W okresie powojennym wydano ustawę o uzdrowiskach i leczeniu uzdrowiskowym [1] (1965 r.) odpowiadającą ówczesnym realiom polityczno-gospodarczym. Uzdrowiska były własnością państwową centralnie zarządzaną przez Centralny Zarząd Uzdrowisk Polskich (później Zjednoczenie „Uzdrowiska Polskie”). Zaistniałe po 1989 r. zmiany przewidujące podporządkowanie uzdrowisk samorządom terytorialnym spowodowało potrzebę zastosowania nowych relacji prawnych, dostosowanych do warunków zarządzenia uzdrowiskami (Czytaj więcej na ten temat).
Po wieloletnich próbach w 2005 r. [2] została taka (dotychczas obowiązująca) ustawa uchwalona. Zgodnie z dyspozycją ustawodawcy w 2006 r. minister zdrowia rozporządzeniem [3] określił wymagania, jakim powinny odpowiadać zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego. Autor pierwszego projektu „ustawy o uzdrowiskach” (1992 r.), wybitny specjalista z dziedziny balneotechniki i zdrojownictwa prof. Andrzej Madeyski był zaniepokojony przeciągającymi się pracami legislacyjnymi nad ustawami dotyczącymi uzdrowisk, co wyraził m.in. w publikacjach [4, 5]. Niestety, prof. Madejski nie zdążył ustosunkować się do wydanych aktów prawnych.
Ustawa o uzdrowiskach
Ustawa o uzdrowiskach z 2005 r. [2] obejmuje pełny zakres ich działalności i poza przepisami ogólnymi, wstępnymi i końcowymi obejmuje zagadnienia:
- lecznictwo uzdrowiskowe,
- zasady finansowania lecznictwa uzdrowiskowego,
- nadzór nad lecznictwem uzdrowiskowym,
- nadanie obszarom statusu uzdrowiska albo statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej,
- gminy uzdrowiskowe i gminy mające status obszaru ochrony uzdrowiska.
Ze względu na obszerny zakres tematyczny w ustawie uwagi zostaną ograniczone do niektórych zagadnień. Pominięte będą kwestie związane z finansowaniem działalności uzdrowiskowej, gdyż problem ten jest szczegółowo omówiony w publikacji [6].
Ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach uzdrowiskowych [2] ograniczyła pojęcie „uzdrowiska” do działalności obiektów podlegających kontroli Ministerstwa Zdrowia, a przecież na terenie uzdrowiska zlokalizowanych jest wiele innych obiektów, które służą celom wypoczynkowym, rehabilitacyjnym lub leczniczym. Do niedawna dwa obiekty uzdrowiskowe: zakład przyrodoleczniczy i pijalnia wód mineralnych, były „sercem” uzdrowiska.
Obecna ustawa [2] wprowadziła pojęcie zakładu lecznictwa uzdrowiskowego jako zakładu opieki zdrowotnej, działającego na obszarze uzdrowiska, utworzonego w celu udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego. Do zakładów tych zaliczono:
- szpitale uzdrowiskowe,
- sanatoria uzdrowiskowe,
- prewentoria uzdrowiskowe dla dzieci i przychodnie uzdrowiskowe i tylko dla tych zakładów podano szczegółowy zakres zadań, jakie powinny spełniać wobec pacjenta.
Czy dla sanatoriów i prewentoriów niepodlegających ministrowi zdrowia nie ma miejsca w uzdrowisku? Czy powstające w uzdrowiskach hotele z dobrze rozwiniętą działalnością rehabilitacyjno- leczniczą, wyposażone w baseny rehabilitacyjne, kinezyterapię i fizykoterapię nie należą do uzdrowiska?
Każdy z obiektów zlokalizowany na terenie uzdrowiska lub w jego obrębie, przeznaczony do odpoczynku, rekreacji lub leczenia, powinien mieć zapewnione płatne usługi świadczone przez zakład przyrodoleczniczy, pijalnię wód mineralnych lub inne obiekty. Niezrozumiałym jest sztuczne włączenie działalności zakładu przyrodoleczniczego (jako samodzielnego zakładu lecznictwa uzdrowiskowego) w struktury innych zakładów lecznictwa uzdrowiskowego.
Nie ma to racjonalnego i ekonomicznego uzasadnienia. Ustawa przewiduje dotacje finansowe dla gmin uzdrowiskowych, które mają tyle potrzeb, że w pierwszej kolejności wydawać je będą na „dobry efekt zewnętrzny” budynków uzdrowiskowych. Obawiać się należy, że środków finansowych nie wystarczy na rozwój i modernizację budynków przeznaczonych dla lecznictwa uzdrowiskowego, zwłaszcza na zakład przyrodoleczniczy, pijalnię wód, dom zdrojowy.
Racjonalna gospodarka surowcami leczniczymi, jakie ma uzdrowisko, wynika nie tylko z obowiązków składanych wobec przyszłych pokoleń. Każda nadwyżka surowca powinna być wykorzystana. Dotyczy to zwłaszcza wód mineralnych, których nie wykorzystuje się w rozlewnictwie (do produkcji soli i szlamów leczniczych). W każdym uzdrowisku na zachodzie Europy rozpowszechnione są sklepy, w których leczący się pacjent może zakupić do domu środki lecznicze. Produkcja pomocnicza uzdrowiska przynosi korzyści nie tylko dla uzdrowiska, ale również pacjentowi i jego ubezpieczycielowi.
W świetle tego, niezrozumiałe jest obciążanie przez Skarb Państwa produktów tych 22-proc. podatkiem VAT. Wody mineralne wyprodukowane w uzdrowisku, ze względu na ich profilaktyczne działanie na organizm ludzki, powinny być obciążane niewielkim lub zerowym podatkiem VAT. Różne inne napoje, często szkodliwe dla zdrowia, zwłaszcza młodzieży (nadmierne ich zakwaszenie, stosowanie konserwantów itp.), powinny być obciążane wysokim podatkiem VAT, mają opodatkowanie 7%.
