Nowe regulacje w zakresie efektywności energetycznej

Krajowy plan działań

Uchylony został zapis o określaniu przez ustawę zasad opracowywania krajowego planu działań dotyczących efektywności energetycznej. Cele w tym zakresie ujęte zostały w „Krajowym planie na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030”, którego obowiązek sporządzania wynika z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia 11 grudnia 2018 roku – zmiana ta niweluje zatem zjawisko podwójnej regulacji.

Oszczędność energii – horyzont 2021–2030

W ustawie [1] określono, że od 1 stycznia 2021 do 31 grudnia 2030 roku osiągnięta oszczędność energii finalnej w wyniku realizacji obowiązku osiągnięcia oszczędności przez podmioty zobowiązane oraz za pomocą środków alternatywnych powinna być nie mniejsza niż 5,58 mln ton oleju ekwiwalentnego. Ustawa jako środki alternatywne wskazuje programy i instrumenty finansowe dotyczące przedsięwzięć poprawy efektywności energetycznej finansowane ze środków budżetu państwa, z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, z wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarski wodnej, z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz ze środków unijnych i zagranicznych. Wykaz programów i instrumentów wsparcia dla przedsięwzięć proefektywnościowych u odbiorcy końcowego będzie ogłaszany przez ministra właściwego do spraw klimatu na drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”.

Katalog przedsięwzięć

Do tej pory w katalogu przedsięwzięć poprawy efektywności energetycznej widniały działania takie jak: izolacja instalacji przemysłowych, przebudowa/remont budynku wraz z instalacjami technicznymi, modernizacja/wymiana oświetlenia, modernizacja/wymiana urządzeń wykorzystywanych w procesach przemysłowych, energetycznych, telekomunikacyjnych i informatycznych, modernizacja/wymiana lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła, modernizacja/wymiana urządzeń użytku domowego, odzysk energii, ograniczenie strat w sieciach energoelektrycznych, sieciach ciepłowniczych, sieciach gazu ziemnego oraz w systemach zasilania urządzeń telekomunikacyjnych, a także stosowanie, do ogrzewania bądź chłodzenia obiektów, energii wytwarzanej w instalacjach odnawialnego źródła energii lub ciepła wyprodukowanego w wysokosprawnej kogeneracji.

W nowelizacji ustawy [2] katalog przedsięwzięć uzupełniono o modernizację bądź wymianę pojazdów służących do transportu drogowego i kolejowego oraz ograniczenie strat związanych z przesyłaniem, dystrybucją, magazynowaniem i przeładunkiem paliw ciekłych. Ponadto z katalogu przedsięwzięć usunięto modernizację i wymianę instalacji spalania paliw objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji (z wyjątkiem instalacji pomocniczych).

Metodyka wyznaczania energii finalnej i pierwotnej

Zmieniono definicję energii finalnej. Dotychczas określano ją w ustawie jako energię i paliwa zużywane przez odbiorcę końcowego. W nowym brzmieniu energia finalna to energia i paliwa dostarczone do odbiorcy końcowego. Zmiana ta, choć wydaje się niepozorna, wpływa na metodykę wyznaczania energii finalnej na potrzeby świadectw efektywności energetycznej (tzw. białych certyfikatów). Do tej pory Urząd Regulacji Energetyki oszczędność energii wynikającą ze zmniejszenia użycia paliw (np. węgla czy biomasy) u odbiorcy końcowego traktował jako oszczędność energii pierwotnej – przeliczana na potrzeby białych certyfikatów odpowiadająca jej oszczędność energii finalnej wychodziła zatem mniejsza. Dzięki zmianie definicji w ustawie oszczędność paliwa u odbiorcy końcowego jest traktowana jako oszczędność energii finalnej, wpływając korzystnie na liczbę świadectw efektywności energetycznej uzyskanych przez podmiot wykonujący przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej.

Czytaj też: Rury preizolowane w komunalnych sieciach ciepłowniczych – wybrane zagadnienia >>

Definicja rozpoczęcia przedsięwzięcia efektywności energetycznej

Jedną ze zmian w ustawie jest także wprowadzenie definicji momentu rozpoczęcia przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej. Wedle nowego brzmienia ustawy za rozpoczęcie przedsięwzięcia uznawane będzie rozpoczęcie robót budowlanych związanych z inwestycją lub pierwsze prawnie wiążące zobowiązanie (takie jak umowa z wykonawcą robót bądź zamówienie urządzeń). Określono, że zakup gruntów, a także prace przygotowawcze polegające na uzyskaniu odpowiednich zezwoleń i wykonywaniu wstępnych studiów wykonalności nie oznaczają jeszcze rozpoczęcia realizacji przedsięwzięcia efektywności energetycznej. Wprowadzenie definicji w zasadzie usankcjonowało prawnie stosowaną do tej pory praktykę. Wniosek o wydanie świadectwa efektywności energetycznej musi być złożony do URE przed rozpoczęciem przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej.

Wydawanie świadectwa efektywności energetycznej

Nowelizacja ustawy wprowadza możliwość korekty złożonego wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej w momencie, gdy zadeklarowana wielkość oszczędności energii finalnej będzie inna od wynikającej z przeprowadzonego audytu powykonawczego. Świadectwo odpowiadające nienależnie uzyskanej oszczędności energii finalnej będzie umarzane, a Prezes URE wydawać będzie nowe świadectwo efektywności energetycznej. Przed wprowadzeniem tej zmiany URE również wydawało świadectwa w liczbie zgodnej z oszczędnością potwierdzoną w audycie powykonawczym, z tą różnicą, że należało korygować pierwotny wniosek, a liczba wydanych świadectw nie mogła być wyższa niż w wydanej „promesie”.

Włączenie podmiotów paliwowych do grupy podmiotów zobowiązanych

Do ustawy wprowadzono definicję paliw ciekłych, podmiotu paliwowego, a także definicję czynności wprowadzenia paliw ciekłych do obrotu. Jako podmiot paliwowy określony został podmiot na terenie Polski wytwarzający, importujący lub nabywający paliwa ciekłe (bezpośrednio czy też za pośrednictwem). Dodanie tych definicji wiąże się z rozszerzeniem listy podmiotów zobowiązanych do uzyskania oszczędności energii finalnej o przedsiębiorstwa wykonujące działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania paliw ciekłych do obrotu i wpisane do rejestru na podstawie ustawy Prawo energetyczne. W grupie paliw ciekłych objętych obowiązkiem oszczędności energii finalnej znalazły się paliwa stosowane w transporcie drogowym i kolejowym – gaz płynny LPG, benzyny silnikowe oraz oleje napędowe. Z obowiązku wyłączone są biopaliwa.

Dotychczasowy obowiązek uzyskania oszczędności energii finalnej określony był dla podmiotów zobowiązanych na poziomie 1,5% energii elektrycznej, ciepła i gazu ziemnego. W przypadku przedsiębiorstw paliwowych obowiązek ten wyniesie 0,2% ilości paliw ciekłych w latach 2021 i 2022, 0,4% w latach 2023 i 2026, po czym będzie liniowo rosnąć aż do osiągnięcia 1% w 2030 roku. Nie zdecydowano się na wyższe poziomy wartości zobowiązania, gdyż prognozowany wzrost cen paliw byłby nieproporcjonalnie duży w stosunku do wartości uzyskanej oszczędności energii.

Włączenie podmiotów paliwowych do grupy podmiotów zobowiązanych wiąże się z faktem, że obowiązujący system świadectw efektywności energetycznej nie pozwalał na spełnienie Narodowego Celu Wskaźnikowego (5,58 mln toe oszczędności energii finalnej do roku 2030). Rozwiązanie to doprowadzi najprawdopodobniej do zwiększenia popytu na świadectwa efektywności energetycznej (a zatem wzrostu ich ceny).

Program dofinansowań

Nowelizacja ustawy wprowadza możliwość, by podmioty zobowiązane wykazywały oszczędność energii finalnej poprzez dofinansowanie przedsięwzięć poprawy efektywności energetycznej u odbiorców końcowych. Bezzwrotne dofinansowania obejmują przyłączenie odbiorcy końcowego do sieci ciepłowniczej oraz wymianę urządzeń i instalacji służących do ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej na urządzenia i instalacje charakteryzujące się wyższą efektywnością energetyczną. Uzyskaną oszczędność energii finalnej określa się poprzez zsumowanie oszczędności energii finalnej zaoszczędzonej w ciągu roku kalendarzowego przez wszystkich odbiorców końcowych. Dopuszczalna wysokość dofinansowania przedsięwzięć proefektywnościowych w ramach programu nie może przekroczyć iloczynu zaoszczędzonej energii finalnej i jednostkowej opłaty zastępczej w danym roku kalendarzowym.

Wymagania dotyczące audytorów

W ustawie zostały także określone szczegółowe wymagania dotyczące audytorów. Uzasadniono to w ten sposób, że dotychczas składane audyty efektywności energetycznej nierzadko zawierały błędy rachunkowe, metodologiczne oraz merytoryczne, a w niektórych przypadkach w żaden sposób nie można było zidentyfikować sposobu szacowania oszczędności energii dla planowanego przedsięwzięcia proefektywnościowego. Według nowo wprowadzonych wymogów audyt efektywności energetycznej będą mogły sporządzić wyłącznie osoby posiadające co najmniej dwuletnie doświadczenie zawodowe w obsłudze, eksploatacji bądź montażu urządzeń technicznych/instalacji/obiektów objętych zakresem audytu efektywności energetycznej oraz osoby, które ukończyły studia wyższe z tytułem magistra (albo równorzędnym) lub studia podyplomowe o programie uwzględniającym zagadnienia energetyki, elektrotechniki, efektywności energetycznej, audytów energetycznych budynków, budownictwa energooszczędnego czy też odnawialnych źródeł energii.

Audyt energetyczny

Ustawa definiuje audyt energetyczny przedsiębiorstwa jako procedurę mającą na celu przeprowadzenie szczegółowych i potwierdzonych obliczeń dotyczących proponowanych przedsięwzięć poprawy efektywności energetycznej oraz dostarczającą informacji o potencjalnych oszczędnościach energii. Nowelizacja ustawy precyzuje, że proponowane przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej realizowane muszą być na terytorium Polski. Ustawa skróciła również pierwotny 30-dniowy okres na zawiadomienie URE o przeprowadzonym audycie dla tych przedsiębiorstw, które realizują audyt w grudniu – po nowelizacji będą miały obowiązek zawiadomienia URE nie później niż do 31 grudnia roku, w którym przedsiębiorca jest obowiązany do przeprowadzenia audytu energetycznego.

Czytaj też: Technologie wodorowe w ogrzewnictwie >>

Umowa o poprawę efektywności energetycznej

Nowelizacja ustawy doprecyzowuje, że zobowiązania jednostki sektora publicznego realizującej i finansującej przedsięwzięcia na podstawie umowy o poprawę efektywności energetycznej nie wpływają na poziom państwowego długu publicznego. Podmioty publiczne część wynagrodzenia firmy ESCO, wynikającą z oszczędności energii po zrealizowaniu przedsięwzięcia, zaliczać będą do wydatków majątkowych – niewpływających na wielkość nadwyżki budżetowej. W ustawie wprowadzono zapis, że w obszarze podziału ryzyk pomiędzy jednostką publiczną a podmiotem prywatnym obowiązywać będą przepisy ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym. W zamyśle ustawodawcy zmiana ta zwiększy popularność umów o poprawę efektywności energetycznej w sektorze publicznym. Ponadto rozwiana została niepewność podmiotów publicznych, czy współpraca z firmami prywatnymi przy przedsięwzięciach służących poprawie efektywności energetycznej powinna być zawierana na podstawie umowy o poprawę efektywności energetycznej czy na podstawie umowy partnerstwa publiczno-prywatnego.

Sprawozdania z realizacji przedsięwzięć poprawy efektywności energetycznej

Ustawodawca precyzuje także zakres sprawozdań z realizacji przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej z danego roku kalendarzowego, które są opracowywane i przekazywane przez zarząd Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej do ministra właściwego do spraw klimatu. Sprawozdanie ma zawierać informacje o sumarycznej wysokości środków NFOŚiGW będących równowartością wpływów z opłaty zastępczej, przeznaczonych w danym roku na realizację przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, oraz o wysokości oszczędności energii finalnej uzyskanej w tym roku w wyniku realizacji z tych środków takich przedsięwzięć, w podziale na rodzaje przedsięwzięć wymienione w art. 19 ust. 1 ustawy.

Dodano także zapis mówiący, że Prezes URE przekazuje ministrowi właściwemu do spraw klimatu sprawozdania z realizacji przedsięwzięć poprawy efektywności energetycznej, które muszą zawierać informacje o liczbie wydanych świadectw efektywności energetycznej, wartości umorzonych świadectw efektywności energetycznej, wysokości oszczędności energii finalnej (dla wydanych i umorzonych świadectw).

Celem tych zmian jest zbieranie dokładniejszych danych o realizacji przedsięwzięć poprawy efektywności energetycznej, tak aby po ich analizie można było lepiej zaplanować kierunek kolejnych zmian i programów wsparcia. W tym celu stworzony zostanie także centralny rejestr oszczędności energii finalnej.

Centralny rejestr oszczędności energii finalnej

Nowelizacja ustawy wprowadza obowiązek prowadzenia centralnego rejestru oszczędności energii finalnej, za którego pracę odpowiadać będzie Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy. Rejestr będzie gromadził dane o wysokości uzyskanej oszczędności energii finalnej. W przypadku przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej zrealizowanych za pomocą środków alternatywnych zbierane będą dane o rodzaju przedsięwzięcia, kwocie oraz formie dofinansowania, okresie uzyskiwania oszczędności energii, wielkości średniorocznej oszczędności energii finalnej, sposobie potwierdzenia oszczędności, a także datach rozpoczęcia i zakończenia realizacji przedsięwzięcia. W rejestrze znajdzie się także informacja na temat łącznej ilości energii finalnej zaoszczędzonej do 2030 roku.

Administratorem gromadzonych danych zostanie IOŚ-PIB. Do wprowadzania danych do rejestru upoważnionych będzie kilka osób i instytucji – ministrowie właściwi do spraw klimatu, rozwoju regionalnego i finansów publicznych, Centrum Unijnych Projektów Transportowych, NFOŚiGW, wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, jednostki samorządu terytorialnego, BOŚ, BGK oraz inne podmioty uprawnione.

Zapisy związane z centralnym rejestrem oszczędności, a także zapisy o umowie o poprawie efektywności energetycznej między podmiotami publicznymi a dostawcami prywatnymi wejdą w życie 1 stycznia 2022 roku.

Literatura

1. Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (DzU 2016, poz. 831, z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o efektywności energetycznej oraz niektórych innych ustaw (DzU 2021, poz. 868)
3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2002 z dnia 11 grudnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz Urz. UE L 328/210)

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!