Podstawa prawna oceny energetycznej budynków

Znowelizowane prawo budowlane

Podstawowym aktem prawnym wprowadzającym przepisy dyrektywy jest Prawo budowlane. Zapisy dotyczące oceny energetycznej budynków zostały wprowadzone w nowelizacji z dnia 19 września 2007 r. [6].

Obowiązek sporządzenia i udostępniania świadectwa energetycznego

Dla każdego budynku (z wyłączeniem budynków określonych w art. 5 ust. 7):

• oddawanego do użytkowania,
• podlegającego zbyciu,
• podlegającego wynajmowi

powinno być sporządzone świadectwo charakterystyki energetycznej (art. 5 ust. 3). W skrócie przyjęto świadectwo to nazywać „świadectwem energetycznym”, a potocznie również „certyfikatem energetycznym” bądź „paszportem energetycznym”.

Ważność świadectwa energetycznego

Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku jest ważne 10 lat (art. 5 ust. 3). Właściciel budynku jest również zobowiązany zapewnić sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, jeżeli w wyniku przebudowy lub remontu budynku uległa zmianie jego charakterystyka energetyczna (art. 63 ust. 3). Ograniczenie ważności świadectwa energetycznego do 10 lat jest podyktowane przewidywanym rozwojem technicznym i możliwymi zmianami wymagań prawnych w tym okresie.

Sporządzanie świadectwa energetycznego dla budynków ze wspólną instalacją grzewczą

Artykuł 5 ust. 4. Prawa budowlanego mówi, że w przypadku budynków ze wspólną instalacją grzewczą świadectwo charakterystyki energetycznej sporządza się wyłącznie dla całego budynku. Taki zapis jest niezbyt precyzyjną implementacją zasady, określonej w art. 7 ust. 1 dyrektywy, która umożliwiała opcjonalną certyfikację mieszkań w oparciu o wspólną certyfikację całego budynku. Jednak podczas przenoszenia do prawodawstwa krajowego zasada opcjonalna stała się zasadą obowiązkową. Czyli to, co w założeniu miało być ułatwieniem, może stać się znacznym utrudnieniem dla właścicieli mieszkań (w przypadku braku świadectwa energetycznego całego budynku). W związku z tym przewiduje się skorygowanie ww. zapisu.

Katalog budynków wyłączonych z oceny energetycznej

Z obowiązku certyfikacji energetycznej wyłączone są następujące typu budynków (art. 5 ust. 7):

• budynki podlegające ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;
• budynki wykorzystywane jako miejsca kultu i do działalności religijnej;
• budynki przeznaczone do użytkowania w czasie nie dłuższym niż 2 lata;
• budynki niemieszkalne służące gospodarce rolnej;
• budynki przemysłowe i gospodarcze o zapotrzebowaniu na energię nie większym niż 50 kWh/m²/rok;
• budynki mieszkalne przeznaczone do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku;
• budynki wolno stojące o powierzchni użytkowej poniżej 50 m².

Wykonawcy świadectw energetycznych

Prawo budowlane (art. 5 ust. 8) [6] ustala, że świadectwo charakterystyki energetycznej budynku może sporządzać osoba, która:

1. posiada pełną zdolność do czynności prawnych;
2. ukończyła co najmniej studia magisterskie, w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym;
3. nie była karana za przestępstwo przeciwko mieniu, wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe;
4. posiada uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej lub instalacyjnej albo odbyła szkolenie i złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin przed ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej.

Przy czym prawo budowlane (art. 5 ust. 11) za równorzędne z odbyciem szkolenia oraz złożeniem z wynikiem pozytywnym egzaminu uznaje ukończenie co najmniej rocznych studiów podyplomowych na kierunkach: architektura, budownictwo, inżyniera środowiska, energetyka lub pokrewne w zakresie audytu energetycznego na potrzeby termomodernizacji oraz oceny energetycznej budynków. Program takich studiów podyplomowych powinien uwzględniać problematykę objętą programem szkoleń określonym w drodze rozporządzenia i zostać zatwierdzony przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego (art. 5 ust. 11).

Jak wynika z powyższych informacji, ustawodawca przewidział trzy równoważne sposoby spełnienia głównego warunku przygotowania merytorycznego:

• uprawnienia budowlane do projektowania,
• kurs i egzamin,
• studia podyplomowe.

Nie przewidziano natomiast równoważnego sposobu spełnienia warunku ukończenia studiów magisterskich. W związku z tym świadectwa będą mogli wykonywać magistrowie po kierunkach niezwiązanych z budownictwem i stosunkowo krótkim przeszkoleniu, natomiast nie będą mogli ich wystawiać inżynierowie z wykształceniem kierunkowym, ale bez tytułu magistra.

Obecnie przygotowywana jest nowelizacja Prawa budowlanego w kierunku umożliwienia sporządzania świadectw przez osoby, które ukończyły jedynie studia inżynierskie, przy jednoczesnym zawężeniu kierunków studiów do: architektury, budownictwa, inżynierii środowiska, energetyki i pokrewnych.

Kontrole okresowe kotłów

W Prawie budowlanym wprowadzono obowiązek przeprowadzania okresowej kontroli kotłów polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego kotłów, z uwzględnieniem ich efektywności energetycznej oraz dostosowania ich wielkości do potrzeb użytkowych (art. 62 ust. 1, pkt 5). Kontrola ta powinna odbywać się:

1. co najmniej raz na 2 lata – w przypadku kotłów opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym, o efektywnej nominalnej wydajności ponad 100 kW,
2. co najmniej raz na 4 lata – w przypadku kotłów opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym, o efektywnej nominalnej wydajności od 20 do 100 kW oraz kotłów opalanych gazem.

Kontrole okresowe urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji

Wprowadzono również obowiązek okresowej kontroli urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji o nominalnej mocy chłodniczej powyżej 12 kW (art. 62 ust. 1, pkt 6). Kontrole takie powinny odbywać się co najmniej raz na 5 lat i polegać na ocenie efektywności energetycznej zastosowanych urządzeń chłodniczych oraz ich wielkości w stosunku do wymagań użytkowych.

Jednorazowa kontrola instalacji grzewczych

Przewidziano także jednorazową kontrolę instalacji grzewczych z kotłami o efektywnej nominalnej wydajności powyżej 20 kW starszymi niż 15 lat (art. 62 ust. 1b). Kontrola ta powinna obejmować ocenę efektywności kotła oraz dopasowania kotła do wymagań grzewczych budynku.

Umieszczanie świadectwa energetycznego w widocznym miejscu w budynku

W przypadku opracowania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku o powierzchni użytkowej przekraczającej 1000 m2, który jest zajmowany przez organy administracji publicznej lub w którym świadczone są usługi znacznej liczbie osób (np. dworce, lotniska, muzea, hale wystawiennicze), świadectwo charakterystyki energetycznej powinno być umieszczone w widocznym miejscu w budynku (art. 63 ust. 2).

Rozporządzenie w sprawie szkolenia i egzaminu

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 21 stycznia 2008 r. [7] reguluje przeprowadzanie szkoleń oraz egzaminów dla osób ubiegających się o uprawnienie do sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku. Skrócony zakres programowy przedstawiono w tabeli. Szkolenie powinno trwać co najmniej 50 godzin, z czego przynajmniej 8 godzin powinno być poświęcone na ćwiczenia praktyczne, mające na celu nabycie umiejętności sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej. Na zakończenie szkolenia uczestnicy powinni samodzielnie wykonać świadectwo.

Rozporządzenie w sprawie metodologii

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. [10] określa szczegółowo metodykę (metodologię) obliczania charakterystyki energetycznej budynku oraz ustala wzory świadectw charakterystyki energetycznej. Zgodnie z metodyką podaną w rozporządzeniu dla ocenianego budynku należy obliczyć wskaźniki EK i EP.

W obliczeniach wskaźnika EP uwzględnia się następujące cele użytkowania energii w budynku:

1. ogrzewanie i wentylację,
2. chłodzenie (tylko jeśli występuje „instalacja chłodzenia”),
3. przygotowanie ciepłej wody użytkowej,
4. oświetlenie wbudowane (tylko w budynkach użyteczności publicznej).

Natomiast wskaźnik EK uwzględnia – niezależnie od typu budynku – tylko ogrzewanie i wentylację oraz ciepłą wodę użytkową, natomiast nie bierze pod uwagę chłodzenia ani oświetlenia. W rozporządzeniu zrezygnowano w końcowej fazie jego opracowywania z koncepcji klas energetycznych (stosowanej z powodzeniem m.in. w przypadku lodówek) na rzecz graficznego  przedstawienia wartości wskaźnika EP naosi liczbowej (tzw. suwaku) wraz z wartością graniczną, określoną w Warunkach technicznych [8].

Wydaje się, że taka forma prezentacji graficznej charakterystyki energetycznej, mimo że jest bardziej precyzyjna od klas energetycznych, może być mało czytelna dla wielu końcowych odbiorców świadectwa energetycznego.

Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych

W znowelizowanym Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, podano m.in. wartości graniczne wskaźnika EP. Przy czym dla budynku przebudowywanego dopuszcza się zwiększenie średniego współczynnika przenikania ciepła osłony budynku o nie więcej niż 15% w porównaniu z budynkiem nowym o takiej samej geometrii i sposobie użytkowania.

Rozporządzenie w sprawie zakresu i formy projektu budowlanego

Wprowadzenie w rozporządzeniu [9] (§ 11 ust. 2 pkt 9) obowiązku sporządzania, w ramach projektu budowlanego, projektowanej charakterystyki energetycznej według zasad podanych w rozporządzeniu w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej [10] ma na celu inwentaryzację wskaźników oraz danych projektowych niezbędnych do sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynków nowo wznoszonych.

Stanowisko Krajowej Rady Notarialnej

Dla funkcjonowania rynku wtórnego nieruchomości, zwłaszcza w pierwszym okresie po wprowadzeniu świadectw energetycznych, duże znaczenie może mieć Stanowisko Krajowej Rady Notarialnej z dnia 7 stycznia 2009 r. w sprawie niektórych przepisów znowelizowanej ustawy Prawo budowlane w zakresie świadectw charakterystyki energetycznej. Stanowisko to zawiera analizę stanu prawnego po 1 stycznia 2009 r.

Krajowa Rada Notarialna zauważa, że przepisy znowelizowanego Prawa budowlanego nie określają żadnych dodatkowych obowiązków notariusza przy sporządzaniu umów dotyczących zbycia nieruchomości (budynki i lokale, dla których przewidziano uzyskanie świadectwa charakterystyki energetycznej). Nie przewidziano również żadnych sankcji za brak świadectwa charakterystyki energetycznej przy zawieraniu umów zbycia. W szczególności przepisy nie uzależniają możliwości sporządzania aktu notarialnego obejmującego umowę zbycia nieruchomości (budynku lub lokalu) od udostępnienia nabywcy świadectwa charakterystyki energetycznej.

Literatura

1. Popiołek M. et al., Świadectwa energetyczne, Materiały szkoleniowe, Fundacja Poszanowani Energii (www.fpe.org.pl), Narodowa Agencja Poszanowania Energii SA (www.nape.pl), Warszawa 2008.
2. Robakiewicz M., System energetycznej oceny budynków – przygotowania do wprowadzenia w Polsce, Fundacja Poszanowania Energii (www.fpe.org.pl).
3. Sas-Micuń A., Aktualny stan prawny wdrożenia dyrektywy 2002/91/WE i rola audytorów energetycznych w realizacji jej postanowień, Materiały konferencyjne Forum Termomodernizacja 2008, Zrzeszenie Audytorów Energetycznych, Warszawa, 17 czerwca 2008 r.
4. Strzeszewski M., Cele systemu oceny energetycznej budynków wg dyrektywy 2002/91/WE, „Rynek Instalacyjny” nr 1–2/2009.
5. Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 12/t. 2, s. 168.
6. Ustawa z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane (DzU nr 191, poz. 1373).
7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 21 stycznia 2008 r. w sprawie przeprowadzania szkolenia oraz egzaminu dla osób ubiegających się o uprawnienie do sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego oraz części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową (DzU nr 17, poz. 104).
8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 201, poz. 1238).
9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (DzU nr 201, poz. 1239)
10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość technicznoużytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej (DzU nr 201, poz. 1240).

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!