Moja Woda – nowy program dotacji i przykładowe rozwiązania techniczne
Aktualizacja 15.11.2021
Zbiornik naziemny o pojemności 300 l stylizowany na amforę, Fot. GRAF
Pod koniec marca 2021 roku uruchomiona została druga pula środków w programie „Moja Woda” – dotacji na inwestycje indywidualne w rozwiązania dla małej retencji. W tegorocznym rozdaniu pojawiło się kilka zmian, ale najważniejsze zasady programu pozostały takie same.
Zobacz także
PHU DAMBAT Program „Moja Woda”
Program dofinansowań do instalacji zagospodarowania wód opadowych „Moja Woda” cieszył się bardzo dużą popularnością, niestety w 2022 roku nie jest przewidziany nabór do programu. Jednak zbieranie i wykorzystywanie...
Program dofinansowań do instalacji zagospodarowania wód opadowych „Moja Woda” cieszył się bardzo dużą popularnością, niestety w 2022 roku nie jest przewidziany nabór do programu. Jednak zbieranie i wykorzystywanie wody deszczowej nadal się opłaca – także bez dotacji.
PHU DAMBAT Pompy do wody deszczowej
Systemy służące do zagospodarowania wody deszczowej są coraz bardziej popularne. Pozwalają wykorzystać zgromadzoną w zbiornikach wodę opadową do nawadniania ogrodu, prania czy spłukiwania toalety. Dzięki...
Systemy służące do zagospodarowania wody deszczowej są coraz bardziej popularne. Pozwalają wykorzystać zgromadzoną w zbiornikach wodę opadową do nawadniania ogrodu, prania czy spłukiwania toalety. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie znacznych oszczędności w zużyciu wody wodociągowej.
Kessel Ochrona domu przed skutkami obfitych opadów deszczów
Ulewy ponownie dominują w doniesieniach medialnych. Ucierpiało wiele osób, podtapiane są liczne domy. Meteorolodzy są zgodni – silne opady będą występować coraz częściej. Ocieplenie klimatu prowadzi do...
Ulewy ponownie dominują w doniesieniach medialnych. Ucierpiało wiele osób, podtapiane są liczne domy. Meteorolodzy są zgodni – silne opady będą występować coraz częściej. Ocieplenie klimatu prowadzi do tworzenia się coraz większej liczby chmur w atmosferze ziemskiej, co skutkuje obfitymi opadami deszczu, które doprowadzają do lokalnych zalań. Dostępne są jednak urządzenia przeciwzalewowe, które pozwalają skutecznie ochronić budynki mieszkalne.
W artykule:
|
U podstaw programu leży ochrona zasobów wodnych i minimalizacja zjawiska suszy. Środkiem do osiągnięcia tych celów ma być zwiększenie retencji oraz wykorzystanie zgromadzonych wód opadowych i roztopowych na posesjach przy domach jednorodzinnych. Dzięki dotacjom z programu „Moja Woda” na terenie takich nieruchomości mają się pojawić trwałe rozwiązania służące do zatrzymania i zagospodarowania całości wód opadowych lub roztopowych powstających na danym terenie. Założono następujące wskaźniki realizacji programu [1]:
- planowana ilość zagospodarowanych wód opadowych i roztopowych rocznie: 32,102 mln m3;
- planowana liczba rozwiązań do zagospodarowania wody opadowej i roztopowej: 42,04 tys. sztuk, budżet przeznaczony na cały program: 210,2 mln zł. Jest to jednak wartość szacunkowa – w pierwszej puli (100 mln zł) zakładano 20 tys. mikroinstalacji, a powstało ich ok. 25 tys.
Cel: retencja całości wód opadowych
Przedsięwzięcie należy zrealizować tak, by nie odprowadzać wód opadowych i roztopowych poza teren nieruchomości (np. do kanalizacji bytowo-gospodarczej, kanalizacji deszczowej, kanalizacji ogólnospławnej czy rowów odwadniających, ale też na tereny sąsiadujące, ulice, place itp.). Jeśli jednak na danym obszarze występuje sieć kanalizacji deszczowej i posesja wnioskodawcy jest już do niej podłączona, takie podłączenie może zostać utrzymane. Warunkiem jest aktualizacja warunków przyłączenia – tak, by poza nieruchomość kierować tylko odpływ awaryjny, czyli nadmiar wód powstających w sytuacji wyjątkowej, takiej jak deszcz długotrwały czy nawalny. Nie jest natomiast dopuszczalne finansowanie przedsięwzięcia zakładającego odprowadzanie wód opadowych do kanalizacji ogólnospławnej.
Odbiorcy i warunki uzyskania dotacji
Podobnie jak w ubiegłym roku, program skierowany jest do właścicieli i współwłaścicieli domów jednorodzinnych – istniejących, które wyposażone są w system odprowadzania wód deszczowych, oraz planowanych lub w budowie, dla których taki system przewidziano w projekcie budowlanym. Budynek, który na etapie składania wniosku o dotację jest projektowany lub w budowie, musi zostać oddany do użytkowania przed złożeniem wniosku o wypłatę.
Zarówno instalacje, na które wnioskodawca uzyska dotację, jak i zagospodarowane za ich pomocą wody opadowe mogą być wykorzystane tylko do celów prywatnych. Nie mogą służyć do prowadzenia działalności gospodarczej ani rolniczej.
Dotacje można uzyskać na przedsięwzięcia [1]:
- już zakończone, jednak pod warunkiem, że rozpoczęły się one po 1 czerwca 2020 r. (był to początek naboru do programu) i nie uzyskały wcześniej dotacji z „Mojej Wody” lub innych programów NFOŚiGW lub WFOŚiGW;
- trwające, jednak ich zakończenie powinno nastąpić do 12 miesięcy od daty wpływu pierwszego wniosku o dotację i do 30 czerwca 2024 r. (to data poniesienia ostatniego kosztu kwalifikowanego);
- projektowane, zgodnie z powyższymi zasadami dla przedsięwzięć trwających.
Wnioski o dotację można składać do odpowiednich WFOŚiGW na dwa sposoby, jednak w obu przypadkach trzeba mieć założone konto na Portalu Beneficjenta przypisanego do odpowiedniego WFOŚiGW:
- za pomocą pisma ogólnego na platformie ePUAP z wykorzystaniem formularza wniosku z Portalu Beneficjenta – wystarczy wtedy forma elektroniczna;
- bezpośrednio z Portalu Beneficjenta – wówczas wniosek trzeba złożyć i w wersji elektronicznej, i papierowej.
Wsparcie w programie ma formę bezzwrotnej dotacji, wypłacanej jako refundacja (do 12 miesięcy po otrzymaniu decyzji o przyznanej dotacji). Należy zwrócić szczególną uwagę na warunki wypłaty dotacji, żeby dotrzymać wymaganych w regulaminie programu [1] terminów:
- do wypłaty dotacji konieczne jest złożenie wniosku o płatność (do 10 miesięcy od podjęcia decyzji o dofinansowaniu przedsięwzięcia), którego brak może skutkować unieważnieniem decyzji o przyznaniu dotacji;
- wypłata dotacji może nastąpić po zakończeniu przedsięwzięcia – czyli po podpisaniu protokołu końcowego lub przedstawieniu oświadczenia o samodzielnym wykonaniu prac.
Koszty i rozwiązania techniczne
Minimalna wartość (w zakresie kosztów kwalifikowanych) przedsięwzięcia, na które można otrzymać dotację, wynosi 2 tys. zł. Wartości maksymalnej samego przedsięwzięcia nie określono. Niezależnie jednak od jego wartości dotacja może wynieść maksymalnie 80% kosztów kwalifikowanych poniesionych po 1 czerwca 2020 r., ale jednocześnie nie więcej niż 5 tys. zł [1].
Inaczej niż w programie „Czyste Powietrze” czy „Mój Prąd”, do realizacji przedsięwzięcia wspieranego w programie „Moja Woda” można zastosować używane urządzenia i materiały. Muszą być one jednak dopuszczone do stosowania na rynku polskim [1].
Zmianą najbardziej widoczną w tegorocznym programie w stosunku do roku ubiegłego jest doprecyzowanie rozwiązań technicznych, na które można uzyskać dotację, oraz wskazanie tych elementów, na które dotacja nie przysługuje. Podobnie jak w ubiegłym roku, przedmiotem dofinansowania nie może być sam system orynnowania, odprowadzający wodę z dachu. Dofinansowanie przysługuje na zakup, montaż, budowę i uruchomienie instalacji [1]:
- do zbierania wód opadowych (w tym roztopowych) z nieprzepuszczalnych powierzchni posesji, tj. z dachów, chodników, podjazdów, np. łapacze, wpusty, odwodnienie liniowe, przewody odprowadzające wody opadowe bez orynnowania;
- do retencjonowania wód opadowych (w tym roztopowych) w zbiornikach (np. zbiorniki podziemne, zbiorniki nadziemne, „oczka wodne”) o pojemności nie mniejszej niż 2 m3;
- do retencjonowania wód opadowych (w tym roztopowych) w gruncie, np. rozszczelnienie powierzchni nieprzepuszczalnych, studnie chłonne, drenaż, ogrody deszczowe – bez kosztów nasadzeń;
- do retencjonowania wód opadowych (w tym roztopowych) na dachach – zielone dachy (warstwa drenażowa), bez kosztów nasadzeń;
- do wykorzystania retencjonowanych wód opadowych (w tym roztopowych), np. pompy, filtry, przewody, zraszacze, sterowniki, centrale dystrybucji wody, inne instalacje umożliwiające zagospodarowanie wody opadowej.
Należy także planować przedsięwzięcia trwałe – na minimum 3 lata. W tym czasie zgodnie z regulaminem programu konieczne jest przechowywanie dokumentacji projektowej oraz eksploatacja powstałych instalacji zgodnie z przeznaczeniem.
Zbiornik – niezbędny przy dotacji z „Mojej Wody”
W regulaminie naboru wniosków wskazano, że nawet jeśli plany wnioskodawcy nie uwzględniają zbiornika magazynującego wodę lub oczka wodnego, na terenie nieruchomości zbiornik taki powinien się znaleźć. Minimalna sumaryczna pojemność zbiorników przeznaczonych do gromadzenia wód opadowych lub roztopowych musi wynosić 2 m3. Jest to warunek niezbędny, by zbiorniki uznać za koszt kwalifikowany [1].
Oferta producentów zbiorników na deszczówkę jest bardzo bogata. Dostępne są zbiorniki o różnych pojemnościach i wykonaniach materiałowych, naziemne i podziemne.
Zbiorniki naziemne do zastosowania na posesjach prywatnych pełnią najczęściej funkcję podręcznego magazynu wody do podlewania ogrodu. Ich objętość wynosi zwykle kilkaset litrów (250–600 l), zatem koszt zakupu i montażu jednego zbiornika nie będzie jeszcze stanowił kosztu kwalifikowanego. Wykonywane są z tworzyw sztucznych odpornych na oddziaływanie środowiska (głównie promieni UV). Mogą przybierać formy dekoracyjne, być stylizowane np. na donice ogrodowe, beczki lub fragmenty ścianek ceramicznych.
Wyposażone są w pokrywy. Ciekawym rozwiązaniem jest wyjmowana donica na kwiaty (z odpowiednio zabezpieczonym dnem), która pełniąc funkcję pokrywy, dopełnia stylizacji zbiornika. Zbiorniki naziemne ustawia się zwykle przy rurach spustowych, na których montowany jest zbieracz wody. W rurze spustowej należy wywiercić otwór (producenci zwykle oferują otwornicę w komplecie przyłączeniowym), w którym montuje się filtr zbieracza, a korpus urządzenia podłącza do zbiornika za pomocą elastycznego węża. Zbiornik naziemny można wyposażyć w kranik lub zestaw do podłączania węża ogrodowego.
Zbiorniki podziemne mają większą pojemność (powyżej 1 m3) i różne kształty, które wiążą się zwykle z wykonaniem materiałowym. Dostępne są zbiorniki z betonu, kompozytów, polietylenu wysokiej gęstości i polipropylenu. Zbiorniki z tworzyw sztucznych wykonywane są najczęściej jako monolityczne, co poprawia ich szczelność, oraz użebrowane, co zwiększa wytrzymałość. Mają zwykle długi okres gwarancji (nawet 10 lat), jednak jej zachowanie wiąże się z koniecznością prawidłowego posadowienia zbiornika.
Producent określa dla swojego rozwiązania rodzaj gruntu, głębokość przykrycia, sposób posadowienia (np. rodzaj wykonywanej podsypki) oraz dopuszczenie do montażu w wodzie gruntowej. Ważnym elementem zbiornika jest pokrywa, zabezpieczona przed otwarciem przez osoby niepowołane oraz odporna na obciążenia. Standardowo zbiorniki podziemne wyposaża się w pokrywy z tworzyw sztucznych przystosowane do obciążenia ruchem pieszym. Jeśli przewidywane jest obciążenie ruchem kołowym (samochodowym), stosowana jest zwykle pokrywa żeliwna. Zbiornik może być także wyposażony w dodatkowy filtr. Pojemność zbiornika powinna być dobrana tak, by zapewnić przechowywanie wody deszczowej przez 20–30 dni bez opadów. Pojemność ta zależy od wielkości i rodzaju dachu, średniego opadu w danym miejscu oraz rodzaju filtra zastosowanego na zbiorniku, zgodnie z zależnością:
gdzie:
f – sprawność filtra zastosowanego na dopływie wody do zbiornika [-], według danych producentów (najczęściej 0,8–1,0);
H – wysokość opadu [m];
A – powierzchnia dachu w rzucie poziomym [m2];
Ψ – współczynnik spływu, charakterystyczny dla danego rodzaju dachu [-];
t – liczba dni bez opadów, podczas których zbiornik zapewnia sprawność systemu [d], t = 20–30.
Z katalogu producenta należy dobrać zbiornik najbliższy uzyskanej wartości.
Zbiorniki podziemne wyposaża się także w pompę, która może tłoczyć wodę do systemu zraszaczy lub do kranów ogrodowych. Jest to najczęściej pompa samozasysająca, zabezpieczona przed suchobiegiem (co ważne w przypadku braku wody w zbiorniku), w wykonaniu ze stali szlachetnej, ponieważ woda deszczowa ma odczyn lekko kwaśny (pH < 7).
Dla zbiornika podziemnego wykonuje się doprowadzenie wody (zwykle prowadzone przewodem podziemnym od wylotu rury spustowej) oraz przelew awaryjny lub kanał odpływowy, których zadaniem jest odprowadzenie nadmiaru wody opadowej.
Realizując to rozwiązanie w pełni zgodnie z wytycznymi programu „Moja Woda”, należy przewidzieć zagospodarowanie nadmiaru wody w obrębie działki. Nadmiar ten należy zatem odprowadzić – w zależności od możliwości – do gruntu, oczka wodnego, ogrodu deszczowego lub studni chłonnej (w przypadku warstwy gruntów nieprzepuszczalnych).
Rośliny wspierające retencję bez dotacji?
Powyższe pytanie jest nieco przewrotne i jego celem jest zwrócenie uwagi na fakt, że dla systemów wykorzystujących rośliny – dachów zielonych i ogrodów deszczowych – same rośliny (nasadzenia) nie mogą być przedmiotem dotacji. Regulamin programu [1] jasno wskazuje, że finansowanie przyznawane jest tylko na rozwiązania instalacyjne i konstrukcyjne.
Dach zielony, umożliwiający znaczną retencję wody opadowej, jest nowością w katalogu rozwiązań technicznych wskazanych w regulaminie programu [1]. Ten rodzaj dachu pełni nie tylko funkcję dekoracyjną, ale stanowi też powierzchnię biologicznie czynną i wyróżnia się dużymi zdolnościami retencyjnymi. Latem możliwa jest retencja wody opadowej zapewniająca zatrzymanie 75–90% odpływu do systemu odprowadzania wody deszczowej. Jak wskazuje jeden z producentów, najmniejsza zdolność retencyjna 1 m2 dachu zielonego wynosi 43,5 l wody [2]. Zgromadzona w warstwach dachu zielonego woda jest wykorzystywana przez rośliny, odparowywana do atmosfery lub stopniowo odprowadzana do instalacji rurowej.
Istnieją różne rodzaje dachów zielonych (występuje np. podział na intensywne i ekstensywne, zależnie od zdolności retencyjnej), ale ich wspólną cechą są dodatkowe warstwy umożliwiające wegetację roślinności: podłoże gruntowe, warstwa drenażowa oraz zabezpieczenie pozostałych warstw przed przerastaniem korzeni. Dostępne są rozwiązania techniczne dla dachów skośnych i płaskich. W przypadku dachu płaskiego dla budynku nowego warstwy te uzupełniają konstrukcję dachu płaskiego odwróconego.
Zdolność retencyjna dachu zielonego zależy od rodzaju i grubości warstwy drenażowej, rodzaju podłoża oraz nasadzonych roślin. Przedmiotem dofinansowania z programu „Moja Woda” jest jednak tylko warstwa drenażowa.Warstwa drenażowa dachu zielonego może być wykonana z naturalnego kruszywa (np. żwir płukany czy otoczaki) lub z gotowych mat drenażowych.
Mata może mieć na przykład strukturę kubełkową, co zwiększa jej zdolność retencyjną. Dostępne są także rozwiązania umożliwiające wykonanie warstw retencyjnych na dachach istniejących, jednak ze względu na obciążenie podłożem gruntowym dachy te muszą mieć odpowiednią nośność.
Z dachu zielonego można odprowadzić mniej wody opadowej do dalszego wykorzystania (zagospodarowania) niż z dachów o tradycyjnych rozwiązaniach. Ze względu na opisaną wcześniej wysoką retencję współczynnik spływu Ψ dla dachu zielonego wynosi (według różnych źródeł) do 0,3, podczas gdy dla dachów krytych dachówką ceramiczną – nawet powyżej 0,9. W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że oznacza to możliwość wykorzystania do 30% wód opadowych docierających do dachu zielonego. Jeśli zatem inwestor zainteresowany jest także wykorzystaniem wody deszczowej (np. do podlewania ogrodu), warto rozważyć dach o mniejszej zdolności retencyjnej (dach ekstensywny) i dobrać warstwę drenażową o mniejszej pojemności retencyjnej.
Drugim rozwiązaniem technicznym, w którym proces retencji jest wspierany przez odpowiednio dobrane rośliny, jest ogród deszczowy. Stanowi on specjalnie przygotowane zbiorowisko hydrofitów, czyli roślin wodolubnych, które zarówno podczyszczają wodę odprowadzaną z terenu nieruchomości, jak i ją magazynują. Dzięki własnościom tych roślin (liści, ale przede wszystkim kłączy i korzeni), zbiorowisko hydrofitowe pochłania o ok. 30–40% wody więcej niż podobnej wielkości trawnik. W ogrodzie deszczowym sadzi się turzyce, pałki, trzciny, sity, niektóre paprocie oraz bardzo dekoracyjne kosaćce, tojeści, jeżówkę, rdest, niezapominajkę czy lobelię. Choć rośliny te odgrywają znaczącą rolę w retencji wody, koszt ich nasadzeń nie jest kosztem kwalifikowanym w programie „Moja Woda”.
Dofinansowanie można otrzymać na konstrukcję ogrodu deszczowego. Do jego budowy konieczne jest ułożenie odpowiednich warstw – wegetacyjnej, antyerozyjnej, filtracyjnej, drenażowej i ewentualnie także uszczelniającej. Warstwa antyerozyjna, filtracyjna i drenażowa układane są z kruszyw naturalnych o różnych frakcjach (odpowiednio: kamienie lub żwir płukany, piasek i żwir). W przypadku tzw. ogrodu suchego – założonego na gruncie rodzimym przepuszczalnym – woda z warstwy drenażowej odprowadzana jest bezpośrednio do gruntu. Natomiast w przypadku tzw. ogrodu mokrego – na gruncie nieprzepuszczalnym – konstrukcja musi zostać uzupełniona o uszczelnione dno ogrodu [4].
Woda do ogrodu deszczowego dociera przez spływ naturalny (z terenu i rur spustowych) oraz jako bezpośredni opad. Ogród musi być wyposażony w przelew awaryjny (szczególnie ogród mokry, który ze względu na brak infiltracji gromadzonej wody może się przepełnić) umożliwiający odprowadzenie nadmiaru zgromadzonej wody. Woda taka może zostać odprowadzona do gruntu poprzez rozsączanie albo studnię chłonną, ale także do zbiornika magazynowego.
Woda deszczowa w instalacji wodociągowej
Jeśli w domu wykorzystuje się dużo wody (np. liczna rodzina intensywnie korzysta z przyborów sanitarnych, pralki czy zmywarki), warto rozważyć także bardziej zaawansowaną instalację, umożliwiającą wykorzystanie uzdatnionej wody opadowej zamiast wody wodociągowej. Warunki Techniczne [4] przewidują możliwość wykonania takiej instalacji:
§ 126. W przypadku wykorzystywania wód opadowych, gromadzonych w zbiornikach retencyjnych, do spłukiwania toalet, podlewania zieleni, mycia dróg i chodników oraz innych potrzeb gospodarczych należy dla tego celu wykonać odrębną instalację, niepołączoną z instalacją wodociągową.
Najbardziej efektywnym rozwiązaniem do gospodarowania wodą deszczową w budynku jest układ złożony z budynkowego zbiornika magazynowego wód opadowych i centrali deszczowej. Centrala deszczowa stanowi kompaktowy moduł sterujący zasilaniem wybranych punktów poboru (spłuczki, pralki, zmywarki, przyłącze węża ogrodowego); węzeł między instalacją wody opadowej a instalacją wody wodociągowej.
Aby spełnić warunek rozłączenia tych dwóch instalacji, zbiornik współpracujący z centralą wyposażony jest w zawór elektromagnetyczny ze szczeliną powietrzną stanowiącą zabezpieczenie przed przepływem zwrotnym z grupy AA – zgodnie z normą PN-EN 1717 [5]. Centrala steruje wykorzystaniem wody tak, by w pierwszej kolejności do punktów poboru kierowana była woda deszczowa zgromadzona w zbiorniku. Kiedy wody w zbiorniku jest za mało, następuje jej dopuszczenie z instalacji wodociągowej. W skład centrali wchodzą: pompa (najczęściej samozasysająca) zabezpieczona przed suchobiegiem, wyłącznik pływakowy do kontroli poziomu wody w zbiorniku, zbiornik podręczny (buforowy) z zaworem pływakowym, zawór trójdrogowy, przyłącza oraz automatyka i sterowanie. Woda doprowadzana ze zbiornika podziemnego może być też dodatkowo filtrowana przez filtr UV lub z węglem aktywnym, co podnosi jej jakość biologiczno-chemiczną.
Centralę deszczową w budynku należy lokalizować możliwie blisko zbiornika wody deszczowej. Przy dużej odległości między nimi (na przykład powyżej 20 m) konieczne może być zastosowanie dodatkowej pompy dozującej (wspomagającej) w zbiorniku wody deszczowej.
Literatura
- WFOŚiGW w Warszawie, Regulamin naboru wniosków w ramach programu priorytetowego „Moja Woda” na lata 2020-2024, marzec 2021, https://portal.wfosigw.pl/dokumenty/moja_woda/od_22032021/2_Regulamin_Moja_Woda_drugi_nabor.pdf (dostęp: 13.05.2021)
- Systemowe rozwiązania dla dachów zielonych, wrzesień 2020, https://www.doerken.com/pl/news/posts/czymjestmatadrena-owa.php (dostęp: 13.05.2021)
- Szpakowski Wojciech, Rayss Joanna, Lademann Dorota, Ogród deszczowy w 5 krokach, Wyd. Gdańskie Wody, kwiecień 2018 http://www.gdmel.pl/mala-retencja/poradnik (dostęp: 13.05.2021)
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2019, poz. 1065 oraz DzU 2020, poz. 1608 i 2351)
- PN-EN 1717 Ochrona przed wtórnym zanieczyszczeniem wody w instalacjach wodociągowych i ogólne wymagania dotyczące urządzeń zapobiegających zanieczyszczaniu przez przepływ zwrotny
- Materiały techniczne firm: Delfin, Dorken, GRAF, Greenfond, Leca, Optigrun, Sempergreen, Wilo