Jakość central wentylacyjnych – rekomendacja Euroventu

Rekomendacja Eurovent 6/18 – 2022 pt. Kryteria jakości dla central wentylacyjno-klimatyzacyjnych (ang. Quality criteria for Air Handling Units) [1] podaje kryteria dotyczące wykonania, materiałów i konstrukcji obudowy oraz podzespołów, a także efektywności energetycznej i systemów sterowania, odniesione do urządzeń stosowanych w europejskich strefach klimatycznych. Rekomendacja oparta jest na: rozporządzeniu UE 1253/2014 w sprawie wymogów dotyczących ekoprojektu dla systemów wentylacyjnych [2], normach europejskich – głównie ¬PN-EN 13053 dotyczącej działania i elementów składowych central [3] i PN-EN 1886 dotyczącej właściwości mechanicznych central [4] – oraz wcześniejszych opracowaniach (rekomendacjach) Euroventu.

W poniższym opracowaniu przygotowanym przez redakcję „Rynku Instalacyjnego” skupiono się na treści wytycznych, bez omawiania szczegółów ich powstawania.

Obudowa

Obudowa i panele centrali (także oddzielenia wewnętrzne) muszą spełniać wymagania użytkowe określone w normie PN-EN 1886 [4] oraz wymagania higieniczne.

Centrala wentylacyjna i większość jej obudowy musi być niepalna – nie może się przyczyniać do rozwoju pożaru i przenoszenia go na inne obszary w budynku. Szczegółowa klasyfikacja zgodna z normą PN-EN 13501-1 [5] obejmuje reakcję na ogień (oznaczenie od A do F), wytwarzanie dymu (s1 do s3) oraz wytwarzanie dymiących kropli (d0 do d2).

Eurovent zaleca klasę palności A1 lub A2-s1, d0 dla materiału izolacyjnego centrali. Natomiast każdy producent musi się upewnić, że jego produkt jest zgodny z obowiązującymi wymaganiami krajowymi. Nie istnieje standard unijny określający jednolite wymagania dla klasy ochrony ogniowej, każdy kraj członkowski określa je we własnym zakresie (przykłady wskazano w tabeli 1).

Pod względem wymagań higienicznych ważna jest kontrola i konserwacja wszystkich zamontowanych podzespołów – dostęp do czyszczenia powinien być realizowany poprzez drzwiczki inspekcyjne. Części metalowe powinny być odporne na korozję, a części z tworzyw sztucznych nie mogą umożliwiać wzrostu mikroorganizmów wg normy PN-EN ISO 846:2019 [6]. Wszystkie powierzchnie wewnętrzne obudowy muszą być gładkie i łatwe w czyszczeniu.

Ochronie przed korozją powinny podlegać zarówno zewnętrzna powłoka obudowy, jak i metalowe podzespoły. Zalecenia dotyczące stosowania przykładowych materiałów zależnie od środowiska i przewidzianego poziomu korozyjności przedstawia tabela 2, natomiast bardziej szczegółowo wybór materiału obudowy na podstawie oceny indywidualnych warunków pracy omawia poświęcona ochronie antykorozyjnej rekomendacja Eurovent 6/16 – 2021 [7]. Jeśli nie zostały określone inne wymagania bądź nie są znane korozyjne własności otoczenia, w którym ma pracować centrala, Eurovent zaleca:

• w przypadku urządzeń w wykonaniu wewnętrznym i zewnętrznym – zastosowanie materiałów odpowiednich dla kategorii korozyjności C3;

• w przypadku urządzeń przeznaczonych do pracy w środowiskach korozyjnych – zastosowanie materiałów odpowiednich dla kategorii korozyjności C4.

Obudowa musi mieć także określone parametry wytrzymałościowe i cieplne (tabela 3 i 4) oraz zapewniać jak najmniejsze przecieki powietrza na ramkach filtrów (tabela 5).

Zobacz także: Zaplanuj klimatyzację podczas budowy

Przepustnice

W odniesieniu do przepustnic Eurovent rekomenduje następujące kryteria:

• dla przepustnic zamkniętych podczas pracy urządzenia – 2 klasa przecieków powietrza wg normy PN-EN 1751 [12];

• dla przepustnic powietrza nawiewanego i wywiewanego dla zastosowań o wysokich wymaganiach higienicznych – 3 klasa przecieków powietrza wg normy PN-EN 1751 [12];

• maks. 8 m/s prędkości powietrza w przepustnicy (z wyjątkiem przepustnic recyrkulacyjnych i by-passów);

• dla central w wykonaniu zewnętrznym przepustnica musi być umieszczona wewnątrz obudowy, chyba że zastosowano przepustnicę w wykonaniu zewnętrznym.

Filtry

Filtry w centralach odpowiadają za jakość powietrza nawiewanego do pomieszczeń oraz chronią wewnętrzne podzespoły centrali przed zabrudzeniem. Filtry muszą być badane zgodnie z normą PN-EN ISO 16890 [13], każdy z nich musi zostać odrębnie i wyraźnie oznakowany. Skuteczność filtra lub układu wielostopniowego powinna być powiązana z faktycznym zanieczyszczeniem powietrza zewnętrznego (kategoria ODA – ang. Outdoor Air) i wymaganiami higienicznymi obsługiwanego pomieszczenia SUP (ang. Supply Air – powietrze nawiewane do pomieszczenia) i należy ją dobierać zgodnie z tabelą zamieszczoną w rekomendacji Eurovent 4/23 [14] – por. tabela 6.

Jeśli kategorie ODA i SUP nie zostały podane, należy stosować filtr:

• ISO ePM₁ 50% na wlocie powietrza zewnętrznego (pierwszy stopień filtracji);

• ISO ePM₁ 80% na kanale powietrza nawiewanego (drugi stopień filtracji – jeśli jest stosowany);

• ISO ePM₁₀ 50% na wlocie powietrza wywiewanego.

Dodatkowe wymogi stanowią, że:

• pierwszy etap filtracji (wlot powietrza zewnętrznego) powinien mieć skuteczność co najmniej ISO ePM₁₀ 50%;

• dla urządzeń z nawilżaczem powietrza nawiewanego (z wyjątkiem nawilżaczy parowych) zaleca się stosowanie co najmniej dwóch stopni filtracji (skuteczność drugiego stopnia min. ePM_2,5 60%), a nawilżacz należy umieścić między filtrami pierwszego i drugiego stopnia. Odległość między nawilżaczem i filtrem drugiego stopnia musi wynikać z długości absorpcyjnej, zależnej od rodzaju nawilżacza;

• jeśli stosuje się recyrkulację powietrza, konieczna jest jego filtracja za pomocą filtra o min. klasie ISO ePM₁₀ 50%.

Ważnym parametrem projektowym i użytkowym filtra są opory przepływu. Wartość projektowanych oporów wyznacza się jako połowę sumy oporów przepływu na filtrze czystym Pclean i końcowych oporów przepływu Pfinal:

Końcowe opory przepływu zależą od klasy filtra:

• zgrubne (ISO Coarse) – mniejsza z dwóch wartości: opory przepływu na czystym filtrze zwiększone o 50 Pa lub trzykrotność oporów przepływu na czystym filtrze;

• filtry dokładne ISO ePM₁, ISO ePM_2,5, ISO ePM₁₀ – mniejsza z dwóch wartości: opory przepływu na czystym filtrze zwiększone o 100 Pa lub trzykrotność oporów przepływu na czystym filtrze.

Filtry po stronie powietrza nawiewanego należy montować bezpośrednio na wlocie i wylocie z centrali, a po stronie powietrza wywiewanego także na wlocie do centrali. Filtry powietrza zewnętrznego powinny pracować w warunkach suchych (bez cząsteczek wody), zatem czerpnia powinna mieć żaluzję wodoszczelną i w razie potrzeby także odkraplacz umieszczony w tacy ociekowej przed filtrem. W przypadku ekstremalnie wysokiej wilgotności konieczne jest także zastosowanie nagrzewnicy osuszającej (np. wężownicy wodnej bez lamel). Materiały filtracyjne i inne (np. uszczelki) nie mogą stanowić pożywki dla mikroorganizmów. Ze względów higienicznych filtry workowe trzeba zamontować tak, żeby worki nie leżały na dnie centrali.

Należy zapewnić łatwą konserwację filtrów i ich wyjmowanie od strony brudnej poprzez system szybkiej wymiany. Konserwację poszczególnych stopni filtracji powinny ułatwiać drzwiczki inspekcyjne lub wzierniki z oświetleniem wewnątrz centrali. Przecieki przez ramki filtrów nie powinny przekraczać wartości wskazanych w tabeli 5. Zastosowania specjalne wiążą się z dodatkowymi wymogami, np. wyciągi kuchenne wymagają separatora tłuszczu, a centrale przygotowujące powietrze o wysokich wymaganiach higienicznych mogą wymagać zastosowania filtra HEPA. Filtr taki musi być zamocowany w odpowiedniej ramce, ponieważ dopuszczalne są niższe przecieki powietrza omijającego filtr. Z kolei montaż musi zostać oceniony zgodnie z normą PN-EN ISO 14644-3 [15].

Zgodnie z rozporządzeniem UE 1253/2014 w sprawie wykonania wymogów dotyczących ekoprojektu dla systemów wentylacyjnych [2], opory przepływu na filtrach powinny być monitorowane (np. za pomocą presostatu). Filtry nie powinny osiągać końcowych oporów przepływu – należy je wymieniać, stosując kryterium higieniczne, czyli zwykle po 1–2 latach. Minimalna klasa efektywności energetycznej filtra, zgodna z klasyfikacją Eurovent [16], to C.

Systemy odzysku ciepła

Minimalne wymagania rekomendowane przez Eurovent dla układu odzysku ciepła w centralach wentylacyjnych powinny być zgodne z rozporządzeniem UE 1253/2014 [2]. Należy m.in. zachować odpowiednią sprawność temperaturową wymienników ciepła: 73% dla wymienników obrotowych i płytowych oraz 68% dla wymienników spiralnych (z medium pośrednim). Wymagany jest także by-pass cieplny systemów odzysku energii (a dla wymienników obrotowych regulacja obrotów wirnika wymiennika) – pozwala to uniknąć zamarzania zimą i przegrzewania latem. Wymogi te są niezbędne do oznakowania CE i wprowadzenia centrali na rynek UE.

Ważnym aspektem efektywnej eksploatacji systemu odzysku ciepła jest ochrona przed zamarzaniem, która zapewni rozpoznanie rzeczywistego rozpoczęcia procesu zamarzania, ochroni wymiennik i ograniczy do minimum ilość zużywanej energii. Wymiennik obrotowy musi być wyposażony w napęd o zmiennej prędkości, a płytowy – w zintegrowane przepustnice modulacyjne na wlotach wymiennika i by-passu. Szczegóły dotyczące ochrony przeciwzamrożeniowej określa rekomendacja Euroventu 6/17 [17].

W przypadku zastosowań ze sterowaniem wilgotnością powietrza wewnętrznego (np. central z nawilżaczem lub wężownicą osuszającą) zaleca się wymienniki obrotowe z odzyskiem wilgoci, co pozwala znacznie ograniczyć sezonowe zużycie energii na osuszanie lub nawilżanie powietrza nawiewanego. Koszt i efektywność środowiskową odzysku wilgoci należy każdorazowo oszacować za pomocą analizy LCC/LCA.

Jeśli istnieje możliwość przenoszenia zanieczyszczeń lub zapachów między strumieniem powietrza wywiewanego i nawiewanego, dany rodzaj odzysku ciepła nie nadaje się do zastosowań, w których nie jest dozwolona recyrkulacja powietrza. W niektórych rodzajach wymienników (obrotowe i regeneracyjne) nie można całkowicie wyeliminować przecieków wewnętrznych. W wymiennikach obrotowych przecieki wewnętrzne występują częściej niż w innych rodzajach wymienników, ale można je ograniczyć poprzez:

• prawidłowe umieszczenie wentylatora nawiewnego i wywiewnego (co do zasady oba wentylatory za wymiennikiem);

• ograniczenie różnicy ciśnienia między stroną nawiewu i wywiewu za pomocą urządzeń równoważących (przepustnice lub zawory ciśnieniowe);

• prawidłowe umiejscowienie i ustawienie płuczki (sekcji czyszczącej).

Wskaźniki i dopuszczalne wartości przecieków wewnętrznych zalecane przez Eurovent przedstawia tabela 7.

EATR (ang. Exhaust Air Transfer Ration) wpływa na zmniejszenie ilości powietrza zewnętrznego efektywnie dostarczanego do budynku, dlatego dla wskazanego w tabeli zakresu EATR od 1 do 5% w warunkach projektowych trzeba skompensować strumienie powietrza o:

• skorygowany strumień powietrza nawiewanego: SUP_corr = SUP · (1 + EATR), co umożliwia osiągnięcie wymaganego strumienia powietrza nawiewanego;

• skorygowany strumień powietrza wywiewanego: ETA_corr = ETA · (1 + EATR), co pozwala zrównoważyć ciśnienie w budynku, o ile powietrze wywiewane ma klasę ETA1 wg normy PN-EN 16798-3 [19]. Jeśli jakość powietrza wywiewanego jest niższa, konieczne jest zmniejszenie poziomu EATR do wartości < 1%.

OACF (ang. Outdoor Air Correction Factor) i EATR mają bezpośredni wpływ na zużycie energii przez wentylatory, trzeba je zatem uwzględnić w obliczaniu zapotrzebowania na moc [18].

W zakresie wymagań higienicznych należy w przypadku wymienników obrotowych zadbać o funkcję czyszczenia podczas postoju wymiennika (okresowa zmiana położenia koła wymiennika, jeśli przez dłuższy czas nie pracuje). Dla wymienników płytowych o odległości powyżej 1200 mm pomiędzy płaszczyznami wlotu i wylotu odległości między kolejnymi płytami powinny być większe niż 3 mm (uwzględniając grubość materiału), co umożliwia czyszczenie.

W przypadku wymienników płytowych i z medium pośrednim konieczny jest montaż tacy ociekowej po stronie powietrza wylotowego, może być ona potrzebna także dla wymienników obrotowych w warunkach bardzo wysokiej wilgotności. Taca nie może być częścią panelu dennego centrali, choć musi mieć taką samą jakość i izolację jak reszta obudowy. Musi być nachylona w kierunku odpływu kondensatu i zapewnić jego pełne odprowadzenie. W przypadku skrajnie wysokiej wilgotności powietrza wywiewanego skroplona wilgoć może przenikać do powietrza nawiewanego, konieczne może być zatem zastosowanie tacy ociekowej także po stronie nawiewu. Zimą w klimacie chłodnym skropliny mogą zamarzać, dlatego konieczne staje się zastosowanie by-passu cieplnego.

Wymienniki lamelowe

W zależności od zastosowania wymienniki pełniące funkcję nagrzewnic i chłodnic muszą zostać wykonane z odpowiednich materiałów (por. tabela 8). Należy zapewnić dostęp do wężownic przynajmniej z jednej strony.

Chłodnice trzeba przymocować do obudowy za pośrednictwem uszczelek, dzięki czemu unika się wycieków na by-passie i zamarzania skroplin za chłodnicą. Chłodnic z osuszaniem nie należy mocować bezpośrednio przed filtrami lub tłumikami – powinny się między nimi znajdować wentylatory lub nagrzewnice, co ograniczy wilgotność względną. Chłodnice trzeba wyposażyć w odporne na korozję (wykonane np. ze stali nierdzewnej min. AISI 316 lub stopu aluminium min. AlMg) tace ociekowe, nachylone w kierunku odpływu i zapewniające odprowadzenie skroplin. Taca ociekowa, podobnie jak w przypadku wymiennika ciepła, musi mieć jakość i izolację taką jak reszta obudowy, ale nie może stanowić części panelu dennego. Odpływu skroplin, wyposażonego w samonapełniający syfon z zaworem zwrotnym, nie wolno odprowadzać bezpośrednio do kanalizacji. Do podzespołów umieszczonych za chłodnicą nie może być przenoszona wilgoć, a jeśli prędkość przepływu powietrza przez chłodnicę przekracza 2,5 m/s, zaleca się stosowanie łatwo demontowalnego odkraplacza. Rury podłączeniowe trzeba zaizolować na przejściu przez obudowę.

W chłodnym klimacie (temperatura bliska zeru lub ujemna) nagrzewnice muszą być chronione przed zamarzaniem (np. przez termostat i kapilarę za wężownicą po stronie powietrza lub czujnik temperatury na najniższej rurze wężownicy po stronie wodnej). System sterowania musi zamykać centralę, jeśli wykryte zostanie ryzyko zamarzania.

Niewystarczający odstęp między lamelami wężownicy może powodować jej zatykanie przez cząstki kurzu i utrudniać oczyszczenie, a także zwiększać opory przepływu i zużycie energii. Należy przestrzegać wartości zawartych w tabeli 9.

Wymagania dodatkowe:

• rury podłączeniowe wężownic powinny mieć zawory spustowe i odpowietrzniki;

• jeśli nagrzewnicę wodną przed zamarzaniem chronią termostat i kapilara za wężownicą, do kapilary musi zostać zapewniony łatwy dostęp;

• w przypadku wielostopniowej chłodnicy odparowania bezpośredniego rurki jej obwodów powinny być w przeplocie.

Nagrzewnice elektryczne

Stosując nagrzewnicę elektryczną, należy uwzględnić następujące kwestie:

• konieczne jest jej wyposażenie w dwa termostaty bezpieczeństwa: autoreset (dla odcięcia powietrza o „niskiej” temperaturze) – ochrona centrali, reset ręczny (dla odcięcia powietrza o „wysokiej” temperaturze) – ochrona nagrzewnicy i okablowania;

• sterowniki centrali muszą być wyposażone w sterowanie strumieniem powietrza. Nagrzewnicę można włączyć tylko podczas przepływu powietrza przez urządzenie;

• sterowanie stopniowe – każdy stopień można całkowicie włączyć lub wyłączyć, zależnie od wymaganej mocy cieplnej. W efekcie moc cieplna jest zawsze nieco większa niż wymagana, zatem temperatura powietrza nawiewanego oscyluje zawsze wokół nastawy temperatury;

• sterowanie modulowane – każdy stopień otrzymuje sygnał modulujący w zależności od wymaganej mocy cieplnej – jest lepsze niż sterowanie stopniowe;

• sterowanie centrali musi zapewniać na tyle długą pracę wentylatora po wyłączeniu nagrzewnicy elektrycznej, by schłodzić nagrzewnicę.

Ponieważ nagrzewnica elektryczna ma własne zasilanie sieciowe, wymaga wyłącznika serwisowego i odpowiednich bezpieczników (zależnie od mocy kolejnych stopni nagrzewnicy). Jeśli nagrzewnica jest narażona na gromadzenie materiałów palnych (kurz, pyłki), należy poprzedzić ją filtrem. Jeśli powierzchnia nagrzewnicy nagrzewa się do wysokiej temperatury, sąsiadujące podzespoły muszą być chronione przed ryzykiem przenoszenia ognia.

Tłumiki akustyczne

Tłumiki muszą być wykonane z materiałów trwale odpornych na ścieranie i czyszczenie (np. z włókna szklanego), nieabsorbujących wilgoci. Należy je umieszczać bezpośrednio przy wentylatorze, między pierwszym a drugim stopniem filtracji. Nie wolno ich lokować bezpośrednio za chłodnicą osuszającą, gdzie istnieje ryzyko porywania kropel, ani za nawilżaczem parowym lub „atomizującym”. W przypadku dużego zanieczyszczenia powietrza zewnętrznego tłumik trzeba umieszczać za filtrem. Jak zaleca Eurovent, kulisy tłumika powinny być demontowalne (do czyszczenia).

Nawilżacze

Należy przestrzegać ogólnych i szczegółowych wymagań konstrukcyjnych określonych w ¬PN-EN 13053 [2]. Nawilżaczy nie należy m.in. umieszczać bezpośrednio przed filtrami lub tłumikami. Ich elementy muszą być demontowalne, a wykonanie materiałowe powinno zapewniać odporność na korozję i środki czyszczące. Do nawilżania w centrali wentylacyjnej można używać tylko wody o odpowiednio niskiej zawartości bakterii.

Wentylatory

Konieczne jest sterowanie prędkością wentylatorów zależnie od zapotrzebowania na powietrze – regulacja umożliwiająca ustawienie odpowiedniej prędkości tylko podczas rozruchu nie wystarcza do osiągnięcia istotnych oszczędności energii.

Wymagania dla wentylatorów w centralach wentylacyjnych w zakresie efektywności energetycznej i regulacji prędkości (maks. SFPint i obowiązek wyposażenia wentylatorów w centralach w napęd wielostopniowy lub o zmiennej prędkości) zostały określone w rozporządzeniu UE 1253/2014 [1]. Wymagania ekoprojektu dla silników wentylatorów podano w rozporządzeniu UE 2019/1781 [22] – określono minimalną klasę efektywności energetycznej (IE) silnika i minimalne wymagania dotyczące energii dla napędów o zmiennej prędkości.

Wirnik silnika wentylatora i elementy takie, jak rama bazowa, szyny instalacyjne etc., muszą być zabezpieczone antykorozyjnie. Na korozję i ścieranie muszą być odporne powierzchnie ślizgowe szyn wysuwnych (np. przez wykonanie ze stali nierdzewnej). Położenie wentylatora w obudowie centrali wentylacyjnej powinno zapewnić równomierny nawiew i wywiew powietrza. Położenie wentylatorów musi minimalizować przecieki wewnętrzne, zgodnie z rekomendacją Eurovent 6/15 [18], ale jednocześnie zapewniać dostęp dla konserwacji i serwisu.

Wentylatory należy wyważyć co najmniej do klasy G6.3 według normy ISO 21940¬-11:2016 [23] – najlepiej wspólnie wirnik i silnik – co znacznie ograniczy drgania z powodu niewyważenia resztkowego. Jeśli drgania z niewyważenia resztkowego są zbyt wysokie, należy zastosować zabezpieczenia antywibracyjne, np. sprężyny wg normy ISO 14694 [24].

W przypadku central bez zintegrowanego układu sterowania w pobliżu wentylatora należy zamontować wyłącznik serwisowy z możliwością blokady. Podczas projektowania lub instalacji trzeba zachować wyrównanie potencjałów. Na czas transportu centrali należy zabezpieczyć wszelkie elementy zagrożone, np. wentylatory na łącznikach sprężynowych. Do urządzenia trzeba dołączyć etykietę informującą o konieczności usunięcia takich zabezpieczeń podczas montażu.

Typy wentylatorów i silników zalecane dla central wentylacyjnych:

• wentylatory z napędem bezpośrednim, wolnoobrotowe, z łopatkami wygiętymi do tyłu lub płatowe;

• silniki ze zmienną prędkością obrotową prądu stałego klasy IE4, elektronicznie komutowane (EC) lub z magnesem trwałym (PM);

• prędkość wentylatorów musi być regulowana zgodnie z niewyważeniem szczątkowym w urządzeniu.

Efektywność energetyczna centrali

Na efektywność energetyczną składa się szereg czynników, m.in. zużycie energii elektrycznej (głównie przez wentylatory, rosnące np. z powodu zapchanych filtrów lub przecieków wewnętrznych na wymiennikach obrotowych, co wymaga zwiększania strumieni powietrza), a także jej sprawność odzysku i prawidłowe sterowanie. W celu wyboru najbardziej efektywnego dla danego zastosowania urządzenia należy każdorazowo stosować analizę kosztów cyklu życia (LCC). Eurovent zaleca następujące wymagania minimalne w zakresie efektywności energetycznej:

• JMW_int < JMW_{int_limit} (SPF_int < SPF_{int_limit}) – wewnętrzna jednostkowa moc wentylatora części pełniących funkcje wentylacyjne (JMW_int) musi być mniejsza niż wartość graniczna tego parametru, określona w rozporządzeniu UE 1253/2014 [2];

• SFPv – całkowite zużycie energii elektrycznej centrali wentylacyjnej potrzebne do przetłoczenia 1 m³/s powietrza powinno się mieścić w zakresie 1300–1800 W/(m³/s);

• poziom funkcji systemu automatyki (wbudowanego lub zainstalowanego na miejscu) – 3 lub wyższy według normy PN-EN 15232 [25] albo IDA-C5/C6 według normy PN-EN 16798-3 [19];

• sprawność temperaturowa ηt zgodna z rozporządzeniem UE 1253/2014 [2];

• klasa sprawności systemu odzysku ciepła H2 wg normy PN-EN 13053 [3];

• dla wymienników obrotowych: EATR ≤ 5%, OACF w zakresie 0,95–1,05;

• efektywność energetyczna filtrów ePM₁/ePM_2,5/ePM₁₀: klasa C;

• efektywność energetyczna centrali wentylacyjnej według klasyfikacji Eurovent: klasa B.

Systemy sterowania

System sterowania musi zapewnić dostarczenie powietrza wewnętrznego o odpowiedniej temperaturze, wilgotności i jakości, przy zachowaniu możliwie najniższego zużycia energii poprzez dostosowanie pracy do aktualnego zapotrzebowania, we współpracy z innymi systemami budynkowymi. Istotny jest także monitoring i gromadzenie danych dotyczących zużycia energii, co pozwala na analizę i optymalizację zużycia energii oraz bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo cyfrowe sieci IT. Dlatego sterowniki centrali powinny być zgodne z protokołami bezpieczeństwa IT według odpowiednich norm ISO i europejskich.

Według doświadczeń Euroventu w większości przypadków optymalnym systemem sterowania jest system fabrycznie wbudowany przez producenta. Takie rozwiązanie znacznie ułatwia także rozruch, konserwację i serwis.

Eurovent zaleca następujące wymagania ogólne w zakresie sterowania:

• komunikacja BMS (system zarządzania budynkiem) poprzez sygnały analogowe i/lub cyfrowe;

• zarządzanie strumieniem powietrza wentylacyjnego przez układ wentylacji na żądanie, sterowany jakością powietrza określoną przez co najmniej jeden czujnik – poziom funkcji 3 lub wyższy według normy PN-EN 15232 [25] albo IDA-C5/C6 według normy PN-EN 16798-3 [19];

• sterowanie zmienną prędkością wentylatora;

• monitorowanie oporów przepływu na filtrze;

• ciągłe sterowanie efektywnością odzysku ciepła zależnie od wymaganej temperatury powietrza nawiewanego;

• monitorowanie głównych parametrów i stanów użytkowych, w tym:

– awarie wentylatorów i systemów odzysku ciepła,

– bieżące wartości temperatury, przepływu powietrza i zużycia energii.

Bardziej szczegółowe wytyczne w zakresie systemu sterowania centralami zawiera rekomendacja Eurovent 6/17 [17].

Dokumentacja, przechowywanie i transport

Eurovent określa także minimalne obowiązki producenta (patrz tabela 10), wykonawcy i inwestora związane z dokumentacją urządzenia oraz jego dostawą na miejsce przeznaczenia.

Instrukcja montażu, obsługi i konserwacji powinna obejmować: zakres zastosowania centrali, akcesoria, wyłączanie centrali z pracy podczas konserwacji/serwisu, przechowywanie, transport i montaż, przechowywanie centrali i podzespołów, transport na plac budowy centrali i podzespołów, punkty mocujące dla urządzeń podnoszących (zilustrowane rysunkiem), ochronę podczas transportu, montaż centrali wewnątrz i na zewnątrz, mocowanie, izolację dźwiękową, króćce podłączeniowe do przewodów powietrznych, wodnych i ściekowych (skropliny, ścieki, odpływy), syfon lub tacę ociekową, podłączenie mediów (woda grzewcza, woda lodowa, czynnik chłodniczy, para wodna), filtry, wymagania przestrzenne dla obsługi i konserwacji, rozruch i konserwację oraz serwis (rodzaj i częstotliwość) dla każdego podzespołu w formie tabeli, kontrole (rodzaj i częstotliwość) dla każdego podzespołu w formie tabeli, działania naprawcze, środki czyszczące i dezynfekujące, adres producenta.

Przed montażem urządzenia inwestor powinien sprawdzić: karty danych technicznych i rysunki techniczne; instrukcję montażu, rozruchu i konserwacji; deklarację zgodności CE; ostrzeżenia oraz punkt mocowania dla urządzeń podnoszących. Centrala przechowywana przed montażem na zewnątrz musi być sucha i czysta, natomiast posadzka lub konstrukcja wsporcza, na której ma być zamontowana centrala, musi stanowić jedną poziomą płaszczyznę.

Tłumaczenie i opracowanie: Joanna Ryńska

Literatura

1. Eurovent 6/18 – 2022 Quality criteria for Air Handling Units, October 13, 2022, https://eurovent.eu/?q=content/eurovent-618-2022-quality-criteria-air-handling-units-first-edition (dostęp: 27.12.2022)

2. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1253/2014 z dnia 7 lipca 2014 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla systemów wentylacyjnych (Dz.Urz. UE nr L 337/8 z 25.11.2014)

3. PN-EN 13053 Wentylacja budynków. Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne. Klasyfikacja i charakterystyki działania urządzeń, elementów składowych i sekcji

4. PN-EN 1886 Wentylacja budynków. Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne. Właściwości mechaniczne

5. PN-EN 13501-1:2019-02 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień

6. PN-EN ISO 846:2019-05 Tworzywa sztuczne. Ocena działania mikroorganizmów

7. Eurovent 6/16 – 2021 Corrosion Protection of Air Handling Units, September 7, 2021, https://eurovent.eu/?q=content/eurovent-616-2021-corrosion-protection-air-handling-units-first-edition (dostęp: 27.12.2022)

8. PN-EN 10346:2015-09 Wyroby płaskie stalowe powlekane ogniowo w sposób ciągły do obróbki plastycznej na zimno. Warunki techniczne dostawy

9. PN-EN ISO 12944-1:2018-01 Farby i lakiery. Ochrona przed korozją konstrukcji stalowych za pomocą ochronnych systemów malarskich. Część 1: Ogólne wprowadzenie

10. PN-EN 10169:2022-08 Wyroby płaskie stalowe z powłoką organiczną naniesioną w sposób ciągły. Warunki techniczne dostawy

11. PN-EN 573-3+A1:2022-11 Aluminium i stopy aluminium. Skład chemiczny i rodzaje wyrobów przerobionych plastycznie. Część 3: Skład chemiczny i rodzaje wyrobów

12. PN-EN 1751-2014:03 Wentylacja budynków. Urządzenia wentylacyjne końcowe. Badania aerodynamiczne przepustnic regulacyjnych i zamykających

13. PN-EN ISO 16890-1:2017-01 Przeciwpyłowe filtry powietrza do wentylacji ogólnej. Część 1: Specyfikacje techniczne, wymagania i system klasyfikacji określony na podstawie skuteczności filtracji cząstek pyłu (ePM)

14. Eurovent 4/23 – 2022 Dobór klas filtrów powietrza do wentylacji ogólnej sklasyfikowanych według ¬PN-EN ISO 16890, January 14, 2022, https://eurovent.eu/?q=content/eurovent-423-2022-dob%C3%B3r-klas-filtr%C3%B3w-powietrza-do-wentylacji-og%C3%B3lnej-sklasyfikowanych-wed%C5%82ug (dostęp 27.12.2022)

15. PN-EN ISO 14644-3:2020-03 Pomieszczenia czyste i związane z nimi środowiska kontrolowane. Część 3: Metody badań

16. Eurovent 4/21 – 2019 Energy Efficiency Evaluation of Air Filters for General Ventilation Purposes – Fourth Edition, November 25, 2019, https://eurovent.eu/?q=content/eurovent-421-2019-energy-efficiency-evaluation-air-filters-general-ventilation-purposes (dostęp: 27.12.2022)

17. Eurovent 6/17 – 2021 Control Systems for Air Handling Units - First Edition, December 9, 2021, https://eurovent.eu/?q=content/eurovent-617-2021-control-systems-air-handling-units-first-edition (dostęp: 27.12.2022)

18. Eurovent 6/15 - 2021 Air Leakages in Air Handling Units: Guidelines for Improving Indoor Air Quality and Correcting Performance, February 17, 2021, https://eurovent.eu/?q=content/eurovent-615-2021-air-leakages-air-handling-units-first-edition (dostęp: 27.12.2022)

19. PN-EN 16798-3:2017-09 Charakterystyka energetyczna budynków. Wentylacja budynków. Część 3: Wentylacja budynków niemieszkalnych. Wymagania dotyczące właściwości systemów wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń (Moduł M5-1, M5-4)

20. PN-EN 308:2022-08 Wymienniki ciepła. Procedury badawcze wyznaczania wydajności urządzeń do odzyskiwania ciepła w układzie powietrze-powietrze

21. Eurovent 6/16 – 2021 Corrosion Protection of Air Handling Units - First Edition, September 7, 2021, https://eurovent.eu/?q=content/eurovent-616-2021-corrosion-protection-air-handling-units-first-edition (dostęp: 27.12.2022)

22. Rozporządzenie Komisji Europejskiej (UE) 2019/1781 z dnia 1 października 2019 r. ustanawiające wymogi dotyczące ekoprojektu dla silników elektrycznych i układów bezstopniowej regulacji obrotów na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE, zmieniające rozporządzenie (WE) nr 641/2009 w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla pomp cyrkulacyjnych bezdławnicowych wolnostojących i pomp cyrkulacyjnych bezdławnicowych zintegrowanych z produktami oraz uchylające rozporządzenie Komisji (WE) nr 640/2009 (Dz.Urz. UE nr L 272/74 z 25.10.2019)

23. ISO 21940-11:2016 Wibracje mechaniczne. Wyważanie wirników. Część 11: Procedury i tolerancje dotyczące wirników o sztywnym zachowaniu

24. ISO 14694 Wentylatory przemysłowe. Wytyczne do jakości wyważania i poziomu drgań

25. PN-EN 15232-1:2017-07 Energetyczne właściwości użytkowe budynków. Energetyczne właściwości użytkowe budynków. Część 1: Wpływ automatyzacji, sterowania i technicznego zarządzania budynkami. Moduły M10-4,5,6,7,8,9,10.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!