Zabezpieczenie przed wtórnym zanieczyszczeniem wody

Do instalacji wodociągowej podłączane są różne urządzenia, począwszy od prostej wylewki słuchawkowej w wannie, po kotły z instalacjami c.o. Każde urządzenie powinno mieć zabezpieczenie na miarę zagrożenia, jakie potencjalnie stanowi.

Podstawą prawną stosowania zabezpieczeń przed przepływem zwrotnym jest wymaganie zawarte w § 113 ust. 7 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych [1]: Instalacja wodociągowa powinna mieć zabezpieczenia uniemożliwiające wtórne zanieczyszczenie wody, zgodnie z wymaganiami dla przepływów zwrotnych, określonymi w Polskiej Normie dotyczącej zabezpieczenia przed przepływem zwrotnym. Warunki techniczne w § 115 ust. 2 wymagają montażu takiego zabezpieczenia za każdym zestawem wodomierza głównego od strony instalacji.

Normą powołaną w § 13 ust. 7 jest PN-EN 1717:2003 [2]. Określa ona pięć kategorii płynów, które mogą mieć kontakt z wodą pitną, i 23 rodzaje zespołów zabezpieczających, pogrupowane w rodziny i typy oraz przyporządkowane do pięciu kategorii płynów.

Kategoria pierwsza obejmuje wodę wypływającą bezpośrednio z sieci wodociągowej przeznaczoną do użytkowania przez człowieka do celów konsumpcyjnych. Druga to płyn zdatny do konsumpcji przez człowieka, łącznie z wodą pochodzącą z instalacji wodociągowej, gdzie mogły nastąpić zmiany w smaku, zapachu, barwie lub temperaturze – np. woda z podgrzewacza c.w.u. Trzecia to płyn stanowiący pewne zagrożenie dla zdrowia człowieka z uwagi na obecność jednej lub wielu substancji szkodliwych – np. woda z instalacji c.o. bez dodatków.

Czwarta to płyn stanowiący zagrożenie dla zdrowia człowieka z uwagi na obecność jednej lub wielu substancji toksycznych, radioaktywnych, mutagennych bądź rakotwórczych, np. woda z instalacji c.o. z dodatkami – inhibitorami korozji i płynami zapobiegającymi zamarzaniu. Granicą pomiędzy kategorią 3 i 4 jest wielkość dawki substancji szkodliwych zgodnie z dyrektywą UE 93/21 EEC z 27 kwietnia 1993 r. Piąta to płyn stanowiący zagrożenie dla zdrowia człowieka z powodu obecności substancji mikrobiologicznych bądź wirusowych. Z kolei urządzenia zabezpieczające zgrupowane są w ośmiu rodzinach oznaczonych literami A, B, C, D, E, G, H i L. Każda może mieć jeden lub więcej wariantów – czyli typów także oznaczonych literami, np. A, B, C, D.

Dla każdego typu urządzenia określona jest minimalna i maksymalna kategoria płynów oraz warunki ochrony instalacji przed przepływem zwrotnym. W budynku mieszkalnym przyczyną wtórnego zanieczyszczenia wody z powodu przepływu zwrotnego mogą być przybory sanitarne oraz urządzenia AGD, czyli zlewozmywaki, umywalki, wanny, natryski, miski ustępowe, bidety oraz zmywarki do naczyń i pralki automatyczne.

Każde z nich ma odpowiednie zabezpieczenie przez przepływem zwrotnym – rozwiązanie konstrukcyjne lub zawór. Do zabezpieczenia przyłączy z instalacjami domowymi na potrzeby bytowo-gospodarcze wystarcza EA – zawór zwrotny antyskażeniowy z możliwością nadzoru (badania poprawności działania urządzenia bez konieczności jego demontażu). Zaleca się montaż zaworów EA na odcinku poziomym z króćcem kontrolnym do dołu. Zawory te mogą być montowane w pionie lub pod innym kątem przy zachowaniu zasady, że słup wody powracającej ma dociskać grzybek do gniazda zaworu. Ponadto zalecany jest montaż zaworu odcinającego przed zaworem zwrotnym.

Jeśli w budynku znajdują się urządzenia technologiczne oraz grzewcze – kotły c.o. – to wymagają one zabezpieczenia przed przepływem zwrotnym stosownego do kategorii płynu. Przykładowo instalacje uzupełniania ubytków wody w instalacjach grzewczych bez dodatków do wody instalacyjnej zaliczane są do kategorii 3.

Zobacz też: Zawory zwrotne w instalacjach

Z kolei instalacje uzupełniania ubytków wody w instalacjach grzewczych z dodatkami do wody instalacyjnej to kategoria  4, tak jak instalacje tryskaczowe z czynnikiem antyzamrożeniowym. Do zabezpieczenia kategorii 3 wystarczą zawory CA, czyli izolatory przepływów zwrotnych o różnych strefach ciśnienia bez możliwości nadzoru.

Dla 4. kategorii płynów odpowiedni jest izolator przepływów zwrotnych z obniżoną strefą ciśnienia z możliwością nadzoru. Natomiast kategoria 5 wymaga zaworów AA, czyli swobodnej przerwy powietrznej. Dla budynków mieszkalnych wielorodzinnych, w których oprócz mieszkań znajdują się lokale użytkowe czy usługowe, a w nich urządzenia podłączone do instalacji wodociągowych lub instalacje uzupełniania ubytków wody w instalacjach grzewczych czy klimatyzacyjnych z dodatkami do wody oraz z instalacjami tryskaczowymi, wymagane są zawory CA lub nawet BA.

Decyzja o wyborze optymalnego zabezpieczenia przed przepływem zwrotnym powinna być bardzo starannie przeanalizowana przez projektanta na podstawie normy PN-EN 1717, która zawiera dokładne wytyczne doboru urządzeń. Posiłkowanie się innymi materiałami może spowodować błędny dobór i nieskuteczną ochronę lub zbędne wydatki zarówno na sam zawór, jak i skutki jego zastosowania, zwłaszcza straty ciśnienia i konieczność jego podnoszenia, żeby zapewnić prawidłową pracę wszystkich wylewek i urządzeń zasilanych z instalacji wodociągowej w budynku.

Przy projektowaniu instalacji z zaworami zwrotnymi należy brać pod uwagę straty ciśnienia na przyłączu wodociągowym. O ile zawory EA powodują stratę poniżej 0,1 bara, to zawory BA już od 0,7 do nawet 0,9 bara. W tych ostatnich znajdują się dwa grzybki, a między nimi komora separująca wodę z instalacji od wody w przewodzie wodociągowym – taka konstrukcja powoduje wysokie straty ciśnienia. Jeśli na etapie projektowania nie zostanie przewidziana konieczność zastosowania zaworu BA z uwagi na kategorie płynów, jakie występują w instalacjach w budynku, wystąpić mogą problemy ze zbyt niskim ciśnieniem w najbardziej niekorzystnie położonych zaworach czerpalnych.

Przykładem zaworu EA może być 1630 firmy Gebo – jest to urządzenie zabezpieczające o działaniu mechanicznym, wyposażone w zamknięcie umożliwiające przepływ wody tylko w jednym kierunku. Otwiera się automatycznie, kiedy ciśnienie od strony sieci jest większe niż ciśnienie od strony instalacji. W przypadku gdy ciśnienie po stronie odpływu jest większe niż po stronie dopływu lub przepływu nie ma, zawór jest zamykany automatycznie przez sprężynę.

Zawory takie w sposób płynny zamykają lub odcinają przepływ wody. Producenci zaworów stosują różne dodatkowe rozwiązania zwiększające walory użytkowe i gwarantujące skuteczność działania. W zaworze 1630 zastosowano niewznoszący trzpień – pokrętło znajduje się na tym samym poziomie niezależnie od stopnia otwarcia/zamknięcia. Ma on podwójne uszczelnienie głowicy, otwór spustowy i dwa otwory rewizyjne oraz możliwość nadzoru na otwartym przepływie.

Oferowane są również gotowe zestawy wodomierzowe z zaworem zwrotnym i kulowymi armaturami odcinającymi. Na przykład zestawy firmy EWE Armatura mają zawory zwrotne stożkowo-membranowe o wysokim natężeniu przepływu przy niewielkim spadku ciśnienia, w wymiarach od DN 20 do DN 50. Dostępne są w dwóch wariantach: ze śrubą kontrolną (zawór typu EA) lub bez śruby (zawór typu EB). Dostępne są też międzykołnierzowe antyskażeniowe zawory zwrotne stożkowo-membranowe dla średnic DN 40–100 do bezpośredniego usadowienia między kołnierzami istniejącej instalacji oraz jednokołnierzowe stożkowo-membranowe zwrotne zawory antyskażeniowe dla średnic DN 50–150, a także kołnierzowe stożkowo-membranowe zwrotne zawory antyskażeniowe dla średnic DN 50–200 – ze śrubą kontrolną 1/2“.

Przekonaj się: Urządzenia do uzdatniania wody w domu - co wybrać?

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75/2002, poz. 690, z późn. zm.)
2. PN-EN 1717:2003 Ochrona przed wtórnym zanieczyszczaniem wody w instalacjach wodociągowych i ogólne wymagania dotyczące urządzeń zapobiegających zanieczyszczeniu przez przepływ zwrotny.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!