Bezdotykowa armatura i wyposażenie sanitarne

Publiczne pomieszczenia higieniczno-sanitarne – głównie łazienki i toalety w budynkach użyteczności publicznej (szkoły i inne obiekty edukacyjne, placówki kulturalne, obiekty służby zdrowia), budynkach dla podróżnych (lotniska, dworce), galeriach handlowych, obiektach sportowych, halach targowych i innych miejscach organizacji imprez masowych, hotelach czy centrach konferencyjnych – mają za zadanie zapewnić osobom czasowo z nich korzystającym odpowiednią higienę.

Rozprzestrzenianie drobnoustrojów

Z publicznych pomieszczeń higieniczno-sanitarnych korzysta duża liczba osób. Każda z nich ma indywidualny mikrobiom (zespół wszystkich mikroorganizmów człowieka, które dzielą z nim przestrzeń życiową), przychodzi z innego miejsca i ma inne nawyki higieniczne. Dotykając elementów wyposażenia, pozostawia na nich liczne drobnoustroje, które następnie przenoszą się na ręce kolejnego użytkownika. Dlatego publiczne pomieszczenia higieniczno-sanitarne mogą paradoksalnie stać się „centrum dystrybucyjnym” bakterii, wirusów i grzybów, zamiast pomóc użytkownikom zachować higienę.

Jednym z rozwiązań systemowych pomagających ograniczyć takie zagrożenie jest zastosowanie rozwiązań bezdotykowych, zarówno w obszarze armatury (np. baterie umywalkowe, elementy spłukujące do pisuarów i misek ustępowych), jak i wyposażenia (np. dozowniki mydła czy ręczników, suszarki). Zastosowanie takich rozwiązań umożliwia komfortowe korzystanie z przyborów bez konieczności ich dotykania. Drugim ważnym aspektem zastosowania wyposażenia bezdotykowego są oszczędności dla właściciela lub zarządcy obiektu. Dzięki urządzeniom bezdotykowym możliwe jest racjonalne dawkowanie wody (w tym ciepłej), prądu czy środków higieny (mydło, żel dezynfekujący czy ręczniki papierowe) i znaczące ograniczenie marnotrawienia tych zasobów (np. przy niezamknięciu baterii umywalkowej przez beztroskiego użytkownika).

Do funkcjonowania armatury i wyposażenia bezdotykowego potrzebne są odpowiednie czujniki, których zadaniem jest podanie sygnału do automatycznego uruchomienia bądź zamknięcia baterii czy dozownika. Są to:

• czujniki na podczerwień (IR). Reagują one na obecność użytkownika (źródła promieni IR) w określonej odległości od czujnika (np. 30 cm w przypadku baterii) albo na obecność rąk (mały obiekt będący źródłem promieni IR) w pobliżu czujnika (np. 5 cm w przypadku dozownika mydła);
• czujnik temperatury i przepływu cieczy. Takie rozwiązanie stosowane jest w miskach ustępowych czy pisuarach w toaletach o dużym natężeniu ruchu – czujnik instalowany jest w syfonie przyboru i reaguje na zmianę w przepływie i temperaturze cieczy automatyczną aktywacją spłukiwania.

W zależności od miejsca zastosowania czujniki mogą mieć także funkcję opóźnień czasowych. Przykładowo czujnik na podczerwień zastosowany w baterii umywalkowej zareaguje natychmiast, kiedy w jego strefie działania pojawi się użytkownik. Natomiast czujnik zastosowany w systemie spłukiwania miski ustępowej czy pisuaru aktywuje spłukiwanie, jeśli użytkownik znajdzie się w jego strefie działania dłużej niż przez określony czas (np. 10 s). W przypadku czujników IR wykrywających obecność rąk w ich pobliżu automatyczne zamknięcie wypływu wody może nastąpić nie w momencie „zniknięcia” obiektu ze strefy działania czujnika, ale dopiero po jakimś czasie (choćby po to, aby spłukać umywalkę po skorzystaniu z niej przez użytkownika). Podobnie jeśli czujnik wykrywa obecność użytkownika lub rąk przez czas dłuższy, niż określono (np. 90 s), może automatycznie zamknąć wypływ wody i uruchomić dopiero po usunięciu przeszkody.

Wyposażenie toalet publicznych

Zasadniczym elementem, którego dotykania użytkownicy powinni unikać w toaletach publicznych, jest uchwyt baterii umywalkowej. Obsługując go najpierw brudnymi, a potem czystymi rękami, potencjalnie szkodzą nie tylko innym użytkownikom, ale niweczą także efekt własnego mycia rąk. Dlatego często spotykanym rozwiązaniem jest wyposażenie baterii umywalkowej w czujnik na podczerwień. Strefa działania czujnika może wynosić np. 30 cm (wykrycie obecności osoby) lub 5–15 cm (wykrycie obecności rąk w umywalce). Czujnik aktywuje uruchomienie strumienia wody o określonym optymalnym przepływie i temperaturze. Zwykle po wyjęciu rąk z umywalki lub odejściu od niej użytkownika czujnik przesyła sygnał do zamknięcia wypływu wody po określonym czasie. Rozwiązanie wymaga zasilania energią elektryczną (z baterii lub zasilacza podłączonego do sieci elektrycznej), a zarządca obiektu ma możliwość regulowania parametrów pracy czujnika za pomocą pilota.

Uzupełnieniem baterii i umywalek bezdotykowych są dozowniki mydła i środka dezynfekującego (np. żelu), popularnie – choć nie zawsze poprawnie – zwanego „antybakteryjnym”. Dozowniki bezdotykowe wyposażone są w czujniki podczerwieni o małym zasięgu (np. 5–15 cm, co odpowiada umieszczeniu dłoni pod dozownikiem), które powodują uruchomienie dozownika, podającego wówczas określoną dawkę mydła lub środka dezynfekującego. Czujnik taki może mieć również funkcję przerwy czasowej. Wówczas ponownie aktywuje dozowanie mydła dopiero po określonym czasie – tak, by jeden użytkownik nie miał możliwości zużycia wielokrotnej dawki środka higienicznego. Dozowniki najczęściej wykonuje się z dwóch rodzajów materiałów. Przybory z ABS – odpornego na zarysowania, wytrzymałego mechanicznie oraz łatwego do utrzymania w czystości kopolimeru tworzyw sztucznych – przeznaczone są do zastosowań „standardowych”, gdzie ryzyko wandalizmu jest mniejsze, np. do łazienek publicznych w galeriach handlowych. Dozowniki z blachy o grubości 0,7 mm ze stali nierdzewnej AISI 304 – wytrzymałej mechanicznie i odpornej na korozję – znajdą zastosowanie w miejscach o dużym natężeniu ruchu, gdzie wymagana jest większa odporność wyposażenia na potencjalne akty wandalizmu. Dozowniki mają zwykle zasilanie bateryjne.

Podobną funkcję spełniają automatyczne dozowniki ręczników papierowych. Reagują one na obecność rąk w strefie działania czujnika (zwykle odległość kilku centymetrów od podajnika). Uruchomiony podajnik wydaje jeden „listek” ręcznika, a kolejna aktywacja jest zwykle możliwa po określonej zwłoce czasowej – tak, aby uniemożliwić jednej osobie zużycie zbyt dużej jego ilości.

Standardem w nowych toaletach publicznych stają się także bezdotykowe sanitariaty – pisuary i miski ustępowe. Zwykle w miejscu, w którym tradycyjnie znajduje się przycisk spłukujący, zamontowany jest czujnik podczerwieni (właściwy przycisk ukrywany jest w zabudowie podtynkowej). Jest on aktywowany, dopiero gdy użytkownik pozostanie w strefie działania czujnika dłużej niż przez zdefiniowany czas (np. 8–10 s). Pozwala to uniknąć przypadkowego uruchomienia spłukiwania. Automatyczne spłukiwanie uruchamiane jest po opuszczeniu przez użytkownika strefy działania czujnika. Dodatkowo możliwe jest określenie zwłoki czasowej (np. 2–10 s) – czasu, który ma minąć od opuszczenia przez użytkownika strefy działania czujnika do uruchomienia spłukiwania.

W przypadku pisuarów, szczególnie umieszczanych w miejscach narażonych na akty wandalizmu, niektórzy producenci proponują czujniki umieszczone w syfonie przyboru, które reagują na zmianę temperatury i przepływu wody. Czujniki takie mogą także różnicować objętość spłukiwania wody – np. w przypadku wykrycia częstego korzystania z pisuaru zmniejsza się objętość spłukiwania.

Armatura bezdotykowa stosowana jest także w służbie zdrowia – rozwiązania z tego segmentu mogą być skierowane zarówno do lekarzy, jak i pacjentów. Najważniejszy jest w tym wypadku aspekt zachowania higieny, a z drugiej strony – łatwość obsługi przez osoby o ograniczonej mobilności czy możliwości korzystania z klasycznych rozwiązań.

W przypadku armatury przeznaczonej dla lekarzy „urządzenie bezdotykowe” często rozumiane jest jako niewymagające użycia dłoni. Dlatego w ramach tego segmentu oferowane są m.in. baterie umywalkowe (przeznaczone do umywalek wielostanowiskowych czy rynnowych) o uchwytach, które można uruchomić łokciem lub przedramieniem. Inną propozycją są bezdotykowe umywalki – osoba z nich korzystająca uruchamia wypływ wody, dotykając udem lub kolanem umywalki wykonanej najczęściej ze stali nierdzewnej. Takie rozwiązania, mające charakter konstrukcyjny, nie wymagają zastosowania czujników. Do ofert armatury przeznaczonej dla lekarzy i do sal operacyjnych wprowadzane są także baterie całkowicie bezdotykowe – czyli na czujniki zbliżeniowe IR z regulatorami termostatycznymi.

W salach pacjentów, obok przedstawionych wcześniej bezdotykowych baterii umywalkowych czy elementów spłukujących, zastosowanie mogą znaleźć także baterie prysznicowe, pozbawione uchwytów, natomiast ustawione na wysokości odpowiedniej, by wykryć obecność pacjenta pod prysznicem oraz zarejestrować opuszczenie przez niego strefy działania czujnika. Ważne jest też prawidłowe ustawienie temperatury wody wypływającej z baterii. Takie rozwiązanie pomaga pacjentom chorym komfortowo i bezstresowo zadbać o higienę.

Do typowych korzyści z zastosowania armatury bezdotykowej w przestrzeni publicznej – wyższa higiena, a wręcz bezpieczeństwo zdrowotne użytkowników oraz oszczędności – można dopisać wygodę czy szeroko rozumianą dostępność, gdyż z wyposażenia bezdotykowego, zwłaszcza z regulacją temperatury, łatwiej korzystać dzieciom, osobom starszym i niepełnosprawnym. Połączenie tych zalet sprawia, że armatura bezdotykowa (z zastosowaniem czujników na podczerwień) zaczyna się cieszyć coraz większym powodzeniem także w budownictwie mieszkaniowym.

Jak wskazują producenci, bezdotykowe łazienkowe baterie umywalkowe pozwalają na nawet 65-proc. oszczędność wody w porównaniu do baterii jednouchwytowych. Z rozwiązania coraz częściej korzystają inwestorzy indywidualni, którzy muszą dostosować istniejącą łazienkę do potrzeb osób starszych, o ograniczonej mobilności lub niepełnosprawnych.

Ciekawym rozwiązaniem jest zastosowanie baterii bezdotykowych w kuchni. Łatwo wyobrazić sobie korzyści wynikające z takiego rozwiązania – podczas prac w kuchni nie trzeba ciągle dotykać baterii „wolną ręką”, nie ma też ryzyka pozostawienia w ferworze prac niepotrzebnie otwartego wypływu wody. Dzięki temu praca w kuchni jest komfortowa, łatwiej utrzymać w niej porządek i oszczędzać wodę. Czas wypływu wody w przypadku takiej baterii ustawiany jest fabrycznie np. na 12–15 s. Dostępna jest też funkcja zamykania wypływu wody dzięki ponownemu zbliżeniu ręki do czujnika. Czas wypływu wody można wyregulować indywidualnie w szerokim zakresie (np. od jednej sekundy do kilku minut), podobnie jak przepływ wody. Jak podaje jeden z producentów, parametr ten jest fabrycznie ograniczony do 8,5 l/min, ale można go dodatkowo ograniczyć o blisko połowę. Parametry te można ustawić także za pomocą specjalnej aplikacji w smartfonie lub pilota. Kuchenna armatura bezdotykowa, podobnie jak rozwiązania do innych zastosowań, może być zasilana sieciowo lub z baterii – to drugie pozwala uniknąć ingerencji w in­stalację elektryczną.

Armatura bezdotykowa a stan epidemii

Zainteresowanie coraz szerszego grona inwestorów i zarządców, zarówno branżowych, jak i indywidualnych, rozwiązaniami bezdotykowymi ma również związek z epidemią choroby COVID-19, w której ważnym działaniem profilaktycznym jest odpowiednia higiena rąk. Jest wielce prawdopodobne, że powodujący tę chorobę wirus SARS-CoV-2 będzie nam długo towarzyszył, podobnie jak wirus grypy. Należy więc utrwalić dobre nawyki związane z profilaktyką choroby COVID-19: nie tylko często myć dłonie, ale też unikać dotykania brudnymi rękami powierzchni, na których wirus może przetrwać i zostać przeniesiony na ręce kolejnego użytkownika. Uruchamiając za pomocą uchwytu wypływ wody czy naciskając pompkę ręcznego dozownika mydła, użytkownik potencjalnie zostawia na nich wirusy, które… ponownie zabiera ze sobą, zamykając wypływ wody po umyciu rąk, a także zostawia je dla kolejnego użytkownika. Armatura, dozownik mydła czy podajnik ręcznika papierowego o charakterze bezdotykowym wymuszają na użytkownikach rzeczywiste stosowanie prawidłowych nawyków. Udowodniona przez lata pracy tych urządzeń funkcjonalność w zakresie zwiększania higieny i bezpieczeństwa zdrowotnego osób w przestrzeni publicznej przydaje się jako ważny środek profilaktyki w obszarze zdrowia publicznego.

Dodatkowym aspektem jest uzupełnienie funkcjonalności urządzeń bezdotykowych o tzw. funkcje higieniczne, szczególnie ważne w okresie przestoju budynku lub znacznie mniejszej intensywności jego eksploatacji. Polegają one na automatycznym uruchomieniu przyboru, który nie był używany przez określony czas (np. 24 h). Może to być uruchomienie np.:

• przepłukiwania armatury (automatyczne otwarcie na 20 s), co zapobiega zastojowi wody w przewodach i rozwojowi mikroorganizmów, a przy przedłużającym się przestoju wysychaniu syfonu wodne­go (np. instalacje wodne w hotelach i szkołach);
• systemu spłukiwania misek ustępowych czy pisuarów po określonym czasie od ostatniego użytkowania. To także zapobiega zastojom wody i umożliwia zachowanie zamknięcia wodnego w syfonie przyboru.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!