Uzdatnianie powietrza a dezynfekcja pomieszczeń
Dezynfekcja pomieszczeń, fot. pixabay
Stan epidemii powoduje, że mieszkańcy, użytkownicy i zarządcy budynków zwracają coraz większą uwagę na jakość powietrza wewnętrznego. Na rynku dostępne są rozwiązania zarówno do bieżącej higienizacji powietrza w pomieszczeniu, jak i do dezynfekcji pomieszczeń po pobycie w nich osób zakażonych wirusem SARS-CoV-2.
Zobacz także
Mastervent Tomasz Miliński Skuteczność odpylania jako istotny aspekt bezpieczeństwa pracy
Emisja pyłów powstających w procesach technologicznych jest jednym z poważniejszych problemów stwarzających zagrożenie dla osób przebywających w ich otoczeniu. Głównymi źródłami pyłów są procesy cięcia...
Emisja pyłów powstających w procesach technologicznych jest jednym z poważniejszych problemów stwarzających zagrożenie dla osób przebywających w ich otoczeniu. Głównymi źródłami pyłów są procesy cięcia materiałów, transportowania, szlifowania i polerowania. Pyły są nie tylko zagrożeniem zdrowotnym, ale również mogą być przyczyną wybuchu.
Mastervent Tomasz Miliński Urządzenia do pochłaniania zanieczyszczeń i obliczanie ilości powietrza odciąganego
Skuteczny odciąg zanieczyszczonego powietrza to problem wielu zakładów produkcyjnych. Źle wykonana wentylacja miejscowa w miejscu obróbki materiałów może powodować gromadzenie się pyłu na stanowisku pracy...
Skuteczny odciąg zanieczyszczonego powietrza to problem wielu zakładów produkcyjnych. Źle wykonana wentylacja miejscowa w miejscu obróbki materiałów może powodować gromadzenie się pyłu na stanowisku pracy oraz w jego okolicach, co w konsekwencji może doprowadzić do powstania tzw. obłoku pyłowego, a niewielkie zaiskrzenie mechaniczne lub otwarty ogień mogą spowodować wybuch.
Panasonic Marketing Europe GmbH Sp. z o.o. Energooszczędne rozwiązania grzewcze i chłodnicze dla hoteli
Podczas projektowania obiektów hotelarskich coraz ważniejsze dla architektów oraz projektantów branżowych stają się kwestie związane z racjonalnym zużyciem energii. Efekt ten jest osiągany poprzez zastosowanie...
Podczas projektowania obiektów hotelarskich coraz ważniejsze dla architektów oraz projektantów branżowych stają się kwestie związane z racjonalnym zużyciem energii. Efekt ten jest osiągany poprzez zastosowanie rozwiązań architektoniczno-budowlanych, które zmniejszają potrzeby cieplne budynku oraz likwidują mostki termiczne. Stosuje się też systemy instalacyjne, które zapewniają odpowiedni komfort cieplny, zmniejszają koszty eksploatacyjne budynku oraz podnoszą prestiż ekologiczny obiektu. Jakie rozwiązania...
W artykule: • Oczyszczacze mobilne |
W pomieszczeniach – szczególnie tych, w których przebywa dużo osób – występuje aerozol biologiczny składający się m.in. ze szkodliwych mikroorganizmów. Częściowo pochodzi on z zewnątrz, ale najważniejsze są jego źródła wewnętrzne, wśród których zasadniczym są po prostu użytkownicy pomieszczeń. Wnoszą oni na ubraniach i butach zanieczyszczenia zewnętrzne (np. pył bakteryjny i zarodniki grzybów, głównie z rodzaju Cladosporium) oraz emitują z górnych dróg oddechowych bakterie i wirusy, które następnie rozprzestrzeniają się drogą kropelkową [1].
W niektórych sytuacjach, np. przy dużym obłożeniu pomieszczeń, w tzw. sezonie grypowym czy w stanie epidemii danej choroby (np. COVID-19), ryzyko rozprzestrzeniania takich zanieczyszczeń jest szczególnie duże. Zastosowanie znajdują wtedy odpowiednie rozwiązania techniczne – urządzenia przenośne, które przyczynią się do eliminacji zanieczyszczeń mikrobiologicznych z powietrza w pomieszczeniu, a nie z powietrza zewnętrznego do pomieszczenia napływającego.
Oczyszczacze mobilne
Do oczyszczenia powietrza wewnętrznego z mikroorganizmów, szczególnie w budynkach i pomieszczeniach niewyposażonych w wentylację mechaniczną, posłużą oczyszczacze powietrza. Żeby rozwiązanie było skuteczne w walce z mikroorganizmami, oczyszczacz musi być wyposażony w filtr HEPA (High Efficiency Particulate Air) [2, 3], którego skuteczność norma PN-EN 1822:2009 [4] określa na 99,97% dla cząstek charakteryzujących się największą przenikalnością (0,3 μm). Filtr HEPA skutecznie usuwa zarodniki pleśni, większość bakterii oraz wirusy o wielkości cząstki < 0,1–0,3 μm, a więc również wirusa SARS-CoV-2.
O przydatności oczyszczacza jako środka technicznego do usuwania mikroorganizmów (ale także innych zanieczyszczeń) z pomieszczenia, decydują nie tylko zastosowane rozwiązania techniczne, ale też odpowiednia wydajność zapewniająca uzdatnienie całego powietrza znajdującego się w pomieszczeniu. O tej własności mówi parametr Clean Air Delivery Rate, czyli ilość czystego powietrza dostarczanego na godzinę [m3/h]. Wartość ta podawana jest dla oczyszczacza pracującego z maksymalną wydajnością (a więc przy najwyższym poziomie hałasu), wraz ze wszystkimi filtrami. W zaleceniach związanych z zapobieganiem rozprzestrzenianiu się wirusa SARS-CoV-2 podano, że wskaźnik CADR powinien odpowiadać wartości między dwu- a pięciokrotnością kubatury pomieszczenia [3].
Żeby oczyszczacze działały prawidłowo i skutecznie, konieczne jest utrzymanie filtrów w odpowiednim stanie. Filtry wstępne należy regularnie czyścić, natomiast filtr HEPA wymaga wymiany – tym częstszej, im większe zanieczyszczenie powietrza wewnętrznego i im bardziej intensywnie pracuje oczyszczacz. W okresie pandemii zarówno Państwowy Zakład Higieny, jak i międzynarodowe organizacje branżowe zalecają dodatkowe środki ostrożności przy wymianie filtrów. Warto przeprowadzić ją na zewnątrz, osoba dokonująca wymiany powinna mieć maskę co najmniej FFP2, gogle (lub inną osłonę oczu) i rękawiczki, a filtr przed utylizacją należy umieścić w szczelnej torbie foliowej [3].
Ozon jako środek do dezynfekcji powietrza
Obawa przed chorobą COVID-19 i odpowiedzialność za zdrowie użytkowników pomieszczeń skłania mieszkańców i zarządców nieruchomości do poszukiwania radykalnych metod dezynfekcji powietrza. Przed takim wyborem stają szczególnie zarządcy budynków komercyjnych czy użyteczności publicznej (biura, budynki edukacyjne), w których stwierdzono przypadki zachorowań na COVID-19 i konieczna jest skuteczna dezynfekcja pomieszczeń i przestrzeni wspólnych przed ich dalszym użytkowaniem.
Środkiem znanym z własności biobójczych i utleniających jest tzw. tlen aktywny – ozon (O3), z powodzeniem stosowany do dezynfekcji wody pitnej i wody basenowej, a ostatnio zyskujący na popularności przy dezynfekcji pomieszczeń. Jako gaz ozon skutecznie dezynfekuje nie tylko powietrze, ale także powierzchnie, w tym porowate i trudno dostępne. Dlatego przy odpowiednim czasie oddziaływania i stężeniu – które według dostawców usług ozonowania i producentów urządzeń wynosi ok. 4–10 mg/m3 (4000–10 000 μg/m3) – może służyć jako uzupełniająca technologia walki z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 [5].
Ocenia się, że koronawirusy (do których należy SARS-CoV-2) są podatne na działania ozonu, szczególnie przy wyższej wilgotności względnej powietrza. Podane stężenie znacznie przekracza jednak poziom bezpieczny dla ludzi – 100 μg/m3 według wytycznych WHO [5] i 150 μg/m3 według rozporządzenia dotyczącego czynników szkodliwych w miejscach pracy [6]. Ozon od stężenia 2 mg/m3 (2000 μg/m3) działa wybitnie drażniąco na błony śluzowe i spojówki oraz układ oddechowy – powoduje ból i łzawienie oczu, kaszel, kichanie, trudności w oddychaniu i pogorszenie funkcji płuc (widoczne w badaniu spirograficznym) oraz nasila dolegliwości u osób chorujących na astmę (napady są częstsze i cięższe) i inne współistniejące choroby układu krążenia i oddechowego. W większych stężeniach może powodować duszność, zaburzenia neurologiczne czy spadek ciśnienia tętniczego krwi i zwolnienie czynności serca [7]. Ozon troposferyczny, czyli ozon występujący w powietrzu atmosferycznym, należy do najbardziej szkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń, na które narażenie – według szacunków WHO – jest nadmierne [7]. Dlatego stosowanie ozonowania musi się łączyć z zachowaniem daleko idących środków ostrożności.
Skuteczne i bezpieczne ozonowanie pomieszczeń
Ozonowanie dobrze sprawdzi się przy doraźnej dezynfekcji pomieszczeń, w których przebywały osoby zakażone wirusami, co powoduje konieczność dezynfekcji nie tylko powietrza, ale też powierzchni w tym pomieszczeniu. Do dezynfekcji stosuje się przenośne ozonatory (generatory ozonu), które wstawia się do pustego pomieszczenia. Nie powinno być w nim ludzi, zwierząt i roślin, należy także usunąć elementy wyposażenia wnętrza podatne na uszkodzenia przez ozon (np. z gumy naturalnej).
Ważne jest także odpowiednie zabezpieczenie pomieszczeń sąsiadujących – w czasie ozonowania również i te pomieszczenia powinny być puste (pomieszczenia nie są hermetyczne i ozon może przenikać między nimi). Pomieszczenie ozonowane należy dodatkowo uszczelnić (mowa np. o wylotach kanałów wentylacyjnych).
Po zakończeniu ozonowania ozon w naturalny sposób rozpada się do „neutralnego” tlenu. Czas takiego rozpadu wynosi ok. pół godziny, niemniej producenci, dostawcy usług i organizacje branżowe zalecają, by po ozonowaniu pomieszczenie przewietrzyć, a także odczekać od 2 do 4 godzin przed ponownym wejściem do niego. Jak wskazuje PZH, ozonatory powinny być też wyposażone w tzw. deozonatory, które przyspieszają rozpad cząsteczek ozonu do cząsteczek tlenu [3].
Przed wejściem użytkowników do ozonowanego pomieszczenia przeprowadzone powinny zostać pomiary stężenia ozonu za pomocą odpowiedniego miernika. PZH wskazuje, że zawartość ozonu powinna spaść do 150 μg/m3, zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym czynników szkodliwych w miejscach pracy [6].
Podczas ozonowania w pomieszczeniu nie powinien przebywać również personel je przeprowadzający – ozonatory wyposażone są w funkcję opóźnionego startu, dzięki czemu można opuścić pomieszczenie przed rozpoczęciem dezynfekcji. Niezależnie od tego, osoby takie powinny być wyposażone w środki ochrony osobistej (maski, ochrona oczu, rękawiczki) i przenośny miernik stężenia ozonu.
Ozon w innych urządzeniach dezynfekcyjnych
O tym, że w pomieszczeniach dezynfekowanych za pomocą ozonatorów nie mogą przebywać ludzie, wiadomo coraz powszechniej. Jednak ozon powstaje także podczas stosowanej w niektórych oczyszczaczach elektrofiltracji czy jonizacji, jako produkt uboczny wyładowań elektrycznych zachodzących w powietrzu. Wyładowania potrzebne do tych procesów powinny być prowadzone tak, by emisja ozonu do pomieszczenia nie przekraczała dopuszczalnych wielkości (100 μg/m3 według zaleceń WHO). Wartość tej emisji powinna być podawana przez producenta w dokumentacji urządzenia.
W sierpniu 2020 r. podano wyniki badań przeprowadzonych na japońskim Uniwersytecie Medycznym Fujita w Toyake [8]. Wynika z nich, że ozon o stężeniu 100–200 μg/m3 może być skuteczny w usuwaniu nowego koronawirusa pod warunkiem odpowiednio długiej ekspozycji – w ciągu 10 godzin unieszkodliwionych zostaje 90% wirusów SARS-CoV-2. Może to otwierać nowe możliwości przy zastosowaniu ozonu do dezynfekcji pomieszczeń.
Literatura
- Chmiel Maria J. i in., Problemy monitoringu zanieczyszczeń mikrobiologicznych powietrza, „Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie”, tom 15, nr 1 (4), 2015, s. 17–27.
- ASHRAE Position Document on Infectious Aerosols, Atlanta, April 14, 2020.
- How to operate and use building services in order to prevent the spread of the coronavirus disease (COVID-19) virus (SARS-CoV-2) in workplaces. COVID-19 guidance document, REHVA, August 3, 2020, https://www.rehva.eu/fileadmin/user_upload/REHVA_COVID-19_guidance_document_V3_03082020.pdf (dostęp: 1.12.2020).
- PN-EN 1822:2009 Wysokoskuteczne filtry powietrza (EPA, HEPA i ULPA).
- Juszczyk Grzegorz, Opinia NIZP-PZH z dn. 2.04.2020 r. dotycząca dezynfekcji pomieszczeń biurowych poprzez ozonowanie i skuteczności powyższej metody w zwalczaniu SARS-CoV-2 oraz kwestii związanych z bezpieczeństwem jej stosowania, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 17.04.2020.
- Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU 2018, poz. 1286, ze zm. w DzU 2020, poz. 61).
- Komunikat nr 4. Ozonowanie jako metoda przeciwdziałająca skażeniu wirusem SARS-CoV-2, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, 27 marca 2020.
- Japan researchers say ozone effective in neutralising coronavirus, https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-ozone-idUSKBN25M0SO, Reuters, 26.08.2020 (dostęp: 1.12.2020).
- Materiały firm: Artic, Pro-Vent, Smay, Trotec, Venture Industries, Viessmann, Widłobrody.