Kontrola poprzedzająca czyszczenie instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Stan prawny

Krajowe akty prawne dotyczące stanu higienicznego instalacji

Wymagania i zalecenia dotyczące kontroli i czyszczenia instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych znajdują się w następujących aktach prawnych [2]:

• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [8];
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [9];
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej [10];
• PN-EN 12097:2007 Wentylacja budynków – Sieć przewodów – Wymagania dotyczące elementów sieci przewodów ułatwiających konserwację systemów przewodów [3];
• PN-EN 12599:2002/AC:2004 Wentylacja budynków – Procedury badań i metody pomiarowe dotyczące odbioru wykonanych instalacji wentylacji i klimatyzacji [4];
• PN-EN 15239:2007 (oryg.) Wentylacja budynków – Charakterystyka energetyczna budynków – Wytyczne dotyczące kontroli instalacji wentylacji [5];
• PN-EN 15240:2007 (oryg.) Wentylacja budynków – Charakterystyka energetyczna budynków – Wytyczne dotyczące kontroli instalacji klimatyzacji [6].

Zawarte w wymienionych normach i rozporządzeniach wymagania dotyczące czystości instalacji można podzielić na trzy grupy związane z przewidywanymi korzyściami wynikającymi z czyszczenia instalacji:

1. Zapewnienie odpowiedniej czystości nawiewanego powietrza, rozpatrywanej ze względu na zdrowie ludzi przebywających w wentylowanych i klimatyzowanych pomieszczeniach.
2. Ochrona przeciwpożarowa budynku.
3. Ograniczenie zużycia energii elektrycznej przez instalacje.

W dwóch ostatnich wymienionych normach (PN-EN 15239:2007 oraz PN-EN 15240:2007) znalazły się zalecenia dotyczące czyszczenia instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych wynikające z konieczności ograniczenia zużycia energii elektrycznej przez instalacje. Normy tewspierają zasadnicze wymagania dyrektywy UE 2002/91/WE dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków (EPBD – the Energy Performance of Buildings Directive). Stanowią element serii norm, których celem jest europejska harmonizacja metodologii obliczeń charakterystyki energetycznej budynku.

W wymienionych rozporządzeniach zamieszczono następujące wymagania dotyczące kontroli i czyszczenia instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych:

Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [8]:

§ 147, ust. 1. Wentylacja i klimatyzacja powinny zapewniać odpowiednią jakość środowiska wewnętrznego, w tym wielkość wymiany powietrza, jego czystość, temperaturę, wilgotność względną, prędkość ruchu w pomieszczeniu, przy zachowaniu przepisów odrębnych i wymagań Polskich Norm dotyczących wentylacji, a także warunków bezpieczeństwa pożarowego i wymagań akustycznych określonych w rozporządzeniu.

§ 153, ust. 6. Przewody powinny być wyposażone w otwory rewizyjne umożliwiające oczyszczenie wnętrza tych przewodów, a także innych urządzeń i elementów instalacji, o ile konstrukcja nie pozwala na czyszczenie w inny sposób niż przez te otwory, przy czy nie należy ich sytuować w pomieszczeniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych.

§ 154, ust. 3. Urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji, takie jak centrale, klimakonwektory wentylatorowe, klimatyzatory, aparaty ogrzewcze i chłodząco-wentylacyjne, powinny być tak instalowane, aby była zapewniona możliwość ich okresowej kontroli, konserwacji, naprawy lub wymiany.

§ 154, ust. 5. W przypadku pomieszczeń o specjalnych wymaganiach higienicznych należy stosować centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne umożliwiające utrzymanie podwyższonej czystości wewnątrz obudowy, wyposażone w oświetlenie wewnętrzne i wzierniki do kontroli stanu centrali z zewnątrz.

Rozporządzenie w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej [10]:

§ 50 Instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji powinny podlegać okresowemu czyszczeniu nie rzadziej niż co 24 miesiące. Dokonanie tych czynności powinno być udokumentowane.

Rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [9]:

§ 30. 1.W obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych:

1) od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych – co najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej;

2) od palenisk opalanych paliwem stałym niewymienionych w pkt. 1 – co najmniej cztery razy w roku;

3) od palenisk opalanych paliwem płynnym i gazowym niewymienionych w pkt. 1 – co najmniej dwa razy w roku

2. W obiektach, o których mowa w ust. 1, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowych.

Dodatkowe informacje, uzupełniające zamieszczone w [8] wymagania dotyczące kontroli instalacji, a dokładniej wymiarów, wykonania i rozlokowania otworów rewizyjnych, znaleźć można w wydanych w 2002 r. „Warunkach technicznych wykonania i odbioru instalacji wentylacyjnych” [7].

Również w normie dotyczącej odbioru wykonanych instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych (PN-EN 12599:2002/AC:2004 [4]) zwrócono uwagę na konieczność zapewnienia dostępu do instalacji w celu ich kontroli i czyszczenia.

W normie tej stwierdza się, że w trakcie sprawdzania kompletności wykonanych prac należy:

• skontrolować, czy jest zapewniony dostęp umożliwiający obsługę instalacji ze względu na poprawność jej działania i konieczność czyszczenia,
• sprawdzić czystość instalacji zgodnie z wymaganiami ENV 12097.

Norma ENV 12097 została w roku 2007 ustanowiona jako norma polska PN-EN 12097:2007 pt. Wentylacja budynków. Sieć przewodów. Wymagania dotyczące elementów składowych sieci przewodów ułatwiających konserwację sieci przewodów [3].

Zgodnie z informacjami zawartymi w załączniku A2 do normy PN-EN 12599 w trakcie badania instalacji należy sprawdzić m.in.:

• dostęp do elementów obsługi i konserwacji,
• stan czystości urządzeń, wymienników ciepła i systemu rozprowadzenia,
• rozmieszczenie i dostępność otworów do czyszczenia urządzeń i sieci przewodów.

Kontrola czystości instalacji

Kontrola czystości ze względu na zapewnienie czystości powietrza dopływającego do pomieszczeń

Podjęcie decyzji o czyszczeniu instalacji powinna poprzedzać kontrola czystości wnętrza przewodów wentylacyjnych oraz zewnętrznych powierzchni urządzeń do przygotowywania powietrza. Tylko na podstawie uzyskanych wyników kontroli można bowiem jednoznacznie stwierdzić zasadność przeprowadzenia czyszczenia instalacji i określić jego zakres oraz metodykę.

W polskich dokumentach prawnych brakuje wskazówek związanych z częstotliwością kontroli stanu higienicznego instalacji (w rozporządzeniu [10] podana została częstotliwość czyszczenia – a nie kontroli – instalacji w obiektach służby zdrowia). Z tego powodu poniżej zacytowano informacje zamieszczone w wybranych zagranicznych normach lub zaleceniach (amerykańskich, niemieckich i fińskich).

W tabeli 1 zamieszczono wymagania amerykańskie przedstawione w standardzie ARC 2006 [1] wydanym w 2006 roku przez stowarzyszenie NADCA (The National Air Duct Cleaners Association), w tabeli 2 – wytyczne niemieckie zgodne z VDI 6022, part 1 [12]. Wytyczne niemieckie odnoszą się do instalacji klimatyzacyjnych obsługujących biura oraz sale zebrań, natomiast, jak zaznaczono, nie dotyczą tak specyficznych obiektów jak szpitale.

Natomiast w Finlandii, zgodnie z regulacjami wydanymi przez fińskie ministerstwo spraw wewnętrznych, należy przeprowadzać nie rzadziej niż co 5 lat kontrolę czystości instalacji wentylacyjnych w następujących budynkach [13]:

• zakłady opiekuńczo-pielęgniarskie, zakłady karne,
• obiekty zgromadzeń publicznych i/lub obiekty gastronomiczne (hotele, restauracje itp.).

Na podstawie informacji dotyczących zalecanej częstotliwości kontroli instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych zamieszczonej w cytowanych zagranicznych normach i regulacjach prawnych można zauważyć, że nie ma jednolitych wymagań, na których można by oprzeć polskie zalecenia. W praktyce firmy przeprowadzające kontrole i czyszczenia instalacji w Polsce najczęściej korzystają z normatywów pochodzących z kraju, w którym wyprodukowano nabyty sprzęt do czyszczenia instalacji (i/lub w którym pracownicy danej firmy przeszli odpowiednie szkolenie).

Kontrola czystości instalacji ze względu na bezpieczeństwo pożarowe budynku

W odróżnieniu od instalacji obsługujących obiekty użyteczności publicznej lub budynki mieszkalne, w których dominującym zanieczyszczeniem nie jest warstwa cząstek tłuszczu, w przypadku wyciągowych instalacji kuchennych (okapy kuchenne i przewody odprowadzające powietrze z okapów) w kuchniach zawodowych wymagania zagraniczne (tak samo jak polskie) podają zalecaną częstotliwość ich czyszczenia.

W angielskich wytycznych (powszechnie znanych w Europie) TR/19 HVCA Guide to Good Practice Internal Cleanliness of Ventilation Systems [11] zamieszczono przedstawione w tabeli 3 zalecane częstotliwości czyszczenia wyciągowych instalacji kuchennych.

Zgodnie z wymaganiami przedstawionymi w wytycznych TR/19 HVCA [11] pomiary kontrolne wykonuje się w następujących miejscach wyciągowych instalacji kuchennych (jeśli tylko są one dostępne):

• w okapie/przewodzie wyciągowym za filtrem,
• w przewodzie wyciągowym w odległości 1,0 m za okapem,
• w przewodzie wyciągowym w odległości 3,0 m za okapem,
• w przewodzie łączącym okap z wentylatorem – w połowie odległości,
• w przewodzie przed wentylatorem wyciągowym,
• w przewodzie wyciągowym za wentylatorem.

W krajowych „Warunkach technicznych wykonania i odbioru instalacji wentylacyjnych” [7] zapisano jedynie, że w poziomych przewodach odprowadzających powietrze z okapów kuchni zawodowych należy stosować otwory rewizyjne w odstępach nie większych niż 6 m.

W Stanach Zjednoczonych problemami związanymi z czyszczeniem odciągów w kuchniach zajmuje się stowarzyszenie International Kitchen Exhaust Cleaning Association (IKECA). IKECA zaleca, zależnie od częstotliwości używania kuchni i obciążenia instalacji zanieczyszczeniami, czyścić instalacje wyciągowe np. co miesiąc. W typowych restauracjach instalacje czyści się co 3 miesiące. Coroczne czyszczenie uważane jest za obowiązkowe [12].

Natomiast w najnowszej wersji amerykańskiej normy NFPA 96 „Standard for Ventilation Control ond Fire Protection of Commercial Cooking Operations” wydanej w roku 2008 przez the National Fire Protection Association podana jest inaczej zdefiniowana, zamieszczona w tabeli 4, częstotliwość czyszczenia instalacji wyciągowych w kuchniach.

Kontrola czystości instalacji ze względu na energooszczędność

We wcześniej wymienionej normie PN-EN 15239:2007 [5] zamieszczono następujące wymagania dotyczące kontroli stanu higienicznego instalacji wentylacyjnych, której przeprowadzenie jest związane z analizą zużycia energii przez instalację:

• Instalacja wentylacji mechanicznej wywiewnej i/lub nawiewnej:
  - w celu zapewnienia dobrej jakości powietrza podczas kontroli mogą zostać przedstawione pewne zalecenia dotyczące czyszczenia instalacji wywiewnej oraz nawiewnej wynikające z osadzenia zanieczyszczeń w przewodach wentylacyjnych;
  - w raporcie pokontrolnym należy opisać ocenianą wizualnie czystość lub zanieczyszczenie przewodów i urządzeń wentylacyjnych. Osadzone w przewodach wentylacyjnych zanieczyszczenia mogą być powodem zagrożenia higienicznego, mogą prowadzić do zmniejszenia przepływającego strumienia powietrza, wpływać na pracę wentylatora oraz zmniejszać wielkość odzyskiwanego ciepła. Skuteczna filtracja powietrza i związane z tym wykorzystanie filtrów chroni przewody i inne elementy instalacji, takie jak wymienniki ciepła, przed osadzaniem się niepożądanej warstwy zanieczyszczeń. W raporcie należy także wziąć pod uwagę opinie użytkowników pomieszczeń oraz zarządcy obiektu.
• Inspekcja wzrokowa (wizualna):
  - przewody wentylacyjne – osoby przeprowadzające kontrolę wizualną powinny udokumentować stan oraz integralność sieci przewodów.

W trakcie kontroli wzrokowej należy uwzględnić następujące elementy:

• powietrznoszczelność, uwzględniając jakość połączeń kształtek (jakość taśmy klejącej uszczelek, mas uszczelniających, połączeń itp.);
• jakość izolacji przewodów: rodzaj izolacji, stan powierzchni zewnętrznej warstwy izolującej, właściwe zaizolowanie połączeń przewodów, powietrznoszczelność izolacji, zniszczenia, miejsca zawilgocenia izolacji;
• czystość oraz łatwy dostęp do poszczególnych odcinków instalacji, a także sekcji wentylatorowej, w celu ich konserwacji i obsługi (PN EN 12097 [4]);
• błędy projektowe: krytyczne punkty związane ze spadkiem ciśnienia powietrza;
• czystość i właściwe działanie nawiewników i wywiewników powietrza.

W załączniku D do normy PN-EN 15239:2007 [5] zamieszczono przykładową częstotliwość przeprowadzania kontroli. Stwierdzono, że częstotliwość przeprowadzania kontroli wszystkich systemów i elementów instalacji powinna wynosić 5 lat. Ze względu na zgłoszone lub przewidywane problemy zdrowotne użytkowników wentylowanych pomieszczeń podczas kontroli należy zwrócić uwagę na filtry powietrza, wymienniki ciepła, czujniki.

W załączniku F stwierdzono natomiast, że częstotliwość kontroli zależeć będzie od rodzaju instalacji i jej podatności na zanieczyszczenie, starzenie się instalacji oraz przepływu powietrza, jak również od właściwej lub nieodpowiedniej konserwacji (tabela 5). Instalacje wentylacji naturalnej są zazwyczaj bardziej odporne na zużycie i zanieczyszczenie (duże otwory, prosta budowa kratek, brak części ruchomych), niemniej jednak są bardziej wrażliwe na wszelkie odstępstwa od projektu. Natomiast mechaniczne instalacje wentylacyjne wyposażone w urządzenia do odzysku ciepła są podatne na zanieczyszczenie oraz zużycie się części, a mniej na zmiany w wykończeniu budynku (pod warunkiem, że te zmiany prowadzą do poprawienia szczelności) [2].

Natomiast w normie PN EN 15240 [6] dotyczącej instalacji klimatyzacyjnych o nominalnej mocy użytecznej chłodzenia większej niż 12 kW w załączniku C (informacyjnym) zapisano, że minimalny zakres i częstotliwość kontroli określa się na poziomie krajowym, przy czym zalecana standardowa częstotliwość kontroli wynosi 5 lat. Na zasadach dobrowolności możliwe są bardziej szczegółowe i częstsze kontrole. Kontrola ma obejmować ocenę efektywności klimatyzacji oraz jej zwymiarowania w odniesieniu do zapotrzebowania na chłód budynku. Podczas kontroli należy także poinformować użytkowników o możliwości ewentualnych usprawnień lub wymiany instalacji klimatyzacyjnej albo o rozwiązaniach alternatywnych.

Częstotliwość kontroli zależy od: typu budynku, wpływu instalacji na zużycie energii, rodzaju urządzeń, jakości dokumentacji instalacji, dostępności zapisów wyników pomiarów i/lub zużycia energii oraz jakości obserwacji. W przypadku centralnych instalacji chłodzenia i wentylacji poszczególne części instalacji mogą wymagać częstszych kontroli. Poniżej podane zostały wybrane zalecane czynności do wykonywania podczas kontroli instalacji klimatyzacyjnych oraz stosowne posunięcia lub zalecenia dotyczące działań związanych z zanieczyszczonymi elementami instalacji. Ze względu na prowadzone prace nad treścią roboczej wersji normy EN 15240 różnią się one od znanych dotychczas zaleceń cytowanych w oparciu o wcześniejszą wersję tej normy.

Podczas kontroli stanu instalacji zgodnie z normą PN-EN 15240 [6] zaleca się:

• w trakcie kontroli wstępnej (załącznik D informacyjny) wykonać m.in.:
  1. plan konserwacji i protokoły konserwacji instalacji chłodniczych, w tym czyszczenia wymienników wewnątrz i na zewnątrz budynku (…),
  2. plan konserwacji i protokoły konserwacji systemów doprowadzenia powietrza, w tym czyszczenia i wymiany filtrów i czyszczenia wymienników ciepła,
• w trakcie kontroli zewnętrznych urządzeń odprowadzających ciepło (załącznik F informacyjny) sprawdzić (…):
  1. wzrokowo stan i działanie zewnętrznych urządzeń odprowadzających ciepło (zwrócić uwagę, czy urządzenia mają wystarczający swobodny dostęp do powietrza zewnętrznego, stosownie do sytuacji zalecić usunięcie zanieczyszczeń lub powiększenie otworów do przepływu powietrza w obudowach),
  2. czy nie występują przeszkody na drodze przepływu powietrza przez zewnętrzne urządzenia odprowadzające ciepło (stosownie do sytuacji, zalecić czyszczenie lub naprawę),
• w trakcie kontroli efektywności wymiany ciepła w jednostkach wewnętrznych urządzeń chłodniczych w systemach typu split i z rozprowadzeniem czynnika pośredniczącego (załącznik F informacyjny) sprawdzić (…):
  1. wzrokowo stan i działanie urządzeń wewnętrznych (zwrócić uwagę, czy urządzenia mają wystarczający swobodny dostęp do powietrza wewnętrznego, zalecane usunięcie osadów lub likwidacja zanieczyszczeń zatykających otwory przepływu powietrza – stosownie do sytuacji),
  2. czy nie występują przeszkody na drodze przepływu powietrza we wlotach i wylotach (dodatkowe zalecenia jak w punkcie 1),
  3. czy nie występują przeszkody na drodze przepływu powietrza przez wymienniki ciepła (zalecić czyszczenie lub naprawę – stosownie do sytuacji),
  4. aktualny stan i jakość filtrów wlotowych powietrza (dodatkowe zalecenia jak w punkcie 3),
• w trakcie kontroli systemów doprowadzenia powietrza w centralach wentylacyjnych/klimatyzacyjnych i przyłączonej sieci przewodów (załącznik F informacyjny) (…):
  1. sprawdzić częstotliwość wymiany lub czyszczenia filtrów (zalecić przyjęcie wytycznych przemysłowych dobrej praktyki dotyczącej czyszczenia i wymiany, jeśli nie jest stosowana),
  2. ocenić aktualny stan czystości lub obłożenia filtrów (w stosownej sytuacji zalecić wymianę i przyjęcie wytycznych przemysłowych dobrej praktyki dotyczących czyszczenia [jeśli taka metoda jest dopuszczona przez producenta – przypis autorki] i wymiany filtrów),
  3. zwrócić uwagę na stan manometru różnicowego filtru (zalecić naprawę, jeśli jest niesprawny),
  4. ocenić dopasowanie i uszczelnienie filtrów i obudowy (zalecić czyszczenie lub fachową konserwację, gdy w sposób widoczny filtr jest źle dopasowany),
  5. zbadać, czy wymienniki ciepła nie są uszkodzone lub znacznie obłożone przez osady lub pył (zalecić czyszczenie lub fachową konserwację – stosownie do sytuacji),
  6. zbadać zwilżone i mokre elementy oraz tacę ociekową pod względem rdzy, osadów i zatkania rur (zalecić czyszczenie i rekonstrukcję – stosownie do sytuacji).
• W trakcie kontroli czerpni powietrza zewnętrznego (załącznik F informacyjny) (…):
  1. sprawdzić, czy nie występują przeszkody lub obłożenie krat wlotowych, ekranów i filtrów wstępnych (zalecić usunięcie gruzu lub czyszczenie – stosownie do sytuacji),
  2. ocenić położenie czerpni ze względu na bliskość miejscowych źródeł ciepła lub otworów wywiewnych (wypowiedzieć się na temat położenia czerpni powietrza i zalecić uzyskanie fachowej porady, jeśli wydaje się niewłaściwa).

Podsumowanie

Poza wymienionymi dokumentami nie ma obecnie w Polsce aktów prawnych lub wytycznych, w których podane byłyby zalecenia niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia kontroli i czyszczenia instalacji (np. częstotliwość i metody kontroli czystości oraz dopuszczalny poziom zanieczyszczeń pyłowych przed i po czyszczeniu w zależności od przeznaczenia przewodów wentylacyjnych, np. nawiewne, wywiewne; wymagania dotyczące wyciągowych instalacji kuchennych; zalecenia dotyczące dopuszczalnych stężeń drobnoustrojów; warunki stosowania różnych metod czyszczenia instalacji i urządzeń uzdatniających powietrze). Z tego też powodu w kolejnych artykułach przedstawione zostaną stosowane z powodzeniem (także w Polsce) istniejące zagraniczne zalecenia oraz wymagania zawarte w od dawna oczekiwanej propozycji normy europejskiej.

Literatura

1. ARC 2006, Standard Developed by the National Air Duct Cleaners Association, Waszyngton, NADCA 2006.
2. Charkowska A., Czyste instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne – ich kontrola, czyszczenie, eksploatacja i konserwacja, „Rynek Instalacyjny” nr 3/2008, s. 51–58.
3. PN-EN 12097:2007 Wentylacja budynków – Sieć przewodów – Wymagania dotyczące elementów sieci przewodów ułatwiających konserwację systemów przewodów.
4. PN-EN 12599:2002/AC:2004 Wentylacja budynków – Procedury badań i metody pomiarowe dotyczące odbioru wykonanych instalacji wentylacji i klimatyzacji.
5. PN-EN 15239:2007 (oryg.), Wentylacja budynków – Charakterystyka energetyczna budynków – Wytyczne dotyczące kontroli instalacji wentylacji.
6. PN-EN 15240:2007 (oryg.) Wentylacja budynków – Charakterystyka energetyczna budynków – Wytyczne dotyczące kontroli instalacji klimatyzacji.
7. Pykacz S., Buczyńska-Tytz E., Warunki techniczne wykonania i odbioru instalacji wentylacyjnych, Wymagania techniczne COBRTI INSTAL, Zeszyt 5, Warszawa 2002.
8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz. 690).
9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 80, poz. 563).
10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (DzU nr 213, poz. 1568).
11. TR/19 HVCA Guide to Good Practice Internal Cleanliness of Ventilation Systems, 2008.
12. VDI 6022, Part 1, 1998, Hygiene standards for ventilation and air-conditioning systems. Offices and assembly rooms.
13. www.ikeca.org.14. www.lifa.net.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!