Kontrowersje wokół Warunków Technicznych

Sukcesywnie wprowadzane zmiany wymagań prawnych co do efektywności energetycznej budynków zamieszczone w Warunkach Technicznych [1] wynikają z zaleceń zawartych w dyrektywie EPBD [2].

Jednym z uzasadnień zmian dotyczących wdrożenia procesu prowadzącego do uzyskania budynków o niemal zerowej charakterystyce energetycznej był wzrost wpływów do budżetu o ok. 170 mln zł rocznie.- Czy zwiększanie wymagań rzeczywiście zwiększy wpływy?- Czy może doprowadzi do przeciwnego efektu – ze względu na znacząco większe koszty budowy do utraty zdolności kredytowej części społeczeństwa i zmniejszenia liczby budowanych domów?

Po kilku latach od wdrożenia zapisów dyrektywy EPBD w wielu krajach rozpoczęła się dyskusja nad sensownością ekonomiczną i techniczną wprowadzonych zmian. Artykuł wpisuje się w ogólnoeuropejską dyskusję nad prawnymi wymaganiami w zakresie energochłonności budownictwa oraz opłacalnością budowy budynków niskoenergetycznych, pasywnych i niemal zeroenergetycznych.

Zwolennicy budownictwa energooszczędnego sugerują, że w budownictwie pojawią się duże rezerwy i niezwykły potencjał zmniejszenia zużycia energii, i jest to prawda. Zachęcają do bardziej energooszczędnych rozwiązań i ograniczeń, głównie w zakresie izolacyjności termicznej przegród. Często uzasadniają swoje stanowisko wymaganiami prawnymi obowiązującymi w innych krajach Unii Europejskiej, myląc zalecenia wynikające z różnych idei wznoszenia budynków, np. o pasywnej charakterystyce energetycznej.

Oczywiście takich idei jest więcej, ale przywołujemy najbardziej w Polsce reklamowaną. Wyznaczone w dyrektywie EPBD [2] kierunki pozwalały rozwijać się budownictwu energooszczędnemu o EU ≤ 40 kWh/(m²·rok), niskoenergetycznemu o EU ≤ 25 kWh/(m2·rok) oraz pasywnemu o EU ≤  15 kWh/(m²·rok).

Minimalne wymagania prawne obowiązujące w różnych krajach europejskich nie traktowały w ten sam sposób obowiązku energooszczędności, choć w Polsce starano się nas przekonać, że zaproponowane w Warunkach Technicznych zapisy są niewystarczające i powinniśmy jeszcze bardziej ograniczać zużycie energii.

Zaskoczeniem dla wielu ekspertów, choć nie mówi się o tym oficjalnie, jest rozpoczęta w Niemczech dyskusja nad zbyt rygorystycznymi wymaganiami prawnymi. W porównaniu z wymaganiami obowiązującymi w Polsce większość wymagań krajów Unii Europejskiej wydaje się zdecydowanie łagodniejsza.- Czy jest możliwe, że ustanowiliśmy zbyt ambitne cele, że może być nas na nie nie stać?- Sprawa nie jest taka prosta.

Warunki klimatyczne w Niemczech i Austrii są nieznacznie łagodniejsze od polskich. Średnia wartość stopniodni (Sd) wynosi około 3000, co w prostym przeliczeniu wskaźnika stopniodni czyni nasz klimat chłodniejszym o ok. 27%.

Z tego powodu wykorzystuje się proste przeliczenia w stosunku do wymagań niemieckich, według których izolacyjność ściany powinna wynosić około U = 0,23 W/(m²·K). Można by wykorzystać przyjęte przez zachodnich sąsiadów wartości do określenia polskich wymagań prawnych pod warunkiem, że nasi sąsiedzi się nie pomylili.

Warunki klimatyczne w Czechach są zbliżone do polskich. Średnia wartość stopniodni wynosi około 3800. Czesi przyjęli graniczne wymagania izolacyjności termicznej przegród zdecydowanie łagodniejsze od polskich.

Kraje skandynawskie charakteryzują się zdecydowanie chłodniejszym klimatem, średnia wartość stopniodni wynosi ok. 4500 i więcej, byłoby więc uzasadnione stosowanie bardziej rygorystycznych wymagań.

Określenie optymalnych rozwiązań nie jest zależne jedynie od występujących na danym terenie niskich temperatur, ale od wszystkich parametrów klimatu, zarówno w okresie zimowym, jak i letnim. Przy takim podejściu do zagadnienia optymalne wartości w zakresie izolacyjności termicznej są weryfikowane przez pojemność cieplną, powierzchnię przegród przezroczystych, zyski wewnętrzne oraz konieczność chłodzenia.

Analizując tab. 1, można zauważyć, że minimalne wymagania izolacyjności termicznej przegród dla Polski są zdecydowanie ostrzejsze od wymagań obowiązujących w Niemczech, Austrii czy Czechach i są podobne do wymagań w Danii, czy Norwegii. Analiza wartości granicznych współczynników przenikania ciepła U przyjętych w różnych krajach UE wskazuje, że w Polsce są one zbyt rygorystyczne.

Interesujące jest porównanie minimalnych wymagań w zakresie przegród przezroczystych. Wartości graniczne są bardzo wymagające, a co za tym idzie – kosztowne. Dla wielu ekspertów wzorcowym rozwiązaniem są okna spełniające wymagania dla budynków pasywnych o Uw < 0,8 W/(m²·K).

Przedstawiana argumentacja wskazuje na dodatni bilans energetyczny takiego rozwiązania, co oznaczałoby, że budynki wykonane z przegród przezroczystych o takich parametrach izolacyjnych nie wymagałyby ogrzewania, co jest oczywistą nieprawdą. Stosowanie okien o takich parametrach okazuje się nieekonomiczne.

Podobnie ma się sprawa z oknami dachowymi. Szczegóły analiz ekonomicznych zamieszczono w tab. 2, tab. 3 i tab. 4.

Czytaj też: Nowe wymagania, jakim powinny odpowiadać budynki. Oszczędność energii i izolacyjność cieplna >>>

Zmiany prawne a praktyka

Znowelizowane w 2014 r. Warunki Techniczne [1] teoretycznie skutkowały zmniejszeniem energochłonności budynków. Zmiany obejmowały trzy przedziały czasowe:

• 2014–2016,
• 2017–2021
• oraz od 2019 budownictwo publiczne i od 2021 wszystkie budynki (tab. 1).

Wprowadzone w 2014 r. zmiany były niewielkie i nie wpływały znacząco na koszty budowy.

Lepsze parametry osiągnięto przede wszystkim dzięki nowemu podejściu do określania strat ciepła przez wentylację naturalną oraz bilansowania energii na potrzeby c.w.u. Praktycznie nie zwiększały one kosztów budowy.

Warto wiedzieć, że nowe bilansowanie zużycia energii na wentylację naturalną jest sprzeczne z wymaganiami higienicznymi i nie ma nic wspólnego z ideą budownictwa energooszczędnego. Gdybyśmy spełniali wymagania higieniczne, to spełnienie wymagań prawnych dla budynków budowanych wg WT 2014 musiałoby być znacznie bardziej kosztowne.

Koniec 2016 r. obfitował w większą niż zwykle liczbę projektów ubiegających się o pozwolenie na budowę. Powodem były nadchodzące w 2017 r. zmiany WT, które wpływają na zwiększenie kosztów budowy.

Zdaniem deweloperów, Polacy ze względu na zdolności kredytowe szukają przede wszystkim tanich mieszkań i domów. Inwestorzy, świadomi nadchodzących konsekwencji finansowych wynikających ze zmian prawnych, starali się złożyć jak największą liczbę projektów spełniających warunki z 2016 r. Cel był oczywisty – uzyskanie pozwolenia na budowę w oparciu o wymagania prawne obowiązujące w 2016 r.

- Czy przeczucia i obawy inwestorów rzeczywiście są uzasadnione?

- Czy budynki projektowane wg WT 2017 będą dużo droższe?

I najważniejsze:

- czy nasze społeczeństwo stać na takie zmiany?

Aby uzyskać odpowiedzi na te pytania, przeanalizowano trzy typowe, najczęściej sprzedawane projekty.

Koszty budowy typowych domów według WT na 2017 i 2021 rok

Do stycznia 2017 r. domy jednorodzinne powinny charakteryzować się wskaźnikiem nieodnawialnej energii pierwotnej EP ≤ 95 kWh/(m2·rok).

Wykonanie i zaprojektowanie budynków według tych wymagań wymusza:

• wykonanie przegród spełniających co najmniej wymagania prawne WT 2017,
• zastosowanie kotłowni gazowej kondensacyjnej z automatyką oraz z kolektorami słonecznymi i wentylacją naturalną lub
• zastosowanie kotłowni gazowej kondensacyjnej oraz wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła lub
• zastosowanie maszynowni opartej na pompie ciepła oraz wentylacji naturalnej.

Zapotrzebowanie na energię użytkową, końcową i pierwotną przedstawiono w tab. 5.

Całkowite koszty inwestycji budynku spełniającego aktualne wymagania prawne osiągnięte różnymi metodami są zbliżone.

Aby ocenić i porównać uzyskane wyniki, poddano szczegółowej analizie trzy typowe, najczęściej sprzedawane domy jednorodzinne o powierzchni:

• mały dom typu A o A_f = 84,7 m²,
• duży dom typu B o A_f = 227 m²,
• średni dom typu C o A_f = 137,9 m².

Dane o obiektach pozyskano ze stron internetowych renomowanych biur projektowych. Budynki spełniają wymagania prawne na 2016 r. Szczegóły zamieszczono w tab. 6.

Następnie zaprojektowano budynki typu A, B i C tak, aby spełniły wymagania prawne na rok 2017 i 2021, określono charakterystykę energetyczną, koszty budowy i eksploatacji, wzrost kosztów budowy oraz oszacowano czas zwrotu poniesionych nakładów. W tab. 7, tab. 8 i tab. 9 dokonano szczegółowych zestawień.

Budynki wg WT 2017

• Koszty budowy budynków projektowanych na 2017 r. są wyższe o ok. 20 tys. zł, tj. ok. 10% w stosunku do wymagań z 2014.
• Wzrost kosztów na 1 m² wynosi ok. 150–200 zł/m².
• Miesięczne koszty eksploatacyjne są o ok. 0,5 zł/m² niższe niż budynków wg WT 2014.
• Czas zwrotu poniesionych nakładów względem budynków wg WT 2014 wynosi ok. 25–30 lat.

Budynki wg WT 2021

• Koszty budowy budynków projektowanych na rok 2021 (2019) są wyższe o ok. 30% w stosunku do budynków wg wymagań z 2014, co stanowi ok. 350–400 zł/m².
• Miesięczne koszty eksploatacyjne są o ok. 0,85 zł/m² niższe niż budynków wg WT 2014.
• Czas zwrotu poniesionych nakładów względem budynków wg WT 2014 wynosi ok. 35–40 lat.

Podsumowanie

• Spełnienie wymagań prawnych na 2017 r. spowoduje wzrost kosztów budowy o ok. 7–12%, a dla budynków wykonanych wg wymagań na 2021 ok. 25–35%, w zależności od strefy klimatycznej.
• Czas zwrotu poniesionych nakładów jest dłuższy niż 25 lat.
• Miesięczna rata 30-letniego kredytu wzrośnie dla budynków wg WT 2017 o ok. 150–200 zł, a dla budynków wg WT 2021 o 300–450 zł, w zależności do wielkości budynku.
• Spełniając wymagania prawne WT 2017, trzeba będzie spłacić kredyt na łączną kwotę o 50 do 85 tys. zł większą, a dla budynku wg WT 2021 o 100–200 tys. zł większą, w zależności do wielkości budynku.

Ceny energii nie rosną tak szybko, jak sugerowano przy opracowaniu wymagań prawnych na lata 2014, 2017 i 2021, a koszty energooszczędnych rozwiązań nie tanieją tak, jak się tego spodziewano.

Niewątpliwie nieznacznie poprawiana jest efektywność energetyczna urządzeń, głównie pomp ciepła, urządzeń pomocniczych i oświetlenia. W związku z tym należy zadać ponownie pytanie:

• Jakie parametry uznawane są za optymalne i przyjęte w cyku życia przy uwzględnieniu siły nabywczej i zdolności kredytowej społeczeństwa?
• Czy rzeczywiście te przyjęte w Warunkach Technicznych są optymalne?

Zbyt wygórowane i kosztowne wymagania prawne mogą stać się fikcją. Inwestorzy narażeni na zbyt kosztowne rozwiązania przyjęte w projektach będą na własne ryzyko wprowadzać zmiany mające wpływ na gorszą jakość energetyczną budynków, a co za tym idzie, zanieczyszczenie środowiska naturalnego i powstawanie smogu.

Zwolnienie z obowiązku wykonywania świadectw charakterystyki energetycznej domów jednorodzinnych przyczynia się do powstawania budynków, które ze względu na stosunkowo wysokie koszty spełniają wymagania prawne jedynie na papierze.

Świadome omijanie prawa ze względu na niekorzystne dla inwestorów skutki ekonomiczne rodzi bardzo zły zwyczaj.

Na podstawie przeprowadzanych analiz jest niemal pewne, że należy jeszcze raz poddać ocenie przyjęte w 2014 r. wartości i zastanowić się, czy stać nas na realizację zaleceń dyrektywy EPBD według przyjętych zapisów prawnych opisanych w WT.

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2013, poz. 926).
2. Dyrektywa 2002/91/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 16 grudnia 2002 r., dotycząca charakterystyki energetycznej budynków.

Czytaj też: Charakterystyka energetyczna budynków mieszkalnych wielorodzinnych w perspektywie wymagań 2017-2021 >>>

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!