Charakterystyka materiałów zmiennofazowych

Duża liczba urządzeń służących do utrzymania komfortu cieplnego wewnątrz budynków wpływa na rosnącą energochłonność instalacji. Problem ten dotyczy głównie budynków użyteczności publicznej, w których mamy do czynienia z dużymi zyskami ciepła pochodzącymi zarówno od ludzi, jak i od urządzeń tam się znajdujących. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na duże zapotrzebowanie na energię budynków tego typu jest dążenie do uzyskiwania jak najlżejszych konstrukcji, często poprzez zastosowanie dużych przeszkleń powierzchni. Czynniki te powodują, że ilości energii potrzebnej np. na chłodzenie są bardzo duże. Zjawisko to niekorzystnie wpływa zarówno na koszty eksploatacji budynku, jak i środowisko.

W związku z tym obecnie dąży się do uzyskiwania jak największej energooszczędności budynków poprzez poszukiwanie nowych rozwiązań energooszczędnych lub większą efektywność wykorzystania środków już istniejących, jak np. odzysk ciepła, wykorzystanie energii słonecznej, geotermalnej itp. W ten zakres działań bardzo dobrze wkomponowują się materiały zmiennofazowe, które umożliwiają efektywne wykorzystanie dostępnego ciepła.

Charakterystyka PCM

Materiały TES (ang. Thermal Energy Storage), wykorzystujące ciepło utajone, umożliwiają głównie krótkoterminowe magazynowanie ciepła (godzinowe, dniowe). Ta grupa materiałów jako główną zasadę działania wykorzystuje ciepło przemian fazowych, jakie mogą zachodzić w układach: gaz-ciecz, ciało stałe-gaz, ciało stałe-ciecz, ciało stałe-ciało stałe. Ich działanie opiera się na przemianie fazowej, dlatego ogólnie materiały te nazywane są zmiennofazowymi (ang. Phase Change Materials – PCM). Ponieważ proces zmiany fazy jest, w zależności od kierunku przemiany, procesem endoenergetycznym lub egzoenergetycznym, materiały te mogą być efektywnie wykorzystywane do gromadzenia i oddawania energii.

Dodatkową zaletą materiałów PCM jest fakt, że pozwalają one na gromadzenie energii nie tylko poprzez wykorzystanie ciepła utajonego (przemiany fazowe), ale również ciepła jawnego (zmiany temperatury). Największy potencjał do wykorzystania w technice upatruje się w układach ciało stałe-ciecz. Pomimo głównie krótkoterminowego charakteru magazynowanego ciepła metody wykorzystujące ciepło utajone są jednym z najbardziej efektywnych sposobów magazynowania energii. Autorzy różnych prac z tego zakresu wskazują, że metody te charakteryzują się wyższą gęstością magazynowanego ciepła i małą różnicą pomiędzy temperaturą pobierania (magazynowania) ciepła i jego oddawania [1].

Zasada działania materiałów zmiennofazowych polega na zmianie fazy materiału, czemu towarzyszy pobieranie i oddawanie energii do otoczenia. W układzie ciało stałe-ciecz PCM umieszczony np. w przegrodach budowlanych w postaci wyjściowej znajduje się w stanie stałym. W wyniku podwyższenia temperatury otoczenia powyżej temperatury topnienia charakterystycznej dla danego materiału topi się on, czemu towarzyszy pobieranie ciepła z otoczenia. Dzięki temu temperatura w pobliżu PCM nie wzrasta, ale utrzymuje się na zadanym poziomie do momentu, gdy cała objętość PCM się stopi. W przypadku odwrotnym, gdy temperatura w pobliżu PCM spadnie poniżej temperatury krzepnięcia użytej substancji, PCM, który znajduje się pod postacią cieczy, zacznie krzepnąć, czemu towarzyszy oddawanie ciepła do otoczenia. Można dzięki temu ograniczyć wahania temperatur w danym układzie i wykorzystać zmagazynowane ciepło zgodnie z rzeczywistymi potrzebami, w sposób dostosowany do dynamicznie zmieniających się warunków. Zakres temperatur, w których dany PCM zaczyna działać (zmienia fazę), zależy ściśle od rodzaju zastosowanego materiału zmiennofazowego – od jego temperatur krzepnięcia i topnienia oraz od ciepła przemian. To właśnie wielkość ciepła topnienia/krzepnięcia decyduje o ilości ciepła, jaka może zostać zmagazynowana.

Ponieważ PCM pełni funkcje akumulatora ciepła, jego zastosowanie może przynieść korzyści polegające na [2]:

• spłaszczeniu charakterystyki dobowego zapotrzebowania na energię poprzez zmniejszenie szczytowego zapotrzebowania w wyniku wykorzystania energii zmagazynowanej poza szczytem;
• efektywne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, tj. energii promieniowania słonecznego i geotermalnej;
• dynamiczne dostosowanie działania PCM do zmieniających się warunków temperaturowych, dzięki czemu można uzyskać stabilizację temperatury oraz efektywne wykorzystanie naturalnych warunków klimatycznych;
• zmniejszenie kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych dzięki zmniejszeniu rozmiarów urządzeń oraz możliwości magazynowania ciepła.

Aby możliwe było praktyczne wykorzystanie PCM, powinny one mieć odpowiednie cechy, które możemy zaliczyć do ogólnych grup określających właściwości termiczne, fizyczne, kinetyczne, chemiczne i ekonomiczne. Zgodnie z dostępną literaturą [3–8] „dobry” materiał zmiennofazowy powinien mieć:

• temperaturę topnienia i krzepnięcia dostosowaną do warunków temperaturowych danego układu; w celu zapobieżenia dużym wahaniom temperatur w układzie powyższe temperatury powinny być do siebie jak najbardziej zbliżone;
• jak największą wartość ciepła przemian fazowych, co umożliwi zmagazynowanie większej ilości ciepła w tej samej objętości magazynu;
• wysoką wartość ciepła właściwego w celu wykorzystania również ciepła jawnego;
• dużą przewodność cieplną, która umożliwi szybkie reagowanie na zmieniające się warunki temperaturowe, a tym samym szybkie pobieranie i oddawanie ciepła;
• zmianę fazy całego materiału, tak aby materiał w całej objętości był w tej samej fazie, co wyeliminuje problemy związane z różną gęstością i ilością zmagazynowanego ciepła w różnych obszarach PCM;
• wysoki wskaźnik nukleacji oraz krystalizacji, tak aby uniknąć zjawiska przechładzania PCM w stanie ciekłym oraz usprawnić proces odzysku ciepła;
• stabilność w cyklach przemian (topnienie-krzepnięcie);
• stosunkowo małą zmianę objętości właściwej towarzyszącą zmianie faz;
• stabilność chemiczną użytego materiału;
• nietoksyczność;
• niepalność;
• niekorozyjność;
• możliwie niską cenę, która umożliwi szerokie zastosowanie materiału;
• łatwą dostępność;
• możliwość recyklingu.

Każdorazowo należy dobrać PCM do danego zastosowania na zasadzie selekcji i zdecydować, które parametry są w danym przypadku kluczowe [3].

Rodzaje materiałów zmiennofazowych

W skład materiałów PCM [9,10] wchodzą substancje:

• organiczne,
• nieorganiczne
• mieszaniny eutektyczne.

PCM pochodzenia organicznego to parafiny oraz kwasy tłuszczowe. Przykładowe związki podano w tabeli 1. Na podstawie analizy wartości charakteryzujących poszczególne PCM można wywnioskować, że materiały pochodzenia organicznego mają szeroki zakres temperatur topnienia, która waha się od 4 do 150°C. Wahania ciepła przemiany fazowej również są znaczne i wynoszą od ok. 90 do 340 kJ/kg. Jednym z ważniejszych parametrów materiałów zmiennofazowych jest przewodność cieplna, która odpowiada za szybkie reagowanie PCM na zmieniające się warunki temperaturowe i zapewnia działanie przy małych wahaniach temperatur. Wartość przewodności cieplnej jest trudna do zbadania i w odniesieniu do wielu związków brakuje informacji na ten temat. Na podstawie przedstawionych danych można stwierdzić, że wartość przewodności cieplnej jest bardzo mała i wynosi od 0,2 do 0,7 W/mK, co stanowi istotną wadę materiałów organicznych.

Jednak, jak wskazał Dincer [3], kwasy tłuszczowe charakteryzują się bardzo dobrymi charakterystykami, parametrami topnienia i krzepnięcia, dzięki czemu zakres ich wykorzystania może być szeroki. Zaletą materiałów zmiennofazowych pochodzenia organicznego jest stabilność w wielu cyklach topnienia-krzepnięcia oraz zestalanie bez przechłodzeń [11]. Dodatkowo są one chemicznie obojętne, kompatybilne z materiałami konstrukcyjnymi i podlegają recyklingowi [12].

Do PCM pochodzenia nieorganicznego zaliczamy eutektyki oraz hydraty soli. Analizując dane zawarte w tabeli 2, można zauważyć, że PCM pochodzenia nieorganicznego mają bardzo duży zakres temperatur topnienia. Wartości te są w większości przypadków większe niż dla PCM pochodzenia organicznego i wahają się od 0 do nawet 832°C. Wartość ciepła przemiany fazowej zawiera się w granicach od 115 do ok. 500 kJ/kg. Również przewodność cieplna ma większe wartości niż dla substancji organicznych i wynosi od 0,3 do 2,0 W/mK. W porównaniu do materiałów organicznych większa część związków nieorganicznych ma temperatury topnienia zbliżone do warunków panujących w pomieszczeniach, co sprawia, że większa ich liczba może zostać potencjalnie wykorzystana np. w budownictwie. Również większe wartości przewodności cieplnej przemawiają na korzyść materiałów pochodzenia nieorganicznego. Istotną wadą jest jednak korozyjność tych substancji. PCM pochodzenia nieorganicznego charakteryzują się również niestabilnością w cyklach przemian, przechłodzeniem przy zestalaniu [11], dużymi zmianami objętości wraz ze zmianą fazy oraz segregacją [6].

Forma wprowadzania

Istotną kwestią w odniesieniu do zastosowania materiałów zmiennofazowych w każdej dziedzinie ich potencjalnego wykorzystania jest forma, w jakiej materiał ten wprowadzony zostanie do danej substancji. Jest to bardzo istotne ze względu na cechy materiałów PCM, gdyż zmiana fazy powoduje zmianę formy, objętości, kształtu materiału, a zatem jego wytrzymałości. Przy wykorzystaniu układu ciało stałe-ciecz materiał umieszczony np. w ścianie, w formie ciała stałego, po zaabsorbowaniu dostatecznej ilości energii zmienia stan skupienia na ciecz, co powoduje zmianę kształtu, przemieszczenie się materiału (rozlanie) itp. Cechy te sprawiają, że materiały PCM przeważnie nie mogą być wykorzystane samodzielnie, tylko muszą być dodawane do innych materiałów, poprawiając ich właściwości i funkcjonując w ich strukturach.

W odniesieniu do sposobów wkomponowywania PCM w konstrukcję budynku [11, 14] wyróżnia się następujące możliwości:

• dodawanie PCM przy produkcji elementów budowlanych, np. zapraw tynkarskich, płyt gipsowych itp.; metoda ta polega na bezpośrednim dodawaniu PCM do masy, z której będzie produkowany dany materiał budowlany; materiał zmiennofazowy może być dodawany w postaci cieczy, proszku, granulatu itp.;
• nasycanie gotowych materiałów budowlanych PCM; metoda ta polega na zanurzeniu gotowych materiałów budowlanych w PCM i dotyczy materiałów porowatych, w przypadku których materiał zmiennofazowy ma szansę wniknąć w całą strukturę, np. cegły, bloczku betonowego; proces polega na zanurzeniu materiału w roztworze PCM o temperaturze 80oC; przy tym sposobie wprowadzania PCM w strukturę materiału może wystąpić problem korozji, co powoduje, że metoda ta jest mniej popularna, gdyż ze względu na konieczność dokładnego dobrania materiałów ograniczona jest liczba PCM możliwych do zastosowania (z i tak niewielu, które mają wymagany zakres temperatur przemian fazowych);
• kapsułkowanie;
• wytwarzanie specjalnych, stabilnych struktur kompozytowych z dużą zawartością materiału zmiennofazowego (do 80%) z osnową polimerową [15];
• umieszczanie PCM jako elementu konstrukcji danego materiału budowlanego, np. wytwarzanie płyt laminowanych z wełny mineralnej z cienką, wewnętrzną warstwą PCM [15];
• umieszczanie PCM w pustych przestrzeniach podpodłogowych lub nadsufitowych;
• możliwe jest również umieszczenie PCM w wewnętrznych urządzeniach lub wyposażeniu.

Materiały zmiennofazowe mogą być wkomponowane praktycznie we wszystkie materiały budowlane, jednak najczęściej są one wprowadzane w np. gips ścienny, bloczki betonowe, płytki ścienne, cegły, jak również drewno.

PCM może być wprowadzany do konstrukcji budynku lub urządzeń w formie swobodnej, lub ograniczonej. Terminem „formy ograniczonej” można określić metody opierające się na mikrokapsulacji [16], czyli zamykaniu PCM w sferach o bardzo małych rozmiarach, rzędu kilkudziesięciu–kilkuset μm. Sfera, w której zamykany jest materiał, może przybierać różne formy i być zbudowana z różnych materiałów, które powinny się charakteryzować dużą przewodnością cieplną, tak aby nie blokowały przepływu ciepła pomiędzy PCM a danym ośrodkiem. Powłoka kapsułki chroni materiał, który znajduje się wewnątrz, przed uszkodzeniami mechanicznymi, zwiększa powierzchnię wymiany ciepła, a także zabezpiecza materiał zmiennofazowy przed przemieszczeniem podczas zmiany fazy. Dodatkowo mikrokapsulacja ogranicza kontakt (reakcję) PCM ze środowiskiem zewnętrznym oraz zmiany objętości towarzyszące zmianie fazy [1].

Stosowanie mikrokapsułek pozwala na jednoczesną ochronę ich zawartości oraz poprawę warunków wymiany ciepła. Aby cele te mogły zostać osiągnięte, należy tak dobrać materiał na powłokę, żeby jak najlepiej współpracował z danym PCM – chronił, a zarazem nie spowalniał procesu wymiany ciepła [17]. Sfery, do których wprowadzane są PCM-y, mogą mieć różne kształty, a grubość ścianek wynosi kilka μm. Mikrokapsułki mają przeważnie kształt kuli, której powłoka wykonana jest z parafiny. Jako przykład związków, które poddano temu procesowi i zastosowano w budownictwie, można wymienić mikrokapsułki CaCl₂·6H₂O, które wprowadzane są np. do paneli ściennych lub podłogowych, plastikowych pojemników używanych w systemach grzewczych, w których powietrze stanowi medium przekazujące energię [1].

Ważnym aspektem w odniesieniu do PCM jest zmiana objętości towarzysząca zmianie fazy. Zjawisko to stanowi istotny problem w przypadku umieszczenia materiału zmiennofazowego w konstrukcji budynku. Ponieważ wkomponowywanie PCM w materiały budowlane odbywa się przeważnie wtedy, gdy są one w stanie stałym, należy zapewnić dostateczną ilość miejsca na przyrost objętości towarzyszący zmianie fazy na ciekłą. Dodatkowo wolna przestrzeń nie może być zbyt duża, gdyż pozostawianie dużych pustek może zagrozić stabilności i wytrzymałości materiału. Mikrokapsulacja jest zatem bardzo dobrym rozwiązaniem, głównie ze względu na bardzo małe rozmiary kapsułek.

Przy tego typu rozwiązaniach bardzo ważny jest przebieg procesu tworzenia mikrokapsułek, który może nieco się różnić w zależności od producenta, ale co do zasady jest podobny i składa się z następujących etapów [15]:

• mieszanie PCM z wodą o temperaturze powyżej temperatury topnienia materiału zmiennofazowego, w wyniku czego powstaje mieszanina koloidowa, w której tworzą się krople PCM o mikrorozmiarach;
• dodawanie dodatków, tj. monomerów inicjujących proces polimeryzacji oraz zmieniających odczyn pH;
• obniżenie temperatury mieszaniny;
• powstawanie trwałej powłoki na powierzchni kropel PCM w wyniku procesu polimeryzacji – powstaje wodna zawiesina PCM gotowa do użycia;
• tak powstała zawiesina zawierająca mikrokapsułki PCM może być również poddana procesowi suszenia rozpryskowego, w wyniku czego otrzymujemy proszek (rys. 1).

Przykładowy przebieg procesu mikrokapsulacji przedstawiono na rys. 2, obrazującym tworzenie się mikrokapsułek z parafiną.

Mikrokapsulacja pozwala na wprowadzenie PCM do praktycznie każdego materiału, wiąże się jednak z koniecznością zamykania materiału w kapsułkach, co generuje dodatkowe koszty, związane zarówno z technologią, jak i samymi materiałami na powłoki. Dlatego poszukuje się metod, które wyeliminują dodatkowe koszty i pozwolą na wprowadzanie materiałów zmiennofazowych bezpośrednio do struktury budynku, bez konieczności mikrokapsulacji. Sposoby zaliczające się do tej grupy można nazwać metodami swobodnymi. Jednym z dostępnych rozwiązań jest stosowanie PCM o ustabilizowanym kształcie (ang. Shape-Stabilized Phase Change Material – SSPCM).

Ten rodzaj materiałów zmiennofazowych uzyskuje się, mieszając PCM, np. parafiny, z materiałem wspierającym, np. HDPE (polietylen o dużej gęstości) [19]. Metoda ta polega na tym, że materiał zmiennofazowy jest zamknięty w materiale wspierającym, który zapewnia stabilność „konstrukcji”. W tym przypadku materiał wspierający pełni funkcję mikrokapsułek zapobiegających rozlaniu się PCM. Bardzo ważne jest odpowiednie dobranie rodzaju materiałów do panujących warunków.

Wynika to z faktu, że materiał nie zmienia kształtu, nawet w przypadku zmiany fazy PCM w nim się znajdującego na ciekłą, jeśli temperatury, w jakich dany materiał ma pracować, są niższe od temperatury topnienia związku wspierającego. Jeśli warunek ten jest spełniony, materiał PCM nie rozlewa się, utrzymuje kształt i może być efektywnie wykorzystywany bez konieczności mikrokapsulacji. Zastosowanie SSPCM zmniejsza niebezpieczeństwo wycieków, eliminuje dodatkowy opór cieplny i koszty pojemników [20]. Dodatkowo zapewnia uzyskanie odpowiedniej przewodności cieplnej, co jest bardzo istotne ze względu na niską przewodność samych PCM. Uzyskanie większego współczynnika przewodzenia ciepła jest możliwe ze względu na działanie węgla lub grafitu, dobrze przewodzących ciepło [19]. Na podstawie badań autorzy wskazują, że zawartość parafiny ok. 80% zapewnia uzyskanie takiej samej zdolności do magazynowania ciepła jak „czystego” PCM [21].

W zależności od rodzaju użytych substancji oraz proporcji temperatura topnienia wynosi przeważnie 20°C, a ciepło topnienia 85–120 kJ/kg [19]. Możliwe jest również utworzenie SSPCM na bazie kwasów tłuszczowych (kwas laurynowy, mirystynowy, palmitynowy, stearynowy) oraz polichlorku winylu (PVC) jako substancji usztywniającej. W tym przypadku 50% zawartości PCM (kwasów tłuszczowych) zapewnia brak przecieków w przypadku zmiany fazy na ciekłą, a temperatura topnienia i ciepło utajone, w zależności od użytego kwasu tłuszczowego, wahały się w zakresie odpowiednio 40–65°C oraz 100–130 J/g [22]. Dzięki tym właściwościom mogą być one szerzej stosowane w pasywnych systemach wykorzystywania energii słonecznej. Dodatkowo zastosowanie SSPCM w przegrodach budowlanych jest korzystne, ponieważ konstrukcje takie szybciej reagują na zmieniające się warunki niż klasyczne domieszki PCM, np. do płyt gipsowych [23]. Mieszanina materiału zmiennofazowego oraz substancji usztywniającej przygotowana w odpwiednich proporcjach może przybierać różne kształty, np. płyt, prętów, śrutu itp. (rys. 3) i następnie zostać zastosowana w ścianach lub podłodze.

Innym sposobem użycia PCM może być umieszczenie warstw materiału zmiennofazowego pomiędzy warstwami innego materiału, który pełni funkcję podtrzymującą. W metodzie tej wykorzystywany jest materiał wspierający, PCM oraz specjalne dodatki, dostosowane do konkretnego rozwiązania i zapewniające matrycę, w której materiał jest jednorodnie rozmieszczony. W tym przypadku ważny jest fakt, że zarówno materiał wspierający, jak i dodatki nie zmieniają krystalicznej struktury PCM i tym samym nie wpływają negatywnie na jego właściwości.

Podsumowanie

Dostępny jest szeroki zakres materiałów zmiennofazowych pochodzenia organicznego i nieorganicznego, charakteryzujących się różnorodnymi temperaturami przemiany fazowej. Przy doborze materiału poza właściwościami cieplnymi należy zwracać uwagę na istotne kwestie związane z oddziaływaniem PCM na otoczenie oraz stabilnością pracy, tj. korozyjność, toksyczność, trwałość parametrów podczas powtarzających się cykli przemian fazowych.

Sposób wprowadzenia PCM do danego komponentu budowlanego ma duży wpływ na osiągane właściwości cieplne. Materiał ten powinien być równomierne rozlokowany w strukturze komponentu, zapewniając maksymalną ilość PCM przy jednoczesnej stabilności podczas powtarzających się zmian stanu skupienia. Mikrokapsulacja, nasączanie i stabilizowanie to jedne z dostępnych technik, przy czym pierwsza z wymienionych jest obecnie najczęściej stosowana i zapewnia wyeliminowanie podstawowych problemów związanych z wyciekami PCM oraz jego zmianami objętości podczas zmiany fazy.

Literatura

1. Farid M.M., Khudhair A.M., Razack S.A.K., Al-Hallaj S., A review on phase change energy storage: materials and applications, „Energy Conversion and Management” 45, 2004, p. 1597.
2. Jaworski M., Zastosowanie materiałów zmiennofazowych (PCM) do zwiększenia efektywności energetycznej budynków, „Izolacje” 4, 2009, s. 57.
3. Dincer I., Rosen M.A., Thermal energy storage: systems and applications, WILEY, 2011, p. 51.
4. Domański R., Moszyński J.R., Możliwości i problemy magazynowania energii cieplnej, Biuletyn Informacyjny Instytutu Techniki Cieplnej Politechniki Warszawskiej nr 62, 1983, s. 32.
5. Memon S.A., Phase change materials integrated in building walls: a state of the art. Review, „Renewable and Sustainable Energy Reviews” 31, 2014, p. 870–906.
6. Kuznik F., David D., Johannes K., Roux J-J., A review on phase change materials integrated in buildings walls, „Renewable and Sustainable Energy Reviews” 15, 2011, p. 379–391
7. Cui Y., Xie J., Liu J., Pan S., Review of phase change materials integrated in building walls for energy sa­vings, „Procedia Engineering” 121, 2015, p. 763–770.
8. Kalnaes S.E., Jelle B.P., Phase change materials and products for building applications: a state-of-the-art. Review and future research opportunities, „Energy and Buildings” 94, 2015, p. 150–176.
9. Zalba B., Marin J.M., Cabeza L.F., Mahling H., Review on thermal energy storage with chase change: materials, heat transfer analysis and applications, „Applied Thermal Engineering” 23, 2003, p. 255–258.
10. Baetensc R., Jelle B.P., Gustavsen A., Phase change materials for building applications: A state-of-art. Review, „Energy and Buildings” 42, 2010, p. 1361–1368.
11. Jaworski M., Możliwości poprawy efektywności energetycznej budynków przez zastosowanie materiałów PCM, „Chłodnictwo” 9, 2009, s. 38.
12. Memon S.A., Phase change materials integrated in building walls: a state of the art. Review, „Renewable and Sustainable Energy Reviews” 31, 2014, p. 870–906.
13. Zalba B., Marin J.M., Cabeza L.F., Mahling H., Review on thermal energy storage with chase change: materials, heat transfer analysis and applications, „Applied Thermal Engineering” 23, 2003, p. 260.
14. Shou D., Zhao C.Y., Tian Y., Review on thermal energy storage with phase change materials (PCMs) in building applications, „Applied Energy” 92, 2012, p. 593–605.
15. Jaworski M., Materiały zmiennofazowe w elementach konstrukcyjnych ścian i podłóg, „Izolacje” 11–12, 2009.
16. Cabeza L.F., Castell A., Barreneche C., de Garcia A., Fernandez A.I., Materials used as PCM in thermal energy storage in buildings: a review, „Reneweable and Sustainable Energy Reviews” 15, 2011, p. 1675–1695.
17. Konuklu Y., Ostry M., Paksoy H.O., Charvat P., Review on using microencapsulated phase change materials (PCM) in building applications, „Energy and Buildings” 106, 2015, p. 134–155.
18. Schmidt M., Phase Change Materials – latent heat storage for interior climate control, BASF, 2008.
19. Yinping Z., Guobing Z., Rui Y., Kunping L., Our research on shape-stabilized PCM in energy-efficient buildings, „Energy and Buildings” 38, 2006, p. 1262–1269.
20. Xu X., Zhang Y., Lin K., Di H., Yang R., Modeling and simulation on the thermal performance of shape-stabilized phase change material floor used in passive solar buildings, „Energy and Buildings” 37, 2005, p. 1084.
21. Zhou G., Zhang Y., Lin K., Xiao W., Thermal analysis of a direct-gain room with shape-stabilized PCM plates, „Renewable Energy” 33, 2008, p. 1229.
22. Sari A., Kaygusuz K., Studies on poly(vinyl chloride)/fatty acid blends as shape-stabilized phase change material for latent heat thermal energy storage, „Indian Journal of Engineering & Materials Sciences”, 13, 2006, p. 257.
23. Zhou G., Zhang Y., Wang X., Lin K., Xiao W., An assessment of mixed type PCM-gypsum and shape-stabilized PCM plates in a building for passive solar heating, „Solar Energy” 81, 2007, p. 1359.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!