Ciepłomierze indywidualne – wybrane prawne i ekonomiczne aspekty doboru, montażu i eksploatacji
Jaki rodzaj ciepłomierza wybrać?, Fot. Apator
Wymagania prawne dla dostawców ciepła i jego odbiorców rosną wraz z wdrażaniem nowych rozwiązań, są także narzędziem służącym wprowadzaniu zasad zrównoważonego rozwoju i dbałości o środowisko. Nowe ciepłomierze są również elementem systemów inteligentnych budynków i mają się przyczyniać nie tylko do zwiększenia komfortu, ale i obniżania kosztów eksploatacji.
Zobacz także
BMETERS POLSKA sp. z o.o. news HYDROCAL M4 RADIO
HYDROCAL M4 RADIO to ciepłomierz kompaktowy typu combo do pomiaru energii ciepła i chłodu. W standardzie ma wbudowany moduł radiowy WMBUS i LoRAWAN, oraz interfejs NFC służący do konfiguracji.
HYDROCAL M4 RADIO to ciepłomierz kompaktowy typu combo do pomiaru energii ciepła i chłodu. W standardzie ma wbudowany moduł radiowy WMBUS i LoRAWAN, oraz interfejs NFC służący do konfiguracji.
Xylem Water Solutions Polska Sp. z o.o. Przyszłość ciepłownictwa dostępna już dziś – ciepłomierz kompaktowy PolluCom® F z odczytem zdalnym
Zgodnie z unijną dyrektywą 2018/2002 EED (Energy Efficiency Directive) od 25 października 2020 roku nowo instalowane ciepłomierze muszą mieć możliwość zdalnego odczytu wskazań. W 2027 roku obowiązek ten...
Zgodnie z unijną dyrektywą 2018/2002 EED (Energy Efficiency Directive) od 25 października 2020 roku nowo instalowane ciepłomierze muszą mieć możliwość zdalnego odczytu wskazań. W 2027 roku obowiązek ten będzie dotyczył wszystkich zainstalowanych urządzeń. Warto wybrać rozwiązanie, które zapewnia najszersze możliwości odczytu danych i gwarantuje najwyższą jakość pracy.
Testo Sp. z o.o. Pirometry testo 835 Nowa technologia pomiarowa do szybkich i precyzyjnych pomiarów temperatury oraz wilgotności na podczerwień
Testo, specjalista w dziedzinie technologii pomiarowej, wprowadza na rynek nową serię pirometrów, przeznaczoną do szerokiej gamy aplikacji w przemyśle. Przyrządy zasługują na uwagę ze względu na swoją...
Testo, specjalista w dziedzinie technologii pomiarowej, wprowadza na rynek nową serię pirometrów, przeznaczoną do szerokiej gamy aplikacji w przemyśle. Przyrządy zasługują na uwagę ze względu na swoją szybkość i precyzję działania, a ponadto oferują szereg funkcji mających zastosowanie np. do bezkontaktowego pomiaru wilgotności powierzchni w branży budowlanej lub do pomiarów w wyjątkowo wysokich zakresach temperatur, nawet do +1500°C, np. w przemyśle szklarskim, ceramicznym i metalowym.
W artykule: • Ogólne wymagania prawne i ekonomiczne |
W nowych budynkach wielorodzinnych musi zostać zapewniona możliwość indywidualnego rozliczenia zużycia ciepła. Wymagają tego zarówno ustawa Prawo energetyczne [7] i rozporządzenie w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać ciepłomierze [3], jak i unijna dyrektywa 2018/2002 w sprawie efektywności energetycznej [1]. W tej ostatniej zapisany został obowiązek zagwarantowania odbiorcom prawa do rozliczeń i informacji o rozliczeniach lub zużyciu ciepła, także wtedy, kiedy – tak jak w budynkach zarządzanych przez wspólnotę lub spółdzielnię – odbiorca końcowy nie jest stroną umowy z dostawcą ciepła.
Ogólne wymagania prawne i ekonomiczne
Najbardziej precyzyjną (choć niepozbawioną ograniczeń) metodą rozliczenia zużycia ciepła jest zastosowanie ciepłomierzy indywidualnych. W budynkach już istniejących, w których nie ma opomiarowania ze względu na koszt tych urządzeń, decyzję o ich zastosowaniu powinna poprzedzić następująca analiza:
Czy jest możliwość techniczna zainstalowania ciepłomierzy?
↓ tak
Czy zastosowanie ciepłomierzy jest ekonomicznie uzasadnione (np. czy można zastosować jeden ciepłomierz na jeden lokal mieszkalny lub czy koszty montażu i obsługi ciepłomierzy nie będą istotnym składnikiem kosztów rozliczanego ciepła)?
↓ tak
Jaki rodzaj ciepłomierza (pod względem technologii pomiarowej i możliwości odczytu wskazań) wybrać?
Wśród najczęściej stosowanych ciepłomierzy kompaktowych (zespolonych), w których wszystkie podzespoły – czujniki temperatury, przelicznik i przetwornik przepływu – są połączone w jednej obudowie, można wyróżnić dwa rozwiązania:
- ciepłomierz z przetwornikiem mechanicznym, opartym na wirniku napędzanym strumieniem przepływającej wody. Jest to rozwiązanie tańsze w zakupie i eksploatacji, ale mniej dokładne i bardziej podatne na zużycie i uszkodzenia;
- ciepłomierz z przetwornikiem ultradźwiękowym – objętość przepływu mierzona jest dwukierunkową techniką UV. Dzięki nieobecności części mechanicznych urządzenia te są bardziej stabilne i dokładne, ale jednocześnie bardziej kosztowne.
Drugim aspektem technologicznym jest sposób odczytu wskazań urządzenia – wzrokowy lub zdalny (radiowy). Ciepłomierze wyposażone w nakładkę do odczytu radiowego są o ok. 25% droższe, jednak ich eksploatacja może być tańsza (pobór mocy przez głowicę radiową jest niski, co zapewnia jej pracę przez nawet 10–12 lat). Tak będzie np. w budynkach o dużej liczbie lokali, szczególnie z ciepłomierzami w mieszkaniach, do których administracja może mieć utrudniony dostęp.
Różnica kosztów zakupu może się okazać mniejsza niż koszt wzrokowych odczytów ciepłomierzy. Zarządca musi też zdecydować, kto będzie obsługiwać odczyty – firma zewnętrzna (rozwiązanie odpowiednie dla mniejszej liczby zarządzanych urządzeń) czy sama wspólnota/spółdzielnia, co wymaga zakupu urządzenia czy programu do samodzielnych odczytów (rozwiązanie dla dużej liczby urządzeń i częstych odczytów). Dla analizy ekonomicznej ważne są też funkcje dodatkowe ciepłomierza z odczytem zdalnym – możliwość archiwizacji danych oraz zabezpieczenie przed niedozwolonymi operacjami „sprytnych” lokatorów, takich jak przyłożenie magnesu neodymowego, zdjęcie nakładki, przepływ wsteczny czy wreszcie alarm w przypadku nieprawidłowego działania instalacji (np. wycieki albo przekroczenie maksymalnego przepływu).
Za stosowaniem ciepłomierzy z odczytem zdalnym przemawia też zalecenie dyrektywy [1], aby budynki mieszkalne podlegały wymaganiom, których celem jest wyposażenie ich w system ciągłego monitorowania elektronicznego dokonujący pomiarów sprawności systemów [...].
Niezależnie od technologii, wybrany ciepłomierz musi spełnić szereg wymagań prawnych, np. podlega obowiązkowi oceny zgodności [6]. Wymagania ogólne dotyczące ciepłomierzy określone są w obowiązującym od ponad 11 lat rozporządzeniu [3] oraz w polskiej normie PN-EN 1434-1 [2].
Przepływ minimalny
Podczas projektowania i doboru urządzenia do konkretnej instalacji ważnym parametrem jest przepływ nominalny. Dobierając jednak konkretne urządzenie, należałoby uwzględnić jeszcze jedną wartość – qmin, czyli minimalną wartość przepływu, jaka może wystąpić w danym obiegu grzewczym. Przepływ ten powinien być mniejszy niż minimalny przepływ danego ciepłomierza (qi). W innym wypadku, kiedy instalacja grzewcza jest eksploatowana mało intensywnie, mogą wystąpić przepływy podprogowe, które nie są rejestrowane przez przetwornik przepływu. Wówczas zużycie ciepła wskazane w lokalach nie bilansuje się (po uwzględnieniu zużycia ciepła w części wspólnej) ze zużyciem wskazywanym przez ciepłomierz główny. Może to prowadzić do sporów między lokatorami a zarządcą, który będzie szukał sposobu zrekompensowania tego nierejestrowanego zużycia.
Legalizacja czy wymiana?
Ciepłomierze nie są wieczne. Zgodnie z Załącznikiem nr 5 do rozporządzenia w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych [5], można je stosować przez 5 lat od pierwszego dnia po dacie tzw. legalizacji pierwotnej.
Następnie urządzenie trzeba zalegalizować wtórnie lub wymienić na nowe. Legalizacja polega na sprawdzeniu ciepłomierza w oddziale Głównego Urzędu Miar lub w Punkcie Legalizacyjnym (często uprawnienia takie ma producent urządzeń).
Zalegalizowany ciepłomierz otrzymuje tzw. cechę legalizacyjną (plombę ołowianą, naklejkę lub hologram umieszczony na obudowie), zawierającą m.in. datę ważności legalizacji. Ponieważ legalizacja jest odpłatna i dla dużej wspólnoty może to być spory koszt, rozporządzenie [5] daje możliwość legalizowania tzw. jednorodnej partii metodą statystyczną (badana jest tylko próbka urządzeń). Warunki uznania partii ciepłomierzy za jednorodną przedstawiają paragrafy 37.6 i 37.8 rozporządzenia [5], m.in. muszą one pochodzić od jednego producenta, być jednego typu (zarówno urządzenia, jak i podzespoły) oraz zostać wyprodukowane w odstępie maks. 1 roku.
Muszą też mieć jednakowy nominalny strumień objętości i jego graniczne wartości, a woda grzewcza musi być porównywalnej jakości. Ważność nadanej w wyniku tego badania legalizacji wynosi 3 lata [5].
Może się okazać, że po pięciu latach bardziej opłacalna niż ponowna legalizacja jest wymiana stosowanych urządzeń. Sam proces legalizacji jest oczywiście wyraźnie tańszy, ale na tym koszty się nie kończą. Podczas badania „wychodzą” koszty uszczelniania, czyszczenia i regulacji urządzenia czy wymiany podzespołów, szczególnie w przypadku ciepłomierzy z mechanicznym przetwornikiem przepływu, ze względu na stopień zużycia elementów mechanicznych. Należy też doliczyć koszty logistyczne: demontażu urządzenia, dostarczenia go do Punktu oraz późniejszego odbioru.
Za wymianą urządzeń na nowe przemawia także okres gwarancji – na urządzenia nowe wynosi on 5 lat, na urządzenia ponownie legalizowane przeważnie 2 lata, choć okres ponownej legalizacji wynosi 5 lat. Poza tym rynek się rozwija i produkowane urządzenia mają coraz lepsze parametry metrologiczne i są łatwiejsze w eksploatacji. Przez 5 lat w ofercie rynkowej wiele może się zmienić.
Problematyczna kwestia własności
Wymiana i legalizacja wiąże się jeszcze z trudną kwestią: kto ma za nią płacić. Prawo mówi, że właściciel urządzenia, jednak ani nie określa go precyzyjnie, ani nie wyznacza jednoznacznej granicy pomiędzy prywatnym mieszkaniem a częścią wspólną budynku wielorodzinnego. Taka sytuacja skutkuje sporami. W sprawie własności ciepłomierzy można byłoby przywołać orzeczenia sądowe, gdyby nie to, że są one sprzeczne. Jeden sędzia wskazuje, że ciepłomierze zamontowane za zaworem odcinającym wodę stanowią część składową prywatnego lokalu, a zatem o ich wymianie decyduje lokator. Inna interpretacja mówi, że ciepłomierz nie służy wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, ale jako element systemu zarządzania i rozliczania dostawy ciepła do lokalu i części wspólnej stanowi część wspólną nieruchomości. Takiego problemu nie ma w mieszkaniach gminnych, spółdzielczych lub w TBS-ach, gdzie wymianą w całości zajmuje się prawny właściciel.
W budynkach wielolokalowych ciepłomierze rzadko kupowane są bezpośrednio przez właściciela mieszkania. Częściej dostarczane są przez wspólnotę/spółdzielnię, stąd ich wymiana też jest finansowana przez wspólnotę/spółdzielnię, ale z funduszu remontowego – czyli de facto ze środków zapewnionych przez mieszkańców. Zasady legalizacji lub wymiany ciepłomierzy powinny być jasno wskazane w wewnętrznych regulaminach wspólnoty, lub spółdzielni.
Literatura
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2002 z 11 grudnia 2018 r., zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz. Urz. L 328/210 z 21.12.2018).
- PN-EN 1434-1 Ciepłomierze. Wymagania ogólne.
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2007 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać ciepłomierze i ich podzespoły, oraz szczegółowego zakresu sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych (DzU 2008, nr 1, poz. 2).
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło (DzU 2017, poz. 1988).
- Rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 22 marca 2019 r. w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych (DzU 2019, poz. 759).
- Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 2 czerwca 2016 r. w sprawie wymagań dla przyrządów pomiarowych (DzU 2016, poz. 815).
- Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (DzU 1997, nr 54, poz. 348, z późn. zm.).