstępy między obowiązkowymi przeglądami szczelności mogą być dwukrotnie wydłużone – czyli kontrole te mogą być przeprowadzane co pół roku, zamiast raz na kwartał.
- Po drugie, pamiętajmy, że zgodnie z rozporządzeniem 517/2014 od stycznia 2015 r. wspomniane powyżej progi 3 kg, 30 kg i 300 kg zostały zastąpione progami wynoszącymi odpowiednio 5 ton EqCO2, 50 ton EqCO2 i 500 ton EqCO2(EqCO2 – czyli ekwiwalentu dwutlenku węgla). Dla większości popularnych czynników HFC, w tym dla R404A, R407C i R410A, nowe progi przeliczone z ton EqCO2 na kilogramy są niższe niż te, które obowiązywały w całej Unii do końca grudnia 2014 r.
Polecam zajrzenie do artykułu w „Rynku Instalacyjnym” nr 3/2015 [5], w którym omówiliśmy m.in. zasady przeliczania kilogramów na ekwiwalenty CO2 i na odwrót, jak również podaliśmy obowiązujące od stycznia 2015 r. wartości (w kg) poszczególnych progów dla kilku najczęściej stosowanych F-gazów.
Rejestr operatorów i karty urządzeń
Gdy uruchomiony zostanie Centralny Rejestr Operatorów, karty urządzeń będziemy wypełniać wyłącznie w formie elektronicznej.
Dla nowego sprzętu kartę urządzenia trzeba będzie sporządzić w ciągu 10 dni kalendarzowych od zakończenia instalowania i napełnienia czynnikiem. Później każda operacja serwisowa wymagać będzie dokonania wpisu najpóźniej w ciągu 5 dni roboczych od wykonania czynności.
Natomiast wszystkie instalacje zawierające 3 kg lub więcej substancji kontrolowanej (CFC lub HCFC) albo F-gazu już funkcjonujące w chwili uruchomienia rejestru będą musiały zostać „wpisane” do tej ogólnokrajowej bazy w ciągu 60 dni kalendarzowych od jej uruchomienia.
Omawiany obowiązek oczywiście spocznie na barkach operatora, lecz możliwość dokonywania wpisu do rejestru będzie zarezerwowana dla osób dysponujących odpowiednim certyfikatem personalnym w zakresie F-gazów.
Jak widać, treścią Centralnego Rejestru Operatorów będą informacje pochodzące z poszczególnych wpisów do kart urządzeń. Baza ta stanie się świetnym źródłem wiedzy dla inspekcji ochrony środowiska.
Pamiętajmy, że rozporządzenie 517/2014 [2] także wymaga prowadzenia kart urządzeń – i to w odniesieniu do sprzętu o pojemności od 5 ton EqCO2, co zazwyczaj odpowiada ilości mniejszej niż 3 kg czynnika. Dlatego aby postępować zgodnie z prawem, nie czekając na elektroniczny Centralny Rejestr Operatorów – każda instalacja zawierająca F-gazy w ilości równej lub większej niż 5 ton EqCO2 powinna mieć już teraz założoną kartę urządzenia zawierającą informacje określone w przepisach.
Certyfikacja – wymogi dla serwisantów
Jednym z podstawowych wymogów F-gazowych spoczywających na instalatorach i serwisantach jest dysponowanie certyfikatem personalnym odpowiedniej kategorii. Będzie on niezbędny do legalnego prowadzenia prac polegających na instalowaniu, konserwacji i serwisowaniu urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych. Będzie także potrzebny do odzysku czynnika. Certyfikaty uzyskają osoby, które zdadzą stosowny egzamin teoretyczny i praktyczny. Udział w szkoleniu nie będzie obowiązkowy.
Firmy serwisowe muszą uzyskać certyfikat F-gazowy dla przedsiębiorstw. Żeby go otrzymać, firma będzie musiała zatrudniać pracowników z certyfikatami osobowymi, konieczne będzie też wdrożenie systemu dokumentowania czynności serwisowych i dysponowanie wyposażeniem technicznym, którego minimalny zakres określi rozporządzeniem minister gospodarki.
Docelowo jednostka certyfikująca będzie przeprowadzać audyt firmy przed wystawieniem jej certyfikatu dla przedsiębiorstw, a później ponownie – raz na 7 lat. Jednak w początkowym okresie, gdy wiele tysięcy firm prawie równocześnie złoży wniosek o przyznanie certyfikatu – termin pierwszego audytu będzie odroczony, a wydawanie certyfikatów dla przedsiębiorstw oprze się na deklaracjach firm poświadczających spełnienie wymogów.
Wszystkie certyfikaty F-gazowe wydane na podstawie polskiego systemu certyfikacji będą ważne bezterminowo. Funkcję jednostki certyfikującej będzie pełnić Urząd Dozoru Technicznego. Warto również wspomnieć, że zakup czynnika chłodniczego, żeby wykorzystać go do celów, dla których przepisy rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 303/2008 [4] przewidują konieczność dysponowania certyfikatem personalnym (tj. instalowanie, serwisowanie lub konserwacja stacjonarnych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych), będzie możliwy wyłącznie dla firm dysponujących certyfikatem dla przedsiębiorstw.
Przyznać też trzeba, że przepisy dotyczące zakupu czynnika są dość zagmatwane i nie do końca logiczne, ponieważ w różnych przypadkach (niewymienionych powyżej) będzie można zakupić F-gazy bez legitymowania się certyfikatem firmowym. W Brukseli poważnie rozważa się modyfikację i uproszczenie tych przepisów.
Sprawozdania i ewidencja
Ustawa wymaga składania rocznych sprawozdań z wykorzystania SZWO i F-gazów. Raporty będziemy przekazywać wyłącznie w formie elektronicznej, poprzez aplikację internetową – do 28 lutego za rok poprzedni. Choć nie ma bezpośredniej dyspozycji w ustawie, to już teraz powinniśmy ewidencjonować wszelkie działania związane z czynnikami chłodniczymi. W przeciwnym wypadku możemy mieć problemy z rzetelnym rozliczeniem przy wypełnianiu sprawozdania za 2015 r.
Nie określono jeszcze wzoru sprawozdania ani wzoru ewidencji F-gazów. Natomiast w ustawie podano zakres informacji wymaganych w sprawozdaniu, wyszczególniając 15 czynności, które według ustawodawcy mogą wystąpić w związku ze stosowaniem F-gazów.
Dla każdego czynnika z osobna (czyli np. dla R134a, R404A, R407C, R410A itd.) będzie trzeba podać, które z tych 15 czynności wykonywaliśmy i z jaką ilością F-gazu mieliśmy do czynienia. W sprawozdaniu będziemy podawać prawdopodobnie wyłącznie zagregowane ilości dla poszczególnych czynników – za cały okres sprawozdawczy, a nie każdą transakcję osobno i nie dla każdego klienta z osobna (jak to miało miejsce w przypadku raportów dot. R22 w ramach starej ustawy o SZWO).
W przypadku typowej firmy serwisowej, która nabywa czynnik w Polsce oraz montuje i serwisuje urządzenia wyłącznie w Polsce, w sprawozdaniu dla każdego czynnika z osobna będzie trzeba podać zagregowane ilości F-gazów:
- zakupionych lub pozyskanych nieodpłatnie na terytorium Polski (przychód czynnika);
- odzyskanych we własnym zakresie (przychód czynnika, np. odzysk z urządzeń klienta);
- wstępnie oczyszczonych we własnym zakresie w ramach recyklingu (to jest rozchód czynnika, w tej kategorii należy ewidencjonować ponowne napełnienie urządzeń klienta przez firmę serwisową czynnikiem wcześniej odzyskanym z urządzeń tego samego klienta; żeby to legalnie zrobić, niezbędne jest dokonanie co najmniej pobieżnego oczyszczenia tego czynnika, np. poprzez przepuszczenie go przez filtry pochłaniające część wilgoci, kwasów, pozostałości stałych);
- sprzedanych lub przekazanych nieodpłatnie na terytorium Polski (rozchód);
- zastosowanych w poszczególnych sektorach, z podaniem rodzaju zastosowania (rozchód), np.:
- sektor: klimatyzacja / chłodnictwo stacjonarne / chłodnictwo ruchome (transportowe),
- zastosowanie: napełnienie nowej instalacji / dopełnienie istniejącej instalacji;
- magazynowanych na 1 stycznia i 31 grudnia roku, którego dotyczy sprawozdanie;
- utraconych w trakcie roku, którego dotyczy sprawozdanie – z wyszczególnieniem ilości F-gazów utraconych wskutek wycieku i z innych przyczyn (to oczywiście też będzie rozchodem, np. emisja własna firmy serwisowej – z butli, z powodu ew. błędów przy napełnianiu lub odzysku itp.).
Przed złożeniem sprawozdania konieczne będzie zarejestrowanie się w bazie. Ale oczywiście dopiero gdy ta baza powstanie, zapewne na przełomie 2015 i 2016 r.
Sankcje
Przewidziano kary za łącznie ponad 50 działań wbrew przepisom polskiej i unijnej legislacji F-gazowej i ozonowej. Sankcje będą dotkliwe, bowiem w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości inspektor ochrony środowiska będzie mieć obowiązek (a nie możliwość) nałożenia kary administracyjnej. W zależności od przewinienia kara może wynieść:
- od 600 do 3000 zł za każdą z 19 nieprawidłowości określonych w art. 47,
- od 4000 do 10 000 zł za każdą z 31 nieprawidłowości określonych w art. 48,
- od 6000 do 30 000 zł za każdą z 19 nieprawidłowości określonych w art. 49.
Niektóre czyny zabronione, w tym przemyt lub nielegalny obrót substancjami kontrolowanymi oraz wydawanie certyfikatów przez podmioty nieuprawnione (tj. inne niż UDT), są traktowane jako przestępstwa zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat.
Podsumowanie
Szanowni Czytelnicy zauważyli pewnie, że pisząc o certyfikatach, rejestrach i sprawozdaniach – użyłem czasu przyszłego, pomimo faktu, że prawie wszystkie artykuły naszej nowej ustawy o SZWO i o F-gazach już weszły w życie. To dlatego, że niektórych postanowień ustawy wciąż w praktyce nie jesteśmy w stanie przestrzegać.
Przykład: teoretycznie już od 26 września 2015 r. nie wolno wykonywać np. odzysku czynnika z instalacji lub napełniania urządzenia F-gazem bez posiadania certyfikatu personalnego. A jeśli ktoś by się jednak ważył to uczynić – przewidziano za to karę administracyjną...
Wiemy jednak, że wciąż nie mamy możliwości uzyskania certyfikatów osobowych i firmowych na podstawie polskiego systemu certyfikacji, takowy bowiem nie został jeszcze uruchomiony. Brakuje m.in. wielu rozporządzeń wykonawczych, które dopiero zostaną wydane przez ministra gospodarki oraz ministra środowiska.
Na szczęście ustawodawca przewidział tę sytuację i w art. 51 ust. 6 ustawy zapisano, że jeśli „okoliczności sprawy i dowody wskazują, że do naruszenia doszło wskutek zdarzeń lub okoliczności, którym podmiot popełniający naruszenie nie mógł zapobiec, właściwy organ odstępuje od wymierzenia (…) kary”.
Mając na uwadze czasochłonność działań i procedur, które jeszcze trzeba wypełnić – oceniam, że polski system certyfikacji zostanie uruchomiony raczej nie wcześniej niż na przełomie listopada i grudnia 2015 r. Proces przeszkolenia i przeegzaminowania wielu tysięcy osób oraz wydania paru tysięcy certyfikatów firmowych musi zająć kilka miesięcy. Pamiętajmy też, że Centralny Rejestr Operatorów powinien wystartować na początku stycznia 2016. Do tego czasu niestety będziemy zmuszeni przymknąć oko na część postanowień ustawy. Nie wolno nam jednak zapominać, że wiele wymogów w zakresie F-gazów i SZWO może i powinno być respektowanych już dziś.
Literatura
- Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (DzU 2015, poz. 881).
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 842/2006 (DzU UE nr L 150/195).
- Rozporządzenie (WE) nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych (DzU UE nr L 161/1).
- Rozporządzenie Komisji (WE) nr 303/2008 z dnia 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające, na mocy rozporządzenia (WE) nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, minimalne wymagania i warunki dotyczące wzajemnego uznawania certyfikacji przedsiębiorstw i personelu w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierających fluorowane gazy cieplarniane (DzU UE nr L 92/3).
- Dobrzyński M., Od 1 stycznia obowiązują nowe przepisy unijne dotyczące HFC, „Rynek Instalacyjny” nr 3/2015.