Dachy zielone – kwestie ekologiczne i ekonomiczne

Budujemy po to, by żyć lepiej, wygodniej, ale też w poczuciu odpowiedzialności za przyszłe pokolenia. Ekologia w budownictwie jest obecnie równie ważna jak konstrukcja czy estetyka.

Budownictwo zrównoważone

Chcąc przeanalizować budynek pod kątem jego wpływu na środowisko, nie można ograniczyć się jedynie do końcowego zużycia energii, lecz należy zbadać kompleksowo jego wpływ na środowisko na poszczególnych etapach powstawania, eksploatacji i rozbiórki. Jednym z przywoływanych podczas takiej analizy pojęć jest ślad węglowy, czyli miara sumy ilości dwutlenku węgla (CO₂) oraz metanu (CH4), innych gazów (podtlenek azotu, sześciofluorek siarki oraz gazy z grup fluorowęglowodorowych i perfluorowęglowodorowych) wyemitowanych przez określone społeczeństwo, proces, czynność lub produkt. Obliczamy go jako ekwiwalent dwutlenku węgla (eCO₂), używając stuletniego potencjału globalnego ocieplenia (GWP1O0) [1].

Budowa i eksploatacja budynków w Unii Europejskiej odpowiadają za zużycie ponad 40% energii końcowej oraz emisję 35% gazów cieplarnianych do atmosfery. Budownictwo zrównoważone staje się więc nie tyle modą, co koniecznością. Brian Edwards [3] pisze o kierunku poszukiwań proekologicznych w architekturze wskazującym na konieczność czerpania wzorców z kultur innych niż konsumpcyjna kultura zachodnia. Pryncypia tych poszukiwań ujęte są w czterech postulatach:

• wystarczalność – oznacza budowanie i wyposażenie budynków w to, co niezbędne i potrzebne; wg tej teorii nawet budynek niskoenergetyczny, jeżeli jego zużycie energii wskazuje na jej pewne marnotrawienie, nie może być postrzegany jako proekologiczny,
• odpowiedzialne zarządzanie – postulat oparty na filozoficznej przesłance, że żaden teren nie jest tylko prywatną własnością, czyli zarządzający nim jest odpowiedzialny wobec innych,
• odpowiedzialność społeczna – budowanie domów powinno służyć ludziom, a nie indywidualnym celom dewelopera,
• duchowość w projekcie – elementy materialne i duchowe muszą stanowić integralną całość [2, 3].

Cele i postulaty architektury proekologicznej, których punkt ciężkości został przeniesiony na aspekty prośrodowiskowe, dość szczegółowo formułuje James Wines [4]. Są to:

• racjonalnie mała skala budynków jako alternatywa dla miejskich megastruktur, odpowiedzialnych za pochłanianie energii, zasobów materiałowych i wody, ale zaspokajających potrzeby związane z przyrostem ludności,
• wykorzystanie materiałów odnawialnych i zdolnych do recyklingu jako kwestia świadomego doboru materiałów budowlanych w fazie projektowej z myślą o powtarzalności ich stosowania,
• wykorzystanie materiałów o małej energii wbudowanej jako świadoma decyzja dot. doboru materiałów pod kątem ich „biografii”, tzn. jak najniższej wartości energii potrzebnej do ich wytworzenia,
• wykorzystanie materiałów miejscowych jako pochodna poprzedniej problematyki, z akcentem na minimalizację energii potrzebnej do przetransportowania materiału budowlanego na teren budowy,
• oszczędność wody poprzez systemy jej odzysku, rozumiana jako efektywna gospodarka zasobami wód opadowych i wody szarej z odzysku ze ścieków bytowych, głównie w klimatach suchych,
• niskie koszty utrzymania budynku, postrzegane jako środek służący redukcji zużycia paliw kopalnych potrzebnych do kształtowania środowiska wewnętrznego budynku (np. ogrzewanie, chłodzenie),
• adaptacyjność budynku jako narzędzie służące do ograniczenia rozrostu terenów zabudowanych, ochrony już istniejącej tkanki budowlanej, również w sensie kulturowym i formalno-przestrzennym,
• redukcja czynników niszczących warstwę ozonową – postulat mający oddalić największe zdaniem Winesa zagrożenie dla przyszłości ludzkiej egzystencji przez odwoływanie się do odpowiedzialnej postawy życiowej każdego człowieka; wiąże się również z problematyką doboru materiału, recyklingu i poszukiwań alternatywnych źródeł energii,
• ochrona środowiska naturalnego, traktowana jako jeden z najważniejszych postulatów ekologicznych i rozumiana m.in. jako konieczność zachowania terenów naturalnych w obszarach miejskich i walki legislacyjnej z dynamiczną ekspansją rynku budowlanego,
• energooszczędność jako wynik działania opartego na uwzględnieniu czynników otoczenia, głównie miejscowego klimatu i wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii uniezależniających budynek od źródeł kopalnych,
• odpowiednie usytuowanie projektowanego budynku względem słońca jako rozwinięcie postulatu energooszczędności, polegające na maksymalnym wykorzystaniu energii i światła słonecznego,
• dostęp do transportu publicznego dzięki odpowiednim lokalizacji projektowanych budynków z ukierunkowaniem na redukcję udziału transportu indywidualnego w celu oszczędności energii i poprawy jakości powietrza [2, 4].

Literatura

1. Kaliszuk-Wietecka A., Budownictwo zrównoważone. Wybrane zagadnienia z fizyki budowli, PWN, Warszawa 2017

2. Marchwiński J., Zielonka-Jung K., Współczesna architektura proekologiczna, PWN, Warszawa 2012

3. Edwards B., Sustainable Architecture, „Architectural Design”, Vol. 71, 2001

4. Wines J., Green Architecture, Taschen, Koln 2000,

5. Budownictwo ogólne, t. 4, Buczkowski W. red., Arkady, Warszawa 2010

6. Rabiński A.J., Woszczyk M.P., Bezpieczeństwo pożarowe dachów zielonych a zagadnienia formalnoprawne”, „Murator” 1/2015

7. Bartkowicz M., O tym, jak na przestrzeni dziejów powstawały zielone dachy, www.pomyslnadom.pl

8. Laboratorium Dachów Zielonych, www.dachyzielone.pl