Programy wsparcia dla urządzeń grzewczych

Najbardziej rozbudowanym i najmocniej ewoluującym programem pozostaje „Czyste Powietrze”, skierowane do właścicieli lub współwłaścicieli istniejących jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Celem programu jest walka ze smogiem poprzez wymianę starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwa stałe na źródła nowoczesne oraz zwiększanie efektywności energetycznej budynków.

Od początku 2022 roku nie przysługują już w ramach tego programu dotacje do kotłów węglowych. Aktualnie obejmują one następujące urządzenia [1]:

• kotły kondensacyjne gazowe lub olejowe (klasa efektywności energetycznej minimum A);

• kotły na biomasę o klasie efektywności energetycznej min. A+ oraz 5. klasie emisji [2];

• pompy ciepła powietrze/powietrze o klasie efektywności energetycznej min. A+ (dla klimatu umiarkowanego);

• pompy ciepła powietrze/woda o klasie efektywności energetycznej min. A+ (dla temperatury zasilania 55°C). Dla pomp ciepła o podwyższonej klasie efektywności energetycznej obowiązuje wyższy poziom dotacji;

• pompy ciepła grunt/woda (solanka/ woda) lub woda/woda, traktowane jako urządzenia o podwyższonej klasie efektywności energetycznej (A++);

• ogrzewanie elektryczne inne niż pompa ciepła, np. kotły elektryczne;

• kolektory słoneczne mające certyfikat europejskiego znaku jakości „Solar Keymark” lub równoważny;

• systemy wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła (rekuperatory) o klasie efektywności energetycznej min. A.

Czytaj też: Przed nami powszechna elektryfikacja ogrzewania i samouczące się urządzenia grzewcze »

Zastosowane urządzenia grzewcze muszą spełniać również docelowe wymagania obowiązujących na danym terenie aktów prawa miejscowego, np. uchwał antysmogowych [3, 4]. Konkretne urządzenia można znaleźć na liście zielonych urządzeń i materiałów (ZUM) prowadzonej przez Instytut Ochrony Środowiska [5]. Jest ona stale aktualizowana przez producentów urządzeń, którzy zgłaszają swój wyrób na tę listę dobrowolnie.

„Czyste Powietrze” dla coraz większej grupy beneficjentów

Jednym z zastrzeżeń wobec programu „Czyste Powietrze” był fakt, że osoby o niskich dochodach – a tych najczęściej dotyczy problem ogrzewania domów pozaklasowymi źródłami ciepła – nawet z dotacją nie będą w stanie skorzystać z programu wsparcia i wyłożyć pozostałych środków na realizację inwestycji. Dlatego NFOŚiGW podejmuje działania, które mają zwiększyć dostępność programu dla osób najmniej zamożnych. Od 25 stycznia 2022 r. obowiązują trzy poziomy dofinansowania [1, 6, 10]:

• poziom podstawowy: beneficjenci, których dochód roczny nie przekracza 100 tys. zł – kwota dofinansowania do 25 tys., a nawet 30 tys. zł (jeśli przedsięwzięcie obejmuje także mikroinstalację fotowoltaiczną), maksymalna intensywność dofinansowania: 30% kosztów kwalifikowanych;

• poziom podwyższony: gospodarstwa o dochodach miesięcznych na osobę do 1563,60 zł (gospodarstwa wieloosobowe) lub do 2189,04 zł (gospodarstwa jednoosobowe), pod warunkiem uzyskania zaświadczenia z urzędu gminy o wysokości dochodu – kwota dofinansowania do 32 tys., a nawet do 37 tys. zł (jeśli przedsięwzięcie obejmuje także mikroinstalację fotowoltaiczną), maksymalna intensywność dofinansowania: 60% kosztów kwalifikowanych;

• poziom najwyższy: gospodarstwa o dochodach miesięcznych na osobę do 900 zł (gospodarstwa wieloosobowe) lub do 1260 zł (gospodarstwa jednoosobowe) albo wnioskodawcy mający ustalone prawo do otrzymywania zasiłku stałego, zasiłku okresowego, zasiłku rodzinnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego – kwota dofinansowania do 60 tys., a nawet do 69 tys. zł (jeśli przedsięwzięcie obejmuje także mikroinstalację fotowoltaiczną), maksymalna intensywność dofinansowania: 90% kosztów kwalifikowanych.

Ponieważ dla osób najuboższych mechanizm refinansowania – w ramach którego beneficjent musi najpierw wyłożyć pieniądze, a dopiero potem uzyska zwrot części kosztów – nawet przy dużym dofinansowaniu stanowi istotną barierę, Paweł Mirowski, wiceprezes Funduszu, zapowiedział, że w drugim etapie prac ma się pojawić także prefinansowanie, czyli wypłata środków przed realizacją inwestycji. Drugą planowaną nowością jest pomoc wnioskodawcom w przygotowaniu, realizacji i rozliczeniu inwestycji.

Warto dodać, że gminy, w których obowiązują uchwały antysmogowe [3, 8], mogą skorzystać także ze wsparcia ze środków na współfinansowanie przedsięwzięć niskoemisyjnych z programu STOP SMOG obsługiwanego przez NFOŚiGW. W końcu 2021 roku Fundusz Termomodernizacji i Remontów dysponował na ten cel kwotą 163,5 mln zł [9]. Jednym z zamierzeń tego programu jest likwidacja lub wymiana wysokoemisyjnych źródeł ciepła na niskoemisyjne. Gminy jako beneficjenci otrzymują określoną pulę środków, które następnie przeznaczają na własne programy skierowane do mieszkańców – właścicieli lub współwłaścicieli domów jednorodzinnych. Zwykle w ramach tych programów mieszkaniec wnosi bardzo niewielki wkład własny – np. w Suchej Beskidzkiej (woj. małopolskie) dotacja gminna wynosi 90% wartości przedsięwzięcia [10]. Gminy liczące do 100 tys. mieszkańców mogą otrzymać 70% wartości realizowanych przedsięwzięć, pozostałą kwotę wykładają ze środków własnych. Średni koszt realizacji przedsięwzięcia niskoemisyjnego w jednym budynku (tj. wartość środków wyłożonych przez gminę) nie może przekroczyć 53 tys. zł.

„Moje Ciepło” dla nowych domów z pompami ciepła

O ile program „Czyste Powietrze” dotyczy tylko budynków istniejących i wymiany urządzeń pozaklasowych na mniej emisyjne, o tyle „Moje Ciepło”, którego pierwszą edycję rozpoczęto 29 kwietnia 2022 r., obejmuje jedynie nowe budynki jednorodzinne wznoszone przez osoby fizyczne. Celem tego programu jest zachęcanie inwestorów do budowania budynków jednorodzinnych o lepszych wskaźnikach energetycznych niż wymagane przez prawo w Warunkach Technicznych i ogrzewanych pompami ciepła. Kryterium udziału w programie jest uzyskanie dla domu odpowiednio niskiego wskaźnika EP. Wskaźnik EP, czyli roczne zużycie nieodnawialnej energii pierwotnej na ogrzewanie, chłodzenie, oświetlenie, wentylację oraz produkcję c.w.u., nie może być wyższy niż 70 kWh/(m² · rok) dla wszystkich nowych domów jednorodzinnych [11]. Program „Moje Ciepło” wymaga zastosowania takich rozwiązań w budynku, żeby wskaźnik EP był nie większy niż 63 kWh/(m² · rok) - wartość ta dotyczy 2022 r., zaś w kolejnych latach funkcjonowania programu ma być zaostrzona do 55 kWh/(m² · rok) [12].

Budynek może mieć dodatkowe źródło ciepła pod warunkiem, że nie będzie ono korzystało z paliw stałych (przy czym kominek rekreacyjny nie jest źródłem ciepła). Zakup tego dodatkowego źródła nie jest kosztem kwalifikowanym. Natomiast zainstalowana w budynku pompa ciepła – nowa, czyli wyprodukowana nie wcześniej niż 24 miesiące przed datą montażu – ma współpracować z ogrzewaniem niskotemperaturowym (temperatura medium grzewczego do 35°C). Wartość dotacji to maks. 30 lub 45% kosztów kwalifikowanych (dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny) – zakupu i montażu nowej pompy ciepła.

Dotacje mają otrzymać wszyscy wnioskodawcy, którzy spełnią wymagania formalne programu i złożą poprawnie wypełniony wniosek (o ile oczywiście, jak w przypadku „Mojego Prądu”, nie nastąpi wcześniejsze wyczerpanie środków). Inaczej niż w „Czystym Powietrzu”, nie ma tu kryterium dochodowego – program jest otwarty dla wszystkich, niezależnie od ich zarobków.

Całkowity budżet programu wynosi 600 mln zł (już zabezpieczonych z Funduszu Modernizacyjnego na lata 2021–2030), a maksymalna wartość dotacji może wynieść:

• 7 tys. zł – dla pomp ciepła powietrze/woda oraz pomp ciepła powietrze/powietrze;

• 21 tys. zł – dla gruntowych pomp ciepła, zarówno grunt/woda, jak i woda/woda.

Dotacja ma formę refinansowania wykonanej inwestycji, dlatego wniosek może dotyczyć pomp ciepła już zamontowanych i odebranych w nowym domu. Może to być dom już z zawiadomieniem o zakończeniu budowy lub z decyzją o pozwoleniu na użytkowanie albo jeszcze nieużytkowany. Istotne jest, by był to dom nowy, a pierwsze koszty kwalifikowane zostały poniesione nie wcześniej niż 1 stycznia 2021 r.

W ramach programu „Moje Ciepło” przewiduje się złożenie tylko jednego wniosku, który będzie jednocześnie umową o dofinansowanie, dlatego trzeba będzie do niego dołączyć następujące dokumenty:

• pozwolenie na budowę lub zgłoszenie budowy;

• projektowaną charakterystykę energetyczną budynku (dla domu przed oddaniem) lub świadectwo charakterystyki energetycznej wykonane przez osobę uprawnioną;

• protokół odbioru urządzenia (który musi być sporządzony na formularzu stanowiącym załącznik do Programu Priorytetowego). NFOŚiGW podaje, że samodzielny montaż pompy ciepła przez wnioskodawcę będzie możliwy, ale tylko w wypadku osób mających odpowiednie kwalifikacje;

• faktury imienne (na wnioskodawcę) wraz z potwierdzeniem dokonania płatności;

• kartę produktu i etykietę energetyczną zakupionej i zamontowanej pompy ciepła;

• inne niezbędne dokumenty – np. dokumentacja geologiczna dla gruntowej pompy ciepła (wykonanie takiej dokumentacji również jest kosztem kwalifikowanym – dotacja może wynieść 5% kosztu wykonania dokumentacji).

Części wnioskodawców będą też dotyczyły następujące dokumenty:

• zawiadomienie o zakończeniu budowy lub decyzja o pozwoleniu na użytkowanie;

• oświadczenie o posiadaniu zgody wszystkich współwłaścicieli;

• oświadczenie dotyczące nabywcy wskazanego na fakturze – dotyczy sytuacji, kiedy urządzenie kupował ktoś inny niż wnioskodawca, np. instalator;

• pełnomocnictwo do złożenia wniosku o dofinansowanie (wniosek będzie można składać tylko online, zatem pomoc pełnomocnika może być przydatna osobom, które np. nie korzystają lub nie chcą korzystać z internetu);

• kopia Karty Dużej Rodziny [12].

Na urządzenia dofinansowane z programu „Moje Ciepło” nie można uzyskać wsparcia z innych źródeł z wyjątkiem podatkowej ulgi termomodernizacyjnej, dla której podstawą będą jednak koszty urządzenia, które poniósł inwestor (czyli koszty poza dotacją).

Program „Ciepłe Mieszkanie”

W 2021 roku w ramach „Czystego Powietrza” rozpoczęły się pilotaże antysmogowe – w Pszczynie (woj. śląskie), a także w woj. zachodniopomorskim i dolnośląskim [13, 14] – w ramach których dotacje przysługiwały zarówno właścicielom poszczególnych lokali mieszkalnych, jak i całym wspólnotom w budynkach liczących od 3 do 20 lokali. Wnioski z pilotażu posłużyły do sformułowania założeń nowego programu pod nazwą „Ciepłe Mieszkanie”, który oficjalnie zapowiedziano w styczniu 2022 r. [15], a początek naboru dla gmin – beneficjentów tego programu – zaplanowano na połowę 2022 r.

„Ciepłe Mieszkanie” to nowy (niezależny od „Czystego Powietrza”) program likwidacji indywidualnych nieefektywnych źródeł ciepła na paliwa stałe w lokalach mieszkalnych budynków wielorodzinnych. W miejsce starych kotłów i pieców montowane będą nowoczesne niskoemisyjne i bezemisyjne indywidualne źródła ciepła – kondensacyjne kotły gazowe, kotły na pellet drzewny, ogrzewanie elektryczne czy pompy ciepła. Drugą możliwością jest podłączenie lokalu do wspólnego efektywnego energetycznie źródła ciepła. Dotacja miałaby przysługiwać także na wykonanie instalacji c.o. i c.w.u., wymianę okien i drzwi czy wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła oraz na dokumentację produktową.

Jak informuje NFOŚiGW, beneficjentami programu będą gminy, zaś odbiorcami i beneficjentami końcowymi w I etapie – właściciele/współwłaściciele lokali mieszkalnych w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych. Dla beneficjentów końcowych zaplanowano następującą intensywność dofinansowania:

• podstawowy poziom dofinansowania – do 30% kosztów kwalifikowanych;

• podwyższony poziom dofinansowania – do 60% kosztów kwalifikowanych;

• najwyższy poziom dofinansowania – do 90% kosztów kwalifikowanych.

Intensywność dofinansowania zostanie zwiększona o 5 punktów procentowych dla przedsięwzięć realizowanych w miejscowościach znajdujących się na liście najbardziej zanieczyszczonych gmin.

Poszczególne założenia tego programu mogą ulegać zmianom. Nie są jeszcze znane żadne szczegóły dotyczące drugiego etapu – zapowiedzianego przez NFOŚiGW, ale bez wskazania terminu jego rozpoczęcia – w którym beneficjentami końcowymi mają być wspólnoty mieszkaniowe.

Czytaj też: Trzeci kwartał 2021 w branży instalacyjno-grzewczej w Polsce »

„Mój Prąd” jako uzupełnienie dotacji do urządzeń grzewczych

15 kwietnia 2022 r. ruszył także czwarty nabór do programu „Mój Prąd”, w którym większy nacisk położono na autokonsumpcję i magazynowanie energii w miejscu jej wytworzenia. Co ważne, warunkiem uzyskania dotacji jest rozliczanie się w systemie net-billing – sprzedaży nadwyżki wyprodukowanej energii po cenie hurtowej netto, a kupowanie po wyraźnie wyższej cenie detalicznej brutto. W tym systemie autokonsumpcja i magazynowanie energii są dużo bardziej uzasadnione ekonomicznie niż w przypadku systemu net-meteringu (systemu opustów). Na mocy znowelizowanej ustawy o OZE [16] prosumenci podłączeni do sieci po 31 marca 2022 r. rozliczają się tą metodą (z uwzględnieniem okresu przejściowego trwającego do 30 czerwca 2022 r.). Dotacja jest dostępna także dla osób, które do tej pory rozliczały się metodą net-meteringu – jednak warunkiem jest przejście na rozliczenia w systemie net-billing [17].

Dofinansowanie można uzyskać nie tylko na domową mikroinstalację PV (do 50 kWp), ale także na magazyny energii elektrycznej, ciepła i chłodu oraz inteligentne systemy zarządzania energią w domu. Przy instalacji systemu fotowoltaicznego bez dodatkowego wyposażenia, dotacja może wynieść do 4 000 zł, a z choć jednym dodatkowym elementem – do 5 000 zł. Elementy wyposażenia, na które przysługuje dotacja w wysokości do 50% kosztów kwalifikowanych, to:

• magazyny ciepła – zasobniki c.w.u zasilane przez pompę ciepła lub kocioł elektryczny, zasobniki c.w.u z grzałką elektryczną, bufory ciepła zasilane przez pompę ciepła lub kocioł elektryczny, bufory ciepła z grzałką elektryczną, bufory ciepła wraz z zasobnikiem c.w.u. stanowiące jedno kompletne urządzenie, pompa ciepła typu powietrze/woda tj. pompa ciepła do c.w.u. + zasobnik c.w.u. lub pompa ciepła do c.w.u. ze zintegrowanym zasobnikiem – do 5000 zł na jedno przedsięwzięcie;

• magazyny energii elektrycznej – akumulatory o pojemności minimalnej 2 kWh, dla których cena za 1 kWh nie przekracza 4000 zł – do 7 500 zł na jedno przedsięwzięcie;

• systemy zarządzania energią HEMS/EMS (Home Energy Management Systems/Energy Management Systems) – do 3 000 zł na jedno przedsięwzięcie, jednak pod warunkiem zakupu i montażu magazynu energii elektrycznej lub magazynu ciepła [17].

Literatura

1. Czyste Powietrze – program priorytetowy – wersja obowiązująca od 1 lipca 2021 (wraz z Załącznikami 2, 2a i 2b), Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

2. PN-EN 303-5 Kotły grzewcze. Część 5: Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 500 kW. Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie.

3. Uchwały antysmogowe, https://polskialarmsmogowy.pl/jak-wygrac-ze-smogiem/uchwaly-antysmogowe (dostęp: 17.02.2022).

4. Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków (DzU 2021, poz. 554, z późn. zm.).

5. Lista Zielonych Urządzeń i Materiałów, https://lista-zum.ios.edu.pl (dostęp: 17.02.2022).

6. Regulamin programu „Czyste Powietrze”, obowiązujący od 25 stycznia 2022 r.

7. Załącznik nr 2b do Programu Priorytetowego Czyste Powietrze; Koszty kwalifikowane oraz maksymalny poziom dofinansowania dla Części 3) Programu dla Beneficjentów uprawnionych do najwyższego poziomu dofinansowania.

8. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. DzU 2021, poz. 1973, 2127, 2269).

9. Komunikat BGK z 4.01.2022 r., https://www.bgk.pl/bip/komunikat-z-04012022-r/ (dostęp: 17.02.2022).

10. Program STOP SMOG, https://sucha-beskidzka.pl/pl/1246/0/program-stop-smog-.html (dostęp: 17.02.2022)

11. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. DzU 2019, poz. 1065).

12. Strona informacyjna programu “Moje Ciepło”. https://mojecieplo.gov.pl (dostęp: 27.05.2022).

13. Program priorytetowy: Poprawa jakości powietrza w najbardziej zanieczyszczonych gminach – pilotaż, https://czystepowietrze.gov.pl/pszczyna-2021/ (dostęp: 27.05.2022)

14. Program priorytetowy: Poprawa jakości powietrza poprzez wymianę źródeł ciepła w budynkach wielorodzinnych – pilotaż na terenie województwa dolnośląskiego, https://czystepowietrze.gov.pl/woj-dolnoslaskie-2021/ (dostęp: 17.02.2022).

15. NFOŚiGW: od 1 stycznia koniec z dopłatami do pieców węglowych w „Czystym Powietrzu”, https://samorzad.pap.pl/kategoria/aktualnosci/nfosigw-od-1-stycznia-koniec-z-doplatami-do-piecow-weglowych-w-czystym (dostęp: 27.05.2022)

16. Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (DzU 2021, poz. 2376).

17. Strona informacyjna programu “Mój Prąd”. https://mojprad.gov.pl (dostęp: 27.05.2022).