Strategie ochrony przeciwpożarowej budynków

Inżynierskie podejście do projektowania zabezpieczeń przeciwpożarowych zapoczątkowane zostało na świecie w latach 70. XX wieku. Pierwsze próby jego zastosowania w Polsce pojawiły się około roku dwutysięcznego i do dziś ten kierunek jest intensywnie rozwijany, a obecnie stajemy przed kolejnymi wyzwaniami.

Książka „Strategie ochrony przeciwpożarowej budynków” [1] jest propozycją kroku naprzód, przede wszystkim w zakresie uporządkowania zasad stosowania narzędzi inżynierii pożarowej poprzez określenie ujednoliconych wymagań i standardów. Zaproponowana forma tworzenia i opisu kompleksowych strategii przeciwpożarowych uwzględnia zarówno czynniki mające wpływ na kwestie związane z zapobieganiem powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, jak i zapewnieniem sił i środków do jego zwalczania za pomocą systemów zabezpieczeń, aż po działania ratowniczo-gaśnicze wyspecjalizowanych służb. Umożliwia zatem kompleksowe ujednolicenie zasad stosowania w Polsce metod opartych na celach funkcjonalnych.

Książka przeznaczona jest zarówno dla profesjonalistów z zakresu ochrony przeciwpożarowej, jak i wszystkich tych, którzy są z ochroną przeciwpożarową budynków powiązani w inny sposób, w tym architektów, inżynierów budownictwa i konstruktorów, osób kontrolujących obiekty bądź prowadzących ich odbiory dopuszczające do użytkowania, ubezpieczycieli, zarządców i osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pożarowe w trakcie eksploatacji. Jej celem jest nie tylko przedstawienie instrukcji technicznej w zakresie postępowania przy tworzeniu strategii przeciwpożarowych, ale także zachęta do logicznego i strategicznego myślenia podczas doboru wszelkich rozwiązań zabezpieczeń przeciwpożarowych budynków. Zaproponowana metoda nie jest jedyną, jaka może być stosowana przy przygotowaniu strategii przeciwpożarowej i dokonywaniu oceny rozwiązań równoważnych, może jednak z pewnością być traktowana jako jeden z poprawnych sposobów podejścia do tego problemu.

Inżynieria bezpieczeństwa pożarowego w Polsce

Inżynierskie podejście do projektowania zabezpieczeń przeciwpożarowych polega na analizie reprezentatywnych scenariuszy pożarowych i ilościowej ocenie różnych rozwiązań techniczno-organizacyjnych, z wykorzystaniem narzędzi i metod inżynieryjnych, w odniesieniu do wcześniej sformułowanych celów. Definicja ta identyfikuje trzy składowe inżynierskiego podejścia w ochronie przeciwpożarowej, którymi są:

1.  opis oczekiwanego poziomu bezpieczeństwa w analizowanym obiekcie w zakresie możliwości wystąpienia pożaru,
2. identyfikacja założeń projektowych w zakresie parametrów analizowanego obiektu oraz rozwoju pożaru i warunków ewakuacji,
3. analizy inżynieryjne proponowanych rozwiązań i ocena, które z nich zapewniają oczekiwany poziom bezpieczeństwa.

Podejście oparte na celach funkcjonalnych wykorzystywane jest alternatywnie do podejścia nakazowego. Stosowane jest obecnie w Polsce najczęściej w uzupełnieniu do realizacji przepisów nakazowych lub jako niezależne analizy, wykonywane bez powiązania z przepisami krajowymi. Może to mieć miejsce, kiedy przepisy nie określają w sposób jednoznaczny parametrów danego elementu budowlanego bądź instalacji, a jedynie wytyczają cel, jaki należy za jego pomocą osiągnąć (np. w odniesieniu do wentylacji oddymiającej, która zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury [2] powinna usuwać dym z intensywnością zapewniającą, że w czasie potrzebnym do ewakuacji ludzi na chronionych przejściach i drogach ewakuacyjnych nie wystąpi zadymienie lub temperatura uniemożliwiające bezpieczną ewakuację), bądź kiedy nie jest możliwe zastosowanie rozwiązań wymaganych bezpośrednio przez przepisy i pozostają rozwiązania zamienne.

Myślenie strategiczne

Podejście „strategiczne” do ochrony przeciwpożarowej skłania do przemyślenia najpierw koncepcji, a dopiero potem podejmowania decyzji o konkretnych rozwiązaniach. Niestety obserwacja branży ochrony przeciwpożarowej pokazuje, że większość jej przedstawicieli jest tak zabieganych w swoich działaniach, że często nie zastanawia się nad spójną koncepcją i nad tym dlaczego wybiera takie, a nie inne rozwiązanie. Nierzadko przypadek lub względy personalne przesądzają o wyborze ostatecznie zastosowanych rozwiązań [3].

Ogólnie rzecz ujmując, można przyjąć, że prawdziwym celem strategii przeciwpożarowej jest zapewnienie koordynacji pomiędzy przepisami z zakresu ochrony ppoż., zarządzaniem ochroną ppoż. i systemami ochrony ppoż., która powinna prowadzić do zwiększenia skuteczności i urealnienia stosowanych rozwiązań oraz optymalizacji kosztów inwestycyjnych i kosztów ich utrzymania.

Zawód inżyniera pożarowego, który w Polsce najczęściej reprezentowany jest przez rzeczoznawców ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych, w ciągu ostatnich kilku dekad znacznie zmienił swój charakter, szczególnie ze względu na fakt rozpowszechnienia omówionych wcześniej rozwiązań opartych na celach funkcjonalnych, które wymagają od rzeczoznawców więcej doświadczenia i wiedzy niż wcześniej, kiedy bazowano wyłącznie na podejściu nakazowym.

Dawniej, znając podstawowe wymagania przepisów, można było bez trudu stworzyć wstępną strategię przeciwpożarową, jednak dzisiaj niezbędne staje się spojrzenie inżynierskie i holistyczne. Kolejnym istotnym aspektem jest fakt, że strategia przeciwpożarowa przygotowana przez jedną osobę, nawet jeśli jest właściwa, będzie zawsze subiektywna.

Strategia przygotowana przez zespół ma szansę być znacznie bardziej obiektywną, a braki wiedzy i doświadczenia pojedynczych jego członków mogą zostać uzupełnione przez pozostałych. Z zasady nawet najbardziej kompetentne osoby nie powinny przygotowywać strategii przeciwpożarowej bez przeprowadzenia konsultacji, przynajmniej z osobami współpracującymi przy projekcie oraz przedstawicielami odpowiednich organów.

Czytaj też: Wskazówki do przygotowania scenariuszy pożarowych >>>

Zazwyczaj w zespole takim powinni znaleźć się następujący członkowie:

• osoba przygotowująca strategię, czyli strateg pożarowy (w Polsce najczęściej jest to rzeczoznawca ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych),
• inwestor lub osoba reprezentująca go w zakresie bezpieczeństwa pożarowego dla budynku,
• architekci i osoby związane z projektem budowlanym,
• organy władzy, w tym reprezentanci PSP, sanepidu itp.,
• ubezpieczyciele,
• przedstawiciele innych branż, np. konserwator zabytków, reprezentant nadzoru budowlanego, zarządca nieruchomości itp.,
• osoby mające w przyszłości pełnić funkcje konserwatorów instalacji pożarowych i inżynierów obsługi budynku.

Cele strategii przeciwpożarowej

Poprzez analizę potrzeb związanych z funkcjonowaniem budynku, poznanie jego właścicieli, użytkowników i przebiegających w nim procesów można wytypować szereg istotnych celów w strategii przeciwpożarowej.

Rys. 1 przedstawia cztery cele główne, do których zalicza się:

• bezpieczeństwo życia,
• ochronę mienia,
• ciągłość produkcji,
• ochronę środowiska

– w każdym wyodrębniono cztery cele szczegółowe [1, 3].

Ochrona życia ludzi

1. W pierwszej kolejności rozważmy kluczowy cel, jakim jest ochrona życia ludzi. Regulacje w zakresie bezpieczeństwa pożarowego mają na celu zapewnienie, że stali użytkownicy obiektu i goście będą w przypadku pożaru zabezpieczeni przed jego oddziaływaniem, a w razie konieczności można ich będzie bezpiecznie ewakuować. Krajowe przepisy przeciwpożarowe koncentrują się zazwyczaj właśnie na bezpieczeństwie życia użytkowników budynku.

Stosując wszystkie rozwiązania wymagane przez przepisy, można zakładać, że ochrona użytkowników zostanie zagwarantowana w wystarczającym stopniu. Jednak nawet w tej sytuacji inżynier pożarowy powinien patrzeć głębiej, biorąc pod uwagę różne profile użytkowników, ich liczbę, stopień sprawności, aspekty kulturowe, językowe itp.

2. Należy uwzględnić fakt, że goście powodują powstanie innego profilu ryzyka niż stali użytkownicy, m.in. dlatego, że nie znają układu budynku i jego dróg ewakuacyjnych. W wielu przypadkach goście mogą stanowić odsetek ogólnej liczby użytkowników (np. w biurowcu), w innych natomiast stanowią większość (np. w galerii handlowej).

Należy mieć również na uwadze, że liczne typy budynków mogą być odwiedzane przez bardzo szeroki przekrój społeczeństwa, o różnej charakterystyce – są to na przykład stacje kolejowe, lotniska, muzea czy stadiony. Strateg pożarowy powinien zawsze wykorzystywać różne kryteria oceny przewidywanych zdarzeń w stosunku do użytkowników stałych i osób odwiedzających.

3. Kolejną grupę osób mogących przebywać w budynku stanowią wykonawcy prac okresowych, czyli osoby, które pracują przy remoncie budynku lub jego konserwacji. Odrębne podejście do tej grupy jest konieczne ze względu na fakt, że zwykle nie muszą oni znać rozkładu budynku i układu dróg ewakuacyjnych, liczba tych osób może się różnić w poszczególnych godzinach lub dniach, ponadto wykonawcy nie przebywają zazwyczaj w typowych miejscach, z których łatwo mogą się ewakuować. W momencie wystąpienia pożaru mogą znajdować się w strefie poddasza, na drabinach lub w miejscach z ograniczoną mobilnością. Powoduje to konieczność rozważenia dwóch kwestii:

• w jaki sposób przekazywany jest w tych obszarach komunikat alarmowy,
• o ile więcej czasu potrzeba, by osoby te dotarły do miejsca, z którego będzie można rozpocząć ich standardową ewakuację.

4. Czwartą grupą, w stosunku do której należy rozpatrywać aspekt ochrony życia, są strażacy. Obecnie w bardzo niewielu krajach akceptuje się założenie, że strażacy mają świadomość podejmowanego ryzyka i powinni korzystać z własnych urządzeń ochrony – w większości przypadków bezpieczeństwo strażaków także powinno być brane pod uwagę.

Ochrona mienia

Kwestia ochrony mienia na wypadek pożaru znacznie różni się od zagadnienia ochrony życia. Podczas gdy głównym celem strategii przeciwpożarowej w aspekcie ochrony życia jest zapewnienie bezpiecznej ewakuacji wszystkich osób, w strategii ochrony mienia najważniejsze jest ograniczenie szkód majątkowych spowodowanych przez pożar. Jest to szczególnie brane pod uwagę przez ubezpieczycieli.

Strategia przeciwpożarowa może w tym przypadku być ukierunkowana na rozwiązania techniczno-organizacyjne gwarantujące możliwie najszybszy dojazd ekip gaśniczych na miejsce pożaru, może też wymagać zastosowania samoczynnych systemów gaśniczych lub elementów biernej ochrony przeciwpożarowej. Możliwa jest również kombinacja wyżej wymienionych taktyk pożarowych.

• Pierwszym elementem chronionego mienia może być sama konstrukcja budynku.
• Drugim są fasady czy elewacje, które na przykład w budynkach zabytkowych mogą podlegać szczególnej ochronie (czasami mają dużo większą wartość niż sam budynek). W takich przypadkach istotne jest nie tylko ograniczenie możliwości oddziaływania na nie ognia – olbrzymie straty mogą wywołać już nawet niewielkie ilości dymu.
• Trzecim elementem ochrony jest stałe wyposażenie budynku, które także może mieć znaczną wartość, a jednocześnie nie może zostać łatwo przeniesione czy wyniesione – przykładem mogą być serwerownie komputerowe, linie produkcyjne czy sprzęt badawczy.
• Czwartym i ostatnim elementem jest mienie ruchome, które może obejmować wszystko, od dzieł sztuki po komputery. Występowanie w budynku szczególnie wartościowych przedmiotów może uzasadniać wprowadzenie do strategii rozwiązań specjalnych, przewidujących niestandardowe sposoby ratowania mienia.

Ochrona ciągłości produkcji

Pomimo niepokojących statystyk dotyczących strat pożarowych przedsiębiorstw, przy określaniu strategii przeciwpożarowych w dalszym ciągu najczęściej nie bierze się pod uwagę zagadnień związanych z utrzymaniem ciągłości ich działalności. Pożar jest niejednokrotnie przyczyną długotrwałego przestoju produkcji, a w konsekwencji strat finansowych znacznie przewyższających bezpośrednie straty materialne. Nawet jeśli pracownicy są bezpieczni, a budynek nie został zniszczony, straty związane z pożarem mogą w dużym stopniu zaważyć na dalszym funkcjonowaniu firmy.

Podczas opracowywania strategii:

• w pierwszej kolejności należy rozważyć, jak pożar może wpłynąć na operacje krótkoterminowe;
• Kolejnym celem są operacje długoterminowe. Nawet jeśli podjęte zostaną działania związane z szybką likwidacją szkód popożarowych, konieczne jest zagwarantowanie firmie przetrwania okresu bezpośrednio po pożarze i możliwości utrzymania stałego poziomu produkcji;
• Ostatnim celem jest zachowanie misji, czyli fundamentalnych celów działania danej firmy. Przykładowo jeśli w instytucie nauki bezpieczeństwa pożarowego wystąpi poważny pożar, który zniszczy wyposażenie i obnaży poważne niedociągnięcia w zakresie ochrony przeciwpożarowej, będzie to miało zasadnicze znaczenie dla utrzymania dobrej opinii instytutu i jego misji.

Ochrona środowiska

Problemy ochrony środowiska rzadko są ukazywane jako integralna część strategii przeciwpożarowej. W wielu przypadkach wpływ pożaru na środowisko naturalne nie jest traktowany jak kwestia kluczowa. Wyjątek stanowią w Polsce zakłady dużego ryzyka (ZDR), w których obligatoryjnie opracowywane są operaty oddziaływania na środowisko, uwzględniające także ocenę ryzyka związanego z wystąpieniem pożaru.

Wydaje się jednak, że aspekt ochrony środowiska w powiązaniu z ochroną przeciwpożarową będzie (a przynajmniej powinien) coraz bardziej zmierzać w kierunku stworzenia pewnych uregulowań prawnych, także w innych rodzajach budynków.

Pierwszym elementem może być kwestia oddziaływania pożaru wewnątrz budynku. Bez względu na to, czy ryzyko zapłonu wynika z procesów produkcyjnych, czy składowania materiałów niebezpiecznych i ich składu chemicznego, pożar może uwolnić produkty będące problemem dla wewnętrznego środowiska naturalnego.

Podobne rozważania należy przeprowadzić w stosunku do obszaru znajdującego się na terenie zakładu wokół budynku, dla którego tworzona jest strategia. Pożar może bowiem mieć wpływ również na inne budynki lub przedmioty znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie jego miejsca. Mogą to być przede wszystkim uszkodzenia spowodowane oddziaływaniem dymu lub promieniowania cieplnego.

Następnym aspektem, który należy rozważyć, jest możliwy wpływ pożaru na tereny i miejscowości sąsiadujące z zakładem. Należy ocenić, jak region, w którym znajduje się zakład, może zostać zabezpieczony przed wpływem pożaru. Pożary o mocy dziesiątków megawatów mogą doprowadzić do uwolnienia do środowiska ogromnych ilości zanieczyszczeń. Ich rozprzestrzenianie się może być dodatkowo potęgowane przez wpływ różnych warunków pogodowych. Największym problemem może się okazać nawet nie sam pożar, ale skutki walki z nim, na przykład spływ zanieczyszczonej wody do pobliskich rzek powodujący narażenie życia tamtejszej fauny i flory.

Ostatnim czynnikiem jest ocena długoterminowego oddziaływania skutków pożaru na środowisko. Może to być trudne do określenia i bardziej subiektywne niż w przypadku trzech poprzednich elementów. Niemniej wobec zagrożeń dla społeczeństwa konieczne jest przynajmniej rozważenie pewnych scenariuszy pożarów i ich skutków, nie tylko w perspektywie miesięcy, ale całych lat.

Nie ma wątpliwości, że wiele dużych pożarów na całym świecie drastycznie wpłynęło na ekologię w skali lokalnej, regionalnej i krajowej. Przykładem może być gigantyczny wpływ na środowisko nawet pojedynczego incydentu, jaki może się wydarzyć na platformie wiertniczej, na skutek którego nastąpi uwolnienie ropy naftowej mogące doprowadzić do lokalnej katastrofy ekologicznej, której skutki będą odczuwalne przez dziesięciolecia.

Strategiczny plan zabezpieczeń pożarowych

Każda strategia powinna być oparta na stworzonej wstępnie strategicznej wizji, określającej, w jaki sposób doprowadzi ona do zrealizowania wyznaczonych celów. Wizja strategiczna polega na wyobrażeniu sobie, jak z pomysłu stworzyć coś namacalnego – ilustruje, jak będzie wyglądała strategia i w jaki sposób przyniesie oczekiwane rozwiązania. Obraz ten można przedstawić z wykorzystaniem specjalnego diagramu. Założeniem jest, aby obraz strategii mieścił się na jednej stronie formatu A4.

Metoda ta służy do identyfikowania ośmiu głównych środków zabezpieczeń zaplanowanych do zastosowania w strategii przeciwpożarowej, dopasowanych do sformułowanych w polskiej ustawie o ochronie przeciwpożarowej trzech warstw zabezpieczeń (tab. 1). Ideą jest, aby przygotowywana strategia przeciwpożarowa opierała się na odpowiednio wysokim poziomie zaawansowania poszczególnych środków zabezpieczeń, dającym w efekcie oczekiwany ogólny poziom ochrony przeciwpożarowej budynku.

Dla każdego ze środków zabezpieczeń przedstawionych w tabeli określono sześć najważniejszych rodzajów zabezpieczeń, wraz z sugerowaną propozycją ich oceny jakościowej. Ocenę ostateczną każdego ze środków zabezpieczeń uzyskuje się poprzez zsumowanie ocen przyznanych każdemu z wchodzących w jego skład rodzajów zabezpieczeń. Podane propozycje służą zminimalizowaniu możliwości dokonywania ocen subiektywnych oraz ujednoliceniu metody. Jednak jeśli użytkownik uzna, że należy je zmodyfikować, jest to możliwe, pod warunkiem że sumaryczna maksymalna liczba punktów możliwa do uzyskania dla danego środka zabezpieczeń pozostanie równa 25.

Analiza uzyskanych wyników i ocena strategii

Przeprowadzona ocena każdego z ośmiu kluczowych czynników strategii (środków zabezpieczeń) powinna zostać zaznaczona na siatce wartości strategii w skali od zera do dwudziestu pięciu. Następnie punkty należy połączyć prostymi liniami, które utworzą figurę dającą nam wyobrażenie o potencjale danej strategii. Stanowi to jednocześnie orientacyjną informację na temat przewidywanych kosztów systemów zabezpieczeń.

Strategię, którą opracowujemy dla konkretnego budynku, nazywamy strategią rzeczywistą. Niejednokrotnie wykorzystujemy w niej rozwiązania indywidualne, nazywane zamiennymi w stosunku do wymaganych przez przepisy. Aby dokonać oceny, czy opracowana strategia zapewnia wystarczający poziom ochrony przeciwpożarowej budynku, konieczne jest porównanie zaplanowanych rozwiązań z punktem odniesienia, jaki stanowi strategia oczekiwana, określona wymaganiami przepisów lub wynikająca z innych uzasadnionych przesłanek. Przykładowe zestawienie strategii oczekiwanej i rzeczywistej przedstawia rys. 2.

Na podstawie jednego rzutu oka na wykres możemy stwierdzić, w jakich aspektach strategia rzeczywista nie spełnia wymagań strategii oczekiwanej, a w jakich ją przewyższa. Pomimo że jest to bardzo cenna informacja, nie wystarcza jednak do pełnej oceny, czy ogólny poziom bezpieczeństwa pożarowego budynku w obydwu przypadkach jest porównywalny, czy też strategia rzeczywista nie dorównuje strategii oczekiwanej bądź proponuje rozwiązania przeszacowujące oczekiwania. W tym celu opracowano metodę polegającą na wyznaczeniu indeksu ryzyka pożarowego (ang. Fire Risk Index – FRI) zarówno dla strategii oczekiwanej, jak i rzeczywistej i porównaniu obydwu uzyskanych wartości.

Do przeprowadzania półilościowej oceny strategii przeciwpożarowych opracowane zostało narzędzie obliczeniowe, którego główny rdzeń oparto na metodzie Gretenera z roku 1960, służącej do szacowania zagrożenia i ryzyka pożarowego w budynkach. Szczegóły zaproponowanej tu metody obliczeniowej, prowadzącej do wyznaczenia indeksu ryzyka pożarowego FRI, zostały opracowane przez autorów książki w oparciu o ich doświadczenie i wiedzę ekspercką i stanowią propozycję do wykorzystania przy opracowywaniu projektów budowlanych

Metoda Gretenera w wersji oryginalnej była i jest do dziś szeroko wykorzystywana m.in. w branży ubezpieczeniowej w Szwajcarii [4]. Jest ona odmienna od metod wykorzystywanych powszechnie do wyznaczania ryzyka pożarowego, gdyż jej ideą jest umożliwienie wyznaczenia ryzyka pożarowego na podstawie oceny poziomu potencjalnego zagrożenia pożarowego i poziomu zabezpieczeń, a nie w oparciu o statystyczne dane niezawodnościowe poszczególnych systemów oraz przewidywane skutki potencjalnych zdarzeń pożarowych.

Pomysł Gretenera został wykorzystany w zaproponowanej metodzie wyznaczania indeksu FRI, gdyż pozwala na zastosowanie do tego celu wartości punktowych uzyskiwanych podczas oceniania strategii przeciwpożarowej. Umożliwia to w efekcie ocenę, czy rzeczywista strategia przeciwpożarowa zapewnia w budynku poziom bezpieczeństwa co najmniej równoważny poziomowi wynikającemu ze strategii oczekiwanej.

Pierwszym krokiem do dokonania obliczenia indeksu ryzyka pożaru jest określenie celu strategii przeciwpożarowej i określenie poziomu strategii oczekiwanej. W dalszej kolejności należy przeprowadzić obliczenia indeksu ryzyka pożarowego (FRI), wyznaczając go jako iloczyn indeksu zagrożenia pożarowego (FHI) i prawdopodobieństwa wystąpienia pożaru w danym budynku (Fi) [15]:

  (1)

gdzie:

FRI – indeks ryzyka pożarowego (fire risk index),

FHI – indeks zagrożenia pożarowego (fire hazard index),

Fi – częstość występowania pożaru w danym budynku (frequency of ignition).

Występująca we wzorze (1) wartość indeksu zagrożenia pożarowego jest proporcjonalna do potencjalnego zagrożenia pożarowego (PH), jakie występuje w danym budynku (przyjmowanego dla odpowiedniego profilu ryzyka), oraz odwrotnie proporcjonalna do ilości i jakości zastosowanych w budynku środków zabezpieczeń, reprezentowanych przez wartość sumarycznej oceny punktowej uzyskanej dla środków zabezpieczeń (PM). Indeks zagrożenia pożarowego (FHI) wyznacza się z zależności:

  (2)

gdzie:

FHI – indeks zagrożenia pożarowego (fire hazard index),

PH – potencjalne zagrożenie pożarowe (potential hazard),

PM – środki zabezpieczeń przeciwpożarowych (protective measures).

Potencjalne zagrożenie pożarowe (PH) wyznacza się przy założeniu, że indeks zagrożenia pożarowego strategii oczekiwanej przyjmuje się jako równy 1.

Wartość liczbowa PM występująca we wzorze 2, przyjmowana dla środków zabezpieczeń przeciwpożarowych, wynika z oceny punktowej poszczególnych środków zabezpieczeń opracowanej strategii przeciwpożarowej, z uwzględnieniem odpowiednich współczynników wagowych, które można przyjmować ekspercko lub jako część (standardowo 20%) oceny punktowej danego środka zabezpieczeń w strategii oczekiwanej.

 (3)

gdzie:

E_ORG, E_LIM, E_PAS, E_DET, E_SUP, E_SC, E_MAI, E_FB – oceny punktowe uzyskane w ocenie strategii przeciwpożarowej dla poszczególnych środków zabezpieczenia,

W_ORG, W_LIM, W_PAS, W_DET, W_SUP, W_SC, W_MAI, W_FB – współczynniki wagowe dla poszczególnych środków zabezpieczenia, w zależności od profilu ryzyka.

Częstość występowania pożaru we wzorze (1) jest jednym z kluczowych parametrów większości ocen ryzyka.

Jednym ze źródeł literaturowych, z których możemy zaczerpnąć dane o prawdopodobieństwie wystąpienia pożaru w różnych rodzajach budynków, jest brytyjski standard PD-7974-7 [5], możliwe jest jednak wykorzystanie danych statystycznych z innych źródeł. W przypadku gdy ocenie podlega jeden budynek, ale w różnych wariantach zabezpieczeń, w analizach można pominąć wartość częstości występowania pożaru w danym budynku (przyjąć np. jako stałą 1), gdyż nie będzie miała ona wpływu na stosunek indeksu ryzyka pożaru strategii oczekiwanej i rzeczywistej.

Aplikacja komputerowa do tworzenia strategii przeciwpożarowych

Opisana powyżej metoda analizy strategii przeciwpożarowych została przez jej twórców opracowana również w formie aplikacji komputerowej. Aplikacja Igni.online dostępna jest bezpłatnie na stronie internetowej https://www.igni.online/beta-pl. W celu uzyskania dostępu wystarczy skontaktować się mailowo z administratorami programu i otrzymać login oraz hasło do programu.

Obecnie udostępniono wersję beta, która umożliwia przeprowadzenie pełnej analizy strategii przeciwpożarowej budynku, wyznaczenie indeksu ryzyka pożaru zarówno dla strategii rzeczywistej, jak i oczekiwanej oraz dokonanie ich porównania i oceny, czy zastosowane rozwiązania zapewniają ogólny poziom zabezpieczenia nie niższy od oczekiwanego. Program umożliwia także wygenerowanie raportu w formacie pdf, w którym przedstawione są wszystkie szczegóły opracowanej strategii. Pierwszym krokiem po zalogowaniu się do programu jest dokonanie opisu analizowanego budynku i wybór celu, w jakim realizujemy ochronę przeciwpożarową w budynku, oraz profilu ryzyka, jaki mu odpowiada.

Obecna wersja programu ukierunkowana jest przede wszystkim na ochronę życia, a profile ryzyka budynków przyjęto w niej na podstawie brytyjskiej normy BS 9999 [6], w zależności od rodzaju użytkowników budynku i przewidywanej szybkości rozwoju pożaru. Następnie przechodzimy do okna, w którym należy podjąć decyzję nt. strategii oczekiwanej, stanowiącej poziom odniesienia dla opracowywanej przez nas strategii rzeczywistej. Do wyboru mamy automatyczne wygenerowanie domyślnej strategii oczekiwanej dla wybranego profilu ryzyka budynku lub samodzielne jej utworzenie, jako tzw. strategii indywidualnej.

Wybór strategii domyślnej oznacza akceptację poziomu odniesienia zaproponowanego na podstawie wieloletniego doświadczenia i wiedzy eksperckiej przez autorów książki. Strategię oczekiwaną indywidualną można utworzyć samodzielnie jednocześnie z opracowaniem oceny dla strategii rzeczywistej, do której przechodzimy w następnym kroku analiz. Na tym etapie musimy dokonać oceny punktowej środków zabezpieczeń przeciwpożarowych, jakie istnieją (lub są planowane) w analizowanym budynku.

Czytaj też: Bezpieczne przejścia instalacyjne >>>

Dla każdego ze środków zabezpieczeń, których zestawienie pokazano w tab. 1, mamy do dyspozycji 25 punktów, które przydzielamy na podstawie szczegółowej listy pytań. Jeżeli jednocześnie opracowujemy strategię oczekiwaną indywidualną, to poza oceną rzeczywistą dokonujemy także oceny punktowej, która w danym przypadku jest adekwatna do naszych teoretycznych oczekiwań (np. rozwiązań zgodnych z obowiązującymi przepisami).

Uzyskane oceny punktowe strategii rzeczywistej i oczekiwanej zostają przez program automatycznie przetworzone na diagram (rys. 2), który pozwala łatwo ocenić ogólny poziom ochrony przeciwpożarowej w budynku oraz różnice w rozwiązaniach rzeczywistych i oczekiwanych.

Podsumowanie

Przedstawiona w książce „Strategie ochrony przeciwpożarowej budynków” [1] metoda dokonywania oceny poziomu bezpieczeństwa pożarowego budynku, wraz z ułatwiającą jej stosowanie aplikacją Igni.online, może się stać wygodnym narzędziem wspomagającym i systematyzującym pracę rzeczoznawców ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych, projektantów czy pracowników PSP dokonujących weryfikacji oraz oceny projektów i ekspertyz pożarowych.

Oczywiście, jak wszystkie metody eksperckie, nie jest to narzędzie idealne i prawdopodobnie nigdy się takim nie stanie (gdyż jest to po prostu niemożliwe do osiągnięcia). Jego niedoskonałości powinny być jednak stopniowo usuwane i docelowo metoda ta może zyskać uznanie licznej grupy użytkowników i w efekcie przyczynić się do zwiększenia jakości opracowań z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz ujednolicenia ich formy. Jeśli by do tego doszło, prawdopodobnie zwiększyłaby się także szansa zwrócenia na nią uwagi przez osoby zaangażowane w tworzenie przepisów.

Zamierzeniem autorów jest próba upowszechnienia w Polsce zaproponowanych metod oceny zabezpieczeń przeciwpożarowych budynków i ujednolicenie formy sporządzanej dokumentacji. Pozostają oni jednocześnie otwarci na wszelkie uwagi i sugestie, które z pewnością wezmą pod uwagę w kolejnych fazach rozwoju metody. Zwracają także uwagę, że stosując ją, nie należy w żadnym wypadku zapominać o konieczności stałej kontroli, czy uzyskane za jej pomocą rozwiązania są zgodne z wszystkimi zasadami inżynierii pożarowej, a w przypadku zauważenia niezgodności – należy niezwłocznie je zgłaszać. Nie należy także przyjmować, że udostępniona aplikacja igni.online może zastąpić wiedzę ekspertów pożarowych i ich udział w kolejnych fazach projektowania.

Literatura

1. Brzezińska D., Bryant P.,Strategie ochrony przeciwpożarowej budynków, Wydawnictwo PŁ, 2018.
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75/2002, poz. 690, z późn. zm.)
3. Bryant P.,Fire Strategies – Strategic Thinking, Kingfell, London, 2013.
4. BVD,Evaluation of Fire Hazard and Determining Protective Measures, Association of Cantonal Institutions for Fire Insurance (VKF) and Fire Prevention Service for Industry and Trade (BVD), Zurich, Switzerland, 1973.
5. PD 7974-7:2003 Application of fire safety engineering principles to the design of buildings. Part 7: Probabilistic risk assessment.
6. BS 9999:2017 Fire safety in the design, management and use of buildings. Code of practice.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!