Rozwiązania techniczne przepustów instalacyjnych

Przepusty instalacyjne dobierane są i wykonywane dla otworów, przez które przechodzi pojedynczy przewód czy kabel, oraz dla kilku rodzajów instalacji, przewodów i kabli. Technologię zabezpieczenia przepustu instalacyjnego dobiera się w zależności od materiału przewodów sanitarnych, np. rury z tworzyw czy metalowe, a jeśli mają izolację, to w zależności od tego, czy jest ona palna, czy nie. Również przewody elektryczne i kable mogą mieć różne przeznaczenie i tym samym palne lub niepalne izolacje. Przykładowo profesjonalne kable ognioodporne muszą zachować ciągłość przepływu prądu także w czasie pożaru, by m.in. umożliwić funkcjonowanie instalacji przeciwpożarowych. Takie kable zapewniają działanie instalacji nawet przez 90 minut, a ich izolacja jest praktycznie niepalna.

Konkretne rozwiązania techniczne przepustów instalacyjnych zależą od wielkości i grubości przewodów, te bowiem wpływają na wielkość otworu w przegrodzie oraz sposób jego wypełnienia. Ważne jest też, jaki jest to rodzaj przegrody, ściany czy stropu, oraz z jakiego jest ona materiału i jaką ma grubość. No i oczywiście istotna jest wymagana klasa odporności ogniowej EI. Przy klasach warto pamiętać, że nie sumują się one i EI 120 + EI 120 nie daje EI 240. Z praktyki wynika, że warto wybierać, zwłaszcza w ramach jednego przepustu, rozwiązania od jednego producenta. Zastosowanie różnych niepasujących do siebie rozwiązań – np. do przewodów elektrycznych i sanitarnych – może spowodować problemy z gwarancją producentów oraz zastrzeżenia przy odbiorze.

W zaleceniach do projektowania przepustów instalacyjnych zwraca się szczególną uwagę na to, by wybrana konstrukcja przepustów umożliwiała remonty i naprawy instalacji, a w przypadku montażu dodatkowych kabli lub ich wymiany, co ma szczególne znaczenie np. w centrach danych, biurach, szpitalach, halach wystawowych lub zakładach produkcyjnych, warto stosować rozwiązania pozwalające na modernizacje, np. specjalne rękawy. Tak samo projektując szachty instalacyjne, należy zapewnić możliwość instalowania dodatkowych przewodów, zarówno w szachcie, jak i w przepuście.

Na etapie montażu przepust musi zostać odpowiednio zabezpieczony – uszczelniony i wykończony. W przeciwnym wypadku będzie (podobnie jak szachty instalacyjne) stwarzać zagrożenie rozprzestrzeniania się ognia, dymu i gazów pożarowych. Wszelkie zmiany w budowie przepustu powinny być wprowadzane tak, by zachowana została wymagana klasa jego odporności.

Warunki techniczne w § 234 stanowią, że przepusty instalacyjne w elementach oddzielenia przeciwpożarowego powinny mieć klasę odporności ogniowej (EI) wymaganą dla tych elementów. WT wymagają też, aby ściany i stropy oddzielenia przeciwpożarowego były wykonane z materiałów niepalnych i miały parametry podane w tabeli 1. Przepusty instalacyjne nie wpływają na właściwości nośne konstrukcji przegrody i tym samym przepisy nie wymagają uszczelniania przepustu w klasie R, czyli nośności ogniowej, a jedynie w zakresie izolacyjności ogniowej I oraz szczelności ogniowej E.

Do wykonywania przepustów stosuje się różne kołnierze, osłony, opaski, masy, powłoki i pianki.

Kołnierze, osłony, obejmy i opaski

Kołnierze, osłony i obejmy to obudowy z blachy stalowej dla materiałów pęczniejących, które zwiększają swoją objętość i tym samym zaciskają się na mięknącej rurze, w końcu zgniatając ją, tak aby wyeliminować szczeliny. Montuje się je z każdej strony ściany (czyli dwie) i jedną od dołu stropu. Obejmy mocuje się uchwytami do przegrody, a dla zapewnienia dymo- i gazoszczelności przestrzenie pomiędzy rurą a przegrodą wypełnia zaprawą lub masą ognioochronną. Za pomocą obejmy można zabezpieczać rury znajdujące się obok siebie, ale w odległości zapewniającej jej poprawne nałożenie. Oferowane są obejmy do montażu na istniejących instalacjach, tworzące dymoszczelną barierę ogniową wokół rur o średnicach od 50 do 250 mm.

Czytaj też: Fancoile – uniwersalne urządzenia HVAC >>

Z kolei opaski ogniochronne do zabezpieczenia przejścia rur przez przegrody to elastyczne taśmy pęczniejące podczas pożaru. Dzięki ich elastyczności i łatwości nakładania na rury możliwe jest zabezpieczenie przewodu o dowolnej średnicy.

Rozwiązanie to sprawdza się zwłaszcza w przypadku zabezpieczania przejść rur z tworzyw sztucznych. W zależności od średnicy rury nakłada się odpowiednią liczbę warstw opaski jak bandaż. Można je stosować bezpośrednio wewnątrz przegrody masywnej lub w uszczelnieniu miękkim. Trzeba jednak zwracać uwagę, czy producent dopuszcza nakładanie wielu warstw opasek, czy tylko jednej. Pojedyncze rury niepalne chroni się opaskami w rolce do samodzielnego przygotowania lub gotowymi pod dany wymiar. Opaski stosuje się często do przepustów z kolanami, gdy dostęp do przewodu jest utrudniony.

Szczeliny pomiędzy rurą i przegrodą należy zabezpieczyć masą stanowiącą uszczelnienie przed dymem i gazem. W przypadku prowadzenia rury palnej w osłonie z niepalnej tulei (w metalowej rurze) opaskę nakłada się na krawędzi rury niepalnej, a przestrzeń pomiędzy nimi uszczelnia masą ognioochronną. Z kolei szczelinę pomiędzy rurą niepalną a przegrodą wypełnia się wełną mineralną i zaprawą lub masą ogniochronną. W przypadku gdy niepalna tuleja ochronna styka się z materiami palnymi z sąsiedniej strefy, należy nałożyć dodatkowo niepalną otulinę izolacyjną.

Wełna, masy, powłoki i pianki

Do wypełniania otworów, zwłaszcza w przejściach kombinowanych, służy wełna mineralna. Otwór w przejściu wypełnia się wełną o zalecanej przez producentów przejść grubości i gęstości. Maty z wełny pokrywane są dodatkowo masą ogniochronną. Masy ogniochronne pęczniejące na bazie wody mają wysoką plastyczność i tym samym łatwo nimi wypełniać szczeliny i otwory w celu ochrony przed rozprzestrzenianiem się dymu, ognia i ciepła. Stosowane są one w przepustach służących do zabezpieczania przejść kabli i rur palnych i niepalnych, w tym przejść kombinowanych. Do zabezpieczania przepustów służą też nieorganiczne powłoki bezrozpuszczalnikowe na bazie dyspersyjnej, które wykazują pod wpływem wysokiej temperatury właściwości endotermicznie (pochłaniania ciepła). Oferowane są także specjalne ogniochronne pianki poliuretanowe do uszczelniania przejść przewodów wentylacyjnych oraz przejść instalacyjnych przez ściany i stropy. Do uszczelniania przepustów stosuje się również spray na bazie akryli, który zamyka szczeliny, uniemożliwiając rozprzestrzenianie się ognia i dymu do innych pomieszczeń. Jest on elastyczny i odporny na wilgoć.

Przepusty instalacyjne

Istnieje wiele rodzajów przepustów z uwagi na prowadzone przewody i ich izolacje. Są to m.in przepusty: rur palnych z tworzyw i wielowarstwowych, rur niepalnych metalowych, rur niepalnych w izolacji palnej, rur niepalnych w izolacji niepalnej, przewodów elektrycznych o różnej wielkości i prowadzonych w peszlach lub w osłonach PVC, przewodów elektrycznych w korytkach metalowych, przewodów instalacji elektrycznych pełniących funkcje ppoż. czy przepustów kombinowanych z różnymi rurami palnymi i niepalnymi, kablami elektrycznymi oraz kanałami wentylacyjnymi.

Oferowane są głównie przepusty o odporności ogniowej do EI 120, wiele z nich to gotowe produkty nawet do dużych średnic przewodów. Dostępne są też zabezpieczenia w klasie EI 240, w tym dla przewodów palnych z tworzyw. Ważnymi kryteriami doboru są także średnice rur, grubość przegrody czy wielkość otworu przepustu.

Przepusty instalacji niepalnych

Przewody metalowe wykonane ze stali, miedzi i żeliwa w trakcie pożaru nagrzewają się szybko i dobrze przewodzą ciepło, co stwarza zagrożenie zapłonu materiałów stykających się z nimi lub rozszczelnienia instalacji. Konsekwencją jest wysokie ryzyko zapłonu materiałów palnych po drugiej stronie oddzielenia pożarowego oraz przenikanie dymu i ognia do sąsiedniej strefy przez rozszczelniony przewód w miejscu przejścia przez przegrodę. Wnętrza przepustów z przewodami niepalnymi zabezpiecza się zaprawami ogniochronnymi i powleka ich powierzchnie masami i farbami (powłokami) ogniochronnymi oraz uzupełniająco zabezpiecza pastami pęczniejącymi. Takie przepusty stanowią jednolitą izolację termiczną i zarazem ogniochronną, gdyż pod wpływem temperatury pęcznieją i doszczelniają przepust. Powłoki chroniące rury niepalne mają za zadanie obniżanie temperatury przewodów – pochłaniają ciepło, stopniowo topiąc się i odparowując. Z kolei powłoki i pasty pęczniejące doszczelniają przepust odkształcający się pod wpływem wysokiej temperatury.

Przepusty instalacji palnych

Do budowy instalacji stosuje się często rury z tworzyw i wielowarstwowe. Wiele tworzyw w wysokich temperaturach deformuje się, topi i pali, a otworem w przepuście mogą przenikać nie tylko dym i gazy, ale również ogień. Zabezpiecza się je obejmami, opaskami i kołnierzami z pęczniejącymi masami uszczelniającymi.

Czytaj też: Inteligentny garaż podziemny – zasilanie i sterowanie wentylacją bytową i pożarową oraz systemami monitoringu >>

Przepusty instalacji kablowych

Przejścia instalacji kablowych, wiązek kabli, drabinek i korytek kablowych wymagają obudowy przejścia i uszczelnienia przestrzeni między obudową a kablem. Funkcję obudowy pełni materiał niepalny, tj. wełna mineralna lub płyty mineralne (gipsowo-kartonowe, silikatowo-cementowe, krzemianowo-wapienne), natomiast uszczelnienia przestrzeni – zaprawa gipsowa lub masa ogniochronna. Do zabezpieczenia przewodów stosuje się pasty i farby pęczniejące w postaci gotowej do nanoszenia gęstej szpachli. Osłony kabli pokrywane są powłoką pęczniejącą, która podczas pożaru tworzy warstwę zapobiegającą topieniu i paleniu się osłony i tym samym rozprzestrzenianiu się pożaru.

Do uszczelniania pojedynczych kabli i wiązek kablowych, które są zmieniane, np. w centrach danych, serwerowniach, szpitalach, halach wystawowych lub zakładach produkcyjnych, stosuje się rękawy ogniochronne.

Przepusty kombinowane

W wielu przypadkach prowadzenie w oddzielnych otworach poszczególnych instalacji jest niepraktyczne lub niewykonalne. Stosuje się wtedy przepusty kombinowane, przez które przechodzą kable elektryczne, rury niepalne i palne. Zasada zabezpieczania jest następująca: na dane przewody i rury stosuje się rozwiązania dla nich przeznaczone, czyli np. na rury palne obejmy, na rury niepalne opaski, a na kable powłoki ogniochronne. Ważne jest też zachowanie zalecanych przez producentów systemów minimalnych odległości pomiędzy różnymi przewodami oraz kablami biegnącymi w szynie i rurami palnymi oraz niepalnymi.

Otwory w przegrodzie wypełnia się płytami, bloczkami lub zaprawami ogniochronnymi, a także powłokami ogniochronnymi i masami do wypełnia szczelin. W takich przepustach uzyskuje się odporność ogniową EI 120, o ile spełnione zostaną wymagania producentów dotyczące montażu poszczególnych wyrobów.

Piony instalacyjne

W pionach instalacyjnych prowadzone są kable i instalacje sanitarne lub wentylacyjne pomiędzy kondygnacjami, tym samym stanowią one ryzyko bardzo szybkiego rozprzestrzeniania się ognia w budynkach wielokondygnacyjnych. Bierną ochronę pionów instalacyjnych stanowią ich obudowy i przepusty instalacyjne oraz niepalne izolacje termiczne i akustyczne przewodów rurowych, natomiast szyby dźwigowe zabezpiecza się systemami ogniochronnymi z płyt gipsowych zbrojonych włóknem szklanym lub ogniochronnych płyt gipsowo-kartonowych w klasach EI 60–120. Uzupełnieniem oferty są specjalne klapy i drzwiczki rewizyjne.

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2002 nr 75, poz. 690, z późn. zm.)
2. PN-EN 13501-2:2016 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 2: Klasyfikacja na podstawie wyników badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej
3. PN-EN 1366-3:2010 Badania odporności ogniowej instalacji użytkowych. Część 3: Uszczelnienia przejść instalacyjnych
4. Materiały techniczne i katalogi firm: Armacell, Hilti, ­K-Flex, Mercor, Paroc, Promat, Rigipis, Rockwool, Soudal, Wavin

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!