Nawiewniki i wywiewniki wentylacyjne

Wprowadzona do Polskich Norm norma europejska EN 12792:2003 jako norma PN-EN 12793:2006 [1] ma inne zasady podziału i nazw urządzeń wentylacyjnych w porównaniu do normy PN-68/B-01411 [2]. Różne są również nazwy elementów instalacji wentylacyjnej stosowane w literaturze i prospektach urządzeń.

Nawiewniki

W normie [1] nawiewnikiem nazwano uzbrojony otwór, przez który powietrze dopływa do obsługiwanego pomieszczenia; jego konstrukcja ma zapewnić utrzymywanie określonych warunków komfortu w zakresie temperatury, prędkości, wilgotności i poziomu dźwięku w strefie przebywania ludzi. Norma rozróżnia następujące rodzaje nawiewników:

• indukcyjny,

• liniowy z oprawą oświetleniową,

• o niskiej prędkości nawiewu,

• sufitowy,

• sufitowy liniowy,

• sufitowy o regulowanym profilu wypływu

• powietrza,

• sufitowy z pełną regulacją.

Nawiewniki powyższe mogą być regulowane automatycznie, regulowane ręcznie i nie powinny mieć części ruchomych. Popularne dotychczas kratki nawiewne są również zaliczane do nawiewników z wieloma otworami przelotowymi powietrza. Objęte normą [1] kratki (nawiewne i wywiewne) mogą być regulowane, kierunkowe bez części ruchomych, bezkierunkowe bez części ruchomych oraz kratki liniowe, gdy współczynnik kształtu boków nie jest mniejszy niż 10:1. W normie [1] nie ma podanej definicji „anemostatu”, nasady nawiewnej. W literaturze anemostatem nazywano:

• nasadą zakończającą urządzenie wentylacyjne nawiewne, przeznaczoną do przestrzennego i kierunkowego rozproszenia strumienia powietrza nawiewnego do pomieszczenia [2],

• urządzeniem wentylacyjnym instalowanym nad strefą przebywania ludzi, najczęściej pod sufitem, przeznaczonym wyłącznie do równo- miernego rozpraszania napływającego świeżego powietrza [3].

Zmieniła się konstrukcja uzbrojenia otworu nawiewnego; umieszczony na końcówce odchodzącej od przewodu wentylacyjnego „anemostat” nazwany jest w normie „nawiewnikiem sufitowym”.

Nazwa „nawiewnik” nie występuje w słownikach języka polskiego. W leksykonach technicznych [3, 4] nawiewnikiem nazwano rurę, zwykle o dużej średnicy, rozszerzoną i zgiętą na końcu, umieszczoną w otworze pokładu i służącą do wentylacji pomieszczeń statku. Nazwa nawiewnik w obecnym znaczeniu nie była jeszcze stosowana w popularnym „Zbiorze urządzeń wentylacyjnych” z 1962 r. [5]. Nazwy tej po raz pierwszy użył natomiast Makowiecki [6, 7]. W podręczniku Malickiego [8] podana jest definicja nawiewnika: są to obudowane wyloty dające możliwość formowania, ewentualnie również kierowania strumienia powietrznego; zazwyczaj składową częścią obudowy są łopatki kierujące proste lub pierścieniowe, mogą być również w postaci dysz, talerzy, płyt perforowanych itp.

Powstało wiele różnych rozwiązań nawiewników, których konstrukcję Johann Halupczok omówił w miesięcznikach BIT (Budowlany Informator Techniczny, 1999÷2000) oraz Rynek Instalacyjny (2003÷2007). Rozwiązania te uwzględniają wymagania normy [1].

W Polsce produkowane są zarówno nawiewniki, jak i kratki nawiewne, nie należy więc tych nazw mylić. Kratki nawiewne mają prostą budowę (siatka zewnętrzna, łopatki-prowadnice), przeznaczone są przeważnie do regulacji strumienia objętości powietrze nawiewanego i choć są zaliczone do grupy nawiewników, nazywanie ich w projekcie jako nawiewniki (zamiast kratki) nie ma technicznego uzasadnienia.

Nawiewnik powietrza zewnętrznego

W miejsce dotychczas stosowanej nazwy nawietrzaki [2] norma [1] podała następujące nazwy nawiewników:

• urządzenie do przepływu powietrza montowane w przegrodzie zewnętrznej (nawiewnik powietrza zewnętrznego) – urządzenie umożliwiające dopływ powietrza przez obudowę budynku z równoczesnym ograniczeniem przenikania do wnętrza deszczu, śniegu, ciał obcych itp.,

• urządzenie do przepływu powietrza montowane w przegrodzie zewnętrznej i wewnętrznej – nawiewnik/ wywiewnik umożliwiający przepływ powietrza z jednego (jednej) pomieszczenia/ przestrzeni do drugiego/drugiej.

W praktyce, prostsze będzie stosowanie nazwy nawiewnik powietrza zewnętrznego. Porównajmy powyższe zapisy z definicjami stosowanymi dotychczas dla nawietrzaków.

W literaturze nawietrzaki definiuje się jako:

• element, przez który dopływa powietrze zewnętrzne do pomieszczenia [2],

• urządzenie wspomagające nawiew powietrza do pomieszczenia, zwłaszcza przy uzyskiwaniu działania wiatru [3],

• urządzenie w postaci szczelinowego, zamkniętego (z ewentualną regulacją zamknięcia) otworu wzmagającego nawiew powietrza do pomieszczenia, zwłaszcza przy uzyskiwaniu działania wiatru [4].

Do ostatniej definicji można mieć zastrzeżenia, że „podporządkowana” została nawietrzakowi podokiennemu, zwanemu szufladką szwedzką. W praktyce stosowane są nawietrzaki o różnym kształcie, chociaż przyznać należy, że szufladka szwedzka należy do jednych z lepszych rozwiązań.

Nawietrzak podokienny, jako szufladka szwedzka, został zdefiniowany następująco [3, 4]:

• szufladką szwedzką nazywamy szczelinę nawiewną w zewnętrznej przegrodzie budowlanej, tak skonstruowaną, że powietrze atmosferyczne opływa grzejnik co, podnosząc swoją temperaturę,

• szufladka szwedzka ma urządzenie do regulacji przepływu powietrza.

Z analizy powyższej wynika, że stosowanie nazwy określonej w normie „nawiewnik powietrza zewnętrznego” należy uznać za zasadne. Nazwa tajest również użyta w instrukcji ITB nr 343/96 [10] i do tej instrukcji należy się dostosować zarówno w projektowaniu, jak i realizacji urządzeń.

Stosowane dotychczas w oknach: listwy okienne, nawiewniki okienne, wentylacyjne listwy okienne itp., w normie [1] określono jako nawiewnik okienny – przewidziany do wmontowania w okno. Należy on również do grupy nawiewników powietrza zewnętrznego.

Wywiewniki

Wywiewnikiem nazywamy urządzenie, przez które powietrze opuszcza obsługiwane pomieszczenie [1]. Również i w tym przypadku kratki wentylacyjne wywiewne należą do grupy wywiewników. Podział i rodzaje wywiewników są identyczne do podziału nawiewników podanego powyżej. Taki sam podział mają również kratki wywiewne, nie wymagają więc dodatkowego omówienia.

Dodatkowo do grupy wywiewników zaliczyć również możemy wyrzutnie powietrza, obsługujące wentylację wywiewną, kanał wentylacji wywiewnej lub pomieszczenie. Są to urządzenia lokalizowane na zewnątrz budynku, lecz nie są wywietrzakami.

Wywietrzaki

Wywietrzaki (wywietrzniki, deflektory) nie są pod powyższą nazwą uwzględnione w normie [1]. Zastąpiono je terminem, z definicji której można wnioskować, że o to samo urządzenie chodzi.

Zapis brzmi: nasada kominowa – urządzenie przeznaczone do zainstalowania na wylocie przewodu wentylacji naturalnej, które, wytwarzając podciśnienie zależne od prędkości wiatru, zabezpiecza przed odwrotnym przepływem powietrza i zwiększa jego strumień; urządzenie to może zawierać części ruchome.

Inne znaczenie mają nasady kominowe podane w leksykonie [4]: nasada kominowa – specjalne zakończenie komina dymowego, wykonane z blachy lub betonu, zwiększające ciąg kominowy i zabezpieczające wyloty przed zatkaniem przez pęd powietrza w czasie silnego wiatru. Recknagel [9] pod pojęciem nasada kominowa rozumie uzbrojenie komina spalinowego w nasadę do wzmacniania ciągu kominowego spalin.

W języku polskim nasada kojarzona jest z miejscem osadzenia lub umocowania czegoś. Typowymi nasadami wentylacyjnymi są wyrzutnie powietrza (kominowe, dachowe), przeważnie montowane do podstawy (kominowej, dachowej). Wobec znacznych rozbieżności w stosowanych definicjach nasady kominowej proponuję stosowanie nazwy „wywietrzak”, gdyż ma ona bardziej uniwersalne zastosowanie (nie tylko dla wentylacji naturalnej).

Wywietrzak nazywany jest następująco:

• element powodujący wypływ powietrza z pomieszczenia na zasadzie wykorzystania energii kinetycznej powietrza zewnętrznego [2],

• urządzenie zwiększające wypływ zużytego powietrza z pomieszczenia przez wykorzystanie energii wiatru [3],
• urządzenie wzmacniające wypływ powietrza lub innych gazów z pomieszczenia lub z kanału wentylacji naturalnej [4].

Z powyższego opisu wynika, że ostatni zapis jest najdokładniejszy, gdyż wywietrzaki są obecnie stosowane do wspomagania wentylacji naturalnej pomieszczeń w budynkach, zwłaszcza mieszkalnych.

Do wywietrzaków o budowie nieruchomej zalicza się:

• wywietrzaki wykonane z blachy: typu A (CAGI), typu B (Chanard), typu C (Volpert) oraz typu H firmy Darco.

• firma Universal produkuje wywietrzaki z laminatów tworzyw sztucznych o nazwie ZeFir, Bora, WLP.

Wywietrzakiem o głowicy samonastawnej na kierunek wiatru jest Rotowent firmy Darco, natomiast do turbozespołu wiatrowego zaliczyć możemy wywietrzak Turbowent firmy Darco.

Wnioski

• Z podanej analizy wynika, że z urządzeń do nawiewu powietrza w pomieszczeniach stosowane mogą być zarówno nawiewniki, jak i kratki nawiewne, a do wywiewu powietrza z pomieszczenia, wywiewniki i kratki wywiewne.

• Do nawiewu powietrza zewnętrznego do pomieszczeń należy stosować nawiewniki powietrza zewnętrznego oraz nawiewniki okienne.

• Do wywiewu powietrza zużytego z pomieszczeń w wentylacji naturalnej należy stosować wywietrzaki.

• Stosowania nazwy nasada kominowa – w miejsce wywietrzaka, nie polecam, gdyż w praktyce krajowej nasady kominowe stosowane są do przewodów dymowych lub spalinowych.

Literatura

1. PN-EN 12792:2006 Wentylacja budynków. Symbole, terminologia i oznaczenia na rysunkach.

2. PN-68/B-01411 Wentylacja. Urządzenia i elementy urządzeń wentylacyjnych. Podział, nazwy i określenia.

3. Leksykon naukowo-techniczny WNT, Warszawa 1974.

4. Leksykon naukowo-techniczny WNT, Warszawa 2001.

5. Urządzenia wentylacyjne. Zbiór danych technicznych, Praca zbiorowa, Arkady, Warszawa 1962.

6. Makowiecki J., Zagadnienia hałasu nawiewników t. I, 1/1965.

7. Makowiecki J., Nawiewniki ścienne typu A, COW 3/1969.

8. Malicki M., Wentylacja i klimatyzacja, PWN, Warszawa 1977.

9. Recknagel-Sprenger, Ogrzewanie i klimatyzacja. Poradnik, Arkady, Warszawa 1976.

10. Instrukcja 343/96 Nawiewniki powietrza zewnętrznego do pomieszczeń, ITB-1996 Zakład Fizyki Cieplnej.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!