Nowelizacja warunków technicznych w zakresie bezpieczeństwa pożarowego

W grudniu 2017 roku opublikowane zostało rozporządzenie wprowadzające od dawna zapowiadane zmiany w warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1]. W artykule omówiono wybrane zmienione zapisy dotyczące VI rozdziału „Bezpieczeństwo pożarowe” i ich konsekwencje dla projektowania rozwiązań służących ochronie przeciwpożarowej.

Pierwsza istotna korekta w rozdziale VI dotyczy opisanych w § 207 wymagań podstawowych, jakie spełnić muszą nowo projektowane budynki i znajdujące się w nich urządzenia w czasie pożaru. Tekst omawianego paragrafu został dostosowany do treści art. 6a ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz załącznika I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 305/2011. Na wstępie § 207 podkreślono, że Budynek i urządzenia z nim związane powinny być projektowane i wykonane w sposób ograniczający możliwość powstania pożaru (…) [1].

Jest to wyraźne wskazanie dla projektanta i wykonawcy, którzy powinni położyć szczególny nacisk na zastosowanie w budynku bezpiecznych materiałów i rozwiązań technicznych. W dalszej części § 207 wymienione są warunki podstawowe, jakie muszą zostać spełnione w razie wystąpienia pożaru. W stosunku do poprzedniego brzmienia tego paragrafu w pkt 4 pojawiła się alternatywa dla ewakuacji ludzi. Jeżeli z różnych względów, np. obecności osób niepełnosprawnych lub ograniczonego dostępu do zabezpieczonych dróg, ewakuacja może być technicznie trudna do zrealizowania, należy zapewnić inną metodę ratowania zagrożonych osób. Może to być np. umożliwienie im przetrwania pożaru w wydzielonej, zabezpieczonej przestrzeni budynku.

W § 208 w ust. 2 pkt 2 wymienione zostały wymagania Polskich Norm (przywołanych w zał. 1) oraz warunków określonych w załączniku 3 koniecznych dla stosowania przepisów omawianego rozporządzenia. Zmienione zostały i rozszerzone podpunkty b, c i e, które w nowym brzmieniu dotyczą zasad ustalania: b) klas odporności ogniowej i dymoszczelności elementów budynku oraz elementów stosowanych w instalacjach, w tym zamknięć otworów; c) klas odporności dachów na ogień zewnętrzny oraz e) stopnia rozprzestrzeniania ognia przez ściany zewnętrzne od strony zewnętrznej [1].

Z załącznika 1 usunięte zostały niektóre normy, zaktualizowany też został wykaz norm, których nowe wersje weszły w życie po poprzedniej nowelizacji warunków technicznych, np.: PN-HD 60364-5-56:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-56: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa czy PN-EN 62305-1:2011 Ochrona odgromowa. Część 1: Zasady ogólne lub PN-EN 1363-1:2012 Badania odporności ogniowej. Część 1: Wymagania ogólne itd.

W miejsce Polskich Norm Budowlanych odnoszących się do projektowania konstrukcji (pozycja 49 w załączniku 1) podana została seria Polskich Norm wprowadzających europejskie normy projektowania konstrukcji – Eurokody. Pojawiło się zastrzeżenie, że zatwierdzone i opublikowane w języku polskim Eurokody są stosowane do projektowania konstrukcji, jeżeli obejmują one wszystkie niezbędne aspekty związane z zaprojektowaniem tej konstrukcji (stanowią kompletny zestaw norm umożliwiający projektowanie). Projektowanie każdego rodzaju konstrukcji wymaga stosowania PN-EN 1990 i PN-EN 1991 [1]. Do tej pozycji wprowadzono przepisy przejściowe mówiące o tym, że dotychczasowe normy można stosować do obiektów, których proces budowlany rozpoczął się przed 1 stycznia 2021. W załączniku 1 wyraźnie stwierdzono, że w przypadku pojawiających się norm niedatowanych należy stosować najnowszą normę opublikowaną w języku polskim.

W § 208a ust. 5 zmieniono klasę dymoszczelności drzwi. Zamiast obowiązującej dotychczas klasy Sm dotyczącej przepływu dymu zarówno w temperaturze otoczenia, jak i 200°C, pojawiły się określane na podstawie badań odporności ogniowej zgodnych z PN klasy dymoszczelności drzwi Sa i S200. Klasa Sa oznacza szczelność 3 m³/h/mb przy temperaturze otoczenia i ciśnieniu do 25 Pa, a klasa S200  20 m³/h dla drzwi jednoskrzydłowych i 30 m3/h dla dwuskrzydłowych przy temperaturze otoczenia 200°C i ciśnieniu do 50 Pa. Ustawodawca nie wskazał jednak, kiedy stosowanie klasy Sa można uznać za bezpieczne pod względem ochrony ppoż.

Z nowej wersji § 213 wynika, że zwolnienie z wymagań dotyczących klasy odporności pożarowej budynków obejmuje zarówno klasę odporności ogniowej elementów budynku, jak i rozprzestrzeniania ognia przez te elementy. Jednocześnie jednak doprecyzowany został zakres stosowania tego złagodzenia, które np. w przypadku budynków mieszkalnych jednorodzinnych, zagrodowych i rekreacji indywidualnej oraz mieszkalnych i administracyjnych w gospodarstwach leśnych dotyczy tylko obiektów mających w zależności od przeznaczenia i kubatury maks. dwie lub trzy kondygnacje.

Bardzo istotna zmiana w warunkach technicznych, szczególnie w kontekście częstych, a niekiedy tragicznych w skutkach pożarów rozprzestrzeniających się po elewacji, dotyczy § 223 ust. 3. Za równorzędne z pasami miedzykondygnacyjnymi uznaje się obecnie elementy poziome, które powinny spełniać wymagania szczelności ogniowej i izolacyjności ogniowej, również w obrębie połączenia ze ścianami zewnętrznymi, przez okres odpowiadający czasowi klasyfikacyjnemu wymaganemu w stosunku do ścian zewnętrznych budynku i być nierozprzestrzeniające ognia. Zapis ten jest szczególnie istotny w kontekście powszechnie wykonywanych termomodernizacji budynków z wykorzystaniem np. styropianu. Przy praktycznym zastosowaniu omawianego wymagania możliwość rozprzestrzeniania się ognia w warstwie izolacji zostanie poważnie ograniczona.

Ważna zmiana dotyczy możliwości powiększenia strefy pożarowej w budynkach klasyfikowanych jako ZL, poza budynkami wysokimi i wysokościowymi. W § 227 ust. 4 pkt 1 zamiast dotychczasowych, pozwalających na powiększenie strefy o 100%, stałych urządzeń tryskaczowych wprowadzone zostały stałe samoczynne urządzenia gaśnicze wodne. Sankcjonuje to możliwość stosowania alternatywnych rozwiązań w postaci np. mgły wodnej.

Istotne zmiany dla projektowania instalacji zabezpieczenia przeciwpożarowego, w tym wentylacji pożarowej, nastąpiły w brzmieniu § 245. Dotychczas wymagania zabezpieczenia przed zadymieniem lub oddymiania klatek schodowych odnosiły się do kategorii zagrożenia ludzi budynku (ZL). Obecnie jednoznacznie zaznaczono, że wymagania dotyczą klatek schodowych przeznaczonych do ewakuacji ze strefy pożarowej. Oznacza to, że występujące w budynku wielokondygnacyjnym pomieszczenia stanowiące oddzielną strefę pożarową i posiadające niezależne od reszty budynku wyjście bezpośrednio na zewnątrz nie determinują wymagań dla innych klatek schodowych w tym budynku. Przykładem może być niski lub średniowysoki budynek mieszkalny (ZL IV), w którym na parterze zlokalizowane jest np. przedszkole lub przychodnia (ZL II) z wyjściem bezpośrednio na zewnątrz. W takim przypadku wymagania dla klasy ZL II nie są obligatoryjne dla całego budynku i na pozostałych klatkach schodowych nie ma już obowiązku stosowania np. systemów wentylacji pożarowej. Jest to rozsądne złagodzenie wymagań.

W tym samym paragrafie występują również zaostrzenia wymagań. Po pierwsze, klatki schodowe wymienione w § 245 będą musiały być zamykane drzwiami dymoszczelnymi. Wpłynie to na zwiększenie poziomu szczelności pionowych dróg ewakuacji, co poprawi warunki przetrwania pożaru w budynku. Wyższy poziom szczelności klatki schodowej należy również uwzględnić przy doborze wielkości urządzeń wykonawczych zarówno systemu oddymiania, jak i zapobiegania zadymieniu. Może to nieco zmniejszyć wielkość urządzeń wykonawczych każdego z tych systemów lub stworzyć korzystne warunki dla szerszego zastosowania systemów oddymiania grawitacyjnego.

Następny zapis § 245, zwiększający wymagania dla systemów wentylacji pożarowej, dotyczy samoczynnego uruchamiania za pomocą systemu wykrywania dymu urządzeń zapobiegających zadymieniu lub służących do usuwania dymu na pionowych drogach ewakuacji. Oznacza to, że nie będzie już można stosować wyłącznie ręcznych przycisków oddymiania (RPO) nawet przy najprostszych systemach grawitacyjnych. Warto przypomnieć, że w WT cały czas jest mowa o urządzeniach do usuwania dymu, co czasami interpretowane jest jako konieczność wykonania wyłącznie automatycznie otwieranych klap dymowych. Tymczasem dla efektywnego działania instalacji konieczne jest równoczesne otwarcie zarówno klapy dymowej, jak i otworu napływu powietrza lub uruchomienie nawiewu mechanicznego.

Drobne, ale istotne zmiany nastąpiły również w § 246 dotyczącym zabezpieczenia klatek schodowych w budynkach wysokich i wysokościowych. Doprecyzowano, że jeżeli budynek musi mieć m.in. dwie klatki schodowe, to dla każdej z nich musi zostać zapewniona możliwość ewakuacji. Oznacza to, że każda klatka schodowa musi być wyposażona w system zapobiegania zadymieniu. Zmodyfikowane zostały również kryteria, przy których spełnieniu budynek może mieć tylko jedną przeznaczoną do ewakuacji klatkę schodową. Może to być budynek wysoki (bez strefy pożarowej ZL II), jeżeli wewnętrzna powierzchnia kondygnacji nie przekracza w nim 750 m² lub budynek strefy pożarowej ZL IV, jeżeli łączna powierzchnia wewnętrzna mieszkań na kondygnacji lub jej części nie przekracza 750 m². Dzięki tej modyfikacji budynki, które na poziomie parteru lub kilku najniższych kondygnacji mają powierzchnię rzutu większą niż 750 m², mogą mieć tylko jedną klatkę schodową w części wysokiej. 

W § 249 wykreślony został ust. 2, który zwalniał z obowiązku posiadania klasy odporności pożarowej ściany i stropy stanowiące obudowę klatki schodowej łączącej kondygnacje w obrębie jednej strefy pożarowej. Wynika z tego, że obecnie klatki takie muszą mieć stosowną obudowę, co zarówno sprzyja możliwości ewakuacji w początkowej fazie pożaru, jak i poprawia warunki przetrwania na kondygnacjach zlokalizowanych powyżej pożaru. W ust. 6 omawianego paragrafu doprecyzowane zostały ponadto wymagania odnośnie do odległości między ścianą zewnętrzną stanowiącą obudowę klatki schodowej przeznaczonej do ewakuacji, o której mowa w § 245, 246 i 256 ust. 2, a inną ścianą zewnętrzną tego samego lub innego budynku.

Z pewnymi wyjątkami odległość ta powinna być ustalona zgodnie z wymaganiami opisanymi w § 271. Kolejna istotna zmiana dotyczy § 253, w którym opisane zostały wymagania dotyczące dźwigów dla straży pożarnej. W nowym brzmieniu dźwig dla ekip ratowniczych powinien zapewniać dostęp do każdej strefy pożarowej na kondygnacji bezpośrednio lub drogami komunikacji ogólnej. Oznacza to, że w przypadku budynków, których kondygnacje dzielone są na kilka stref pożarowych połączonych korytarzami, nie będzie już wymogu stosowania wind dla ekip ratowniczych niezależnie dla każdej z tych stref.

Szczególnie korzystna zmiana w nowej wersji WT dotyczy posiadaczy działek leśnych lub graniczących z lasem. Zawarta została w § 271 ust. 8 oraz dodanym ust. 8a. Granica lasu została tu zdefiniowana jako granica (kontur) rozumiana jako grunt leśny (Ls) określony na mapie ewidencyjnej lub teren przeznaczony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jako leśny. Czyli jako las nie będą już traktowane grunty zadrzewione oznaczone na tych planach jako Lz. Co jeszcze istotniejsze, zmniejszono do 4 m wymaganą odległość od granicy (konturu) lasu zlokalizowanej na sąsiedniej działce dla budynków (wymienionych w § 213) wykonanych z elementów nierozprzestrzeniających ognia, niezawierających pomieszczeń zagrożonych wybuchem oraz posiadających klasę odporności pożarowej wyższą niż wymagana zgodnie z § 212.

Jeżeli granica ta znajduje się na działce, na której sytuuje się budynek, odległości pod pewnymi warunkami nie określa się. Warunki te są spełnione, jeżeli teren, na którym znajduje się granica (kontur) lasu, przeznaczony jest w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę niezwiązaną z produkcją leśną, a w przypadku braku planu miejscowego – grunty leśne są objęte zgodą na zmianę przeznaczenia na cele nieleśne. W wielu przypadkach te modyfikacje przepisów pozwolą na budowę domu lub innego budynku bez konieczności ubiegania się o odstępstwo.

W kwestii zabezpieczenia garaży zamkniętych wprowadzone zostały zmiany stanowiące zarówno złagodzenie, jak i zwiększenie wymagań w aspekcie bezpieczeństwa pożarowego. Przykładem jest § 277, w którym zmienione zostało brzmienie ust. 3 i 4. Ustęp 3 wprowadza obowiązek stosowania stałych samoczynnych urządzeń gaśniczych wodnych w garażach zamkniętych obejmujących więcej niż dwie kondygnacje podziemne lub znajdujących się poniżej drugiej kondygnacji podziemnej. Wymóg ten dotyczy więc garaży, w przypadku których utrudniona jest ewakuacja oraz opanowanie pożaru przez straż pożarną. Jednocześnie z wymagania tego zwolnione są strefy pożarowe garaży, które mają bezpośredni wjazd lub wyjazd z budynku.

Ustęp 4 zawiera istotne złagodzenie dotyczące stosowania w garażu zamkniętym wentylacji oddymiającej. Uruchamiana za pomocą systemu wykrywania dymu instalacja tego typu wymagana jest, gdy garaż nie ma bezpośredniego wjazdu lub wyjazdu z budynku albo gdy powierzchnia strefy pożarowej przekracza 1500 m². Tym samym, tak jak przed 2009 r., wymóg stosowania systemu oddymiania odnosi się do powierzchni strefy pożarowej, a nie powierzchni całkowitej garażu. Ponownie wprowadzony został więc oczekiwany przez inwestorów zapis, który może poważnie ograniczyć zakres stosowania systemów oddymiania.

W § 278 zmodyfikowano i doprecyzowano wymagania dotyczące warunków ewakuacji z garażu. Co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne wymagane są obecnie ze strefy garażu, która ma więcej niż 25 stanowisk postojowych i nie jest wyposażona w instalację wentylacji oddymiającej lub ma powierzchnię przekraczającą 1500 m². W przypadku strefy pożarowej garażu obejmującej więcej niż dwie kondygnacje wyjścia ewakuacyjne należy zapewnić na poziomie każdej kondygnacji (ust. 1 ww. paragrafu).

Długość przejścia od stanowiska postojowego do najbliższego wyjścia ewakuacyjnego nie uległa zmianie i tak jak dotychczas wynosi w garażu zamkniętym 40 m, a w garażu otwartym 60 m. Istotna zmiana dotyczy jednak możliwości zwiększenia długości tego przejścia. Może być ona powiększona zgodnie z zasadami określonymi w § 237 ust. 6 i 7, ale złagodzenia tego nie stosuje się w przypadku zastosowania w garażu instalacji wentylacji oddymiającej strumieniowej. Tym samym po raz pierwszy w WT pojawił się zapis odnoszący się bezpośrednio do wentylacji strumieniowej, kończąc tym samym trwającą od lat dyskusję, czy zastosowanie tego typu systemu oddymiania pozwala, czy też nie na wydłużenie dojścia ewakuacyjnego. Kolejne ważne doprecyzowanie zawarto w ust. 4 § 278. Wynika z niego, że wyjścia ewakuacyjne z każdej strefy garażu mają być dostępne nie tylko jak dotychczas w przypadku zamknięcia bram pomiędzy strefami, ale również zamknięcia wjazdu lub wyjazdu z garażu. Jest to wymóg, który zwiększa bezpieczeństwo ewakuacji z garażu zamkniętego.

Opublikowane zmiany WT stanowią realizację części postulatów zgłaszanych przez różne środowiska związane z bezpieczeństwem pożarowym. Wiele kwestii nie zostało jednak wyjaśnionych lub doprecyzowanych. Wymienić można chociażby zabezpieczenie przed zadymieniem poziomych dróg ewakuacji (§ 247). Należy jednak mieć na uwadze, że obecna nowelizacja nie jest ostatnią, a w kontekście planowanych zmian w ustawie o ochronie przeciwpożarowej oraz ustawie Prawo budowlane kolejne modyfikacje nie muszą być odległe w czasie.

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2017, poz. 2285).
2. Obwieszczenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2015, poz. 1422).
3. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU nr 81/1991, poz. 351, z późn. zm.).
4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz.Urz. UE L 88/5).
5. Janik P., Nowelizacja rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie – wybrane aspekty, Seminarium „Ochrona ppoż. w budownictwie”, Zakopane, 19–21.10.2017.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!