Analiza przyczyn awaryjności przewodów wodociągowych na przykładzie wybranych przedsiębiorstw wod-kan województwa śląskiego

Gospodarka wodna

Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych województwa śląskiego są ubogie w porównaniu do zasobów krajowych. Według danych z 2011 r. województwo to zajmuje dziewiąte miejsce w kraju (926,5 mln m³), podczas gdy np. województwo mazowieckie (największy zasób) posiadało 2,134 mld m³.

Zasoby wód podziemnych zmniejszyły się w latach 2003–2011 o 52,1 mln m³ [1]. Roczne zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności wyniosło w województwie śląskim w 2011 roku 400 mln m³ (7. miejsce w kraju).

W roku 2011 gęstość sieci wodociągowej w województwie śląskim wynosiła 169 km/100 km² i była prawie dwukrotnie wyższa od średniej krajowej (84,3 km/100 km²), natomiast gęstość sieci kanalizacyjnej w regionie (57,4 km/100 km²) przewyższała wskaźnik ogólnopolski 2,6 razy.

Pod względem gęstości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej województwo zajmuje pierwsze miejsce w Polsce. Region ten zajmuje też pierwsze miejsce w kraju pod względem ilości wytwarzanych ścieków przemysłowych i komunalnych.

Degradacja terenu

Na stan powierzchni ziemi decydujący wpływ mają szkody górnicze. Wydobycie węgla w przeważającej mierze tzw. metodą „na zawał”, bez podsadzania wyrobisk, powoduje deformacje powierzchni w stopniu dewastującym zasoby przyrody, obiekty budowlane i urządzenia techniczne, w tym rurociągi, co zwiększa koszty eksploatacji związane z koniecznością dokonywania częstych remontów oraz koszty nowego budownictwa wiążące się ze stosowaniem specjalnych umocnień.

Wybrane wskaźniki niezawodności obiektów wod-kan

Do oceny zawodności (awaryjności) liniowej infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej stosuje się najczęściej parametr strumienia uszkodzeń ω(t) lub intensywności uszkodzeń λ(t). Założenie to było weryfikowane badaniami eksploatacyjnymi niezawodności w odniesieniu do wielu obiektów wodociągowych i kanalizacyjnych. Stąd też dość powszechnie awaryjność wyraża się wskaźnikiem intensywności uszkodzeń, który również jest zrozumiały dla praktyków. Im mniejsza intensywność uszkodzeń (mniejsza awaryjność), tym oczywiście wyższa niezawodność, i odwrotnie.

Wartość średniej jednostkowej intensywności uszkodzeń przewodów szacuje się na podstawie danych z eksploatacji, korzystając ze wzoru:

      (1)

gdzie:
λ(∆t) – jednostkowa intensywność uszkodzeń, uszk./(km·rok), uszk./(km·10 lat) lub uszk./(10 km·rok);
n(∆t) – liczba uszkodzeń w przedziale czasu ∆t;
L – długość badanych przewodów w przedziale czasu ∆t (średnia w tym przedziale), km;
∆t – rozpatrywany przedział czasu, lata.

W odniesieniu do przewodów wodociągowych proponuje się kryterialne wartości intensywności uszkodzeń λ, klasyfikując je w trzech kategoriach awaryjności/niezawodności (tab. 1).

Jednostkowa intensywność uszkodzeń (1) jest wygodnym wskaźnikiem służącym do porównania awaryjności różnych przewodów, np. wykonanych z różnych materiałów, pełniących różne funkcje, ułożonych w różnych warunkach gruntowych i o różnym wieku.

Zdarzenia powodujące obniżenie poziomu funkcjonowania, a nawet okresowe braki wody rozważa się w obszarze tzw. niezawodności funkcjonowania. Takim wskaźnikiem niezawodności jest wskaźnik gotowości K_g(t), który odpowiada prawdopodobieństwu, że w dowolnym momencie czasu t obiekt będzie sprawny.

Obok wskaźnika gotowości do oceny niezawodności obiektów wodociągowych i kanalizacyjnych czy intensywności uszkodzeń λ(t) stosuje się jeszcze wiele innych wskaźników, z których najczęściej wykorzystywane są:

• prawdopodobieństwo bezawaryjnej pracy P(t),

• parametr strumienia uszkodzeń ω(t),

• intensywność odnowy μ(t),

• średni czas pracy bezawaryjnej Tp

• oraz średni czas odnowy To [3, 4].

Na szczególną uwagę zasługuje prawdopodobieństwo bezawaryjnej pracy, określające długość czasu pracy obiektu pomiędzy dwoma kolejnymi uszkodzeniami.

Badanie czynników wpływających na awaryjność infrastruktury wodociągowej

Nadrzędnym celem badań jest określenie wartości wskaźników niezawodności, bez których trudno byłoby sobie wyobrazić wiarygodną ocenę niezawodności lub awaryjności obiektów wodociągowych i kanalizacyjnych.

Równolegle identyfikuje się też rodzaje i skutki uszkodzeń, jak również ich przyczyny. Do najczęstszych przyczyn awarii zaliczamy:

• zastosowanie nieodpowiedniego materiału,

• temperaturę,

• wiek,

• warunki gruntowe,

• nieodpowiednie ciśnienie,

• wadliwe ułożenie rurociągu.

Obecnie sprawność sieci określana jest procentem strat wody. W polskich sieciach wodociągowych średnie straty podaje się na poziomie 18,56% [6].

Zróżnicowanie pomiędzy sieciami jest bardzo wysokie, niektóre systemy mają nawet 40% i więcej strat wody.

Celem artykułu jest przedstawienie podstawowych problemów eksploatacji sieci wodociągowych wybranych przedsiębiorstw województwa śląskiego, omówienie najczęstszych przyczyn awarii systemów dystrybucji wody, wskazanie nowoczesnych metod wykrywania i usuwania nieszczelności wodociągowych.

Przyczyny awarii sieci wodociągowej

Awarie mogą być wywoływane na skutek zespołu warunków i przyczyn – połączenie działania czasu, nadmiernych naprężeń i/lub lokalnych niekorzystnych warunków środowiskowych. Zakres możliwych przyczyn awarii przewodów wodociągowych przedstawia rys. 1.

Trudno jednoznacznie sklasyfikować przyczyny powstawania uszkodzeń. Jest ich znacznie więcej niż rodzajów uszkodzeń, a przy tym często nakładają się one na siebie, jak np. niekorzystne warunki gruntowe, nadmierne ciśnienie w sieci czy uderzenia hydrauliczne.

Ogólnie rzecz ujmując, awaryjność rurociągów jest skutkiem wad materiałowych, montażowych, projektowych lub eksploatacyjnych, a także incydentalnie wynikiem działania innych czynników, jak np. roboty prowadzone w sąsiedztwie bez podjęcia należytych środków zabezpieczających, nadmierne obciążenia od ruchu kołowego itp.

Wyniki najnowszych badań przeprowadzonych na sieciach wodociągowych w 126 miastach Polski [7] pokazują, że awaryjność sieci zmniejszyła się w ostatnich latach. Jak wynika z analizy danych, ta korzystna zmiana jest przede wszystkim pochodną zastosowania przewodów z PE, PVC i żeliwa sferoidalnego.

Dobór odpowiedniego materiału przy budowaniu sieci wodociągowych stanowi o poprawności jej eksploatacji. Przed podjęciem decyzji o wyborze materiału należy zwrócić uwagę na:

• walory eksploatacyjne rur (trwałość, szczelność, zachowanie w stosunku do wody, łatwość wymiany elementów, możliwość renowacji),

• wytrzymałość konstrukcyjną,

• podatność na obciążenia i uszkodzenia,

• łatwość montażu (pracochłonność wykonania połączeń, ciężar rur),

• cenę materiału

• oraz zakres oferty techniczno-asortymentowej.

Niewłaściwe dobranie parametrów rury może być przyczyną awarii.

Zastosowanie kruchych rur żeliwnych nieodpornych na obciążenia dynamiczne w miejscach narażonych na uderzenie i wstrząsy będzie powodowało ich pęknięcia i złamania.

Rury stalowe zlokalizowane w gruntach o wzmożonej agresywności korozyjnej narażone są na powstawanie wżerów powodujących rozpad materiału.

Niewłaściwą decyzją jest budowanie sieci wodociągowej ze stali w pobliżu torów ze względu na prądy błądzące.

Powstałe awarie mogą być wynikiem zastosowania materiałów o niskiej jakości, mających wady fabryczne lub nabyte powstałe w wyniku niezgodnego z zaleceniami producenta transportu i składowania. Nieodpowiednia jakość wykonania jest jedną z przyczyn awarii układów wodociągowych.

Inne przyczyny mogą być następujące [8]:

1. ułożenie na podłożu o naruszonej strukturze lub zbyt pulchnym, osiadającym pod własnym ciężarem przy zwilżeniu, powoduje:

— uginanie i wysuwanie rur z połączeń,
— przy połączeniach sztywnych, które uniemożliwiają osiowe przesunięcie się rury lub zmianę jej położenia, dochodzenie do rozerwania lub złamania rury w połączeniu,
— powstawanie wtórnych uszkodzeń na skutek wody wyciekającej z rozluźnionych, nieszczelnych połączeń, wypłukujących grunt spod rurociągu,
— złe podparcie oraz osiadanie zasuw i hydrantów – uszkodzenie rur i kształtek,
— uszkodzenia połączeń domowych – przesunięcie obejmy z częściowym przykryciem nawierconego otworu w rurociągu ulicznym;

2. w przypadku niestarannego albo nieumiejętnego wykonania połączeń rurowych:

— zbyt słabe zakuwanie ołowiu w połączeniach kielichowych powoduje ich nieszczelność,
— zbyt silne zakuwanie powoduje pęknięcie kielicha.

Znaczący wpływ na stopień awaryjności sieci mają warunki ciśnieniowe – nadmierna wartość ciśnienia w stosunku do wymaganej. W celu poprawnego funkcjonowania systemu dystrybucji wody należy podejmować działania mające na celu obniżenie nadwyżek ciśnienia.

Nadmierne ciśnienie w sieci rozdzielczej jest częstą przyczyną awarii w przyłączach wodociągowych wykonanych na przykład z PE LD lub stali oraz w gruntach o wysokim stopniu agresywności, a także rozszczelnień połączeń kielichowych rur żeliwnych i zasuw [9].

Zbyt wysokie ciśnienie może doprowadzić do uszkodzeń złączy, pęknięć przewodów, awarii zasuw i hydrantów. Badania wskazują, że obniżenie ciśnienia w sieci o ok. 0,2 MPa dwukrotnie zmniejszyło pęknięcia sieci oraz prawie 1,5-krotnie uszkodzenia złączy [10].

Na etapie eksploatacji awarie mogą być spowodowane:

• brakiem monitoringu stacji zaopatrzenia w wodę obiektów i sieci,

• niewłaściwymi procedurami eksploatacyjnymi,

• niespójnym systemem osłonowo-ostrzegawczym jakości wody,

• nieuwzględnieniem scenariuszy awaryjnego zaopatrzenia w wodę,

• brakiem programu zbierania, przetwarzania i archiwizowania danych o awariach, ich przyczynach oraz skutkach,

• brakiem prawidłowego programu klasyfikacji odcinków sieci do remontów,

• nieprowadzeniem statystyk na temat awarii [10].

Charakterystyka przyczyn awarii systemów zaopatrzenia w wodę

W 2013 r. na potrzeby gospodarki narodowej i ludności zużyto 387,7 mln m³ wody (łącznie powierzchniowej i podziemnej), tj. o 3,1% mniej niż w 2011. Zużycie wody w województwie stanowiło 3,8% zużycia krajowego.

Największy udział w zużyciu wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności, podobnie jak w latach poprzednich, miała gospodarka komunalna, czyli eksploatacja sieci wodociągowej – prawie 47% (181,2 mln m³).

Począwszy od 2000 r. zużycie wody z wodociągów sieciowych systematycznie spada, na co wpływ ma m.in. ograniczenie strat w dystrybucji, instalowanie wodomierzy oraz zwiększone oszczędzanie po stronie odbiorców.

W porównaniu z 2011 r. zużycie wody w gospodarce komunalnej było w 2013 r. mniejsze o 3,5%. Gospodarstwa domowe zużyły 135,6 mln m³ wody, tj. mniej o 1,8% w porównaniu z rokiem 2011.

Dynamikę wybranych parametrów efektywności infrastruktury wodociągowej na obszarze GOP oraz Zagłębia przedstawia tab. 2. Jak z niej wynika, dobowa produkcja wody zmalała w trakcie 12 lat o ponad 72% przy wzroście długości sieci rozdzielczej o 71% i liczby czynnych przyłączy o ponad 200%.

Materiały eksploatacyjne stosowane do budowy wodociągów województwa śląskiego to: stal, żeliwo szare i sferoidalne, beton zbrojony (żelbet), polietylen oraz żywica epoksydowa wzmacniana włóknem szklanym (GFK).

W ostatnich latach najczęściej wykorzystywane jest żeliwo sferoidalne z wykładziną cementową oraz rury stalowe z trójwarstwową powłoką polietylenową na zewnątrz i ścianami cementowanymi wewnątrz.

Rurociągi przedsiębiorstw wodociągowych obejmują pełny zakres średnic, tj. od najmniejszych przy podłączeniach do odbiorców aż do 1800 mm dla rurociągu przerzutowego wody surowej z Kobiernic do Goczałkowic.

Najmłodszy ze stosowanych materiałów, czyli żeliwo sferoidalne, stosowany jest dla średnic 400, 500, 600, 800, 1000, 1200 i 1400 mm. Tworzywa sztuczne (PE i GFK) stosuje się przy średnicach do 400 mm.

W układzie sieci Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A. wykorzystywanych jest łącznie dziewięć kompleksów zbiorników wyrównawczych, których całkowita pojemność wynosi ok. 374 000 m³.

Pojemność retencyjna samej magistralnej sieci wodociągowej to ok. 800 tys. m³.

W ciągu ostatnich 10 lat odnotowano: 3356 awarii bez postoju i 396 awarii z postojem (w sumie 3752).

Średnia awaryjność sieci magistralnej wynosi w ciągu roku 0,50 awarii/km.

Powstałe uszkodzenia sieci magistralnej są częściowo wynikiem działalności górniczej kopalń [11].

Trwający od kilku lat regres w gospodarce spowodował znaczne obniżenie poboru wody przez najbardziej wodochłonne zakłady przemysłowe, takie jak górnictwo, hutnictwo i energetyka. Szereg gmin zaopatruje się w wodę z własnych ujęć. Powoduje to ciągły spadek sprzedaży wody odbiorcom zasilanym z układu sieci przedsiębiorstw wodociągowych.

Spadek zakupu wody pociąga za sobą zmniejszenie wielkości przepływu i prędkości wody w magistralach do wartości minimalnych, co powoduje wytrącanie osadów na dnie i inkrustację przewodów. Zdolność produkcyjną w odniesieniu do sprzedaży GPW S.A. przedstawia rys. 2.

Częściowym rozwiązaniem tego problemu jest, poza przebudową przewymiarowanych i zużytych technicznie fragmentów sieci, wprowadzanie do wnętrza przewodów wodociągowych (dotyczy to głównie rur stalowych) specjalnych wykładzin cementowych, poliuretanowych bądź z PE.

Dzięki niskiemu współczynnikowi chropowatości zapobiegają one inkrustacji rurociągów. Izolując przepływającą wodę od ścian rurociągu, uniemożliwiają reakcje chemiczne żelaza z chlorem znajdującym się w wodzie. Obecnie przeszło 15% sieci magistralnej posiada wykładzinę cementową bądź poliuretanową. Proces zabezpieczania eksploatowanych rurociągów jest jednym z elementów polityki remontowej przedsiębiorstw.

Sieć wodociągową magistralną stanowią przede wszystkim rury o średnicy większej niż ø 250 mm zbudowane ze stali (powyżej 60%), natomiast sieć wodociągowa rozdzielcza wykonana jest głównie z żeliwa szarego (powyżej 17%). W niektórych systemach wciąż dobry jest stan techniczny starych rurociągów, wykonanych z żeliwa przed 1940 r. Wskazuje się natomiast na zły stan rurociągów, które zostały wybudowane w drugiej połowie XX wieku.

Trwałość przewodów wodociągowych wiąże się na ogół ściśle z czasem użytkowania.

• W warunkach niemieckich i austriackich trwałość najdłużej i najszerzej stosowanych rur z żeliwa szarego i stali określono na 60–120 lat dla rur z żeliwa szarego i 60–100 lat dla rur ze stali [12].

• Zakłada się co najmniej 50-letnią trwałość dla przewodów z tworzyw termoplastycznych. Należy nadmienić, ze trwałość ta zależy od kilku czynników, zatem może być ona krótsza lub dłuższa od okresu zużycia.

• Sektor wodociągowy zakłada czas techniczny użytkowania przewodów tranzytowych i sieci wodociągowych lub kanalizacyjnych jako 25 lat.

Na długość okresu użytkowania przewodów wpływają:

1. materiał użyty do budowy przewodów, np. rury wykonane z materiałów, które nie podlegają korozji, będą miały dłuższy okres użytkowania w odróżnieniu od rur, które korozji podlegają,

2. warunki lokalne:
   — wilgotność gruntu,
   — warunki gruntowo-wodne, np. rury ułożone w gruntach, gdzie może nastąpić przesunięcie w wyniku działań górniczych, mogą mieć krótszy czas użytkowania w odróżnieniu od przewodów ułożonych poza takimi terenami,

3. monitorowanie stanu technicznego i wa­runków pracy – przy prawidłowej, zorganizowanej i ciągłej kontroli należy oczekiwać dłuższego okresu użytkowania technicznego.

Wraz z upływem czasu naturalne osłabienie materiału wpływa na wzrost awaryjności przewodów wodociągowych związanej z ciągłymi oddziaływaniami zewnętrznych i wewnętrznych obciążeń oraz czynników fizykochemicznych.

Na rys. 3 przedstawiona została struktura wiekowa sieci magistralnej GPW S.A. Przeważają rurociągi mające 25 i więcej lat (prawie 50%).

Oprócz wieku rurociągu można wymienić wiele czynników, które wpływają znacząco na awaryjność przewodów wodociągowych. Jednym z istotniejszych jest działalność górnicza. W szczególności odnosi się to do terenów, które są objęte ruchami sejsmicznymi.

W warunkach polskich szkody górnicze bardzo wyraźnie występują na obszarach Górnego Śląska, gdzie znajdują się kopalnie węgla kamiennego, oraz w Polkowicach, gdzie występują kopalnie rudy miedzi.

Z analizy niezawodności wynika, że przewody ułożone na tych terenach mają wyższą intensywność uszkodzeń. Efektem są duże straty wody, co jest poważnym problemem.

Ruchy górotworu i tąpnięcia powodują obniżenie terenu i są przyczynami uszkodzeń sieci wodociągowej poprzez rozszczelnienia, rozłączenia na połączeniach kielichowych i pęknięcia. Na terenach takich rurociągi powinny być zabezpieczane przed działaniami górniczymi. Niestety na Śląsku do budowy wodociągów często stosowano w ubiegłych latach nieodpowiednie materiały [11].

Podsumowanie

• Problem strat wody jest istotnym zagadnieniem dla każdego przedsiębiorstwa wodociągowego. Wykrywanie i usuwanie nawet niewielkich przecieków przynosi wymierne korzyści ekonomiczne.

• Przecieki wody są naturalnym zjawiskiem występującym w każdej sieci wodociągowej, jednak to od nich w dużej mierze zależą straty wody. Wysokość tych strat z kolei zależy w ogromnym stopniu od stanu technicznego sieci. Dlatego ważnym aspektem ograniczania strat wody jest systematyczna wymiana przewodów charakteryzujących się wysoką awaryjnością, podział sieci na strefy w celu szybkiej i trafnej lokalizacji wycieków oraz szybka naprawa.

Na terenach, na których występuje działalność górnicza, wyróżnia się kilka najczęstszych przyczyn powstawania awarii. Należą do nich:

• korozyjność wody podziemnej oraz płynącej rurociągiem,

• prądy błądzące, które występują na terenach miast i zakładów przemysłowych,

• ruchy tektoniczne, osiadanie gruntu i inne zjawiska pochodzenia geologicznego,

• nadmierne obciążenie – zbyt duży ruch ciężkich pojazdów,

• niewłaściwa budowa przewodu [14].

Na terenach niezwiązanych z działalnością górniczą wystąpić mogą takie przyczyny jak:

• przemarzanie gruntu,

• uderzenia hydrauliczne,

• wadliwy materiał rur, złączy oraz armatury,

• nadmierne ciśnienie oraz duże wahania w sieci wodociągowej,

• nieuważne prowadzenie robót blisko przewodu,

• brak czyszczenia, renowacji lub okresowego płukania przy wieloletniej eksploatacji przewodu wodociągowego,

• brak dokładnej konserwacji urządzeń i armatury, w tym hydrantów i zasuw [14].

Uszkadzalność przewodów żeliwnych na terenach szkód górniczych jest czterokrotnie wyższa, natomiast przewodów stalowych dwukrotnie wyższa w porównaniu z pracą rurociągów poza tymi terenami.

Inną przyczyną awarii jest mróz

Zimą mrozy mogą dotrzeć do miejsca ułożenia wodociągu, a w głębszych warstwach proces ocieplania i ochładzania gruntu przebiega z opóźnieniem.

Pod tym względem najbardziej niebezpieczny jest koniec zimy, bo przewody wodociągowe są w tym czasie szczególnie narażone na pęknięcia w wyniku zmian temperatury – wierzchnie warstwy gruntu są ogrzane, a w warstwach głębszych następuje jeszcze proces ochładzania.

Szybkość i głębokość przemarzania gruntu zależą od:

• rodzaju powierzchni gruntu,

• zagospodarowania,

• właściwości gruntu

• oraz współczynnika, który decyduje o przewodności cieplnej poszczególnych warstw.

Grunt goły, czyli nieporośnięty i niczym nieprzykryty, przemarza najgłębiej. Skutecznie chroni przed tym szata roślinna, a także powłoka śnieżna.

Głębokości przemarzania zależne są od temperatury w czasie zimy.

Od przewodności cieplnej środowiska, w którym rurociąg jest ułożony, zależy niebezpieczeństwo zamarznięcia, a skład materiału, jego struktura i zawartość wody decydują o przewodności cieplnej.

Sieci przewymiarowane, o spowolnionym przepływie oraz odcinki końcowe rurociągów są najbardziej narażone na zamarzanie, ponieważ woda, która przebywa dłużej w sieci, zmienia swoją temperaturę w zależności od temperatury otoczenia. Okres jesienno-zimowy czy zimowo-wiosenny może spowodować uszkodzenie rurociągu w wyniku zamarznięcia wody.

Wodą bardziej podatną na wymienione powyżej zjawiska jest ta z ujęć powierzchniowych. Jej temperatura może zimą spaść nawet do 0,3°C. Z kolei woda z ujęć podziemnych utrzymuje się na poziomie 7–12°C.

Okolice uzbrojenia to miejsce najbardziej narażone na zamarzanie – sprzyja temu przewodność cieplna metalu.

Wzrost strat wody wymusza na przedsiębiorstwach wodociągowych prowadzenie kontroli przecieków poprzez wdrażanie systemów kontroli i analizy strat wody oraz programów eksploatacyjnych i modernizacyjnych w celu poprawy stanu technicznego sieci wodociągowych.

Literatura

1. Śląskie 2020+, Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego, Katowice 2013.

2. Stan środowiska w województwie śląskim w 2011 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, Katowice 2012.

3. Kwietniewski M., Roman M., Kłoss-Trębaczkiewicz H., Niezawodność wodociągów i kanalizacji, Arkady, Warszawa 1993.

4. Rak J., Istota ryzyka w funkcjonowaniu systemu zaopatrzenia w wodę, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2005.

5. Piechurski F., Przyczyny i ocena awaryjności rozdzielczej sieci wodociągowej. Cz. 1, „Wodociągi-Kanalizacja” nr 1/2006.

6. Speruda S., Radecki R., Ekonomiczny poziom wycieków. Modelowanie strat w sieciach wodociągowych, Translator, Warszawa 2003.

7. Kwietniewski M. (red.), Tłoczek M. (red.), Wysocki L. (red.), Zasady doboru rozwiązań materiałowo-konstrukcyjnych do budowy przewodów wodociągowych, Wyd. Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie”, Bydgoszcz 2011.

8. Piechurski F., Przyczyny i ocena awaryjności rozdzielczej sieci wodociągowej. Cz. 2, „Wodociągi-Kanalizacja” nr 2/2006.

9. Holtoś H., Ograniczenie ciśnienia w sieci wodociągowej jako czynnik zmniejszający uszkadzalność i koszty napraw uszkodzeń przewodów, „GWiTS” nr 5/1999.

10. Tchórzewska-Cieślak B., Niezawodność i bezpieczeństwo systemów komunalnych na przykładzie zaopatrzenia w wodę, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2008.

11. http://www.gpw.katowice.pl/siec-magistralna.php.

12. Kwietniewski M., Rak J., Niezawodność infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej w Polsce, Wyd. PAN, Warszawa 2010.

13. Hotloś H., Ilościowa ocena wpływu wybranych czynników na parametry i koszty eksploatacyjne sieci wodociągowej, prace naukowe Instytutu Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej, Wyd. Politechnika Wrocławska, Wrocław 2007.

14. Piechurski F., Przyczyny i ocena awaryjności rozdzielczej sieci wodociągowej. Cz. 3, „Wodociągi-Kanalizacja” nr 3/2006.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!