Etykietowanie kolektorów słonecznych

Od września 2016 roku prawie wszystkie nowo instalowane urządzenia grzewcze i służące do przygotowania ciepłej wody użytkowej dopuszczane są do sprzedaży na terenie Unii Europejskiej tylko z załączonymi do nich etykietami energetycznymi. Etykiety te zawierają informacje pozwalające użytkownikowi oceniać i wybierać urządzenia pod względem efektywności energetycznej. Zgodnie z dyrektywą UE 2009/125/WE dotyczącą ekoprojektu [1] i rozporządzeniem UE 2017/1369 dot. etykietowania energetycznego [2] oraz rozporządzeniami UE 811/2013 i 812/2013 [3, 4] kolektory słoneczne podlegają etykietowaniu tylko wtedy, gdy są elementem zestawu hybrydowego składającego się z więcej niż jednego urządzenia, w którym to zestawie zastosowanie kolektorów zwiększa i poprawia jego efektywność energetyczną.

Zgodnie z rozporządzeniem dot. etykietowania „urządzenie słoneczne” czy lepiej „instalacja słoneczna” oznacza instalację wykorzystującą wyłącznie energię słoneczną, kolektor słoneczny, dostosowany do wykorzystania ciepła z energii słonecznej słoneczny zasobnik c.w.u. lub pompę w obiegu kolektora, wprowadzane oddzielnie do obrotu. Oznacza to, że tego typu instalacja zawsze zawiera kolektor słoneczny. Komponenty takiego systemu nie są etykietowane osobno, jako urządzenia, które same nie zużywają energii elektrycznej, z wyjątkiem pompy obiegowej. Z tego względu Komisja Europejska nie zdecydowała się na etykietowanie kolektorów słonecznych jako urządzeń.

Wyjątkiem są systemy termosyfonowe ze zintegrowanym zasilaniem energią elektryczną – odpowiednie rozporządzenie definiuje te urządzenia jako podgrzewcze do wody, a zgodnie z procedurami dotyczącymi kalkulacji solarnych podgrzewaczy do wody najwyższa klasa energetyczna została w ich przypadku zdefiniowana na poziomie A. Elektryczne podgrzewacze wody mają jednak predefiniowaną sprawność 40% i to dzięki podłączeniu do systemu kolektorów słonecznych podgrzewacze klasyfikowane na poziomie C i D mają szansę na etykietę w klasie A. Natomiast samodzielne instalacje kolektorów słonecznych do przygotowania ciepłej wody użytkowej i ogrzewania, mogące wg wytycznych DIN CERTICO uzyskać klasę energetyczną A+++, nie są klasyfikowane w widoczny sposób, co wpływa negatywnie na wybór tego typu instalacji w fazie planowania inwestycji.

Kolektory słoneczne mogą występować w pakietach hybrydowych wymagających etykietowania praktycznie z każdym urządzeniem grzewczym, czyli pompą ciepła, kotłem gazowym, olejowym, elektrycznym, biomasowym czy kogeneracyjnym, umożliwiając każdemu z urządzeń współpracujących w układzie z kolektorami nawet znaczne podwyższenie klasy efektywności energetycznej.

Po wejściu w życie regulacji dotyczących etykietowania urządzeń grzewczych można zauważyć pewne negatywne efekty braku wymogu etykietowania dla kolektorów słonecznych. Użytkownicy końcowi, zwracając uwagę na brak etykiet na tych urządzeniach, interpretują ten fakt jako brak podstaw do kwalifikacji tego typu instalacji jako efektywnych energetycznie. Co więcej, w każdym punkcie sprzedaży widzimy etykiety energetyczne na produktach, których nawet nie podejrzewaliśmy o to, że może ich ten wymóg dotyczyć.

Regulacje traktujące kolektory słoneczne jedynie jako element instalacji powodujący znaczne podwyższenie jej klasy efektywności energetycznej są obecnie niewystarczające i wpływają negatywnie na rozwój tego sektora urządzeń grzewczych. Z tego powodu, zdaniem SPIUG, Komisja Europejska powinna wprowadzić obowiązek etykietowania kolektorów słonecznych, uwzględniając następujące czynniki:

• etykietowanie energetyczne nie powinno generować dodatkowych obciążeń finansowych dla producentów;
• wzorem innych urządzeń grzewczych etykiety powinny być generowane przez samych producentów na podstawie otrzymanych i opłaconych badań w akredytowanym laboratorium lub przydzielane bezpłatnie w ramach opłaty licencyjnej za Solar Keymark. Cała etykieta powinna opierać się na wykorzystaniu danych z certyfikatu Solar Keymark, których przeliczenie jest proste i w razie potrzeby może zostać poszerzone o dodatkowe badania w ramach tej certyfikacji. Należy też zwrócić uwagę, że dane do etykiet mają pochodzić z załączników do certyfikatów Solar Keymark, które często zawierają błędne dane, co powinno zostać wyeliminowane dzięki odpowiednim wytycznym i procedurom. Jeżeli się tego nie uwzględni, w efekcie może dochodzić do przekłamań w określaniu klasy wydajności grzewczej nawet przez same jednostki certyfikujące, czego należy bezwzględnie uniknąć;
• powinien zostać udostępniony bezpłatny generator etykiet kolektorów słonecznych i to producent powinien móc samodzielnie taką etykietę wystawić, tak jak w przypadku pomp ciepła, kotłów itd.;
• z punktu widzenia użytkownika końcowego pozytywnym zjawiskiem byłoby porównywanie kolektorów słonecznych pod względem wydajności, czyli realnego uzysku ciepła, który jest podstawą do określenia wydajności energetycznej kolektora, a nie jedynie pod względem sprawności optycznej;
• z uwagi na zasadę działania kolektorów w etykietowaniu powinno się uwzględniać strefy klimatyczne w postaci zamkniętej bazy klimatycznej, podobnie jak w wypadku pomp ciepła. Dzięki temu dostępna będzie transparentna i porównywalna baza charakterystyk technicznych kolektorów słonecznych.

Etykietowanie pakietów

Etykietowanie pakietów zawierających kolektory słoneczne, a w przyszłości samych kolektorów słonecznych i elementów instalacji solarnych, umożliwia zwrócenie uwagi użytkowników końcowych na korzyści wiążące się z zastosowaniem technologii energii odnawialnych wykorzystujących energię pochodzącą ze słońca i związanych z nimi urządzeń w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej całej instalacji grzewczej oraz podwyższenia ich klasy energetycznej.

Aby w pełni skorzystać z możliwości, jakie dają regulacje prawne, środowiska działające na rzecz powszechnego wykorzystania energii pochodzącej ze słońca zaczęły się koncentrować na wspieraniu szerszego stosowania tych rozwiązań grzewczych. Pierwszy krok dotyczył rozwiązań pakietowych – dzięki zastosowaniu w nich kolektorów słonecznych można zmaksymalizować efektywność energetyczną danego pakietu grzewczego. Jeżeli w pakietach zastosowano podgrzewacze wysokiej klasy, różnica wartości dodanej w wypadku kolektorów słonecznych jest ograniczona do zakresu klas od A do A+++, jednak użytkownik końcowy nie zawsze dostrzeże różnice pomiędzy tymi klasami.

Inne urządzenia grzewcze, np. kotły gazowe, olejowe czy podgrzewacze elektryczne, wychodzą w etykietowaniu szczególnie dobrze (klasa A+ i wyższa), gdy są połączone w zestawie z urządzeniami wykorzystującymi energię odnawialną. Dlatego ważne jest zapewnienie użytkownikowi wyraźnego punktu odniesienia co do efektywności energetycznej zastosowanego urządzenia. Znakowanie niesie także potencjalne zagrożenia w kontekście uzyskania najbardziej skutecznego rozwiązania, wynikające z faktu, że instalacja grzewcza jest złożona i może się składać z elementów pochodzących od różnych producentów.

SPIUG współpracuje z Solar Heat Europe i EHI, oraz bierze udział w grupie roboczej przy Komisji Europejskiej w zakresie wykorzystania etykietowania energetycznego do wsparcia rozwoju rynku kolektorów słonecznych oraz ich etykietowania jako samodzielnych urządzeń grzewczych, podobnie jak np. w wypadku pomp ciepła. Prowadzone działania leżą w interesie firm produkujących kolektory słoneczne – zarówno polskich, jak i zagranicznych.

Projekt LabelPack A+

Etykietowanie kolektorów słonecznych jest też tematem dyskusji dot. przeglądu funkcjonowania ekoprojektu i etykietowania, jaka toczy się w grupie roboczej przy Komisji Europejskiej zajmującej się ogrzewaczami pomieszczeń w kontekście nowelizacji przepisów. Pod auspicjami programu Horyzont 2020 kilka lat temu powstał projekt LabelPack A+, którego celem jest wspieranie wdrażania etykiet efektywności energetycznej urządzeń grzewczych i ustalenie wspólnej bazy działań na rzecz kolektorów słonecznych. W ramach realizacji projektu LabelPack A+ przygotowane zostały materiały informacyjne dla uczestników rynku, stworzono bank danych etykiet, opracowano materiały szkoleniowe i informacje dla klientów końcowych oraz szkolenia, stworzono też arkusz kalkulacyjny do sporządzania etykiet energetycznych dla pakietów urządzeń zawierających kolektory słoneczne.

Projekt został zainicjowany w 2015 r. w sześciu krajach: Austrii, Niemczech, Francji, Włoszech, Portugalii i Wielkiej Brytanii. Jednym z jego celów było rozpowszechnienie rozwiązań pakietowych zawierających kolektory słoneczne także w innych krajach UE. Wyniki prac mają posłużyć również Komisji Europejskiej do poprawy systemu etykietowania przy następnej aktualizacji prawa oraz do planowanego zaostrzenia kryteriów. Wspólna platforma współpracy na rzecz etykietowania kolektorów słonecznych ma na celu także przekonanie użytkowników, że tworzenie instalacji hybrydowych zawierających kolektory znacznie zwiększa efektywność energetyczną innych urządzeń grzewczych wchodzących w skład tych instalacji. Dzięki temu użytkownik końcowy będzie miał dodatkowy argument przy podejmowaniu decyzji o zakupie kolektorów. Związane z tym działania marketingowe i handlowe staną się łatwiejsze, gdy będzie możliwość porównania wszystkich technologii grzewczych w układach bez kolektorów słonecznych lub z nimi w całej Europie.

Projekt obejmuje uporządkowanie różnych aspektów technicznych związanych z etykietowaniem zestawów instalacyjnych zawierających kolektory słoneczne oraz ewentualnym etykietowaniem samych kolektorów. Przykładowo jednym z najbardziej palących problemów jest definicja wielkości zapotrzebowania na wodę przez konsumenta, ponieważ wpływa to na wybór zakresu parametrów wyjściowych instalowanego urządzenia. Jeśli chodzi o dokumentację, przepisy nie ograniczają się do obliczania i prezentacji etykiety energetycznej dotyczącej danego urządzenia grzewczego. W tym celu powinien być obowiązkowo dostępny na żądanie szeroki zbiór zunifikowanych dokumentów, takich jak karta produktu, dokumentacja techniczna, szczegółowe informacje itp. Dane te są konieczne do wystawienia właściwej etykiety energetycznej, która w wypadku zestawu składającego się z elementów pochodzących od różnych producentów jest obowiązkiem dystrybutora lub instalatora. W wypadku zestawów do instalacji solarnych tworzonych przez samych producentów obowiązek tworzenia etykiet spoczywa na nich samych.

Zestaw – pakiet – jest oferowany użytkownikowi końcowemu jako kombinacja jednego lub więcej urządzeń grzewczych (do podgrzewania c.w.u., ogrzewania pomieszczeń czy urządzeń dwufunkcyjnych), regulatorów temperatury, zasobników ciepła i jednego lub więcej kolektorów słonecznych z koniecznym do ich funkcjonowania wyposażeniem. Do przeprowadzenia kalkulacji efektywności energetycznej układu z udziałem kolektorów słonecznych standardowo potrzebny jest zwykle szereg danych dotyczących poszczególnych elementów tego systemu oraz powierzchnia i sprawność samych kolektorów. Jednak, jak się wydaje, lepszym, a do tej pory niestosowanym rozwiązaniem byłoby wykorzystanie parametru tzw. uzysku ciepła z instalacji, który byłby realną wymierną wielkością określającą efektywność energetyczną takiego układu, szczególnie że ilość np. energii elektrycznej dostarczanej z zewnątrz potrzebnej do jego zasilania to wielkość w tym wypadku pomijalna.

W ramach projektu LabelPack A+ jednym z cennych narzędzi, które udostępniono potencjalnym użytkownikom, gdyby byli oni zobowiązani do wystawienia etykiety dla zestawu, jest bezpłatny kalkulator, który po wprowadzeniu koniecznych do obliczeń danych pozwala na wydrukowanie etykiety energetycznej dla całego pakietu zawierającego kolektory słoneczne. Korzystając z określonego sposobu obliczeń producent – uwzględniając wskaźniki energetyczne produktów – wylicza wartość sezonowej efektywności energetycznej (η_s) ogrzewania dla urządzeń do ogrzewania pomieszczeń i urządzeń grzewczych typu dwufunkcyjnego. Podobnie określana jest efektywność energetyczna układów podgrzewania wody η_wh dla urządzeń grzewczych dwufunkcyjnych, tj. wytwarzających ciepło i ciepłą wodę użytkową (c.w.u.) oraz samodzielnych podgrzewaczy wody. W przypadku tych ostatnich są uwzględniane również straty związane z podtrzymywaniem ciepła.

Bezpłatny arkusz kalkulacyjny (rys. 4) można łatwo zaadaptować jako narzędzie internetowe do wykonania obliczeń. Metodologia SOLCAL wymaga podania szeregu elementów charakteryzujących kolektory słoneczne, zasobnik ciepła, grupy pompowe i automatykę, które są konieczne do uzyskania miarodajnego wyniku.

Literatura

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią (Dz.Urz. UE L 285/10).
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 z dnia 4 lipca 2017 r. ustanawiające ramy etykietowania energetycznego i uchylające dyrektywę 2010/30/UE (Dz.Urz. UE L 198/1).
3. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 812/2013 z dnia 18 lutego 2013 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej dla podgrzewaczy wody, zasobników ciepłej wody użytkowej i zestawów zawierających podgrzewacz wody i urządzenie słoneczne (Dz.Urz. UE L 239/83).
4. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 811/2013 z dnia 18 lutego 2013 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej dla ogrzewaczy pomieszczeń, ogrzewaczy wielofunkcyjnych, zestawów zawierających ogrzewacz pomieszczeń, regulator temperatury i urządzenie słoneczne oraz zestawów zawierających ogrzewacz wielofunkcyjny, regulator temperatury i urządzenie słoneczne (Dz.Urz. UE L 239/1).

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!