Jak zapewnić jakość i bezpieczeństwo zasobów wodnych?

XIV Ogólnopolską Konferencję Naukowo-Techniczną „Ochrona jakości i zasobów wód w świetle współpracy ośrodków naukowych z gospodarką” organizowaną przez krakowski oddział PZITS wspierały Politechnika Krakowska i Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, a także przedsiębiorstwa wodociągowe z Nowego Sącza i Bielska Białej, Forum Galicyjskich Wodociągów i Wody Polskie w Krakowie oraz Małopolska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa. Dwudniowa konferencja miała formułę hybrydową – można było wziąć udział w obradach stacjonarnych lub uczestniczyć zdalnie.

Wśród referatów inauguracyjnych były wystąpienia m.in. Małgorzaty Dumy-Michalik, prezes Oddziału Krakowskiego PZITS, dziekanów profesorów: Stanisława M. Rybickiego z Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki PK oraz Leszka Książka z Wydziału Inżynierii Środowiska i Geodezji UR – wskazujących na najważniejsze zjawiska w gospodarce wodno- ściekowej z punktu widzenia uczelni i badaczy oraz praktyków. W sesji inauguracyjnej mówiono również o konieczności nadążania z typowymi zadaniami rejonowych zarządów gospodarki wodnej, jak np. wznoszenie i konserwacja budowli hydrotechnicznych, wymagania dot. ochrony przyrody i zachowania bioróżnorodności (Małgorzata Sikora, RZGW Kraków). Podawano przykłady zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwach wodociągowych oraz niespójności dotyczących istniejących modeli obciążenia sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej z warunkami rzeczywistymi (Piotr Ziętara, Wodociągi Miasta Krakowa). Omawiano też przykład angażowania przez samorząd lokalnej społeczności do zagospodarowywania deszczówki (Tomasz Ożóg, Urząd Miasta i Gminy Skawina).

Bezpieczeństwo, ochrona i zasoby wodne

W ramach sesji „Bezpieczeństwo wodne” zwracano m.in. uwagę na zachodzące zmiany klimatyczne i ich wpływ na wysokość odpływu. O ile wcześniej na odpływ wpływał przede wszystkim opad, obecnie zaczyna się uwidaczniać związek między wielkością odpływu a temperaturą powietrza, szczególnie w okresie letnim (Agnieszka Ziernicka-Wojtaszek, URK). Wskazywano na narzędzia i działania wspomagające ochronę zasobów i jakości wód. To m.in. certyfikacja wielokryterialna budynków i ich projektów instalacji sanitarnych z uwzględnieniem aspektów środowiskowych (Joanna Bąk, PK). Przypominano o obowiązku tworzenia planów bezpieczeństwa wodnego oraz ich skuteczności w ocenie ryzyka dla obiektów budowlanych (Anna Gierek-Ożóg i Małgorzata Cimochowicz-Rybicka, PK).

Z kolei w sesji poświęconej ochronie wód podkreślano konieczność szukania sposobów odbudowy zasobów wodnych (Bogumił Nowak, RZGW Poznań; Paweł Szadek, ZE Pak S.A.; Jarosław Rosa, BPWMiIŚ Poznań), w tym do celów przemysłowych (Kajetan d’Obyrn, Adam Postawa i Damian Cień, AGH). Były tez wskazówki, jak uwzględnić skutki potencjalnej powodzi na danym terenie w ocenie jej ryzyka (Jadwiga Królikowska i Agnieszka Kalfas-Fima, PK).

Ciekawe analizy i modele zaprezentowali eksperci Grupy Badawczej „Transport Zanieczyszczeń w Zlewni” tworzonej przez pracowników AGH i IMGW-PIB. Były to możliwości cyfrowej platformy Makromodel DNS zintegrowanej z modułem SWAT oraz szacowanie źródeł ładunków zanieczyszczeń biogennych, a także prognozowanie zachowania się rzek pod kątem samooczyszczania, zależnie od przyjętego scenariusza klimatycznego (Paweł Wilk, Paulina Orlińska-Woźniak i Ewa Jakusik, IMGW oraz Damian Bojanowski i Ewa Szalińska, AGH).

Zasoby wodne były tematem kolejnej sesji, na której zaprezentowano m.in. możliwości kształtowania bioretencji w zlewni z wykorzystaniem analiz przestrzennych naturalnych dróg spływu wód opadowych (Krzysztof Muszyński, Izabela Godyń, Anna Porębska i Kinga Racoń-Leja, PK). Omówiono też przykład rze funkcjonującego przedsiębiorstwa wod-kan i problemów, jakie ma do rozwiązania (Łukasz Kaczmarek, PW; Marcin Folwaczny, Wodociągi Częstochowskie).

Mikroplastik

W trakcie sesji „Jakość wód” szczególne zainteresowanie i liczne rozmowy kuluarowe wzbudziły trzy połączone tematycznie prezentacje dotyczące zanieczyszczeń wód mezo- i mikroplastkiem. Monitorowanie tego zanieczyszczenia będzie niedługo obowiązkowe. W wystąpieniach wskazywano, że badanie zawartości tych cząstek w wodzie jest czaso- i kosztochłonne i tym samym monitoring tego zanieczyszczenia w wodzie pitnej i ściekach jest skromny. Prezentowano także metody usuwania mikroplastiku. Podkreślano, że np. przy próbie usuwania tych zanieczyszczeń za pomocą utleniania zachodzi częściowa degradacja plastików i powstają duże ilości rozdrobnionych, bardziej niebezpiecznych cząstek (Bożena Mrowiec, ATH w Bielsku-Białej).

Z kolei badania w wybranych wodach płynących na obszarze aglomeracji krakowskiej wskazują, że obecność cząsteczek tworzyw sztucznych – mikroplastików o wielkości cząstki poniżej 5 mm i mezoplastików o wielkości cząstki od 5 do 25 mm – wynosi od kilku do kilkudziesięciu w 1 m3 wody (Ewa Dacewicz i Tomasz Bergel, URK; Ewa Łabos-Moysa, Katarzyna Moraczewska-Majkut i Witold K. Nocoń, PŚ).

Podkreślano, że konieczna jest identyfikacja zarówno charakterystyki fizycznej, jak i chemicznej, a każda metoda badania mikroplastików ma swoje możliwości i ograniczenia. Analizy takie są czasochłonne i wymagają precyzji oraz przygotowania badaczy. Pomocne mogłoby być opracowanie nowych i ustandaryzowanych bibliotek referencyjnych dla różnych rodzajów mikroplastików i innych polimerów izolowanych ze środowiska oraz ustanowienie standardów ich badań, szczególnie oczyszczania próbki z domieszek mogących fałszować lub utrudniać identyfikację materiału (Paulina Ormaniec, PW).
Wskazywano również na zanieczyszczenie wód związkami perfluoroalkilowymi (PFAS), które są powszechnie obecne w środowisku i nie ma odwrotu od uwzględnienia ich usuwania w procesie uzdatniania wody, gdzie najlepiej sprawdza się adsorpcja na węglu aktywnym, oraz w oczyszczaniu ścieków (Małgorzata Kryłów, PK).

Prezentowane były też wyniki badań pilotażowych oceny toksyczności i zagrożenia bakteriologicznego wody pobieranej oraz uzdatnionej, które wykazały, że procesy uzdatniania wody działają skutecznie i woda po uzdatnianiu charakteryzuje się niską toksycznością (Iwona Wiewiórska, Wodociągi Sądeckie; Ewa Wysowska, AGH). Pokazano także wyniki badań instalacji poprawiającej jakość wody powierzchniowej w zbiorniku wodnym (Mirosław Wiatkowski z zespołem, UP we Wrocławiu).

Gospodarka komunalna

W sesjach poświęconych gospodarce komunalnej wskazywano m.in. na problem wpływu wód przypadkowych na funkcjonowanie przepompowni ścieków i zużywaną przez pompy energię (Grzegorz Kaczor i Tomasz Bergel, URK; Kazimierz Kudlik, Sądeckie Wodociągi). Przedstawiono wyniki badań struktury rozbioru w gospodarstwach z obszarów wiejskich – stopniowo zbliża się ona do struktury charakterystycznej dla obszarów podmiejskich, gdzie pozostaje w ścisłym powiązaniu z potrzebami bytowymi mieszkańców (Anna Młyńska i Tomasz Bergel, URK). Wskazywano, że w celu utrzymania racjonalnego poziomu zużycia wody konieczne będzie stosowanie technologii wykorzystania wody szarej (Joanna Bąk i Tadeusz Żaba, PK). Zwrócono też uwagę, że warunki prawne i środowiskowe korzystania z wód geotermalnych powinny zostać uporządkowane i uproszczone dla inwestorów (Agnieszka Operacz i Agnieszka Zachora-Buławska, URK).

Wystąpień w tych sesjach było tak wiele, że nie sposób ich wszystkich wymienić, a dotyczyły m.in.: kryteriów niezawodności w zarządzaniu gospodarką wodomierzową, zarządzania zasobami wodnymi w kontekście systemów certyfikacji budynków, strącania fosforu w procesach przeróbki osadów ściekowych, możliwości zagospodarowania osadów oraz gospodarki odpadami.

Konferencji towarzyszyła wystawa i referaty firm: AquaRD, Egeplast, EWE Armatura, Kessel, Preuss Pipe Rehabilitation, RB Consulting, Saint-Gobain PAM, Sanit, Siemens, Steinzeug-Keramo, Tigret i T.I.S.